STEM НЕГІЗІНДЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ ҰҒЫМДАР МЕН ТҮСІНІКТЕРДІ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

STEM НЕГ1З1НДЕ БИОЛОГИЯЛЬЩ ¥ГЫМДАР МЕН ТYСIНIКТЕРДI ЦОЛДАНУДЫЦ ТШМД1ЛШ

БЕЙСЕМБЕТОВА ЭСЕМ Н¥РЛАЩЫЗЫ

^азак улттык кыздар педагогикалык университетшщ 2 курс магистранты Алматы облысы, 1ле ауданы, «№7 орта мектеп»» МКМ биология пэш м¥Fалiмi

КАЛИЕВА АНАР НУРГАЙЫПОВНА

Гылыми жетекшi: ^азак улттык кыздар педагогикалык университетi PhD,

кауым.профессор м.а.

РАМАЗАНОВА АЛИЯ АМАНГЕЛЬДИЕВНА

PhD, ага окытушы

Тушндеме: Бул мацалада STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) бшм беру ЖYйесiнiц Hesi3mde биологиялыц угымдар мен mYciummepdi цолдану ddicmeMeci царастырылады. STEM интeграциясы жаратылыстану гылымдарын кYндeлiктi вмiрмeн байланыстыра отырып, оцушылардыц зeрттeушiлiк, аналитикалыц жэж шыгармашылыц цабiлeттeрiн дамытуды мацсат eтeдi. Биология пэш аясында STEM интeграциясын цолданудыц тиiмдi тэсiлдeрi, практикалыц мысалдары жэж оны оцу прощаж eнгiзудiц артыцшылыцтары жан-жацты талданады. Сонымeн цатар, цолданылган эдeбиeттeр арцылы бул эдiстeмeнiц гылыми нeгiздeрi кврсeтiлeдi.

Клт свздер: STEM бшм бeру, биологияны оцыту, интeграцияланган оцыту, жаратылыстану гылымдары, практикалыц тапсырмалар, зeрттeушiлiк дагдылар

STEM—бул гылым, технология, инженерия жэне математика салаларын бiрiктiре отырып, бшм беру эдютемеа. Оныц басты максаты — окушыларга гылымныц тYрлi салаларын тэж1рибе жYзiнде колдануга мYмкiндiк беру. Жалпы педагогика саласында STEM

эдютемесш колданудыц бiрнеше эдiстерi бар:

1-сурет. STEM интеграциясын педагогикада колдану эдiстерi

Биология сабактарында STEM интеграциясын колдану аркылы окушылар биологиялык процестердi зерттеп кана коймай, оларды инженерлiк жэне технологиялык шешiмдермен байланыстыра алады [1]. Биология пэш казiргi заманда STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) бшм беру эдютемеамен байланыстырылып, окушылардыц гылыми тYсiнiктерiн дамытуда мацызды рел аткарады. STEM бшм беру тек теориялык бiлiмдi берумен шектелмей, оны тэж1рибеде колдануга, сыни ойлау дагдыларын дамытуга жэне

гылыми эдiстердi тиiмдi мецгеруге багытталган. Осыган байланысты биологиядагы ^ымдар мен тYсiнiктердi STEM ар;ылы мецгерту эдiстемесi ерекше езектшкке ие болуда. БиологиядаFы STEM интеграциясынын нег1здер1

STEM эдiстемесi биологиялы; ^ымдар мен тYсiнiктердi терец мецгеру Yшiн келесi негiзгi багыттарга CYЙенедi:

1. Интеграцияла^ан окыту STEM биологияны баска пэндермен байланыстыра

1 Физика Жары;тыц тол;ын ^зындыгыныц фотосинтезге эсерш зерттеу

2 Химия Адам агзасындагы биохимиялы; реакцияларды тYсiндiру

3 Математика Популяция динамикасын математикалы; модельдеу[2].

2. Практикалык жэне зерттеуш1л1к тапсырмалар

a. Жобалык жумыс: Окушылар экожYЙе моделiн к¥растырады немесе судыц биологиялы; тазалыгын зерттейдi [3].

b. Эксперименттер: Температураныц есiмдiк есуше эсерiн аныктау.

3. Технологиялык куралдарды колдану

a. Санды; микроскоптарды пайдалану.

b. Биологиялы; процестердi виртуалды модельдеу [4].

4. Креативт1 ойлауды дамыту STEM интеграциясы окушыларды биологиялы; угымдарды инженерлiк шешiмдермен байланыстыра отырып, шыгармашыльщ т^ргыдан ойлауга ынталандырады. Мысалы, ауыл шаруашылыгында ;олданылатын смарт жYЙелердi ;¥ру немесе биоэнергетикалы; ;¥рылгыларды жобалау.

STEM эдктерш колданудыц практикалык мысалдары

№ Такырып Мысал

1 Фотосинтез процесш зерттеу жобасы Бул жоба аясында о;ушылар еамдштердщ эртYрлi жары; жагдайларында фотосинтез каркындылыFын зерттейдi. Зерттеу нэтижелерi математикалы; графиктер ар;ылы талданады. Зерттеу кезiнде жаца ^ымдарды тYсiнiктемесiмен жазады.

