CC BY
0ОЭК:616-056.53-053.4-086
САРКОПЕНИЯЛЬЩ СЕМ1ЗД1ККЕ ШАЛДЫЦЦАН БАЛАЛАРДЫЦ ДЕНЕ Ц¥РАМЫ МЕН МЕТОБОЛИКАЛЫЦ ПРОФИЛ1НЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
НУРМАХАНОВА ГУЛЬМИРА НУРМАХАНОВНА
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Жалпы тэжiрибелiк дэр^ер-1» кафедрасыньщ ассистентi, медицина магистрi
Шымкент, ^азакстан
БЕГАЛИЕВА ЛЕЙЛА НУРЛАНЦЫЗЫ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Жалпы тэжiрибелiк дэр^ер-1» кафедрасыныц дэрiгер-интернi Шымкент, ^азакстан
БЕКМ¥РАТ БАЦДАУЛЕТ ЕРК1Н¥ЛЫ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Жалпы тэжiрибелiк дэрiгер-1» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент, ^азакстан
ЦАЛМАХАМБЕТ АЦЕРКЕ ШYКIРБАЩЫЗЫ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Жалпы тэжiрибелiк дэрiгер-1» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент, ^азакстан
РИЗАМЕТОВА ДИЛЬБАР ИЛХОМОВНА
ОцтYCтiк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылык медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент, ^азакстан
Аннотация. Бул мацалада педиатриядагы саркопениялыц сем1зд1к мэселеЫ котершген. Квптеген зерттеулер нэтижес1 морбидт1 сем1зд1к кез1нде, дене тшнщ, булшыцет куштщ, томендеу1 саркопенияга алып келед1. Саркопениялыц сем1зд1к, артыц салмацтыц артуымен ом1р суру жэне белсенд1 жумыстыц томендеугмен байланысты. К,аз1рг1 тацда балалардагы саркопениялыц семгздгктгц даму механизмгнгц патологиялыц жагдайы толыц зерттелмегетне царамастан актуалдыгы осуде.
Ty^h свздер: Саркопениялыц семгздгк, булшыцет массасы, булшыц ет куш1, балалардагы функциясы.
Булшыкет массасы мен булшыкет ^шшщ жаска байланысты темендеу процес егде жастагы адамдарда зерттелш, саркопения деп аталды. Алайда, ^ipri уакытта бул термин тек гериатриялык мэселе ретшде карастырылмайды. Балалардагы семiздiктiц дамуы мен ершуi агзадагы май тшшщ (МТ) курамыныц езгерiсi мен майсыз массаныц (ТМ) - кацка булшыкеттер! (СММ), су, акуыз, минералдар жэне т.б.) мелшершщ езгерiсiмен жYредi. [1]
Семiздiктiц болуы миостеатоздыц дамуы, цитокининнщ жогарылауы жэне кацка булшыкетшщ калыптасуы мен функциясында мацызды рел аткаратын миокин синтезiнiц бузылуы аркылы саркопения агымын кYшейтедi. Сонымен катар, булшыкеттерде майдыц жиналуы олардыц жиырылу кабшетшщ темендеуiне экеледi, ал ол физикалык белсендiлiкке тезiмдiлiктiц темендеуiне жэне гиподинамияныц дамуына ыкпал етедi. Ересектердегi саркопениялык семiздiк (СС) эртYрлi метаболикалык бузылулармен байланысты [2, 3]. Тiптi, корейшк зерттеуде егде жастагы ересектерде СС дамуы кезшде метаболикалык синдромныц, артериялык гипертензияныц жэне дислипидемияныц даму каутшц 8 есе жогарылауы керсетiлдi [2]. 60000-нан астам пациенттер катыскан метаанализге сэйкес СС ересектердеп 2 типт кант диабетiнiц даму каупiн 38%-га арттырады [3]. Ал балалардагы СС дамуыныц метоболикалык бузылыстары толык зерттелмеген, сондыктан осы зерттеу аркылы тYсiнiк шыгаруга тырысамын.
Зерттеудщ ма;саты: СС шалдьщкдн балалардыц дене ^урамы мен метоболикалы; ерекшелiктерiн багалау.
Зерттеу материалдары мен эдктерк
^осу критерий: 6ip орталыщтагы 7-17 жас аралыгындагы балалар, ИМТ >2,0.
^оспау критерий: семiздiктщ гипоталамусты;, синдромды; немесе моногендш формалары, медикаментозды терапия.
Зерттеу шарттары мен ¥за;тыгы: зерттеуге «Эндокринологиялы; диспансер» орталыгындагы 2020 жылдыц а;пан айынан 2022 жылдыц шiлде айына дейнп стационарлы; ба;ылаудагы пациенттер негiзге алынды.
Медициналы; араласудыц сипаттамасы: Антропометриялы; елшемдер: бойы, салмагы, ИМТ есептеу. Жынысты; дамуын ба;ылау Tanner классификациясы бойынша жYргiзiлдi. ^анныц биохимиялы; зерттеуiнде жалпы холестерин, темен тыгызды;тагы липопротеидтер (ТТЛП), жогары тыгыздыщтагы липопротеидтер (ЖТЛП), триглицеридтер (ТГ), аланинаминотрансфераза (АЛТ), аспартатаминотрансфераза (АСТ) негiзге алынды. Сондай-а; пациенттерге стандартты глюкозага тезiмдiлiк тестi (ОГТТ) жэне iш ;уысыныц ультрадыбысты зерттеу (УЗИ) жYргiзiлдi. Инсулинге тезiмдiлiктi багалау Yшiн Matsuda индексi ;олданылды. Дене ^урамын багалау Yшiн тацертец аш ;арынга биоимпедансты талдау жYргiзiлдi.
Талдау топтары: барлы; пациенттердi СС барына байланысты 2 топ;а белдi.
Нэтижелердi тiркеу эдiстерi: Семiздiк диагнозы ИМТ>2,0 мэнi бойынша ;ойылды, ол балалардагы семiздiктi диагностикалау жэне емдеу бойынша ¥лтты; клиникалы; хаттамага сэйкес болып табылады [4].
Биохимиялы; зерттеулер Architect C8000 Автоматты анализаторында (Abbott) жYргiзiлдi Laboratories). Дислипидемия 2 немесе одан да кеп «жогары» жэне «темен» керсетюштер болган кезде ;ойылды: жалпы холестерин >5,2 ммоль/л жогарылауы; 10 жас;а дейiнгi балаларда ТГ>1,3 ммоль/л жэне 10 жастан ас;ан балаларда >1,7 ммоль/л жогарылауы; улдарда ЖТЛП<1,03 ммоль/л жэне ;ыздарда <1,29 ммоль/л темендеуц ТТЛП>3,0 ммоль/л жогарылауы [4]. НАЖБП диагнозы ш ;уысыныц УЗИ жYргiзу кезiндегi УЗ-критереийлер (гепатомегалия, паренхиманыц бiртексiздiгi жэне бауырдыц дистальды белштершде сигналдыц элсiреуi) негiзiнде аны;талды [4, 5]. Кемiрсулар алмасуыныц нэтижелерi глюкозаныц 1,75 г/кг есебiмен багаланды. Глюкоза концентрациясы ;алыпты егер аш ;арынга <6,1 ммоль/л. Иммунореактивтi инсулин децгей Cobas электрохимилюминесценттi 6000 (Roche) анализаторында аны;талды. ИР критерийi Yшiн ISI Matsuda<2,6 индексi [6]. МТ/ТМ керсеткiшi 2021 жылы Изабель Гэтдженс усынган «саркопениялы; семiздiк» критерийiне сэйкес [7]. Статистикалы; анализ: Деректердiц статистикалы; ецдеуi Statistica (StatSoftlnc., USA, version 10.0) ;олданбалы багдарламалар пакетi ар;ылы жYргiзiлдi. Кептеген зерттелген санды; керсеткiштердiц шамамен-нормальды таралуы болмагандыщтан (Колмогоров-Смирнов критерий бойынша), барлы; деректер медиана жэне жогаргы жэне теменгi квартильдер тYрiнде усынылды (Me [Q1; Q3]). Топтардагы санды; белгiлердiц айырмашылыгыныц статистикалы; мацыздылыгын багалау Yшiн Манн-Уитни критерийi ;олданылды. Сагалы; белгiлер абсолюттiк мэнде Yлестерiмен (%) керсетiлдi. Топтардагы сапалы; белгшер арасындагы айырмашылы;ты багалау Yшiн хи-квадрат (х2) Пирсон критерийi бойынша байланыс кестелерi ;¥растырылды. Айырмашылы;тардыц критерийлердiц мацыздылы; децгейi а=0,05 деп ;абылданды.
Зерттелетш пациенттер топтарыныц клиникалык сипаттамасы (1-кесте)
Параметрлер Зерттеу тобы -СС+ (n=56) Бакылау тобы -СС- (n=60) p
Жынысы, n (%)
^ыздар 37 (66%) 24 (40%) 0,241
¥лдар 19 (34%) 36 (60%)
Жасы, Me [Q1;Q3] 14,1 [12,6; 15,3] 14,3 [11,9; 15,8] 0,972
ИМТ, Me [Q1;Q3] 2,5 [2,2; 2,6] 2,5 [2,2; 2,7] 0,541
Жыныстык дамуы, n (%)
ТаннерI 8 (12%) 8 (12%) 0,633
Таннер II-III 18 (33%) 17 (29%) 0,364
ТаннерIV-V 30 (55%) 35 (59%) 0,681
Зерттелген пациенттердщ дене курамыньщ керсеткiштерi (2-кесте)
Параметрлер Зерттеу тобы -СС+ (n=56) Бакылау тобы -СС- (n=60) p
% МТ 39,1 [36,4; 41,9] 30,6 [27,6; 32,4] <0,001
МТ, кг 29,1 [26,1; 33,9] 22,6 [19,0; 27,3] <0,001
ТМ, кг 45,6 [39,5; 49,7] 55,6 [44,8; 63,7] <0,001
СММ, кг 19,4 [16,3; 22,4] 25,0 [19,2; 28,2] <0,001
СММ, % 25,1 [24,2; 28,6] 29,9 [26,3; 31,5] <0,001
МТ/ТМ 0,64 [0.58; 0,85] 0,40 [0,39; 0,56] <0,001
Зерттелген пациенттердщ метаболикалык бузылуларынын таралуы (3-кесте)
Параметрлер Зерттеу тобы -СС+ (n=56) Бакылау тобы -СС- (n=60) p
Глюкозага тезiмдiлiктiн б^зылысы, % (n) 12,5 (7) 10 (6) 0,672
ИР, % (n) 46,4 (26) 40 (24) 0,871
Дислипидемия 32 (18) 20 (12) 0,121
НАЖБП, % (n) 25 (14) 20 (12) 0,657
Зерттелген пациенттер топтарындагы метоболикалык профиль керсетюштер^
Me[Q1;Q3] (4-кесте)
Параметрлер Зерттеу тобы -СС+ (n=56) Бакылау тобы -СС- (n=60) p
Жалпы холестерин, ммоль/л 4,4 [3,9; 5,0] 4,2 [3,9; 4,8] 0,541
ТГ, ммоль/л 1,0 [0,7; 1,5] 1,15 [0,8; 1,5] 0,541
ЛПВП, ммоль/л 1,19 [1,03; 1,26] 1,06 [0,92; 1,27] 0,074
ЛПНП, ммоль/л 2,9 [2,2; 3,2] 2,6 [2,2; 3,0] 0,541
АЛТ, Ед/л 15 [12; 20] 17 [15; 24] 0,342
АСТ, Ед/л 12 [8; 17] 16 [11; 23] 0,391
Глюкоза 0 мин, ммоль/л 4,7 [4,4; 4,9] 4,7 [4,5; 5,0] 0,535
Индекс Matsuda 2,7 [1,7; 3,8] 2,9 [2,0; 3,9] 0,290
Нэтижелер1
Зерттеу объектiлерi:
Жалпы барлыгы 7-17 жас (14,2 [12,3; 15,5] жас) аралыгындагы семiздiкке шалдыккан (ИМТ 2,5 [2,2; 2,7]) 116 (55 (47,4%) улдар, 61 (52,6%) кыздар) балалар катысты.
СС («СС+») топка 14,1 [12,6; 15,3] жастагы 56 бала (19 (34%) улдар, 37 (66%) кыздар), ал келес топ («СС-») 14,3 [11,9; 15,8] жастагы 60 бала (36 (60%) улдар, 24 (40%) кыздар). Топтардын клиникалык сипаттамасы 1-кестеде керсетiлген.
Зерттеудiн негизп нэтижелерi:
СС бар балаларга саркопениясы жок балаларга караганда денедегi МТ пайыздык мелшерi едэуiр артуы тэн (39,1 [36,4; 41,9] vs 30,6 [27,6; 32,4]). Ал саркопениясы жок балаларда СС+ топпен салыстырганда ТМ жэне СММ мелшершщ жогары екендш байкалады (2-кесте).
