CC BY
13
УДК 4Т(075) ББК 81.2 тя72
Хакимова Шоира Исломовна, н.и.ф. дотсент, мудири каедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцик; Бобоцонова Мадина Хайдарцоновна, сармуаллимаи кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики МДТ "ДДХба номи акад.Б.Гафуров" (Тоцикистон,Хуцанд )
Хакимова Шоира Исломовна, к.ф.н.,заведующая кафедрой методики преподавания таджикского языка и литературы; Бободжонова Мадина
Хайдарджоновна, старший преподаватель кафедры методики преподавания таджикского языка и литературы ГОУ "ХГУ имени акад. Б.Гафурова"(Таджикистан, Худжанд)
Hakimova Shoira Islamovna, c.of philological sc., Associate Professor, head of the department of the Tajik Language and Literature Methods of Teaching; Bobojonova Madina Haidarjonovna, senior lecturer of the department of the Tajik Language and Literature Methods of Teaching under the SEI "KSU named after academician B. Gafurov" (Tajikistan, Khujand) Е-мail:[email protected]
Вожа^ои калиди: дарси адабиёт, намудцои дарси адабиёт, омузгор, раванди таълим,усулуои анъанавии нацл, суубат,усулуои фаъол, таълими босалоуият
Дар мацола перомуни усули таълими шаруи уоли устод С.Айнй дар синфи 11-уми мактаби миёна, истифодаи сарчашмауо дар раванди дарс, ташаккули салоуиятуо, мауорат, малакаи хонандагон дар чунин навъи дарс вобаста ба рушди маориф ва такмили рощои таълиму тадрис дар замони муосир, усущои фаъол дар таълими фанни адабиёти тоцик андешаронй шудааст.
Ключевые слова: урок литературы, разновидности уроков по литературе, процесс обучения, интерактивные методы, беседа, пересказ, компетентностный подход к обучению
В статье рассматривается методика изучения биографии С.Айни на уроках таджикской литературы в 11 классе, а также речь идет об использовании литературы на таких уроках, рассматривается развитие компетентности учащихся на уроках таджикской литературы в связи с потребностями развития системы образования и усовершенствования методов преподавания в современном мире.
Key words: literature lesson, varieties of literature lessons, learning process, interactive methods, conversation, retelling, competent approach to learning
The article dwells on the method of study of S. Aims biography at Tajik literature lessons of the 11th grade, the usage of literature in such classes, examines the development of students' competence at Tajik literature lessons in connection with the needs of the development of the educational system and improvement of teaching methods in the modern world as well.
Дар замони муосир вобаста ба самти омузиш навъх,ои дарси адабиёт такмил ёфта, хусусияти гуногун касб карда истодааст. Омузгори адабиёт барои расидан ба хддафх,ои худ бо максади бех,тар намудани раванди таълим машгулиятх,оро бо шаклу мундаричах,ои мухталиф ташкил намуда, барои дастрас намудани маводи таълим аз тамоми имконият истифода менамояд.
Дарси шарх,и х,оли адиб аз зумраи навъх,ои маъруфи дарси адабиёт буда, мушахассоти худро дорад.
Рочеъ ба масоили тарзи таълими шархд х,оли адиб мух,а;;и;он-методистон А.Вавдобов, МДозичонов дар китоби "Таълими адабиёт дар мактаб" (2) Т.Миров, К.Хочаев, Ш.Исломов дар "Методикаи таълими адабиёти точик"(3) ва М. Ахмадов дар китоби дарсии "Таълими адабиёти точик"(1) андешах,ои худро баён намуда, мушахассоти дарси шарх,и х,оли адиб ва рохдои ташкили онро мавриди баррасй ;арор додаанд:
ТАШАККУЛИ САЛО^ИЯТ, МАЖОРА ТВА МАЛАКАИ ХОНАНДАГОН ДАР ДАРСИ ШАРХИ ХОЛИ САДРИДДИН АЙНИ (СИНФИ XI)
РАЗВИТИЕ КОМПИТЕНЦИЙ, УМЕНИЙ И НАВЫКОВ УЧЕНИКОВ НА УРОКЕ ПО ИЗУЧЕНИЮ БИОГРА ФИИ САДРИДДИНА АЙНИ (XI КЛАСС)
DEVELOPMENT OF COMPETENCIES, ABILITY AND SKILLS OF PUPILS AT THE LESSON TARGETED TO THE STUD Y OF SADRIDDIN AINI BIOGRAPHY (GRADE XI-TH)
"Методистон таъкид менамоянд, ки омухтани шархи холи адиб низ аз ;исматхои асосии таълими адабиёт ба хисоб меравад, ки асосан дар курси таърихи адабиёт рохандозй мегардад.Таълими шархи холи адиб хонандагонро бо зиндагй ва эчодиёти нависанда ошно месозад ва барои дуруст шинохтани фаъолияти эчодии адиб воситаи мухим дониста шудааст" (1,271).
Муаллифони китоби "Таълими адабиёт дар мактаб" А.Ваххобов, МДозичонов дарси шархи холи адиб ва роххои ташкили онро асосан барои синфхои IV-VII мавриди баррасй ;арор дода, на;ли чоннок ва таъсирбахши муаллимро чихати мухими дарси шархи холи адиб ба шумор гирифтаанд. Муаллифони мазкур таъкид намудаанд, ки дар синфи IV муаллим маълумоти тарчумаихолиро чонноку аёнй хикоя намуда, дар синфи VII бояд унсурхои мухокимаро пур;увват намояд ва чахонбинии нависанда ва мазмуни асосии эчодиёти уро равшан фахмонида дихад:
"Дар синфхои IV-VII-и мактабхои хаштсола ва миёна маълумотхои тарчумаихолй асосан бо ду рох дода мешаванд:
1. Аз тарафи муаллим чоннок ва таъсирбахш на;л кардани тарчумаи хол.
2. Хондани очерк ва хотирот оид ба хаёти нависанда ё ки тарчумаи холи илмй (хондани ёддоштхои нависанда, порчахо аз хотироти муосирони у, намоиши асархои тарчумаихолй ва гайра)" (2, 54-55).
Доир ба тарзи таълими шархи холи адиб дар китоби "Методикаи таълими адабиёти точик" муаллифон Т. Миров, Хочаев, Ш.Исломов кушиш ба харч додаанд, ки мархилахои омузиши шархи холи адибро муайян намуда, роххои истифодаи маводи таълимро ба монанди эчодиёти нависанда, монографияхо, тазкирахо, асархои бадей, намоиши филмхои мустанад ва бадей доир ба зиндагиномаи адиб му;аррар намоянд:
"Таълими тарчумаи холи нависанда чанд мархалаи омузиш дорад. Пеш аз баёни тарчумаи холи нависанда муаллим бояд андешад, ки дар дарс ба хонанда доир ба нависанда чй мегуяд, кадом маводро пешкаш мегардонад, бештар ба кадом чихатхои хаёти у эътибор медихад, кадом тарзу усулхоро истифода менамояд, то ки хонандагон ба нависанда хамчун шахси азизу муътабар ва халло;и маонй шинос шаванд.
Барои хамин хам, мархалаи аввали омузиши тарчумаи холи нависанда ин чустучу ва интихоби маводи таълим мебошад." (3,192).
Роху усулхои таълими шархи холи адиб дар китоби дарсии "Таълими адабиёти точик " ба таври густурда мавриди баррасй ;арор гирифта, муаллифи он М.Ахмадов кушиш намудааст, ки дар ;исматхои масъалахои умумй, таълими шархи холи адиб дар курси таърихи адабиёт, сарчашмахои таълими шархи холи адиб, мархалахои таълими шархи холи адиб, усулхои таълими шархи хол, мав;еи хикоятхои во;ей ва гуфторхои бузургон дар таълими шархи хол, чихатхои маърифатй ва тарбиявии таълими шархи хол, истифодаи аёният дар таълими шархи холи адиб, таълими шархи хол дар мисоли зиндагиномаи Мирзо Турсунзода бо чадвали "Бузургон дар васфи Мирзо Турсунзода " ва "Саб;ати адабй " дар халли мавзуи мазкур андешахои нисбатан нав баён намояд.
Андешахои методистон перомуни роху усулхои таълими шархи холи адиб кобили дасттирй ва истифода буда, зикр кардан бамаврид аст, ки дар замони муосир роху усулхои таълим такмил ёфта, дарси адабиёт, аз чумла, дарси шархи холи адиб хусусиятхои нав касб карда истодааст. Аз чумла, дар дарсхои адабиёт ташаккули салохиятхоро дар алокамандй бо таълими анъанавй ба рох мондан зарур аст. Айни хол мухакикони таълими босалохдят бар он назаранд, ки рохи ягонаи ташаккули салохиятхо тавассути гузориши проблема барои хонанда дар доираи мазмуни таълим вобаста ба халли он дар вазъиятхои гуногуни таълимию хаётй ба вучуд меояд. Яке аз методхои маъмули он "тахдили вазъиятхои мушаххаси таълимй" ном дорад, ки он дар амалия ба принсипи дидактикии таълим - алокамандии назария бо амалия хеле наздикй дорад. Аммо дар таълими босалохият доираи фаъолияти ин принсип тагйир меёбад, ки онро А.В.Хуторской чунин дарч намудааст: "Муносибати таълим: аввал назария, сипас истифодаи он дар тачриба рохи ягонаи дуруст ба шумор намеравад. Принсипи алокамандии назария бо амалия рохи алтернативиро дорад, яъне назария бо амалия алокаманд намешавад, балки дар натичаи фаъолияти амалии хонандагон аз дарку тадбики онхо бармеояд". Дар холати муайян намудани мувозинати байни таълими анъанавй ва таълими босалохият, бо назардошти хусусиятхои равонии хонандагон, бо максади ноил шудан ба натичаи зарурй ва ташаккули салохиятхо оид ба халли масъалахои назариявй ва амалии таълим зарур аст. Шумо метавонед дар омузиши маводи таълим ду самтро истифода баред:
а) ба таври анъанавй: аз назария ба амалия (ба шарте, ки мароми хонандагонро дар раванди омузиши маводи назариявй таъмин карда тавонем);
б) ба воситаи муносибати босалохият: аз амалия ба назария (хамчун усули бехтарин барои ба рох мондани раванди ташаккули салохиятхо).
Ин вариантхо бояд дар раванди таълим чойи худро дошта бошанд ва интихоби онхо ба омилхои зерин вобастаанд:
1) ба эътибор гирифтани имкониятхои синнусолии хонандагон;
2) ба эътибор гирифтани хусусияти маводи омузиш;
3) ба эътибор гирифтани сатхи рушди фаъолияти умумитаълимии хонандагон.
Рисолат ва вазифаи ин навъи дарси адабиёт, пеш аз хама, бо шархи хол ва равиши зиндагии адибон шинос намудани хонандагон аст. Маъмулан, хонанда пеш аз он ки бо осори шоир шинос шуда, мухтаво ва мундаричаи ашъори уро аз бар намояд, бояд сараввал бо шархи холи шоир ошноии комил пайдо намояд. Аз ин лихоз, дар китоби дарсии адабиёти синфхои 5-8, ки бештар бо хониши матни асари бадей машгул мебошанд, ба хотири шиносоии хонандагон бо фаъолияти адибон мухтасари маълумот оид ба зиндагиномаи адибон оварда мешавад, то ки хонандагон дар бораи нависанда ва шоирон маълумоти ибтидой дошта бошанд,
Дар синфхои IX-XI хаёт ва эчодиёти адибон тибки барномаи таълимй дар курси таърихи адабиёт омухта мешавад. Талабот барои курси таърихи адабиёт пеш аз хама маълумоти муфассал оид ба шархи холи адиб мебошад. Х,адафи асосй аз омузиши шархи холи нависанда маълумот додан дар бораи замону макони таваллуди адиб, мархилахои зиндагй, гироиши у ба чараёнхои динй-мазхабй, таъсири хаводиси рузгори шоир ба кисмату сарнавишти у, таъсири вокеоти сиёсии замон ба мафкура ва чахоншиносии шахси адиб аст. Дар барномаи таълимй доир ба омузиши шархи холи адиб барои синфхои IX-XI соатхои алохида дода шуда, максади ин гуна дарсхо пеш аз хама бо нуктахои асосии хаёту фаъолияти адибон шинос намудани хонандагон аст. Аз ин нуктаи назар, дар ин замина ташаккули салохиятхои хонандагон айни муддао мебошад. Добили зикр аст, ки салохият - мачмуи дониш, малака ва махоратхои ба хам пайванде, ки ба максади халли масъалахои мушаххаси хаётй (ичтимой, иктисодй, сиёсй), маърифатй ва касбй равона карда мешаванд. Дар баъзе адабиёти илмй мафхуми салохият, кобилият, малака ва махорат баробар истифода мешавад. Бино бар он ба хулосае омадан мумкин аст, ки шахси салохиятнок амалеро хуб, ухдабароёна ва боэътимодона ичро карда метавонад.
Дар таълими салохиятнокй диккати асосй ба ташаккули малакахои амалй равона мешавад. Таълими салохиятнокй ба саволхои: "Хонанда чй кор карда метавонад?" "Хонанда кадом амалхоро ичро карда метавонад?" чавоб медихад. Донистан ё дониш дар таълими салохиятнокй чузъи таркибии малака хисоб шуда, барои санчидан, мукоиса кардан бо намуна, ислохи галатхо истифода бурда мешавад. Тибки зинахои "Назарияи таксаномия"-и Б.Блум низ салохиятхои хонанда бояд дар мархилахои дониш, фахмиш, истифода, тахлил, эчод ташаккул дода шавад. Ин чунин маъно дорад, ки хонанда бояд шархи холи адибро донад, ба вазъи сиёсй, ичтимой ва фархангии замони зиндагии адиб сарфахм равад, аз хаёту эчодиёти шоир ё нависанда ибрат гирифта, сармашки зиндагии худ карор дихад, хаёти адибро тахлил ва баррасй карда тавонад ва инчунин як чиз эчод карда тавонад, барои мисол, як иншо, эссе ё очеркеро дар бораи шархи холи адиб нависад.
Бояд кайд кард, ки "салохият"-ро таълим намедиханд, салохият дар натичаи аз худ кардани дониш, малака ва махоратхо ташаккул меёбад. Салохият натичаи амалии дониш, малака ва махорат аст.
Роху усулхои ташкили дарсхои шархи холи адиб гуногун буда, усули маъмултарини он накли омузгор аст.
Дар асоси истифода аз усулхои анъанавй муаллим доир ба хаёт ва эчодиёти адибон накл намуда, лахзахои асосии зиндагиномаи уро ба шогирдон таъкид менамояд. Дар ин намуди дарс аз асбобхои аёнй, амсоли расми шоирон, асархо, осори адабй ва куллиёт, аз харитаи сафархо (дар сурати вучуд доштан) истифода менамояд. Дар давраи муосир дарси шархи холи адиб бештар тарики омода намудани слайдхои омузишй, ки аз хаёту фаъолияти нависанда накл мекунад ва тарики истифодаи усулхои фаъоли таълим гузаронида мешавад.
Дар дарси шархи холи адиб тамоми маълумоти марбут ба зиндагиномаи шоир баён гардида, доир ба лахзахои мухим ва ахамияти ахлокию тарбиявй дошта маълумоти муфассал дода мешавад. Муаллими адабиётро зарур аст, ки дар шарху баёни шархи холи адиб маводи таълимии гуногуни адабиёти илмй ва таълимй, асархои худи адиб, филмномахо оид ба фаъолияти адибро самарабахш истифода намояд, Инчунин, дарси шархи холи адибро
метавон дар шакли дарс-конфронс гузаронида, ба дарс намояндагони адабиёту фарханги муосирро даъват намуда, дарсро бо усули сухбат ташкил намояд.
Дарси шархи холи адиб чихати муаррифии фаъолияти нависанда хеле макоми баланд дошта, хдёти шахсй ва хислату рафторхои адиб бевосита ба маънавиёти шогирдон таъсири чиддй мерасонад.
Лозим ба тазаккур аст, ки ташкили дурусту босифати дарси шархи холи адиб чихати омузиши осори адабии у ахдмияти махсус дошта, шиносоии комил бо кору пайкори муаллифи асархои бадей боиси жарф омухтани мухтаво ва гояи асархои бадей шуда метавонад.
Тасниф ва муаррифии хамачонибаи хаёту фаъолияти адиб хамчунин чихати рунамои осори адиб ва бедор намудани завки бадеии шогирдон, чалб намудани онхо ба хонишу мутолиаи асари бадей накши мухим дорад. Ичрои ин рисолати мухим ба тачриба ва махорати омузгори адабиёт вобаста аст.
Шархи холи хар як адиб таърихномаи зиндагии уст. Дар аксари осори адабии адибон инъикоси зиндагии онхо ва таъсири хдёти шахсй ба назар мерасад. Ба ибораи дигар, шоиру нависандагон дар кадом шароит ва мухити замони худ умр ба сар бурда бошанд, асари бадеии онхо чун оина хаводиси рузгори онхоро инъикос менамояд. Муаллифи асари бадей аз мухит ва таъсири замони зиндагии худ дур рафта наметавонад. Дар баробари ин, хар шоиру нависанда баробари таълифи асари бадей, бо максади шинос намудани хаёти шахсй асархои ёддоштй ё саргузаштй эчод менамоянд.
Дар синфи XI хангоми таълими мавзуи «Шархи холи Садриддин Айнй» бояд ба лахзахои мухими зиндагии нависанда эътибор дода шавад. Шархи холи адиб, зиндагию рузгори у дар тарбияи ахлокй ва хештаншиносии хонандагон ахамиятимахсус дорад.
Омузгор доир ба даврони бачагй, барои аз худ намудани дониш кушиш ба харч додани у, ба азобу машаккати зиндагй бурдборона токат намудани нависанда эътибори чиддй дода, манзарахои чолиби зиндагии адибро бояд таъсирбахш баён карда тавонад.
Дарси шархи холи адиб чихати тарбияи хонандагон воситаи мухим буда, дар ташаккули шуурнокй ва маърифати шогирдон макоми махсус дорад. Аз ин лихоз, дар шакли кори лоихавй, ки яке аз унсурхои дарси муосир аст, тиб;и низоми таълими салохиятнокй гузаронидани дарси шархи холи адиб ба манфиати кор мебошад. Бо максади гузаронидани кори лоихавй муаллим бояд накшаи дарсро омода созад. Тибки накша ба хонандагон аз руи муносибати салохиятнокй вазифа ва супоришхо дода мешавад.
Максад аз ташкили кори лоихавй он аст, ки шогирдон ба шакли мустакилонаи омузиши мавзуъ чалб гардонида шаванд. Бо максади такмили мухтавои дарс ва инкишофи нутки хаттию шифохии хонандагон муаллим талаб менамояд, ки хонандагон доир ба хаёт ва эчодиёти Садриддин Айнй на танхо аз китоби дарсй, балки аз сарчашмахои дигари илмй, адабй ва фархангй истифода намоянд. Аз ин нуктаи назар накшаи кори лоихавй дар асоси салохияти хонандагон чунин матрах мегардад:
1. Омода намудани гузориш тибки маълумоти китоби дарсии синфи XI доир ба мавзуи «Шархи холи Садриддин Айнй».
Дар ин кисми дарс аз хонандагон талаб карда мешавад, ки дар давоми 8-10 дакика оид ба зиндагиномаи устод Айнй гузориши муста;илона омода намоянд. Гузоришро хонандагон имкон доранд, ки дар шакли электронй бо истифода аз расмхо, лахзахои хаёти шоир, чадвалу диаграммахо тахия намоянд. Дар замони муосир аксари мавзуъхо дар шакли слайд омода гардида, дарс ба тарики намоиши слайдхо фахмонида мешавад. Дар аксари мактабхо техникаи муосирро самарабахш истифода менамоянд.
2. Намунаи гузориш дар асоси омузишу тахлили асари И.С. Брагинский «Х,аёт ва эчодиёти Садриддин Айнй».
