DOI: https://doi.org/10.37547/supsci-oimp-02-01-02
Oriental Journal of Medicine and Pharmacology
Pages: 24-50
ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY
journal homepage: https://www.suppQrtscience.uz/index.php/oimp
RESULTS OF AUDIOLOGICAL EXAMINATION IN ACUTE SENSORINEURAL HEARING LOSS OF VARIOUS GENESIS
U.S. Khasanov, U.P. Abdullaev, J.A. Djuraev
Tashkent Medical Academy, Uzbekistan
ABOUT ARTICLE
Key words: acute sensorineural hearing loss, noise, hearing, deafness.
Received: 04.01.22 Accepted: 10.01.22 Published: 15.01.22
Abstract: This article provides an audiological description of acute sensorineural hearing loss of various genesis. One of the main problems of modern clinical audiology is hearing loss, which is a process of conversion of mechanical vibrations into energy of nerve impulses for one reason or another and subsequent damage to the auditory apparatus when the transmission from auditory receptors to the appropriate centers of the cerebral cortex is disrupted. Numerous publications in the world and local literature indicate that sensorineural hearing loss is common and very common among ENT organ diseases. According to the World Health Organization, by 2016, the number of people with socially significant hearing impairments will range from 0.6% to 20%, particularly in Russia, where the number of such patients is approaching 13 million, of whom 750,000 are children, and in Europe, sensorineural hearing loss. accounts for 37.2% of auditory pathology._
ТУРЛИ ГЕНЕЗЛИ УТКИР СЕНСОНЕВРАЛ ЭШИТИШ ПАСТЛИГИДА АУДИОЛОГИК ТЕКШИРУВ НАТИЖАЛАРИ
У.С. Хасанов, У.П. Абдуллаев, Ж.А. Джураев
Тошкент тиббиёт академияси
_МА^ОЛА ^А^ИДА_
Калит сузлар: уткир сенсоневрал Аннотация: Ушбу маколада турли
эшитиш пастлиги, шовкин, кулок, карлик. генезли уткир сенсоневрал эшитиш
пастлигининг аудиологик тавсифи келтирилган. Замонавий клиник аудиологиянинг асосий муаммоларидан бири бу сенсоневрал эшитиш пастлик, яъни у ёки бу сабабларга кура механик тебранишларни нерв импулслари энергиясига айлантириш жараёни ва кейинчалик эшитиш рецепторларидан мия ярим пустлогининг тегишли марказларига етказиш бузилганда товуш кабул килиш аппаратининг шикастланиши билан боглик булган эшитиш патологияси х,исобланади. Дунё ва махдллий адабиётлардаги куплаб нашрлар шундан далолат берадики, сенсоневрал эшитиш пастлик куп учрайди ва ЛОР аъзолари касалликлари орасида жуда кенг таркалган. Жах,он согликни саклаш ташкилотининг маълумотларига кура, 2016 йилга келиб, ижтимоий мух,им эшитиш нуксонлари булган ах,оли сони 0,6% дан 20% гачани ташкил этади, хусусан, Россияда бундай беморларнинг сони 13 миллионга якинлашмокда, улардан 750 минг нафари болалардир, Европада эса сенсоневрал эшитиш пастлик эшитиш органи патологиясининг 37,2% ни ташкил этади.
РЕЗУЛЬТАТЫ АУДИОЛОГИЧЕСКОГО ИССЛЕДОВАНИЯ ПРИ ОСТРОЙ НЕЙРОСЕНСОРНОЙ ТУГОУХОСТИ РАЗЛИЧНОГО ГЕНЕЗА
У.С. Хасанов, У.П. Абдуллаев, Ж.А. Джураев
Ташкентская медицинская академия
_О СТАТЬЕ_
Ключевые слова: острая Аннотация: В данной статье дано
нейросенсорная тугоухость, шум, слух, аудиологическое описание острой глухота. нейросенсорной тугоухости различного
генеза. Одной из основных проблем современной клинической аудиологии является тугоухость, представляющая собой процесс преобразования механических колебаний в энергию нервных импульсов по тем или иным причинам и последующее повреждение слухового аппарата при передаче от слуховых рецепторов к соответствующим центрам слуха. кора головного мозга нарушена. Многочисленные публикации в мировой и отечественной литературе свидетельствуют о том, что сенсоневральная тугоухость является распространенной и весьма распространенной среди заболеваний ЛОР-органов. По данным Всемирной организации здравоохранения, к 2016 г. количество людей с социально значимыми нарушениями слуха будет колебаться от 0,6% до 20%, особенно в России, где число таких больных приближается к 13 млн, из них 750 000 детей, а в Европе нейросенсорная тугоухость составляет _37,2% слуховой патологии._
I. КИРИШ
Уткир эшитиш йуколиши - одатда беморни жуда куркитувчи, дархол мутахассисга мурожаат килишига сабаб булувчи симптомдир. Купинча, бу турдаги эшитиш пастлиги товушни англашнинг бузилиши хисобланади ва битта кулокда эшитишнинг тез ва кескин пасайиши билан тавсифланади хамда баъзи лолларда бош айланиши ва касалланган кулокда шовкин булиши каби симптомлар билан бирга кечади. Уткир сенсоневрал эшитиш пастлиги (УСНЭП) биринчи булиб De Kleyn [1] томонидан ёритилган. Ушандан бери ушбу патология буйича жуда куп тадкикотлар олиб борилди, аммо ушбу касалликдек, яъни этиологияси, патогенези хдмда давоси буйича жуда куп карама-каршиликлар булган бошка бирор ларингооторинологик (ЛОР) касаллик мавжуд эмас. Тусатдан сенсоневврал эшитиш пастлиги купинча 24-72 соат ичида юзага келган, тонал
бусагали аудиограммада, камида 3 та ёндош частотада эшитишнинг 30 дБ га ёки ундан купрокка ёмонлашиши кузатиладиган эшитишнинг бир томонлама йуколиши деб таърифланади. Овозни идрок килиш (сезиш, кабул килиш) кобилиятининг бузилиши ёки сенсоневрал (нейросенсор, перцептив) эшитиш пастлиги купинча эркаклар ва аёлларда деярли бир хилда учрайди; х,ар 100000 ах,олига 5 тадан 20 тагача одам бу патологиядан азият чекади. Жах,он согликни саклаш ташкилотининг статистик маълумотларига кура, х,ар йили сенсоневрал эшитиш пастликнинг 4000 тагача янги х,олатлари руйхатга олинади [2-7].
Тусатдан юзага келадиган сенсоневрал эшитиш пастлик узок вактдан бери оториноларингологлар эътиборини жалб килиб келмокда. Ушбу клиник белги уни "тусатдан юза келадиган карлик" ёки "эшитиш кобилиятини йукотиш" атамаси билан номлашга сабаб булди (Sudden deafness - инглиз тилида, Hörstürz - немис тилида). Бундай эшитиш пастлигини мустакил нозологик шакл сифатида тан олиш гояси аста-секин, узок вакт давомида шаклланди. Инглиз ва немис тилидаги илмий адабиётларда илмий кизикишлар оммабоп булишининг замонавий шароитида немис муаллифларининг муаммони ечиш ва 2014 йилда чет элдаги илмий тадкикотчиларнинг эшитиш пастлиги тасвирланган х,олатни мустакил шакл деб таърифлашлари билан х,исоблашишлари кизик ва хдтто бироз галати [8,9].
Афсуски, бажарилган ишлар сони билан таккосланганда уларнинг сони куп эмас ва улар асосан "сенсоневрал эшитиш пастлиги" атамаси билан таърифланган касалликларнинг умумий гурух,ида тусатдан юзага келадиган эшитиш пасайишининг урнини белгилаш ва касаллик клиник белгиларини келишиб олишга багишланган. Ушбу маънода, тусатдан эшитиш пасайишини мустакил нозологик шакл сифатида бир овоздан тан олиниши жуда мух,им ва тусатдан эшитиш пасайишини "идиопатик эшитишнинг пасайиши" [10-14] атамаси билан х,ам тушуниш лозим.