Метоболикалык бузылыстардыц скринингшде СС(+) жэне (СС-) балалардагы глюкозага тeзiмдiлiк (p=0,672), ИР (p=0,871), дислипидемия (p=0,12l) жэне НАЖБП (p=0,560) айтарлыктай айкын салыстырмалы статистикалык дэреже кeрсетпедi (3-кесте).
Жалпы холестерин (p=0,541), ТГ (p=0,541), ТТЛП (p=0,541), ЖТЛП (p=0,074), АЛТ (p=0,342), АСТ (p=0,391) жэне Индекс Matsuda (p=0,290) керсетюштершде айырмашылыктар кеп емес (4-кесте).
Зерттеудщ непзп нэтижелерiн талкылау:
Балалардагы Саркопениялык семiздiк дамуы май тшшщ жогарылауымен жэне темен май тшшщ азаюымен жYредi [1]. Критерий арасындагы МТ/ТМ катынасыныц eзгерiстерi семiздiкке шалдыккан балалардыц дене композициясыныц ерекшелiктерiн кeрсетедi. Бул зерттеуде ТМ децгешнщ тeмендеуi кацка булшыкеттершщ есебiнен байкалады. Алайда СС шалдыккан 119 балаларды (орташа жасы - 12) зерттеген Sack C. жэне баска да соавторлардыц жумысында кацка булшыкеттершщ айтарлыктай айкын айырмашылыгы аныкталмаган [8]. Бул айырмашылыкты эртYрлi анализаторлар колданумен, балалардыц жастарыныц орташа децгешнщ эртYрлiгiмен тYсiндiруге болады. Миокин синтезшщ бузылысы, кабыну жэне оксидативт стресс СС патогенезiндегi алгашкы кeрiнiстерi [2, 9]. Оксидативтi стресс дамуы анаболикалык жэне катаболикалык процесстердiц дисбалансын туындатады, оныц нэтижесiнде кацка булшыкеттершщ мeлшерi азаяды [10]. Сонымен катар Sack C. жэне баска да соавторлардыц жумысында СС шалдыккан балаларда СРБ, гамма-глутамилтранспептидаза (ГГТ) жэне диастолалык артериялык кысымныц жогаргы децгейлерi кeрсетiлген [8]. Бул зерттеулердiц айырмашылыгын ^рсетедь Videira-Silva A, Fonseca H. зерттеген 240 балаларда инсулин, жалпы холестерин, ЛПНП, ТГ жогарылауы айкындалган [11]. Кeрсетiлген зерттеуде инсулин децгейiнде Yлкен айырмашылык болмаганмен ОГТТ нэтижесi СС кезшде тiндердiц инсулинге сезiмталдыFыныц тeмендеуiн кeрсеттi. Burrows R. жэне баска да соавторлар СС пен ИР-тщ HOMA-IR индексi (ОШ 4,9, 45% ДИ 3,2-7,5) бойынша Yлкен байланысын атап eттi [12]. Семiздiкке шалдыккан балаларда НАЖБП дамуы саркопениямен ты^ыз байланысты [13, 14]. Pacifico L. жэне соавторлардыц 234 семiздiкке шалдыккан балаларды зерттеушде кацка булшыкеттерiнiц азаюы НАЖБП даму каупiн 2,5 есе улFайтатыны кeрсетiлген [13]. ЖоFарыда кeрсетiлген зерттеуде УЗИ нэтижелерi бойынша НАЖБП жишгшде айырмашылык жок (3-кесте). Бiрак бул зерттеуде биопсия жасалFан жок, сондыктан НАЖБП аFымын толык баFалау мYмкiн емес. Ересектерге жYргiзiлген зерттеулерде дислипидемия мен саркопенияныц байланысы айкындалды [14, 15]. Бiркатар авторлар балаларда да осындай байланыс бар екенш аныктады [16]. ЖоFарыда айкындалFан статистикада СС кезiнде дислипидемияныц таралуыныц улFаЙFаны байкалады, бiрак статистикалык мацыздылыкка жетпейдi (32% vs 20%; p=0,121)
Осылайша, балалардаFы СС дамуы метоболикалык профильдiц статистикалык турFыдан айтарлыктай мацызды eзгерiстермен жYрмейдi, бул осы тош^ы пациенттер Yшiн метаболикалык кауiптердi тура айкындауFа киындатады.