Шарти гузориш (то 10 да;и;а) иборат аз он аст, ки хонанда доир ба мазмуну мухтаво, сохтор ва мундаричаи асари мазкур маълумоти мушаххас дода, бештар ба шархи шархи холи нависанда дар ин асар эътибор медихад. Ба он чихат бештар эътибор медихад, ки муаллифи асар И.С. Брагинский ба кадом нуктахои асосии шархи холи адиб таваччух намуда, шархи холи адибро ба хонанда дар кадом сатх муаррифй менамояд.
Баъд аз гузориши асосй доир ба мухтаво ва сохтори китоби «Х,аёт ва эчодиёти Садриддин Айнй» гузориши мукарризон (2-3 да;и;а) шунида мешавад. Ду нафар хонандагони синфи XI доир ба мухтавои гузориши хамсабаки худ мулохиза ва андешахои худро баён намуда, чихатхои хуб ва камбудихои гузоришро тахлил менамоянд. Дар охири гузориш омузгор ба фаъолияти шогирдони худ арчгузорй намуда, мулохизаи худро ба сатхи гузоришу фаъолияти
мукарризон иброз медорад. Ин лахзаи дарси лоихавй бо сухани омузгор (5 да;и;а) чамъбаст мешавад. Лахзаи сеюми дарси лоихавй метавонад аз кисмати «Х,аёти Садриддин Айнй дар тасвирхо» (то10 да;и;а) иборат бошад.
Дар ин навъи гузориш кушиш ба харч дода мешавад, ки доир ба хаёт ва эчодиёти устод Айнй расму суратхо ва наворхо аз филмхои хуччатию бадей мавриди истифода карор дода шавад.
Бо максади омода намудани чунин гузориш ба хонандагон зарур аст, ки доир ба хаёт ва фаъолияти эчодии устод Айнй расмхо, суратхо ва лахзахои филми хуччатиро дарёфт намуда, онхоро аз чихати хронологй, вобаста ба замону макони вокеъ гардидан мураттаб намуда, наворе омода созанд, ки аз шархи холу фаъолияти адабии устод Айнй накл намояд. Мухтавои навор бояд аз шархи холи адиб ва фаъолияти адабию илмии у иборат буда, тули 10 дакика намоиш дода мешавад.
Чунин гузориш барои аз наздик ва хотирмон аз худ намудани шархи холи адиб ва фаъолияти у имконияти хуб фарохам меорад, расму суратхо ва наворхои чолиб, ки аз хаёти адиб накл мекунад, дар хотири хонандагон муддати зиёд накш мебанданд.
Тарики чунин корхои лоихавй, ки дар заминаи ташаккули салохияти хонандагон ва фаъолияти мустакилонаи онхо тахия мегардад, мавзуъхо шавковару хотирмон таълим дода мешаванд. Омодагии хонандагон ба корхои лоихавй дар асоси масъулият ва ташаккули салохияти онхо сурат гирифта, дар хонандагон малакаи кор бо матни асархои бадей ва илмиро ташаккул медихад ва барои фаъолияти минбаъдаи тахкикотии онхо замина мегузорад. Лахзахои кори лоихавй асосан аз гузоришхои силсилавй доир ба мавзуъ иборат буда, баъди хар як гузориш акидаи мукарризон шунида мешавад. Баъд аз анчоми гузоришхо омузгор бурду бохти шогирдонро доир ба халли мавзуъ чамъбаст намуда, андешахои худро иброз медорад. Дарс бо сухани хотимавии муаллим ва кайди бахохо ба охир мерасад.
Инчунин дар чунин навъи дарс дар вакти гузориш истифода аз усули фаъоли таълими ба истилох "Кластер" ба максад мувофик аст. Кластер усули гирдоварии андешахои хонандагон доир ба ягон мавзуъ, мафхум буда, дар шаклхои гуногун тасвир меёбад. Хонандагон андешахои худро доир ба мавзуъ (мафхум) баён карда, онхоро бо хам алокаманд мекунанд. Ин имкон медихад, ки хонандагон хамаи андешахои баёншударо дар як чо гирд оварда, дар баробари шунидани онхо боз аёнй бо онхо шинос гарданд. Маънои кластер «хуша», «шохча» аст. Максади истифодаи ин усул аз инхо иборат аст:
1. гирдоварии андешахои хонандагон;
2. бунёди вазъияти чустучу;
3. инкишофи малакахои баёни мухтасари фикр;
4. омузиши роххои гуногуни гирдоварии андешахо;
5. бо максади пешниход кардани маълумотхои иловагй муайян кардани дониши хонандагон доир ба мавзуъ.
Усули Кластерро ин тавр истифода бурдан мумкин аст:
1) дар маркази лавхи синф (ё вараки сафед) давра кашед;
2) дар дохили давра мавзуъ, мафхум ва ё калимаи асосиро нависед;
3) оид ба мавзуъ, мафхум ва ё калимаи асосии овардашуда ба хонандагон савол дихед;
4) аз хонандагон хохиш кунед, ки андешахои худро дар атрофи мавзуъ, мафхум ва ё калимаи асосй нависанд;
5) хонандагон байни андешахо алокаи мувофикро баркарор намуда, онро ишора мекунанд (ин кадам барои кластери мураккаб аст).
Ин чо намунаи кластери мураккабро барои баёни шархи холи С.Айнй меорем, ки баёни шархи холи устод Айнй хеле муфид аст.
Расми 1. Кластери мураккаб барои баёни шархи холи С.Айни Бо ма;сади такмили дониши хонандагон доир ба мавзуи шархи холи Садриддин Айнй мутолиаи асархои бадей ба монанди "Мактаби кухна", "Ёддоштхо"-и устод Айнй, повести "Мактаби ман, устоди ман ва худи ман"-и Ч,алол Икромй тавсия дода мешавад.
Хулоса, дар замони муосир такмил додани шаклу намудхои дарс, хосатан дарси шархи холи адиб ва корбасти роху усулхои фаъол тиб;и таълими салохиятнокй аз талаботи замон буда, дар раванди чунин машгулиятхо додани маълумот перомуни хаёти адибоне чун С.Айнй, ки хаёту фаъолият, кору пайкорашон шоистаи омузиш, шоистаи пайравист, аз огоз то ба анчом омухтанист, сармашки зиндагй карор доданист, барои тарбияи насли наврас дар рухияи ватандустй, механпарастй, шинохти асли хеш, инсондустй ва боз садхо хислатхои хамидаи дигар вазифаи чонии муаллими забон ва адабиёт махсуб меёбад. Барои амалй намудани чунин максадхо аз омузгор такозо мешавад, ки масъулиятшинос бошад, аз болои худ кор кунад, пайваста дар чустучуй бошад, эчодкору навовар бошад, касби худро дуст дорад ва барои ояндаи насли наврас, барои ояндаи хар як шогирдаш бетараф набошад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Ахмадов, М. Таълими адабиёти точик. ^исми 2/М.Ахмадов.-Хучанд. Нури маърифат,2016.-380с
2. Ваххобов, А. Таълими адабиёт дар мактаб/А.Ваххобов, МДозичонов. -Душанбе,1988. -192с
3. Миров Т., Хочаев Исломов Ш. Методикаи таълими адабиёти точик/Т.Миров, К.Хочаев, Ш. Исломов. -Душанбе, 1991.-256с
4. Хуторской, А. В. Современная дидактика/А.В. Хуторской. -М. : Высшая школа, 2007.539с.
REFERENCES:
1. Ahmadov, M. The Tajik Literature Methods of Teaching. Part 2 / M.Ahmadov.- Khujand: Light of Enlightenment, 2016. - 380 p.
2. Vahhobov, A. Teaching Literature at School / A.Vahhobov, M.Kozijonov. - Dushanbe, 1988. -192 p.
3. Mirov T., Khojaev K., Islamov Sh. The Tajik literature Methods of tTaching / T. Mirov, K. Khojaev, Sh. Islomov. - Dushanbe, 1991. - 256 p.
4. Khutorsky, А.В. Modern Didactics / A.V. Khutorsky. - М.: Higher School, 2007. - 539 p.