Адабиётларда сенсоневрал эшитиш пасайишининг бир неча таснифи келтирилган. Касалликнинг давомийлигига караб таснифлаш алох,ида кизикиш уйготади. Тусатдан (бошлангандан бошлаб 12 соатдан куп вакт утмаган), уткир (1 ойгача), уткир ости (давомийлиги 1 ойдан 3 ойгача) ва сурункали (3 ойдан ортик) эшитиш пасайиши фаркланади [12]. Баъзи муаллифлар алох,ида шакл сифатида "тусатдан юзага келадиган карлик" ёки "эшитишнинг чакмоксимон пасайиши"ни ажратишади [3,9].
Энг кийин ва мух,им муаммо уткир (УСНЭП) ва тусатдан юзага келадиган (ТСНЭП) сенсоневрал эшитиш пасайиши х,исобланади, турли манбаларга кура бундай х,олатларнинг частотаси барча эшитиш бузилишларининг 1 фоизидан камрогини ташкил этади [7, 8].
Уткир сенсоневрал эшитиш пастлиги бир неча кун ичида ривожланади ва тукималарнинг хар хил даражадаги товуш утказувчанлиги буйича тонал бусагаларнинг ошиши, яъни битта ёки иккала кулокда эшитишнинг пасайиши, нуткни тушунмаслик, товушни англай олмаслик ва кулокдаги шовкин билан тавсифланади. Баъзи беморларда тизимли бош айланиши ва бошка вестибуляр касалликлар кузатилади, ототопик бузилишлар, шовкинга чидамлиликнинг ёмонлашиши, баланд кескин товушлар ва бошка симптомлар пайдо булиши мумкин [15].
Эшитишнинг тусатдан сенсоневрал пасайишига патологик жараённинг чакмоксимон ёки бир неча соат ичида ривожланиши ва эшитиш пастликнинг тулик карликкача булган юкори даражаси хосдир. Турли тадкикотларга кура, уз-узидан согайиш факат 32-65% холлардагина учрайди [16]. Бирок, бу масала оддий хам эмас ва янги хам эмас. Аммо, олдин эшитиш патологиясини тизимлаштириш унчалик мухим хисобланмаган булса, энди уни биринчи даражали деб хисоблаш лозим [17]. Ва бу тушунарли, чунки сенсоневрал эшитиш бузилиши хакидаги таълимотни шакллантиришнинг дастлабки боскичларида уни кондуктив бузилишлардан ва намоён булиш хусусиятлари ва юзага келиш механизмларидан фарклаш зарурияти олдинга чикди. Бундан ташкари, эшитишнинг овоз утказиш бузилишларини жаррохлик йули билан даволаш муваффакияти сенсоневрал патологияни бироз тусиб куйди ва аудиологик диагностиканинг кондуктив (радикал даволашга мос) ва сенсоневрал (хар кандай даволашга буйсунмайдиган) эшитиш пасайиши фаркланишининг асосий йуналишини белгилади [11].
Гарчи муаллифларнинг узлари ушбу касалликнинг патогенезига спирал ганглий хужайралари алокадор эмас деган хулосага келишса-да, бундай кузатувлар таърифланган эшитиш пастлиги шаклининг клиник хусусиятларига мос келади, унинг келиб чикишининг вирусли назариясини шубха остига куйиб, лабиринтит ва тусатдан юзага келадиган сенсоневрал эшитиш пасайиши тушунчаларини ажратиш мумкин эмас деб хисоблашади. Эхтимол, худди шу муаллифларнинг аллергик табиатли уткир сенсоневрал эшитиш пастлиги сабаблари хакидаги замонавий гоялар мулохазалар ва тахминлардан ташкарига чикмайди деган хулосага келиши янада тугри ва эхтиёткор йулдир. Юкорида айтилганларнинг барчаси ушбу тадкикотнинг максадини олдиндан белгилади.
II. УШБУ ИШНИНГ МАЦСАДИ.
Турли генезли уткир сенсоневрал эшитиш пастлигининг аудиологик хусусиятларини урганишдир.
Тадкикот максадига мувофик ва белгиланган вазифаларни бажариш учун 2018-2021 йилларда ТТА куп тармокли клиникасининг ЛОР булимига ёткизилган, эшитиши турли
генезли уткир сенсоневрал пасайган 82 нафар беморда клиник тадкикотлар утказилди. Барча беморлар шикоятларни йигиш, ЛОР аъзолар куриги, кулок эндоскопияси ва аудиологик текширувлар йигиндисидан иборат комплекс текширувдан утишди.
III. НАТИЖАЛАР.
^улоклардаги субъектив шовкин - бу эшитиш органи шикастланишида: х,ам кондуктив, х,ам перцептив эшитиш пасайишида юзага келадиган кенг таркалган симптомдир. Шу муносабат билан, субъектив шовкиннинг табиати асосида муайян диагностик хулосалар чикариш мумкин, бунда Н.В. Тимофеев, Б.В. Толоконников, K.P. Покривапова, А.Н. Лопотко, И.В. Солдатов томонидан ишлаб чикилган спектрал шумометрия мух,им диагностик ахдмиятга эга.
Биз субъектив кулок шовкинларининг аудиометрик текширувларини кулладик ва турли этиологияли УСНЭП ва ТСНЭП булган 82 та беморда унинг частотаси ва интенсивлигини аникладик. 82 та бемордан 67 нафарида (81,7%) субъектив шовкин аникланди. УСНЭП ва ТСНЭП булган беморларда субъектив кулок шовкинини урганиш натижалари 1-жадвалда келтирилган.
1-жадвал
УСНЭП ва ТСНЭП булган беморларда субъектив кулок шовкинини урганиш
натижалари
№ т/р УСНЭП ва ТСНЭП шакллари Субъектив шовкин частотаси (Гц) Субъектив шовкин интенсивлиги (дБ) Субъектив шовкин мавжуд беморлар Жами
125 250 500 1000 2000 4000 8000 Шовк ин 10-20 21-50 ва юкори
1. Юкумли 1 1 2 1 3 13 3 1 23 24 29
а) УСНЭП 1 1 - 1 1 1 6 2 - 13 13 17
б) ТСНЭП - 1 - 2 7 1 1 10 11 12
2. ^он томир 1 - 1 1 1 1 5 3 2 11 13 18
а) УСНЭП - - 1 1 1 0 3 3 4
б) ТСНЭП 1 1 1 - 1 4 2 2 8 10 14
3. Аллергик УСНЭП 2 1 1 2 3 8 3 14 17 17
4. Ототоксик УСНЭП - - 1 - 1 - 1 1 2 3 8
5. Травматик УСНЭП - - - 1 - 1 3 2 - 7 7 7
6. EyñuH yMypTKacu OcTeOXOHgpO3u ^OHuga (TCron) - 2 1 3 3 3
®AMH; 4 2 1 5 3 8 26 18 7 60 67 82
5,9% 2,9% 1,4% 7,4% 4,4% 11,9% 38,8% 26,8% 10,5% 89,5% 81,7% 100%
^agBangaH KypuHuö TypuöguKu, 82 Ha^ap öeMOpgaH 67 Ha^apuga (81,7%) cyöteKTuB KynOK moBKHHH öy^raH, ynapgaH 43 Tacu (64,1%) УСНЭП Ba 24 Tacu (35,9%) TCH3n ÖH^aH Kaca^^aHraH. CyöteKTuB moBKHHHHHr nacTOTa^apHHH ypraHaéTraHga ÖH3 KyHugaru^apHu aHHK^agHK: 67 Ha$ap öeMOpgaH 42 Tacuga (62,6%), atHH УСНЭП Gy^raH 24 Ha$ap öeMOpga (57,1%), ТСНЭП öy^raH 18 Ha$ap (42,9%) öeMOpga ypTa nacTOTa^H Ba roKopu nacTOTa^H moBKHH aHHK^aHgu, öy пеpцептнв эmнтнm nacraurura xocgup. УСНЭП öu^aH orpuraH öeMop^apga Ky-noK moBKuHu ycryHOTK Ku-ngu. Этнo.пoгнк OMu^ra Kypa Ky^ugaru xycycu^T^ap aHuK^aHgu. A^epruK aTuO^Oruaga 17 Ha^ap öeMopHuHr 3 Tacuga (17,6%) nacT nacTOTa^u cyöteKTuB moBKuH Kañg ara^gu, yHuHr uHTeHcuB^uru 10 gE gaH 50 gE rana öy.ngu, öy ceHcoHeBpan amnTum nacrnuruHuHr öomKa maKraapura xoc эмac.
fflyHgañ Kunuö, Typ^u xun araO-TOrua-nu УСНЭП Ba ТСНЭП öu^aH KacannaHraH öeMop^apga KynOKHuHr cyöteKTuB moBKuHuHu ypraHum Hara^anapu myHu KypcaTguKu, 42 Ha$ap (62,6%) öeMOpHuHr aKcapuaraga cyöteKTuB mOBKuH roKOpu nacTOTa^u xapaKTepra ara öy^gu, öy aca KOx^eap peцeптop зapap.пaнraн.пнгннн KypcaTagu.