^орытынды:Саркопениялык семiздiк балаларда тeмен май тiнiнiц децгейiнiц, соныц iшiнде кацка булшыкеттерiнiц азаюымен сипатталады жэне метоболикалык профиль eзгерiстерiмен катар жYрмейдi, бул eз кезегiнде бул тош^ы пациенттердiц метаболикалык кауiптерiн тура айкындауды киындатады. Сондыктан болашакта Саркопениялык семiздiкке шалдыккан балаларды диагностикалау кезшде баска да критерийлердi айкындауды кажет етедi.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Окороков П.Л., Васюкова О.В., Безлепкина О.Б. Распространенность «саркопенического ожирения» у детей с конституционально-экзогенным ожирением. Педиатрия им. Г.Н. Сперанского. 2022; 101(5): 43-49. DOI: 10.24110/0031-403х-2022-101-5-43-49.
2. Choi KM. Sarcopenia and sarcopenic obesity. Korean J. Intern. Med. 2016; 31(6): 1054-1060. DOI:10.3904/kjim.2016.193
3. Khadra D, Itani L, Tannir H, et al. Association between sarcopenic obesity and higher risk of type 2 diabetes in adults: A systematic review and meta-analysis. World J. Diabetes. 2019; 10: 311323. DOI: 10.4239/wjd.v10.i5.311.
4. Петеркова В.А., Безлепкина О.Б., Болотова Н.В. и др. Клинические рекомендации «Ожирение у детей». Проблемы эндокринологии. 2021; 67 (5): 67-83. https://doi. org/10.14341/probl12802.
5. Styne DM, Arslanian SA, Connor EL, et al. Pediatric Obesity-Assessment, Treatment, and Prevention: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2017 Mar 1; 102 (3): 709-757. DOI: 10.1210/jc.2016-2573.
6. Васюкова О.В. Инсулин, лептин, липиды и периферические ростовые факторы при ожирении у детей: Автореф. дисс. ... канд. мед. наук. М., 2006: 24.
7. Gätjens I, Schmidt SCE, Plachta-Danielzik S, et al. Body Composition Characteristics of a Load-Capacity Model: Age-Dependent and Sex-Specific Percentiles in 5- to 17-Year-Old Children. Obes. Facts. 2021; 14 (6): 593-603. DOI:10.1159/000518638.
8. Sack C, Ferrari N, Friesen D, et al. Health Risks of Sarcopenic Obesity in Overweight Children and Adolescents: Data from the CHILT III Programme (Cologne). J. Clin. Med. 2022 Jan 5; 11 (1): 277. DOI: 10.3390/jcm11010277.
9. Gonzalez A, Simon F, Achiardi O, et al. The critical role of oxidative stress in sarcopenic obesity. Oxidative Med. Cell Longev. 2021; 2021: 4493817. https://doi.org/10.1155/ 2021/4493817.
10. Meng SJ, Yu Ld. Oxidative stress, molecular inflammation and sarcopenia. Int. J. Mol. Sci. 2010; 11: 1509-1526. DOI: 10.3390/ijms11041509.
11. Videira-Silva A, Fonseca H. Skeletal muscle and metabolic risk in overweight adolescents. An indicator of premature sarcopenic obesity. Int. J. Health Sci. Res. 2017; 7 (8): 34-43.
12. Burrows R, Correa-Burrows P, Reyes M, et al. Healthy Chilean Adolescents With HOMA-IR > 2.6 Have Increased Cardiometabolic Risk: Association With Genetic, Biological, and Environmental Factors J. Diabetes Res. 2015; 2015: 783296. DOI: 10.1155/2015/783296.
13. Pacifico L, Perla FM, Andreoli G, et al. Nonalcoholic Fatty Liver Disease Is Associated With Low Skeletal Muscle Mass in Overweight/Obese Youths. Front. Pediatr. 2020 Apr 15; 8: 158. DOI: 10.3389/fped.2020.00158.
14. Yodoshi T, Orkin S, Arce Clachar AC, et al. Muscle Mass Is Linked to Liver Disease Severity in Pediatric Nonalcoholic Fatty Liver Disease. J. Pediatr. 2020; 223: 93-99.e2. DOI: 10.1016/j.jpeds. 2020.04.046.
15. Roh E, Choi KM. Health Consequences of Sarcopenic Obesity: A Narrative Review. Front. Endocrinol. 2020; 11: 332. DOI: 10.3389/fendo.2020.00332.
16. Baek SJ, Nam GE, Han KD, et al. Sarcopenia and sarcopenic obesity and their association with dyslipidemia in Korean elderly men: the 2008-2010 Korea National Health and Nutrition Examination Survey. J. Endocrinol. Invest. 2014; 37: 247-260. https://doi.org/10.1007/s40618-013-0011-3