2 Экожуйелерд1 модельдеу Экологиялы; инженерия принциптерш ;олдана отырып, о;ушылар табети экожYЙелердiц виртуалды моделiн жасайды. Модельдi жасау кезiнде ;андай кiлт сездердi ;одану керектiгiн бiлу Yшiн ^ымдар мен тYсiнiктердi ;олданады.

3 Генетикалык зерттеулер ДН^-ны модельдеу немесе мутация процестерш компьютерлiк баFдарламалар ар;ылы зерттеу [5].

4 ^алдыктарды кайта ецдеу жобасы STEM тэсшн ;олдана отырып, о;ушылар органикалы; калдыктарды биогазFа немесе тыцайткышка айналдыру эдютерш зерттейдi. М^ндай жобалар экологияны KорFауFа баFытталFан мацызды шешiмдер ^сынады.

Биологиялык угымдарды окытуда эксперименттер мен практикалык жумыстар мацызды орын алады. STEM интеграциясы окушыларга микроскоп аркылы жасуша курылысын зерттеудi немесе eсiмдiктердщ фотосинтезiне эсер ететш факторларды аныктау сиякты тапсырмалар берiлуi мYмкiн. Бул эдiс окушылардыц ездшнен зерттеушiлiк кабiлетiн дамытуга багытталган. Эр такырып бойынша жаца угымдарды оны тYсiнiктерiмен жазып, саба; барысында колдану окушылардыц ойлау дагдысын да арттырады.

Мысалы: 7 сынып биология пэш бойынша такырыпты алып кeрейiк.

Такырыбы: Фотосинтезге кажеттi жагдайлар

Максаты: Фотосинтездщ мацызын тYсiндiру жэне оган сырткы орта факторларыныц эсерiн тэж1рибе аркылы зерттеу.

STEM интеграциясы:

FbrnuM: Фотосинтездщ биологиялык магынасын талкылау.

Технология: Арнайы датчиктер аркылы жарык пен кeмiркышкыл газыныц мeлшерiн елшеу.

Инженерлш: Эамдштерге колайлы фотосинтез жагдайын жасау Yшiн жасанды жарыктандыру жYЙесiн жобалау.

Математика: Эамдштердщ фотосинтез каркынын есептеу.

STEM интеграциясыныц биология пэншде колданудыц артыкшылыктары

• Окушылардыц жаратылыстану гылымдарына кызыгушылыгы артады.

• Зерттеушiлiк дагдылар дамиды.

• Теориялык бiлiм практикалык тапсырмалар аркылы бекiтiледi [6].

• Болашак кэсiби багдар беру.

• Экологиялык сауаттылыкты арттыру: Окушылар STEM аркылы табигат ресурстарын тиiмдi пайдалануды жэне экологиялык мэселелердi шешудi Yйренедi.

STEM интеграциясы биологияны окытудыц тиiмдi эдiсi ретiнде ерекше мацызга ие. Бул тэсiл окушылардыц шыгармашылык жэне аналитикалык ойлау кабiлеттерiн дамытып кана коймай, олардыц болашакта гылым, техника жэне инженерия салаларында табысты жумыс ютеуше негiз болады. STEM эдiстерiн оку процесше енгiзу — заманауи бшм берудiц ажырамас бeлiгi. Сонымен катар, бул эдiс табигатка укыпты карауга, экологиялык мэселелердi шешуге багытталган жаца идеяларды усынады [7].

Дорыта келгенде, STEM интеграциясы аркылы бшм беру угымдарды ^нделшт eмiрге жакындатуга, шыгармашылык ойлауды дамытып, болашакта инновациялык технологияларды мецгеруге негiз болатын мацызды эдю болып табылады. STEM-нiц осындай артыкшылыктары казакстандык бiлiм беру жYЙесiнде жогары багаланып, оныц колданыс аясы кецешп келедi.

1. Bybee, R. W. (2013). STEM бшм беру Yшiн непз: Мэселелер мен мYмкiндiктер. NSTA Press.

2. Johnson, C. C. (2012). Интеграциялаетан STEM бшмш тужырымдау. Мектептегi Fылым жэне математика.

3. Sanders, M. (2009). STEM, STEM бшм беру, STEMмания. Технология мрашмь

4. Bell, T., Urhahne, D., Schanze, S., & Ploetzner, R. (2010). Ынтымактастыкта зерттеу ар;ылы о;у. Бiлiм беру психологиясыныц шолуы.

5. Lederman, N. G., & Lederman, J. S. (2013). Еылыми зерттеу: ТYсiндiру мен дэлелдщ орны. Еылымды о;ыту зерттеулерi журналы.

6. Honey, M., Pearson, G., & Schweingruber, H. (2014). K-12 бiлiмiндегi STEM интеграциясы. ¥лтты; академиялар баспасы.

7. Айтбаева, З. & Жануза;ова, Ш. Н. (2020). STEM бшм берудщ казакстандык бiлiм жYЙесiндегi мацызы. Казахстан педагогикалыц журналы, 4(1), 45-50.

ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР: