CC BY
7Мирзоалиева Шукрона Эмомалиевна — докторант (Phd) 3-ого курса кафедры языков Таджикского государственного института языков имени Сотима Улугзода. Адрес: 734019, Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Мухаммадиева,17/6, тел.: (+992) 902606646.
About the author:
Mirzoalieva Shukrona Emomalievna - doctoral student (PhD) of the third course of the Department of Linguistics Tajik State Institute of Languages named after Sotim Ulughzoda. Address: 734019, Repablic of Tajikistan, Dushanbe, 17/6 Muhammadiev str. Phone: (+992) 902606646.
БАРРАСИИ ЛУГАВИИ ЭТНОТОПОНИМУАНТРОТОПОНИМ^ОИ
ВОХДИ СУРХОН
Турсунова М.А.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Баррасиву пажухиши лугати ин ё он забон ва кишрхои гуногуни лугавии он дар забоншиносии точикй дорои таърихи дерина буда, ба ин амали нек хануз тазкиранигорону лугатнависони гузашта гомхои нахустин гузошта буданд. Барои муайянкунии намуди аслии калимахои тагйири шаклкарда ба мо усули таърихй-киёсй, яъне тахлили этимологй ёрй мерасонад. Дар пояи такозои ин риштаи забоншиносй вожахои таркиби лугавии забон, ки калимахои ифодагари чойномхо низ ба хамин гурух шомиланд, ба гуруххои калимахои аслан точикй ва вомвожахо чудо карда мешаванд. Гуфтан ба маврид аст, ки «дар тахкики этимологй, пеш аз хама, истифодаи дакики конуниятхои мувофикати овоз ва мукаррар кардани истиснохои аз ин конуниятхо берун нихоят заруранд, зеро ки истиснохои муайян дар мувофикати овозии даврахои мухталифи як забон ва ё забонхои ба хам хеш бо сабабхои маълум ва мушаххаси вокей ба вучуд меоянд. Танхо дар сурати бо назаргирии тахлили лугавии сабабхои объективй этимологияи хакикии илмии калимахоро, аз чумла чойномхоро мукаррар кардан мумкин аст» [1, с. 118]. Аз хамин нигох ба пахлухои шаклгирии номчойхои вохаи Сурхон назар дузем, онхоро вобаста ба вижагихои мавчудаи забониашон ба гурухи чойномхои худй ва чойномхои иктибосй чудо намудан мумкин аст. Ин таснифот дар асоси ба инобат гирифтани вижагихои пайдоишу мансубияти забониашон ба назар гирифта шудааст. Аз нигохи мансубияти забонй ё решашиносй (этимология) маводи гирдоварда-амонро доир ба топонимияи вохаи Сурхон метавон ба кабатхои лугавии этнотопониму антротопоним, фитотопониму зоотопоним дастабандй кард ва аз хамин нигох тахлилу баррасии этимологй сурат дод.
Этнотопонимхои вох,а. Дар вохаи Сурхон номхои маскуние вучуд доранд, ки ташаккули онхо ба номи халку гурухи этникй тааллук дорад. Бо номи гурухи этникй шакл гирифтани чойномхоро дар илми махалшиносй (топонимика) этнотопонимия меноманд. «Этнотопоним аз лугати юнонии etnas - чамъият, кабила, халкият, халк ва tapas - махал, чой, мавзеъ таркиб ёфта, маънояш номи чугрофие, ки бо номи кавму халкхо созмон ёфтааст, дониста мешавад. Этнотопонимия мачмуйи чунин номхоянд, ки ба номи кавму кабила, халкият ва ё миллату гурухи этникй [этносхо] алокамандй доранд» [2, с.144].
Маводи гирдовардаи ин зербахшро аз нигохи мазмуну мундарича ва мухтавояшон ба чунин зергуруххо гурухбандй кардан мумкин аст: а) этнотопонимхои эронй ва... б) этнотопонимхои гайриэронй.
Ба гурухи этнотопонимхои эронй чунин чойномхоро нисбат додан мумкин аст: Балхигузар [номигузар дарнохияи Шеробод], Бахмал [номи деха дар нохияи Шурчй], Бах,ори точик [номи деха дар нохияи Сариосиё], Лалак [номи мавзеъ дар Бойсун], Лулигузар [номи махалла дар Сариосиё], Туда [номи деха дар Бойсун], ФарFOнагузар [номи гузар дар Дехнав], Хуросонй [номи дехаи бостонй дар Бойсун], Хуросонтеппа [номи гузар дар Шеробод], ЧаFOниён [номи шахри кадима дар Ч,агонруд] ва гайра.
Гуфтан чоиз аст, ки дар асоси ин гуфтахо дар марзи вохаи Сурхон дар катори гуруххои этникии эронй, инчунин баъдан гуруххои этникии мансуби халкхои арабу турк низ аз огози асрхои миёна ин тараф истикоматро ихтиёр кардаанд ва номи ин гуруххои этникии мазкур дар номгузории чойномхо сахми хешро доранд. Х,оло барои мисол якчанд аз ин чойномхои чугрофии этнонимиро номбар мекунем: Балласт [шакли русии этноними барлос, номи деха дар нохияи Сариосиё], Барлос [номи деха дар нохияи Сариосиё], Баттош [номи дехахо дар нохияхои Шурчй, Олтинсой], Бешбола [номи деха дар нохияи Шеробод], Бойбича [номи деха дар Сариосиёб], Дараи турко [номи дара дар Бойсун], Дашти Калтатой [номи мавзеъ дар нохияи Шеробод], Дурманх,алка [номи мавзеъ дар Шеробод], Камари Турк [номи
камар ё санг дар Олтинсой], ^рлук [номи маркази нохияи Олтинсой], КaрFaли [номи деха нохияи Сариосиё], ^npFH3 [номи деха дар Сариосиё], ^opa6ypa [номи деха дар Ч,аркyрFOн], ^opaKy3 [номи деха дар Дехнав], Коряхонй[номи деха дар Шеробод], Корпшик [номи деха дар Сариосиё ва Дехнав],Мя^ит [номи деха дар Олтинсой], МуFOл [номи гyзар дар Шеробод], НуFaй [номи гyзар дар Шеробод], TynKopa [номи гyзар дар Ч,аркyрFOн], Узун [номи шахрак дар Узун], Узуноёк [номи гyзар дар Дехнав], Fyзор], Хитоён [номи деха дар Дехнав], Хитойхялкя [номи гузар дар Шеробод], Ч^ятой [номи деха дар Шеробод], Чолмиён...
Добили зикр аст, ки чойномхои чyFрофии марбути кавму кабилахои вохаи Сурхон, асосан, бо номи гуруххои этникии эронй (сyFдй, бохтарй, точикй), хиндй, чинй, арабй ва ахиран, туркй-узбекй рабт дошта, микдори ин гуруххои этникии туркй-узбекй такрибан сад ададро фаро мегиранд ва аз асрхои XII-XlII OFOз карда то аввали асри XX ба ин минтака аз сарзаминхои дигар омада, будубоши доимиро ихтиёр кардаанд. Аз ин ру, номи махалли чойи зисташон бо номи ин гуруххои этникй номбар карда мешаванд.
Кянч^яшох [Qanjiyasox] унвони яке аз чойномхои чyFрофии марбути гидроним буда, бар ифодаи номи чуйи мавзеи Ангори вохаи Сурхон меояд. Таркиби ин чойноми марбути сохаи гидронимияро чузъхои кянч^я - номи гурухи этникии туркй ва шох - чуйи хурд ташкил дода, маънояш чуйе, ки мутааллики мавзеи истикоматкунандагони гурухи этникии туркии канчиFа буда, аз нигохи сохт мураккаб дар забони туркй-узбекй бошад, дар забони точикй ба катори вожахои содаи рехта дохил мешавад [Нафасов 1991, 236].
Ty^papHK [Tuporariq], унвони яке аз чойномхои чyFрофии марбути гидроним буда, бар ифодаи номи чуйи тумани Ангори вохаи Сурхон меояд. Таркиби ин чойноми марбути сохаи гидронимияро чузъхои тупор - номи гурухи этникии туркй ва арик - чуйи хурд ташкил дода, маънояш чуйе, ки мутааллики мавзеи истикоматкунандагони гурухи этникии туркии буда, аз нигохи сохт мураккаб дар забони туркй-узбекй бошад, дар забони точикй ба катори вожахои содаи рехта дохил мешавад [Нафасов 1991, 236].
Умуман, чойномхои марбут ба гуруххои этникии (этнотопонимхо) вохаи Сурхон аз чихати шумор хеле зиёд буда, дар шаклгирии топонимхои минтака накши муайянро моликанд. Гуфтан бамаврид аст, ки бо номи гуруххои этникй зикр гардидани чойномхо, аз як чихат, чй гуна сохиби эътибор будани ин гуруххои этникиро дар вохаи Сурхон муайян созад, аз нигохи дигар, ба дигаргунихои фонетикию морфологй ру ба ру гардидани чойномхои географии ин минтакаро нишон медихад. Дигар, дар шаклгирии топонимхои минтака гуруххои этникии туркй-узбекй сахми беш доштанашон муайян мегардад. Зеро дар муддати таърихи тулонй хукмрон будани шохони туркзабону туркнажод ба ин низ мусоидат менамояд.
Антротопонимхои вохя. Бо номи одамон номгузорй шудани мавзеъхо дар худуди Осиёи Миёна таърихи хеле кадима дошта, хануз дар устураи мардуми ориёинажод ин падида ба назар мерасид. Омили номгузорй бо номи одамон ба инобат гирифтани хидмати ин ё он шахс аст, ки дар ободии он мавзеъ ё шахру макони зист сахми муайян дорад. Чунончи, дар «Шохнома»-и Фирдавсии бузург ва дигар асархои ривоятй шахрхои Сиёвушгирд, Х,айдаробод, Одилобод ва монанди инхо ба назар мерасанд, ки ин шахсиятхо дар бунёди ин шахрхо бевосита накш доранд. Чун номгузорй бо номи одамон будааст омузиши он низ дар забоншиносй сурат гирифтааст. Дар корхои тахкикотии то имруз ба анчомрасонидаи мухаккикони точик доир ба ин ё он мавзеъхои алохидаи таърихй шаходат медиханд, ки дар хамаи минтакахои точикнишин бо номи одамон номбаркунии мавзеъхо ба назар мехурад, ки онро дар топонимия бо номи антротопонимия ёд мекунанд. Антротопонимия // антротопонимхо [номи одамон] гурухи алохидае мебошанд, ки дар шаклгирии топонимхои ин ё он минтака, аз чумла дар вохаи Сурхон сахми муайян дошта, аз чихати сохт мураккаб мебошанд. Инчунин, антротопо- нимхо барои ифодаи номхои теппа, адир, чох, нуктахои ахолинишин, яъне ойконимхо меоянд ва аз нигохи мансубияти забонй ба забонхои точикй, туркй ва арабй мутаалликанд. Х,оло чанде аз ин кабил номи мавзеъхои чyFрофиро меоварем: Ашурчилон [деха дар нохияи Сариосиё], Аскяршярм [деха дар нохияи Сариосиё], Ашуркесaк [номи чох дар нохияи Сариосиё], Ашурчилон [номи деха дар Сариосиё], Бозоркули [номи деха дар Бойсун], Дех,и Ka.ia^a|) [номи деха дар Сариосиё], Чязирят Усмон [номи чазира дар худуди таърихии Тирмиз], Мурот^ял^ [номи мавзеъ дар Шеробод], Омонхоня [номи деха дар Бойсун], Ахмядшяхид [номи гузар дар нохияи Сариосиё], КиличбоF [номи деха дар Бойсун], Бектемир [номи деха дар нохияи Сариосиё], Бобошоди [номи боF дар нохияи Сариосиё], Бурхончуй [номи чуй дар нохияи Сариосиё], Буридяхая [номи дара дар нохияи Сариосиё], X,aйдaрчaшмa [номи чашма дар нохияи Бойсун], Х,яитшох [номи чуйбор дар Ангор], ^ялимэсявой [деха баландй дар нохияи
Бойсун], HcKa^ap купруки [номи пули дарё дар нохияи Шеробод]... Теъдоди ин навъи чойномхо зиёд набуда, дар мачмуъ чанд ададро ташкил медиханд ва онхоро бо назардошти ифодаи мафхумашон чунин таениф кардан мумкин ает: а) Нукоти ахолинишин (ойконим): Анбaрcой [Anbarsoy], номи деха дар нохияи Денав буда, дар бунёди он Aнбар ном шахе накш дорад [Нафаеов 1989, е.5]. Арслонбойй [Arslonboyi], номи деха дар нохияи Шеробод буда, дар бунёди он Aрслонбойи ном шахе накш дорад [Нафаеов 1989, е. 6]. Ашуржилон [Asurjilon], номи деха дар нохияи Сариоеиё буда, дар бунёди он Aшyрчилон ном шахе накш дорад [Нафаеов 1989, е.7]. Темирбек [Temirbek], Бобоишодй [Bobosodi], Бyридax,нa [Buridahna], Х^лимбой [Halimboy]...
б) Оронuм:Аcкaртеппa [Asqarteppa], Аcкaрширaм [Asqarsiram], Ах^д - шax,ит [Ahmadsahit], Бyридax,aнa [Buridahana], Хaитшо^ [Haitsah]...
в) Гидроним: Ашyркеcaк [Asurkesak], Бурх,ончуй [Burhanjuy], Хaйдaр- чaшмa [Haydarcasma], Иcкaндaркyпрyки [Iskandar kupruki]...
Хамин тавр, чойномхои марбут ба номи ашхое (антротопонимхо) аз чихати еохт бештар мураккабанд ва аз чихати манеубияти забонй точикй, туркй, арабианд. Барои намуна якчанди онхоро дар зер тахлили лyFавй ва еохторй мекунем:
Аcкaртеппa [Asqarteppa], номи даштй, талу тепа, дунгй дар нохияи Тирмиз буда, ин номчойи чyFрофй аз чихати еохт мураккаб ва аз чузъхои acFaри арабй ва теппаи точикй шакл гирифтаает. Дар фархангхои тафеирй вожаи acFaр чун ифодакунандаи маънои хурдй, паетй шарху тавзеъ ёфтаает [ФЗТ 1969, е.95]. Aммо дар фархангномаи топонимии Т. Нафаеов, ин калима дар шакли аекар омадаает ва мураттиб онро манеуби забонхои туркй нишон дода, кайд мекунад, ки вожаи мазкур дар гурухи забонхои туркй, аз чумла дар забони каракалпокй маънои баландиро дорад [Нафаеов 1989, 18].
Аx,мaдшax,ид [Ahmadsahid], номи яке аз баландихои нохияи Сариоеиёи вилояти Сурхон мебошад. Бояд гуфт, ки дар ин баландй еолхои 20-30-юми аери XX яке аз еареупурдаи хукумати шурохо Aхмад ном шахе аз тарафи душманони ин еохт ба куштор раеонида мешавад ва ин ном низ ба хамин муноеибат гузошта шудаает, яъне Aхмад ном шахе дар ин баландй шахид шудаает.Ч,ойноми чyFрофии мазкур аз чихати еохт мураккаб ва аз чузъхои Aхмад ва шахид таркиб ёфта, хар ду чузъ манеуби забони арабиет.
Бyридax,aнa [Buridahana], номи дараеет дар худуди нохияи Бойеун ва ин чойноми ЧyFрофй аз Бурй - hcivih одaм, туркй-узбекй буда, ба маънои гург далолат мекунад ва дax,нa//дax,aнa - чойи обгузар [точикй] шакл гирифтаает. Маънои лyFавии ин чойном як замон дар дараи мазкур шахее бо Бурй ном зиндагй кардаает ва аз барои хамин дараи номбурда, ки маънои обгузарро ифода мекунад, ба номи y гузоштаанд.
Бурх,ончуй // Бурx,онaрик [Burhonjuy // Burhonariq] номи чойноми кадимаеет, ки замоне аз он чо чуйборе чорй мешудаает ва ин мавзеъ дар атрофи мавзеи Шерободи хозира чойгир будаает. Ч,ойноми чyFрофии мазкур аз чузъхои бурх,он ва aрик//aриF таркиб ёфта, Бурхон номи шахе ва арик дар забони узбекй маънои чуйборро дорад. «Бурхон дар «Фарханги забони точикй» вожаи арабй буда, ба маънои далел, хуччат омадаает» [ФЗТ 1969, е. 215]. Aммо дар фарханги «Девон-yл-лyFOт-yл-тyрк»-и Махмуди ^ошFарй (еадаи XI), ки барои маводи кадимаи забонхои туркй омода гардидаает, вожаи мазкур манеуби забони чинй дониета мешавад. Мувофики навиштаи муаллифи фарханги мазкур, калимаи бурхон аз бвур-и забони чинй гирифта шуда, ба маънои буддой далолат мекунад. Маълум мегардад, ки бурх,он аеоегузори дини будой дар еарзамини Варазруд (Оеиёи Миёна) дониета шуда, аз тарFибгари таълимоти миетикии дини буддой дар Чин будаает. Дар байни мардуми точик ривояте хает доир ба хазрати Бухр ва мавзее хает бо номи Вахиё, ки дар ин чо кабри ин бузургвор гуё вучуд дорад [ФЗТ 1969, е.409]. ^иеми дигари ин номчой арик буда, мувофики тахкики топонимшиное Д. Хрмидов «шакли таFЙирёфтаи арна (arna)-и забони пореии боетон буда, маънои тангноро дорад ва холо дар забонхои эронии Fарбй дар шакли чуй ва дар забонхои эронии шаркй дар шакли apuц мавриди иетифода карор дошта, аз забонхои эронии шаркй вожаи ариц ба забонхои туркй-узбекй бар ифодаи мафхуми чуйбор гузаштаает» [Хомидов 2018, е. 34].
Бобошодй [Babasadi], номи яке аз дехакхои хурди кухиетони Бойеун буда, ин чойном ба яке аз кавмхои точикони Бобошогй манеуб ает ва ба хамин муноеибат ин номро гирифтаает. Ин чойном ба таFЙироти еавтй дучор гардида, дар натичаи табдили овози г ба овози д шакли Бобошодиро гирифтаает. Aз нигохи еохт мавзеи Бобошодй мураккаб буда, аз чузъхои бобо ва шодй таркиб ёфта, хар ду чузъ мутааллики забони точикй ает.
Он минтака, ки ба гурухи антропонимхои вохаи Сурхон манеуб ает, Иекандар купруки дониета мешавад. Иекандар купруки [Iskandar kupruki] аз чихати еохт ибора-антропоним ва аз чихати манеубияти забонй точикию туркй-узбекиет.Ин чойном номи купруки дарёи
Шерободи нохияи Шерободи вилояти Сурхони Чумхурии Узбекистон аст ва бинобар сабаби баланд будани ин пул дар мавзеи номбурда хамин номро молик гардидааст. Вожаи Искандар на ба номи Искандари таърихй далолат мекунад, балки шакли тагйирёфтаи эскодари вожаи сугдй буда, маънои баландиро дорад [Нафасов 1991, 82].
Дамин тавр, аз баррасии якчанд чойномхои чугрофии марбути номи одамони вохаи Сурхон ба андешае омадан лозим аст, ки исмхои хос ё номи одамон дар шаклгирии чойномхои вохаи Сурхон накши муайяне дошта, бо ин исмхои хос мавзеъхое зикр мешаванд, ки дар бунёди ин ё он кас ё ашхос аз ягон нигох сахм гирифтааст.
Дамин тавр, аз баррасии якчанд этнотопонимхо, антротопонимхо, фитотопонимхо ва зоотопонимхо ё чойномхои марбути хайвоноти вохаи Сурхон ба андешае омадан лозим аст, ки ин чойномхо барои ифодаи деха, дехкада, дара, гузар, бог, мавзеъ, баландй ва монанди инхо корбаст гардидаанд.