Eu3 TOMOHuMu3gaH Ky3aTu.nraH, yTKup Ba TycaTgaH amuTum кoöнпнaтннн ñyKOTraH Ba Kap öy^raH öeMOp^apHuHr aKcapuaraga amuTum nacrauru «kko^ HaMOéH öy.ngu.
TeKmupu^raH 82 Ha^ap öeMOpHuHr 54 Tacuga (65,8%) УСНЭП Ba 28 Ha^apuga (34,2%) ТСНЭП aHuK^aHraH, ynapgaH 30 Ha^apu nunup^araH TOBymHu ce3Mañgu (УСНЭП - 16 Ta (53,3%), TCron - 14 Ta (46, 7%)), 0,5 m gaH 2 M MacO^arana - 12 Ha$ap (7 Ta УСНЭП Ba 5 Ta TCH3n öu^aH), 3 m gaH 6 m MacO^arana - 40 Ha$ap (УСНЭП 30 Ta Ba TCH3n 10 Ta).
OF3aKu (cy3^amum) HyTKHu 8 Ta öeMOp amuTMañgu, ynapgaH 3 Ha^apuga TycaTgaH ceHcOHeBpan amuTum nacrauru MaB^yg, HyTKHu ammumu 0,5-2 M Opa^uFuga - 17 Ta öeMOp Ba 3-6 M MacO^aga - 57 Ta öeMOp, ynapgaH 20 Ha$ap öeMOp - TCH3n. EynapHuHr öapnacuHu 2-^agBa^ga Ke^Tupu^raH Mat^yMOT^apgaH Kypum MyMKuH.
2-^agBan
Typ^H этно^огнн^н УСНЭП Ba ТСНЭП öy^raH öeMop^apga nunup^am Ba cy3^amum HyrK^apHHH amuium
№ УСНЭП ва Пичирлаш нуткини Сyзлашиш нуткини Барча
ТСНЭП эшитиш (м) эшитиш (м) беморлар
шакллари Эшит- 0,5 1-2 3-6 Эшит- 0,5 1-2 3-6
мади мади
Юкумли 8 1 3 17 1 1 3 24 29 (34,8%)
1. а) УСНЭП 2 1 1 13 - 1 1 15 17 (60,4%)
б) ТСНЭП 6 - 2 4 1 - 2 9 12 (39,6%)
^он томир 10 1 1 6 3 2 4 9 18 (22%)
2. а) УСНЭП 3 - - 1 1 1 1 1 4 (24%)
б) ТСНЭП 7 1 1 5 2 1 3 8 14 (76%)
3. Аллергик УСНЭП 6 - 2 9 1 1 3 12 17 (20,8%)
4. Ототоксик 3 1 - 4 2 - 2 4 8 (10%)
УСНЭП
5. Травматик 2 - 2 3 1 1 5 7 (8%)
УСНЭП
6. БУйин умурткаси 1 1 - 1 - - 3 3 (4%)
остеохондрози
фонида (ТСНЭП)
ЖАМИ: 30 4 8 40 8 4 13 57 82 (100%)
Бизнинг маълyмотларимиз шyндан далолат берадики, пичирлаш ва сyзлашиш нуткини эшитишни текшириш УСНЭП ва ТСНЭП турли шаклларини дастлабки ташхислашда маълyм диагностик ахдмиятга эга. Уш6у оддий усул билан эшитиш даражасини аниклашда текширилган беморларда куйидаги хусусиятларни аникладик:
Биринчидан, аллергия туфайли эшитиш бузилганда, пичирлаш ва сyзлашиш нуткларини эшитишдаги фарк, одатда, бошка этиологияли УСНЭП фонидаги эшитиш пасайишидан сезиларли даражада паст 6Улди.
Иккинчидан, аллергик этиологияли УСНЭП бyлган беморларда соFлом кулок Барани трашеткаси билан ёпилганда, УСНЭП нинг бошка шаклларидан фаркли yларок, нуткни англаш кам yзгарди.
Аудиометрик эгри чизикларнинг конфигурациясини тавсифловчи маълумотлар, 500, 1000, 2000 ва 4000 Гц нутк частоталарида хдво-суяк yтказyвчанлиги бyйича эшитиш чегарасининг Уртача киймати, УСНЭП ва ТСНЭП нинг х,ар хил шаклларда х,аво-суяк Утказyвчанлиги эгри чизиклари орасидаги интервал кyрсаткичлар 3-жадвалда келтирилган.
3-жадвал
УСНЭП ва ТСНЭП булган беморларда эшитишни тонал-чегара аудиометрия усули буйича текшириш маълумотлари
Аудиометрик эгри чизик тури Товушни хдвода утказишда 4 та нутк частотасида эшитиш
чегараларининг у ртача киймати, дБ.
№ УСНЭП ва Жами Кутарил Тушувч Гори- Гори- 20 гача 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 81 ва
т/р ТСНЭП шакллари беморлар увчи и зонтал зонтал-тушувчи юкори
1. Юкумли 29 (34,8%) - 1 3 25 - 12 4 6 1 3 1 2
а) УСНЭП 17 (60,4%) - 1 1 15 - 9 3 4 - - - 1
б) ТСНЭП 12 (39,6%) - - 2 10 - 3 1 2 1 3 1 1
2. ^он томир 18 (22%) - 7 11 - 2 4 3 4 2 1 2
а) УСНЭП 4 (24%) - - 1 3 - 1 1 1 1 - - -
б) ТСНЭП 14 (76%) - - 7 7 - 1 3 2 3 2 1 2
3. Аллергик УСНЭП 17 (20,8%) - 1 3 13 - 3 2 5 4 2 1 -
4. Ототоксик УСНЭП 8 (10%) - 1 1 6 - 1 4 2 - - 1 -
5. Травматик УСНЭП 7 (8%) - 1 - 6 - 3 1 2 1 - -
6. Буйин умурткаси остеохондрози фонида (ТСНЭП) 3 (4%) - 1 2 - 1 1 1 - - - -
ЖАМИ: 82 (100%) - 5 (6 %) 14 (18,4 %) 62 (75,6 %) - 22 16 19 10 7 4 4
Жадвалда келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, 62 та беморда турли хил этиологияли уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайишида аудиометрик эгри чизикларнинг конфигурацияси горизонтал пасайган. 62 нафар беморнинг 19 тасида ТСНЭП ва 43 тасида УСНЭП мавжуд. Бундай эгри чизикли конфигурациялар, хусусан, юкумли шаклда 29 нафар бемордан 25 тасида, кон томирлар шаклида - 18 тадан 11 тасида, медикаментоз шаклда - 8 тадан 6 тасида, травматик шаклда - 7 тадан 6 тасида, умуртканинг буйин кисми остеохондрози туфайли эшитиш пасайганда - 3 тадан 2 тасида ва аллергик этиологияли ОСТ да - 17 та бемордан 13 тасида кузатилди.
Шундай килиб, турли хил этиологияли УСНЭП ва ТСНЭП булган беморларда тонал бусага аудиометрия маълумотлари таккосланганда куйидагилар аникланди: аудиограмма эгри чизикларининг конфигурацияси сенсоневрал эшитиш пасайишининг барча белгиларини, яъни хаво-суяк интервалисиз пасайиш, горизонтал ва горизонтал-пасайишни эслатади. Аллергик, травматик (минали портловчи) ва юкумли этиологияли УСНЭП булган беморларга келсак, уларнинг характерли хусусияти хдво-суяк интервалининг мавжудлиги хисобланади.
УСНЭП булган 8 та беморда ототоксик антибиотиклар фонида утказилган аудиометрик текширувлар шуни курсатдики, 6 та кишида (75%) аудиограмма эгри чизиги горизонтал-пасаювчи хусусиятга эга булди ва 1 та (12,5%) беморда горизонтал тип ва 1 та (12,5%) беморда суяк-хаво интервалисиз горизонтал-пасаювчи тип кузатилди.
Эшитиш холатини урганишнинг асосий усули сифатида тонал бусага аудиометрияни утказа туриб, шуни таъкидлаш керакки, эшитиш бусагалари эшитиш функциясини тулик тавсифлай олмайди, чунки одамлар уртасидаги эшитиш мулокоти юкори интенсивлик даражасида амалга оширилади.
УСНЭП ва ТСНЭП билан огриган 67 нафар беморда тонал бусага аудиометрия билан бир каторда Лушер буйича овоз кучини идрок этишнинг дифференциал чегарасини аниклаш максадида "юкори даражадаги аудиометрия" ва 500, 1000, 2000, 4000 Гц частоталарида "SI-SI" (ёки "ИМПИ") тест товуш интенсивлигининг кичик усиш индексини аниклаш утказилди. Текширилаётган беморларда товуш кучини сезиш дифференциал чегарасининг курсаткичи буйича баланд овознинг тезлашиш феноменининг (БОТФ) мавжудлиги ва унинг намоён булиш даражаси бахоланди. Ушбу тадкикотлар натижалари 4-жадвалда келтирилган.
Жадвалда келтирилган маълумотлардан куриниб турибдики, БОТФ асосан юкумли, кон томир, медикаментоз ва травматик этиологияли ва буйин умурткаси остеохондрози туфайли эшитиш пасайиши булган ТСНЭП ва УСНЭП ли беморларга хосдир. Аллергик этиологияли УСНЭП булган беморларда, бошка шакллардан фаркли уларок, БОТФ 17 та
бемордан 13 тасида (76,5%) манфий ва факат 3 тасида (17,6%) кучсиз мусбат ва 1 та (5,9%) беморда мусбат булди.
Шундай килиб, аллергик булмаган этиологияли УСНЭП ва ТСНЭП да 67 та бемордан 51 тасида (76,1%) ва аллергик этиологияли УСНЭП булган 16 та (23,9%) беморда суяк утказувчанлиги буйича эшитиш кобилияти пасайганлигидан катъий назар, мусбат ва кучсиз мусбат БОТФ кайд этилди.
4-жадвал
УСНЭП ва ТСНЭП нинг турли шакллари булган беморларда овоз кучини идрок килиш дифференциалланган чегараси курсаткичлари буйича баланд овоз тезлашиш
феноменининг намоён булиши
№ УСНЭП ва ТСНЭП шакллари Феноменнинг намоён булиши Жами беморлар
Манфий Кучсиз мусбат Мусбат Кучли мусбат
1. Юкумли а) УСНЭП б) ТСНЭП 1 1 1 1 6 4 2 14 8 6 22 14 8
2. ^он томир а) УСНЭП б) ТСНЭП 2 2 5 4 1 7 3 4 14 9 5
3. Аллергик УСНЭП 12 3 1 - 16
4. Ототоксик УСНЭП 7 1 8
5. Травматик УСНЭП - 1 1 2 4
6. Буйин умурткаси остеохондрози фонида (ТСНЭП) 2 1 3
ЖАМИ: 13 19,4% 7 10,5% 22 32,8% 25 37,3% 67 100%
УСНЭП ва ТСНЭП булган беморларнинг аудиологик хусусиятларини аниклаштириш учун биз барча 82 та беморда эшитиш дискомфорти бусагаси курсаткичи буйича ок шовкинга чидамлиликни ургандик. Утказилган тадкикотлар натижалари 5-жадвалда келтирилган.
Жадвалдан куриниб турибдики, УСНЭП ва ТСНЭП булган 82 нафар беморнинг 58 тасида филтрланган 1/3 октава шовкинга чидамлилик у ёки бу даражада пасайган: 37 та (63,8%) (ТСНЭП билан - 28, УСНЭП билан - 9) беморда 70-80 дБ шовкин интенсивлигида ёкимсиз х,ислар пайдо булди. Шубхдсиз, бу маълумот диагностикада кизикиш уйготади,
чунки 1/3 октава шовкинга чидамлиликнинг узгариши сенсоневрал эшитиш пасайишига хосдир. Ушбу курсаткич одатда 1/3 октава шовкинга чидамли булган УСНЭПга (шу жумладан аллергик этиологияли) хос эмас.
5-жадвал
Уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайишининг турли шакллари булган
беморларда эшитиш дискомфорти чегаралари
№ т/р УСНЭП ва ТСНЭП шакллари Беморларнинг умумий сони Текширилган беморлар сони Эшитиш дискомфорти чегараси, дБ
40-50 51-60 61-70 71-80 81-90
1. Юкумли а) УСНЭП б) ТСНЭП 29 17 12 18 7 11 13 2 11 5 5 0
2. ^он томир а) УСНЭП б) ТСНЭП 18 4 14 18 4 14 15 1 14 3 3 0
3. Аллергик УСНЭП 17 10 1 9
4. Ототоксик УСНЭП 8 5 3 2
5. Травматик УСНЭП 7 4 2 2
6. Буйин умурткаси остеохондрози фонида (ТСНЭП) 3 3 3 0
ЖАМИ: 82 (100%) 58 (70,7%) (0%) (0%) (0%) 37 (63,8%) 21 (36,2%)
Ички кулокдаги товушни сезиш аппаратининг функционал холатини бахолаш учун нут; аудиометрияси катта ахамиятга эга. Тадкикотлар шуни курсатдики, текширилган 82 нафар бемордан 48 нафарида (58,4%) нуткни англаш кобилияти 100% йуколган, 34 та (41,6%) беморда нуткни англаш кобилияти 100% сакланган. Турли хил этиологияли УСНЭП ва ТСНЭП билан огриган беморларда нуткни англашни тавсифловчи аник маълумотлар 6-жадвалда келтирилган.
Келтирилган жадвалдан куриниб турибдики, юкумли этиологияли 29 нафар бемордан 16 нафарида (55,1%) нуткни англаш 100% йуколган, колган 13 та (44%) беморда эса 100% сакланиб колган, шу билан бирга ушбу гурухдаги барча беморларда нуткни
англаш эгри чизиги текис характерга эга булди. 29 нафар бемордан 16 тасида (55,1%) 110 дБ гача булган нутк интенсивлигида нуткни англаш 100%булмади.
^он томир этиологияли 18 нафар беморда утказилган нут; аудиометрияси 17 та (94%) беморда, медикаментоз этиологияда - 8 та бемордан 5 тасида (62,5%), травматик этиологияда 7 та бемордан 5 тасида (71,4%) ва буйин умурткаси остеохондрози фонидаги эшитиш пасайишида - 3 та бемордан 2 тасида (66%) нуткни англаш 100% йуколганлиги аникланди.
Нут; аудиометрияси аллергик этиологияли УСНЭП булган 17 та бемордан факат 3 та (18%) беморда нуткни англаш 100% йуколганлигини аниклади. 14 та беморда нуткни англаш 100% булди, бу 82% ни ташкил килади. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу гурухдаги беморларда нутк интенсивлигининг 110 дБгача кутарилиши, бошка УСНЭП шаклларидан фаркли уларок, нутк англашни ёмонлашишига олиб келмайди (6-жадвал).
Шундай килиб, аллергик табиатли уткир эшитиш пасайиши булган 14 та (82%) беморларнинг аксариятида нуткни англаш узгармайди, яъни товуш кабул килиш аппарати чукур зарарланишидан далолат берувчи бундай бузилишларга учрамайди.
6-жадвал
Турли этиологияли уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайган беморларда нутк аудиометрияси маълумотлари
№ т/р УСНЭП ва ТСНЭП Нущни англаш %да 100% йук 110 дБ Умумий
шакллари Нущни англаш 20 50 80 100 интенсивликда нущни англаш сони
чегараси 100 % йук 100 %
1 Юкумли 29 29 29 29 13 16 16 13 29
а) УСНЭП 19 19 19 29 13 6 6 13 19
б) ТСНЭП 10 10 10 0 0 10 10 0 10
2 ^он томир а) УСНЭП б) ТСНЭП 18 4 14 18 4 14 18 4 14 18 4 14 1 1 0 17 3 14 17 3 14 1 1 0 18 4 14
3 Аллергик УСНЭП 17 17 17 17 17 3 3 14 17
4 Ототоксик УСНЭП 8 8 8 8 3 5 5 3 8
5 Травматик УСНЭП 7 7 7 7 2 5 5 2 7
6 Буйин умурткаси остеохондрози фонида (ТСНЭП) 3 3 3 3 3 2 1 2 3
ЖАМИ: 82 (100 %) 82 (100 %) 82 (100 %) 82 (100 %) 34 (41,6%) 48 (58,5 %) 48 (58,5 %) 34 (41,5%) 82 (100%)
Шундай килиб, бизнинг кузатувларимиз шуни курсатдики, юкумли, кон томир, медикаментоз, травматик этиологияли ва буйин умурткаси остеохондрози фонида юзага келадиган УСНЭП ва ТСНЭП билан касалланган 82 нафар бемордан 48 тасида (58,5%) нутк аудиометриясининг бусага ва бусага усти интенсивлигида нуткни англаш 100% йуколади. УСНЭП ва ТСНЭП булган беморларда катта фарк топилмади. Шу билан бирга, аллергик табиатли УСНЭП булган беморларнинг 14 тасида (82%), яъни аксарият кисмида, бошка этиологияли УСНЭП билан таккослаганда, нуткни англаш 100% сакланади ва ушбу беморларда эгри чизик конфигурацияси характери овоз утказувчи тизим бузилишларига мос келади. Бу шуни курсатадики, аллергик этиологияли УСНЭП да кохлеар рецепторлар функцияси купчилик беморларда сакланиб колади.
Эшитадиган частоталарнинг пастки чегарасини аниклаш перцептив ва кондуктив эшитиш пастлигининг дифференциал диагностикасида нисбатан содда ва ишончли усулдир.
Уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайишининг турли шакллари булган 82 та беморда эшитилган частоталарнинг пастки чегарасини Б.М. Сагалович (1965) усули билан аникладик. Ушбу текширув натижалари 7-жадвалда келтирилган.
Жадвал шуни курсатадики, сезиладиган частоталарнинг пастки чегараси уткир эшитиш йуколган беморларга, хусусан, аллергик этиологияли УСНЭП касаллигига чалинган беморларга караганда тусатдан эшитиш пасайган беморларда анча паст.
Юкоридаги жадвалдан куриниб турибдики, юкумли этиологияли УСНЭП булган 17 та бемордан 13 тасида (82,4%) эшитиладиган частоталарнинг пастки чегараси 16-20 Гц; 4 та (23,5%) беморда - 20-30 Гц, ТСНЭП булган 11 та бемордан 6 тасида (54,5%) - 16-20 Гц атрофида, 5 та (45,5%) беморда - 30-100 Гц, ва факат 2 та бемор паст тонларни эшитмади.
7-жадвал
Турли этиологияли Уткир ва тyсатдан сенсоневрал эшитиш пасайган беморларда эшитадиган товуш частоталарининг пастки чегараси
№ УСНЭП ва Умумий Пастки чегара, Гц
т/р ТСНЭП шакллари сони
16 18 20 21-25 26-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 81-100 эшитмади
1 Юкумли 29 10 4 4 3 2 1 1 1 0 1 1 1
а) УСНЭП 17 6 3 4 3 1
б) ТСНЭП 12 4 1 0 0 1 1 1 1 0 1 1 1
2 ^он томир 18 9 1 1 1 1 1 0 1 1 0 1 1
а) УСНЭП 4 1 1 0 0 0 1 1
б) ТСНЭП 14 8 0 1 1 1 0 0 1 1 0 1 0
3 Аллергик 17 3 - - - - 6 7 1 - - - 0
УСНЭП
4 Ототоксик 8 1 2 2 - - - - 3 - - - -
УСНЭП
5 Травматик 7 2 1 - - - - 1 2 - - - 1
УСНЭП
6 Буйин умурткаси 4 - - - - - 1 - 1 - - 1 1
остеохондрози
фонида (ТСНЭП)
7 Жами 82 25 8 7 4 2 9 9 9 1 1 3 4
^он томир шаклида (18 та бемор), тусатдан эшитиш йуколган 14 та бемордан 10 тасида эшитиш чегараси 16-30 Гц оралигида, 4 кишида 30-100 Гц оралигида булди. ^он томир этиологияли УСНЭП булган 4 та бемордан 2 тасида - 16-30 Гц, 1 тасида - 30-40 Гц ва 1 та бемор кабул килинган частоталарнинг пастки чегарасини сезмади. Медикаментоз этиологияли УСНЭП булган 8 та бемордан 3 тасида эшитишнинг пастки чегараси 16-20 Гц, 3 тасида - 20-60 Гц оралигида булди.
Травматик этиологияли УСНЭП булган 7 та бемордан 3 тасида эшитишнинг пастки чегараси 16-20 Гц, 3 тасида - 30-60 Гц оралигида булди ва 1 та беморда пастки частота сезилмади, бу асосан эшитиш пастлиги бир томонлама юкори даражада булган беморларда кузатилди.
Буйин умурткаси остеохондрози туфайли эшитиш кобилиятини йукотган 4 та беморнинг 3 тасида эшитишнинг пастки чегараси 30-100 Гц оралигида булди, 1 та беморда пастки частота сезилмади. ТСНЭП билан касалланган 3 кишидан 2 тасида эшитиш бир томонлама ва факат 1 та беморда икки томонлама пасайди. Аллергик табиатли уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши булган беморларда эшитишнинг пастки чегарасини урганиш натижаларини алохида таъкидлаш лозим.
Тадкикотларимиз натижаларидан куриниб турибдики, ушбу беморларда сенсоневрал эшитиш пасайишининг бошка шакллари билан таккослаганда паст тонларни эшитиш чегараси ошган. Хусусан, аллергик этиологияли УСНЭП булган 17 нафар бемордан 6 тасида 30 - 40 Гц гача, 6 тасида - 16-20 Гц, 8 тасида - 40-60 Гц ва 0 тасида сезиладиган частоталар чегараси умуман аникланмади.
Шундай килиб, турли хил этиологияли уткир ва тусатдан эшитиш пасайиши булган беморларда сезиладиган частоталар спектрининг пастки чегарасини аниклашда шуни таъкидлаш керакки, аксарият беморларда эшитишнинг пастки чегараси 16-20 Гц оралигида булди, бу овозни кабул килиш тизимининг шикастланганлигини билдиради, уткир сенсоневрал эшитиш пасайишининг аллергик шаклида эшитишнинг пастки чегараси 20 Гц дан 60 Гц гачани ташкил этди, яъни эшитишнинг пастки чегараларида усиш кузатилди, бу эшитиш пасайишининг кондуктив таркибий кисми мавжудлигини тасдиклайди. Ушбу усулни клиник аудиологияда куллаш, агар суяк оркали эшитиш имконияти туфайли кулокнинг ултратовушга сезгирлигини етарли даражада аниклаб булмаганда, эшитиш анализаторининг уткир шикастланишларида алохида ахамиятга эга. Бу холат, асосан, бир томонлама эшитиш пасайганда ёки чап ва унг кулокда эшитиш кобилиятини йукотиш даражасида сезиларли фарк булганда юз беради.
Шундай килиб, бошка аудиологик тестлар билан бир каторда паст частотали товушлар билан эшитишни текшириш, бир томонлама эшитиш пасайишини текширишда, айникса ултратовушни суяк оркали эшитишда катта диагностик ахамиятга эга.
Субъектив аудиологик тестлар билан бир каторда биз объектив аудиометрия, тимпанограмма утказдик ва акустик рефлексни кайд этишни кулладик.
Биз УСНЭП ва ТСНЭП булган 82 та бемордан 42 тасида объектив аудиометрия (импедансометрия) утказдик, бу 51,2% ни ташкил килади. Турли этиологияли УСНЭП ва ТСНЭП булган 42 та беморда тимпанометрия натижалари шуни курсатдики, 29 та (69,%) беморда "А" типли, яъни нормал тимпанограмма тури кайд этилди, 8 та (19%) беморда тубар дисфункция ёки ногора бушликда экссудат борлиги сабабли ногора парда харакатчанлиги чекланганлигини курсатадиган "В" типи олинди ва факатгина 5 та (11,9%) беморда ногора бушликда салбий босим мавжудлигидан далолат берадиган "С" тури тимпанограмма кайд этилди. Текширилганларнинг 2 нафарида (25%), аллергик этиологияли УСНЭП билан касалланган беморларда "В" типдаги тимпанограмма эгри чизиги аникланди. Худди шу беморлардаги рефлексометрия натижалари шуни курсатдики, 2 та беморда овознинг хам контралатерал ва хам ипсилатерал стимуляциясида хам акустик рефлекс кузатилмади, шу жумладан аллергик этиологияли УСНЭП да 2 та кишида ва 15 та беморда акустик рефлекс кайд этилди.
8-жадвал
Турли этиологияли уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайган беморларда импедансометрия натижалари
УСНЭП ва ТСНЭП Тимпанограмма тури Акустик рефлекс Бемор- Текширил
шакллари ларнинг ган
№ умумий беморлар
т/р сони сони
«А» «В» «С» Иук Мав- БОТФ мавжудлиги
жуд мусбат ман-фий
1 Юкумли 2 3 1 2 4 4 2 29 6
а) УСНЭП 1 2 1 1 3 3 1 17 4
б) ТСНЭП 1 1 0 1 1 1 1 12 2
2 ^он томир 6 1 0 3 4 4 3 18 7
а) УСНЭП 2 1 0 2 1 1 2 4 3
б) ТСНЭП 4 0 0 1 3 3 1 14 4
3 Аллергик УСНЭП 14 2 1 2 15 14 3 17 17
4 Ототоксик УСНЭП 2 1 2 2 3 3 2 8 5
5 Травматик УСНЭП 2 1 1 2 2 2 2 7 4
Буйин умурткаси 3 0 0 0 3 3 0 4 3
6 остеохондрози
фонида (ТСНЭП)
7 Жами 29 8 5 11 31 30 12 82 42
(69%) (19%) (11,9%) (26,1%) (73,8%) (71,4%) (28,5%) (100%) (51,2%)
Шундай килиб, аллергик этиологияли УСНЭП билан касалланган 2 та (25,6%) беморда бир катор узига хос хусусиятлар, яъни меъёрдан четга огиш, "В" типдаги тимпанограмма эгри чизиги ва акустик рефлекснинг йуколиши, яъни сенсоневрал эшитиш пасайишининг бошка шаклларига хос булмаган холатлар аникланди. Бирок ушбу одамларда утказилган аллергияга карши даво ижобий натижалар берди: эшитиш яхшиланди, "А" типдаги тимпанограмма эгри чизиги меъёрлашди ва акустик рефлекс кайд этилди.
Олинган далилларнинг изохини биз чигонокичи утказувчанлигининг бузилишида ва рецепторнинг функционал узгаришларида куришимиз мумкин. Бунга аллергик омил сабаб булиши мумкин: А.Д.Адо ва хаммуаллифлар аллергияни асаб тизимини кузговчи сифатида урганган биринчи тадкикотларидан буён, улар рецепторларга (кон томир, нафас рецепторлари ва бошкалар) фаол таъсир килади деб хисобланади, кейинчалик бу йуналиш оториноларингологияда ривожланди. Х,озирги кунда илм-фанда организм аллергиясида, ички кулокнинг бошка хосилалари хакида гапирилмасдан, эшитиш рецепторлари функциясида огишлар булиши хакида жуда куп маълумотлар мавжуд, улар хам тажрибада ва хам клиник кузатувларда тасдикланган.
Бундай шароитларда биз аниклаган кулок ичи акустик рефлексининг йуколиши ушбу масала буйича маълумотларни тасдиклайди.
IV. МУ^ОКАМА.
Илмий иш аудиологик курсаткичларни, шунингдек аллергиянинг УСНЭП ривожланишидаги урнини урганишга багишланган. Х,озирга кадар эшитишнинг сенсоневрал уткир ва тусатдан йуколиши битта тушунчага бирлаштирилган: уткир кохлеар неврит, тусатдан эшитишнинг пасайиши, тусатдан карлик, эшитишнинг уткир сенсоневрал пасайиши. Юзага келиш вактига ва этиологик омилларига кура уларни уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайишларига булинишига келсак, бундай тадкикотлар деярли утказилмаган.
Айни пайтда, уларнинг хар бири илмий жихатдан хам, бевосита амалий жихатдан хам катта кизикиш уйготади. Шу билан бирга, бир катор умумий саволларга аниклик киритиш талаб этилади. Махаллий ва хорижий адабиётларда ушбу масалалар услубий ва фактлар нуктаи назаридан етарли даражада ёритилмаган.
Кохлеар ва вестибуляр анализаторлар бир-бири билан чамбарчас боглик ва УСНЭП да ички кулокда чукур узгаришлар юз беради, шунинг учун уни уз вактида ва хар томонлама текшириш хозирги вактда патологик холатларни эрта ташхислашда мухим рол
уйнайди. ЛОР булимида (ТТА куп тармокли клиникаси) биз турли хил этиологияли УСНЭП булган 24 та беморни клиник-аудиологик текширдик.
Умумкабул килинган тадкикот усулларидан ташкари, биз эшитиш функциясини бахолашда, субъектив кулок шовкинини частота ва интенсивлик буйича тонал чегара аудиометриясидан фойдаландик, Вебернинг аудиометрик тести 125, 250, 500, 1000 Гц частоталарда аникланди, юкори чегарадаги аудиометрия Фаулер буйича товуш баландлиги мувозанатини аниклаш (эшитишни бир томонлама йукотишда) ва Люшер буйича товуш кучини сезишнинг дифференциал чегарасини аниклаш, товуш интенсивлигининг кичик усиш курсаткичларини аниклаш - SI-SI (ёки "ИМПИ"), шунингдек, асосий частотаси 250 - 8000 Гц булган 1/3 октавали филтрланган шовкин таъсир эттирилганда эшитиш дискомфорти чегарасини аниклаш амалга оширилди.
Эшитишнинг уткир ва тусатдан пасайишининг турли шаклларини дифференциал диагностика килиш учун объектив аудиометрия (кулок ичи акустик рефлексини кайд килиш куринишида динамик импедансометрия ва тимпанометрия умумкабул килинган усул буйича) утказилди.
Аллергик характердаги уткир сенсоневрал эшитиш пасайишида эшитиш функциясининг характеристикаси сенсоневрал эшитиш йуколишининг бошка шаклларига караганда анча мураккаброк куринади, чунки уткир эшитиш пасайишдаги аудиологик ва вестибулологик диагностика, шунингдек ушбу касалликнинг клиник хусусиятлари хали тавсифланмаган. Аникки, уткир сенсоневрал эшитиш пасайишининг этиологик жихатдан турли шакллари турли аудиологик хусусиятларга эга булади. Уткир ва тусатдан эшитиш пасайишининг хар бир шаклига хос хусусиятларни очиб бериш нафакат илмий, балки бевосита амалий ахамиятга хам эга.
Беморларни жинс буйича таксимланишини урганиш эшитишнинг уткир ва тусатдан пасайиши эркаклар орасида кенг таркалганлигини аниклади (14 та - 60%.
Беморларнинг ёшга кура таксимланиши шуни курсатдики, касаллик таркалиши асосан ёшларда, мехнатга лаёкатли 5-50 ёшгача булган одамларда максимал даражага етади - 22 (75,8%).
Эшитиш кобилияти йуколиш вактига кура биз беморларни икки гурухга ажратдик: биринчи гурухга эшитиш кобилияти тусатдан, бир неча соатдан бир кунгача ёки 24 соат ичида юзага келган беморлар кирди. 2-гурухга бир кундан бир ойгача булган муддатда эшитиш кобилиятини йукотганлар кирди. Улар уткир сенсоневрал эшитиш пасайган (УСНЭП) беморлар деб таърифланди.
Анамнестик маълумотларни тахлил килиш шуни курсатдики, беморларнинг аксарияти УСНЭП ва ТСНЭП ни юзага келтириши мумкин булган этиологик омилни
курсатиб утдилар. УСНЭП куйидагилар кирди: 1) юкумли - 29 (35,4%); 2) кон томирли -18 (21,9%); 3) аллергик - 17 (20,7%); 4) медикаменоз - 8 (9,7%); 5) травматик - 7 (8,5%); буйин умурткаси остеохондрози туфайли эшитишнинг пасайиши - 3 (3,8%).
Текширувдан утган беморларда касалликнинг давомийлиги бир неча соатдан бир ойгача узгариб турди ва беморларнинг аксарияти эшитиш пасайгандан бошлаб икки хафта ичида касалхонага ёткизилган - 16 (40%).
Аллергик табиатли уткир сенсоневрал эшитиши пасайган беморларнинг купчилигида ЛОР аъзоларнинг объектив манзараси бурун шиллик каватидаги патологик узгаришлар билан ажралиб турди, бу эса бошка этиологияли уткир сенсоневрал эшитиш пасайишига хос эмас.
Касалликнинг юкумли ва травматик этиологияли шакли билан огриган УСНЭП ли беморларни хисобга олмаганда, отомикроскопик манзара меъёр даражасида булди: юкумли патологияда беморлар касалхонага ёткизилганда бурун шиллик кавати ва ногора парданинг гиперемияси ва шишиши аникланди, шунингдек аксарият беморларда - ногора парданинг тортишиши ва ёруглик рефлексининг етишмаслиги билан намоён буладиган тубар (найча) функциясининг бузилиши аникланди. Травматик этиологияли УСНЭПга келсак, минали-портлаш жарохатлари булган барча беморларда ногора парданинг турли даражада зарар етганлиги кайд этилди.
Яхши аудиологик текширув аудиометрик эгри чизикларни тавсифлашга, аудиограмманинг суяк-хаво интервалининг киймати билан аудиограмма эгри чизикларининг турли конфигурацияларида муайян алокаларни урнатишга имкон берди. Олинган маълумотларнинг энг ахамиятлиси шундаки, товушларни суяк оркали утказишда эшитишнинг пасайиш даражаси хам, суяк-хаво интервали киймати хам, катор холларда, аллергия туфайли юзага келган уткир сенсоневрал эшитиш пасайишини бошка эшитиш пасайиши шакллари билан фарклашда ишончли мезон булиб хизмат килиши мумкин эмас.
Тонал бусагали аудиометрия утказишда УСНЭП булган беморларнинг купчилигида бир томонлама эшитиш пасайиши аникланди. Аллергик ва аллергик булмаган этиологияли уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши булган беморларда тонал аудиограмманинг бусага эгри чизиклари сенсоневрал эшитиш пасайиши белгилари мавжудлигини курсатди, яъни эгри чизиклар конфигурацияси пасайди, горизонтал пасайди ва горизонтал суяк - хаво интервали билан кузатилди. Бинобарин, аллергик табиатли уткир сенсоневрал эшитиш пасайишида тонал чегарали аудиометриянинг узига хос хусусияти, бошка шакллардан фарк килган холда, касалликнинг давомийлигига боглик булмаган суяк-хаво интервали мавжудлигидир. Камертонал синовларга келсак, улар аник натижа бермади. Ринне тести купинча салбий булди, ва бу унинг суяк-хаво
интервали кийматига ва товушни суяк оркали утказишда эшитиш даражасига богликлиги гоясига мос келади.
Аллергик табиатли уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши булган беморларда Вебернинг аудиометрик тести, бошка турдаги сенсоневрал эшитиш пасайишларидан фаркли уларок, эшитадиган кулокдаги тонларнинг латерализацияси ёмонроклиги билан тавсифланади.
Товуш кучини сезишнинг дифференциал чегараси курсаткичи буйича баландлик ошиши тезлашувининг феноменини аниклаш кохлеар аппарат рецепторлари холати тугрисида маълумот бериши мумкин, аммо усулнинг узи диагностика амалиётида етарлича асосларга кура ишончли эмас. Бир катор холатларда, чегара ва юкори чегара тестлари маълумотлари уртасида келишмовчиликлар мавжуд булиб, уларни замонавий концепциялар асосида тушунтириш жуда кийин.
Умуман олганда, баландлик ошиши тезлашишининг манфий ва кучсиз мусбат феномени (БОТФ) аллергик, юкумли (шамоллаш) этиологияли ва баъзи бир травматик (мина-портловчи жарохатлар) этиологияли уткир сенсоневрал эшитиш пасайишларида кузатилади, бунда аудиограмманинг чегара эгри чизиклари суяк утказувчанлиги буйича эшитиш пасайишининг даражасига боглик булмайди. Аммо БОТФ йуклиги купинча бошка акуметрик ва аудиометрик маълумотларга кура рецепторлари шикастланган деб тахмин килиш мумкин булган беморларда кузатилади. БОТФ мусбат булган баъзи беморларда, аксинча, бошка аудиометрик ва акуметрик маълумотлар чиганокнинг товушни сезувчи элементлари шикастини тасдикламайди. Юкумли, кон томир этиологияли ва буйин умурткаси остеохондрози туфайли ТСНЭП билан огриган беморларга келсак, улар товуш кучини сезишининг дифференциал чегараси ва SI-SI тести курсаткичлари буйича баландликнинг ошиши мусбат ёки кескин мусбат феноменга эга, бу товуш кабул килувчи аппаратда шикастланиш мавжудлигидан далолат беради. УСНЭП билан огриган беморларда ушбу курсаткичлар кам намоён булди, кучсиз мусбат ёки кам сонли беморларда мусбат булди.
Эшитиш дискомфорти бусагасини 1/3 октавали филтрланган шовкинни кутара олиш курсаткичи буйича урганиш шуни курсатдики, товушни сезадиган эшитиш пасайиши булган беморларда унинг бузилиши сезиларли фоизни ташкил килади. Ушбу курсаткич, одатда, 1/3 октавали филтрланган шовкиннинг яхши кутара олган уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши учун хос эмас.
Текширилган 82 нафар бемордан 48 нафарида (58,5%) нуткни англаш кобилияти 100% йуколган, 34 та (41,6%) беморда нуткни англаш кобилияти 100% сакланган (34 та (100%) УСНЭП билан касалланган беморда ва факат 2 та (0%) ТСНЭП билан касалланган
беморда). Шуни таъкидлаш керакки, аллергик, юкумли ва травматик этиологияли уткир сенсоневрал эшитиш пасайган беморларда нутк интенсивлигининг 110 дБгача кутарилиши, бошка шакллардан фаркли уларок, нуткни англашнинг ёмонлашишига олиб келмайди. Шу билан бирга, уткир сенсоневрал эшитиш пасайишининг аллергик булмаган шаклида, нуткни англаш эгри чизиклари текис булиб, 100% англашга эришилмайди.
Бинобарин, нутк аудиометрияси натижалари шуни курсатдики, ТСНЭП билан огриган беморларнинг купчилигида нуткни англаш бузилган, бу ички кулокнинг овоз кабул килувчи аппарати шикастланганлигини курсатади.
Уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайган 24 нафар беморда эшитиш бузилишларининг мохиятини аниклаш учун биз ултратовушга товуш сезгирлигини Б.М.Сагалович буйича аникладик. Тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайган беморларда ултратовушга эшитиш сезувчанлигини аниклаш натижалари алохида эътибор талаб килади. Ултратовушни сезиш чегараси 10 волтдан 30 волтгача кутарилган уткир сенсоневрал эшитиш пасайишидан фаркли уларок, юкумли, кон томир, аллергик, травматик ва медикаментоз этиологияли УСНЭПда ултратовушни нормада сезиш ёки унинг 3 дан 10 волтгача кутарилиши характерлидир.
Биз эшитиши уткир ва тусатдан пасайган барча беморларда ултратовушни латерализация килиш феноменини тонал аудиограммалар эгри чизикларининг турли хил конфигурацияларида эшитиладиган спектр тонларининг латерализацияси билан таккослаб ургандик.
УСНЭП билан огриган беморларда ултратовушнинг латерализациясини аниклашда беморларнинг аксариятида эшитадиган кулокда ёмонрок латерализация булишини курсатди. Бу юкумли, кон томир этиологияси ва буйин умурткалари остеохондрози туфайли юзага келган тусатдан сенсоневрал эшитиш кобилияти йуколган беморларда купрок учради.
Уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайиш учун аудиологик мезонларни белгилашда кичик ахамият касб этмаган нарса, сезилган частоталарнинг пастки чегарасини урганишдир. Ушбу тадкикот ултратовушни яхши эшитадиган кулок оркали такрор эшитиш учун шароитлар пайдо булганда, эшитиш бир томонлама ёки икки томонлама (чап ва унг кулокдаги эшитиш кобилиятини йукотиш даражасида сезиларли фарк билан) пасайган беморларда алохида ахамиятга эга. Тадкикотлар шуни курсатдики, УСНЭП билан касалланган беморларнинг купчилигида ушбу чегара унг томонга 50 Гц гача силжиган, бу эса кондуктив эшитиш пасайиши мавжудлигини тасдиклади.
Субъектив аудиологик тестлар билан бир каторда биз объектив аудиометрия, тимпанограмма утказдик ва акустик рефлексларни текширдик.
Биз УСНЭП булган 82 та бемордан 42 тасида объектив аудиометрия (импедансометрия) утказдик, бу 51,2% ни ташкил килади. Турли этиологияли УСНЭП булган 42 та беморда тимпанометрия натижалари шуни курсатдики, 29 та (69,%) беморда "А" типли, яъни нормал тимпанограмма тури кайд этилди, 8 та (19%) беморда тубар дисфункция ёки ногора бушликда экссудат борлиги сабабли ногора парда харакатчанлиги чекланганлигини курсатадиган "В" типи олинди ва факатгина 5 та (11,9%) беморда ногора бушликда салбий босим мавжудлигидан далолат берадиган "С" турдаги тимпанограмма кайд этилди. Текширилганларнинг 2 нафарида (25%), аллергик этиологияли УСНЭП билан касалланган беморларда "В" типдаги тимпанограмма эгри чизиги олинди ва турли этиологияли УСНЭП ва ТСНЭП булган ушбу беморларда рефлексометрия натижалари шуни курсатдики, 31 та беморда товушнинг хам контралатерал ва хам ипсилатерал стимуляциясида акустик рефлекс кузатилди, 11 нафар (26,1%) беморда акустик рефлекс кузатилмади, шу жумладан аллергик этиологияли УСНЭП да 2 та беморда акустик рефлекс кайд этилди.
Шундай килиб, аллергик этиологияли УСНЭП билан касалланган 2 та (25,6%) беморда бир катор узига хос хусусиятлар, яъни меъёрлардан четга огиш, "В" типдаги тимпанограмма эгри чизиги ва акустик рефлекснинг йуколиши, яъни сенсоневрал эшитиш пасайишининг бошка шаклларига хос булмаган холатлар аникланди. Бирок ушбу одамларда утказилган аллергияга карши даво ижобий натижалар берди: эшитиш яхшиланди, "А" типдаги тимпанограмма эгри чизиги меъёрлашди ва акустик рефлекс кайд этилди.
Шундай килиб, хулоса килиб айтганда, уткир ва тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайиши кохлеар анализатор патологиясининг мустакил нозологик шакллари хисобланади ва этиопатогенезига кура клиник кечишида узига хос хусусиятларга эга, бу эса замонавий клиник аудиологиянинг келгусида урганиш учун катта истикболларга эга булган мухим муаммоси сифатида таърифланади.
V. ХУЛОСА.
Клиник кечиши ва пайдо булиш тезлигига кура, тусатдан сенсоневрал эшитиш пасайиши (24 соатгача ривожланиб боради) ва уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши (бир кундан 30 кунгача ривожланади) фаркланади. Уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши купинча вертебробазиляр хавзада гемодинамик бузилишлар натижасида томирлар патологияси (артериал спазм, вазодилатация, веноз димланиш, кон томир деворидаги атеросклеротик узгаришлар, Б шаклидаги деформация ёки умуртка артерияларининг кийшайиши) фонида, шунингдек, вирусли инфекция натижасида ва огир аллергик
анамнезга эга булган шахсларда ривожланади. Уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши 92% х,олларда икки томонлама булади, эшитиш кобилиятининг аста-секин пасайиши билан ажралиб туради ва 78,7% - баланд овознинг тезлашган мусбат феномени мавжудлиги билан тавсифланади. Аллергик анамнезга эга одамларда уткир сенсоневрал эшитиш пасайиши ривожланиши мумкин. У аутофония, турли интенсивликдаги кулокнинг субъектив шовкини, бош ва кулокдаги огриклар ва вестибуляр функцияларнинг бузилиши (беморларнинг 52%да) билан бирга кечади. Аллергик этиологияли уткир ва тусатдан эшитиш кобилиятини йукотиш бир катор аудиологик белгилар (суяк-х,аво интервали булмаган аудиологик эгри чизикларнинг тушиб борувчи конфигурацияси, ултратовушга нисбатан эшитиш сезгирлигининг бироз ошиши; нуткни 100% англаш) билан тавсифланади, бу кохлеар рецепторда функционал силжишлар билан биргаликда ички кулокда товуш утказувчанлик бузилишларининг комбинациясини билдиради. Аллергия фонида келиб чикадиган уткир эшитиш пасайишида, 11,2% беморларда ногора бушликда экссудат борлиги, акустик рефлекснинг йуклиги ва х,аво-суяк бушлигининг пайдо булиши сабабли "В" типдаги тимпанограмма кайд этилди.
VI. ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ
1. Пальчун В.Т., Магомедов М.М., Лучихин Л.А. Оториноларингология: учебник. М.: ГЭОТАРМедиа, 2008. /Palchun VT, Magomedov MM, Luchikhin LA. Otolaryngology: a guidebook. M.: GEOTAR-Media, 2008.
2. Кунельская Н.Л., Полякова Т.С. Патогенетические аспекты нейросенсорной тугоухости и их коррекция. Мат. XVIII съезда оториноларинголов России. СПб., 2006: 33-34. /
3. Пальчун В.Т. Оториноларингология: Руководство для врачей / В.Т. Пальчун, А.И. Крюков. - М.: Медицина, 2001. - 616 с.
4. Таварткиладзе Г.А., Загорянская М.Е., Румянцева М.Г. и др. Методики эпидемиологического исследования нарушений слуха. Методические рекомендации. М., 2006. 27 с. /
5. Шидловская Т.В. Шидловская Т.Ф. Комплексное лечение сенсоневральной тугоухости. Российская оториноларингология (приложение), 2007: 700-705
6. Глухота и потеря слуха. Информационный бюллетень ВОЗ. №300. Март 2015 г. http://www.who. int/mediacentre/factsheets/fs300/en/.
7. Косяков С.Я., Атанесян А.Г. Интратимпанальное введение стероидов в лечении острой сенсоневральной тугоухости // Российская оториноларингология. — 2009. - № 6. - С. 51 - 59.
8. Т.А. Сичкарева, В.В. Вишняков, Д.Е. Кутепов. Перспективные методы лечения сенсоневральной тугоухости / Т.А. Сичкарева, В.В. Вишняков, Д.Е. Кутепов // Вестник оториноларингологии. - 2007. - № 5. — Приложение. - С. 121-122.
9. Беличева Э.Г. Острая и внезапная сенсоневральная тугоухость: этиология, клиника, диагностика, эффективность ранней этиопатогенетической терапии: автореф. дис. ... д-ра мед. наук / Э.Г. Беличева. — Санкт-Петербург, 2008. - 41 с.
10. Бакулина Л.С., Машкова Т.А. Сенсоневральная тугоухость: этиология, терапия и реабилитация. Современные проблемы физиологии и патологии слуха: матер. 2-го Национального конгресса аудиологов и 6-го Международного симпозиума. Суздаль, 2007: 44-45.
11. Загорянская М.Е., Румянцева М.Г. Значение эпидемиологических методов исследования в профилактике нарушения слуха у детей. Рос. оторинолар., 2003, 6(3): 79-83.
12. Иванец И.В. Острая и внезапная нейросенсорная тугоухость (клинико-экспериментальные исследования): Автореф. дис... д-ра мед. М., 2001. 42 с.
13. Глухота и потеря слуха. Информационный бюллетень ВОЗ. №300. Март 2015 г. http://www.who. int/mediacentre/factsheets/fs300/en/.
14. Левина М.А. Этиопатогенетические аспекты сенсоневральной тугоухости. Вестник оториноларингологии, 2015, 80(6): 77-81. /Levina MA. Etiopathogenetic aspects of sensorineural hearing loss. Vestnik Otorinolaringologii, 2015, 80 (6): 77-81.
15. Левина Е.А. Сенсоневральная тугоухость - общие принципы медикаментозного подхода. Consilium Medicum, 2013, 11: 64-67. /Levina EA. Sensory neural hearing loss: the general principles of pharmaceutical approach. Consilium Medicum, 2013, 11: 64-67
16. Martines F., Dispenza F., Gagliardo C., Martines E., Bentivegna D. Sudden sensorineural hearing loss as prodromal symptom of anterior inferior cerebellar artery infarction // Arch neurol. - 2001. - Vol. 53. № 45. - Р. 1287-1289. doi:10. 1001/ archneur. 58.8.1287.