АДАБИЁТ
1. Алиева З., Мукимов Р., Саймолик П. Мачити сангин // Гиссарский заповедник и его архитектурные памятники. / З.Алиева, Р.Мукимов ва...-Душанбе, 1993. - С.45.
2. Алимй Ч,. Ташаккул ва тахаввули микротопонимияи минтакаи Кулоб. / Ч. Алимй. -Душанбе, 1995. С.82-110.
3. Бартольд В.В. Чаганиан. // Соч., Т. III. / В.В. Бартолд. - М., 1965.- С. 558-559.
4. Бартольд В.В. Гиссар (Хисар).// Соч., - Т. III. / В.В. Бартолд. - М., 1965. - С. 401.
5. Ёкубов Ю. Шумон. // ЭСТ. / Ю. Ёкубов. - Душанбе, 1988. - Ч.8. -С. 164.
6. Лившитс В. Согдийские слова в таджикском языке. /В. Лившитс. - Душанбе, 1967.- 68 с.
7. Мирхонд. «Равзат-ус-сафо». / Мирхонд. - Техрон, 1961.-4.VI.-C.10.
8. Махмуд ини Валй. Бахр-ул-асрор / Дар зери тахияи Б.А. Ахмадов.-Тошканд, «Фан», 1977.-С. 411-412.
9. Олимчони Мухаммадчон. Баррасихо дар номашиносии точик // О. Мухаммадчон.-Душанбе, 2004.-С.19.
10. Рахмон Э. Суханронй ба муносибати 3000-солагии маданияти Дисор. / Э. Рахмон -АМИТ «Ховар», 27.10.2015.
11. Тошев А. Дисор. // ЭСТ. / А. Тошев. - Душанбе, 1988. - Ч.8. - С. 397.
12. Фарханги забони точикй. - М., СЭ, 1969.-Ч.1.-908с. Ч.2.-910с.
13. Фрай Р. Мероси Осиёи Марказй. Аз замони бостон то истилои туркхо./Р. Фрай.-Душанбе, 2000.-С.123.
14. Хоча Мухаммад Мирзо. Дафт иклим / Мирзо Хоча Мухаммад. -Техрон, кисми II. - С. 94.
15. Домидов Д. Топонимияи водии Кешруд / Д. Домидов. - Душанбе, 2014.-164 с.
16. Шарофуддинов С. Инъикоси таърихи Дисор дар осори таърихй // Хисор - дар массири таърих / С. Шарофиддинов. - Душанбе: Маориф, 2015. - С. 56 - 60.
17. Чагониён. // ЭСТ.-Душанбе, 1988. - Ч.8. - С. 63.
БАРРАСИИ ЛУГАВИИ ЭТНОТОПОНИМУ АНТРОТОПОНИМДОИ ВОДАИ СУРХОН
Дар мацолаи мазкур этнотопониму антротопонимхои вохаи Сурхонро муаллиф мавриди барраси царор дода, онхоро аз нигохи сохт ба чор гуру.х дастабанди кардааст. Гуфта мешавад, ки баррасиву пажухиши лугами ин ё он забон ва цишрхои гуногуни лугавии он дар забоншиносии тоцики дорои таърихи дерина буда, ба ин амали нек хануз тазкиранигорону лугатнависони гузашта гом%ои нахустин гузошта буданд. Дар асоси маводи гирдоварда маълум мешавад, ки чойномхои мансуби гурухи этники нишон медщад, ки дар вохаи Сурхон баробари цавмхои гурухи этникии ориёи, инчунин гурухи этникии турки дербоз будубош доранд ва этнотопонимхо низ аз хамин сарчашма мегиранд. Храмин цщат ба антротопонимхо низ мутааллиц аст, ки бо номи одамон ёдшавии мавзещо ба хидматхои шоёни шахсони алохида мансубият доранд. Маводи мацола барои забоншиносони цавон, унвонцуён ва донишцуёни номшинос ва, умуман, дустдорони фархангу тамаддуни цадимиамон муфид аст.
Катдвожахр: топонимия, микротопонимия, чртомхр, намвожахри цугрофй, этнотопонимия, этнотопоним, этноним, антропоним, антротопоним, макони зист, вощ дещ сода, сохта, мураккаб, таркиби, дарё, чуйбор, сарчашма, чашма, хрвз ва зайра.
СЛОВАРНЫЙ ОБЗОР ЭТНОТОПОНИМОВ И АНТРОПОНИМОВ ОАЗИСА СУРХОН
В данной статье автором рассмотрены этнотопонимы и антропотопонимы Сурханского оазиса, которые по своей структуре сгруппированы в четыре группы. Говорят, что обзор и исследование словаря того или иного языка и его различных лексических разделов в таджикском языкознании имеет давнюю историю, и первые попытки были
предприняты переводчиками и лексикографами прошлого. На основании собранных материалов известно, что фамилии, принадлежащие к этносу, свидетельствуют о том, что в Сурханском оазисе издавна проживали люди арийского этноса, а также тюркского этноса, этнотопонимы также исходят из этого аозиса. Тот же аспект относится и к антропотопонимам, которые представляют собой упоминания мест с именами людей, связанных с заслугами отдельных лиц. Материал статьи полезен молодым лингвистам, соискателям и студентам и вообще любителям нашей древней культуры и цивилизации.
Ключевые слова: топонимия, микротопонимия, названия мест, географические названия, этнотопонимия, этнотопоним, этноним, антропоним, антротопоним, место жительства, оазис, деревня, простой, производный , сложный, составной, река, ручей, источник, родник, пруд и т.д.
DICTIONARY REVIEW OF ETHNOTOPONYMS AND ANTHROPONYMS OF THE SURKHON OASIS
In this article, the author considered ethnotoponyms and anthropotoponyms of the Surkhan oasis, which are grouped into four groups by their structure. It is said that the review and study of a dictionary of a particular language and its various lexical sections in Tajik linguistics has a long history, and the first attempts were made by translators and lexicographers of the past. Based on the collected materials, it is known that surnames belonging to the ethnic group indicate that people of the Aryan ethnic group, as well as the Turkic ethnic group, have long lived in the Surkhan oasis, ethnotoponyms also proceed from this aosis. The same aspect applies to anthropotoponyms, which are references to places with the names of people associated with the merits of individuals. The material of the article is useful for young linguists, applicants and students, and in general lovers of our ancient culture and civilization.
Keywords: toponymy, microtoponymy, place names, geographical names, ethnotoponymy, ethnonym, anthroponym, place of residence, oasis, village, simple, derivative, compound, composite, river, stream, source, spring, pond, etc.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Турсунова Мунаввара Аъзамовна —омузгори калони кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни, Сурога 734003 ш. Душанбе хиёбони Рудаки 121, Тел.: (+992) 919697220.
Сведения об авторe:
Турсунова Мунаввара Аъзамовна — старщий преподаватель кафедры методика преподавание таджикский язык и литературы Таджикского государственного педагогического университета имена С. Айни. Адрес 734003 г. Душанбе проспект Рудаки 121, Тел.: (+992) 919697220.
About the author:
Tursunova Munavvara Azamovna — Senior lecturer of the Departmentr of Method of teaching of Tajik Language of Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, Address: 734003 Dushanbe city evean Rudaki 121, Phone: (+992) 919697220.
ШАРХД ЛУГАВИИ ЧАНД Ч,ОЙНОМХ,ОИ «ЁДДОШТХО»-И УСТОД САДРИДДИН АЙНЙ
Имамбердиева С.М.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни Хрмидов Д.Р.
Донишгоуи миллии Тоцикистон
Таркиби лугавии забони точикй хеле пургановат буда, он аз кабатхои гуногуни лугавй таркиб ёфтааст. Яке аз ин кабатхои лугавй фарогири чойномхо, яъне топонимхо махсуб ёфта, омузишу тахкики ин унсурхои лугавй аз чанбахои умдатарини илми забоншиносй дониста мешавад. Ч,ойномхоро дар забоншиносй хамчун чузъи таркибии ономастика топонимия баррасй мекунад. Топонимия низ як чузъи ономастика махсуб ёфта, антропонимика (юн. аПхо - одам, topos - мавзеъ, onoma - ном), этнотопонимика (юн. еtnos - халк, topos -мавзеъ,
