CC BY
2RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITIDA XIZMAT KO'RSATISH KORXONALARI SAMARADORLIGINI OSHIRISH IMKONIYATLARI
Samiyev Mirkamol
SamISI talabasi Ilmiy rahbar: Artikov Z.S.
SamISI, "Real iqtisodiyot" kafedrasi dotsenti, PhD
Annotatsiya. Mazkur tadqiqotda raqamli iqtisodiyot sharoitida xizmat ko'rsatish korxonalari samaradorligini oshirishga qaratilgan imkoniyatlar tahlil qilinadi. Xizmat ko'rsatish sohasida raqamli texnologiyalardan foydalanishning afzalliklari, ularning korxona faoliyatiga ijobiy ta'siri va raqobatbardoshlikni kuchaytirish omillari o'rganiladi. Shuningdek, xizmat ko'rsatish korxonalarida zamonaviy axborot tizimlarini joriy etish orqali biznes jarayonlarni optimallashtirish, xarajatlarni kamaytirish va mijozlarga xizmat ko'rsatish sifatini yaxshilash yo'llari ko'rib chiqiladi.
Kalit so'zlar: raqamli iqtisodiyot, xizmat ko'rsatish, korxonalar, samaradorlik.
Abstract. This study analyzes the opportunities for improving the efficiency of service enterprises in the digital economy. The advantages of using digital technologies in the service sector, their positive impact on the activities of the enterprise and factors that enhance competitiveness are studied. Also, ways to optimize business processes, reduce costs and improve the quality of customer service by introducing modern information systems in service enterprises are considered.
Keywords: digital economy, service, enterprises, efficiency.
Kirish. Xizmat ko'rsatish sohasining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi o'z mazmuniga ko'ra turmush farovonligi va uning sifatini oshirish, zamonaviy tarmoqlarning shakillanishi bilan bog'liq bo'lgan inson kapitalini rivojlantrish uchun maqbul shart-sharoitlarni yaratish, mexnat taqsimotining nisbatan yuqori darajasini ta'minlash bo'yicha xo'jalik faoliyatning turli yo'nalishlarini qamram oladi. Shunga ko'ra, xizmati ko'rsatish korxonalari faoliyatining samaradorligini oshirish hamda ular faoliyatining ijtimoiyiqtisodiy mexanizmini takomillashtirishda mehnat jarayonlari intensivligi va mehnat unumdorligi oshirish, resuslardan samarali foydalanish, mehnat salohiyatini samaradorligini ta'minlash, ko'rsatilayotgan xizmatlar sifati va natijadorligini oshirish, iste'molchilarning talab va ehtiyojlarini to'liqroq qondirish bilan bog'liq masalalar soha rivojlanishining muhim muammolari hisoblanadi. Shuningdek soha korxonalarining xalqaro bozorlardagi xizmatlar sifati va
raqobatbardoshliligini oshirish hamda xizmatlar eksporti hajmini ko'paytirish respublikamizda iqtisodiy o'sishga erishishda muxim axamiyatga ega.
Mavzuga oid adabiyotlar tahlili. Xizmat ko'rsatish sohasini qo'llab quvvatlash va aholi bandligini oshirishga munosib hissa qo'shgan iqtisodchi olimlarning ilmiy nazariy asoslari keng o'rganilib kelinmoqda. Jumladan, Maxmudova A. N., Nugmanovna M.A., M.Q.Pardayev, Q.J.Mirzayev, B.H.Qo'ziboyev, Usmanova D.I., O'rinboyeva Y.P., Muhitdinov Sh.X., Boboqulova S.B, Quvandiqov Sh.O. va boshqa olimlarning ilmiy tadqiqot ishlarida o'z aksini topgan.
Tahlil va natijalar. Dunyoning aksariyat mamlakatlarida yaqin yillarda xizmat ko'rsatish sohasi davlatning asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlarini belgilab bermoqda. Sanoat va qishloq xo'jaligida yangi texnologiyalarning joriy qilinishi hamda ishlab chiqarishning avtomatlashtirilishi xizmatlar sohasini bandlikning asosiy manbaiga aylanib bormoqda.
Raqamli iqtisodiyot zamonaviy jamiyatning rivojlanishiga ta'sir etuvchi asosiy omillardan biriga aylandi. Ushbu iqtisodiyot modeli texnologik yangiliklar, avtomatlashtirilgan jarayonlar va raqamli platformalar orqali turli sohalarda samaradorlikni oshirish imkonini beradi. Xizmat ko'rsatish korxonalari uchun raqamli iqtisodiyotga moslashish nafaqat zamonaviylik talabi, balki raqobatbardoshlikni ta'minlash vositasidir.
1. Raqamli iqtisodiyot va uning xizmat ko 'rsatish sohasiga ta'siri
1.1. Raqamli iqtisodiyotning mohiyati. Raqamli iqtisodiyot - bu iqtisodiy faoliyatning asosiy drayveri sifatida raqamli texnologiyalar va ma'lumotlardan foydalanishni anglatadi. Bunda biznes jarayonlari, mijozlar bilan o'zaro aloqa va operatsion faoliyat texnologik asosda amalga oshiriladi.
1.2. Xizmat ko'rsatish sohasida raqamli texnologiyalarning roli. Xizmat ko'rsatish sohasida raqamli texnologiyalar mijozlarga xizmat ko'rsatishning sifatini oshirish, xarajatlarni kamaytirish va samaradorlikni oshirishda muhim ahamiyatga ega. Masalan: CRM (Customer Relationship Management) tizimlari orqali mijozlar bilan ishlashni avtomatlashtirish; onlayn platformalar orqali xizmatlar taklifini kengaytirish; ma'lumotlar tahlili orqali mijoz ehtiyojlarini aniqlash.
2. Xizmat ko 'rsatish korxonalarining samaradorligini oshirish usullari
2.1. Avtomatlashtirilgan tizimlardan foydalanish. Raqamli texnologiyalar yordamida xizmat ko'rsatish jarayonlarini avtomatlashtirish ish unumdorligini oshiradi va xatoliklarni kamaytiradi. Masalan: chatbotlar orqali mijozlarning savollariga tezkor javob berish; onlayn buyurtmalarni qabul qilish va bajarish jarayonlarini avtomatlashtirish.
2.2. Raqamli marketing strategiyalarini qo'llash. Raqamli marketing xizmat ko'rsatish korxonalari uchun yangi mijozlarni jalb qilish va mavjud mijozlarni saqlab
qolishning samarali vositasidir. Bunda quyidagi vositalardan foydalanish mumkin: ijtimoiy tarmoqlarda reklama kampaniyalari; elektron pochta marketingi orqali shaxsiy takliflar yuborish; SEO (Search Engine Optimization) va SMM (Social Media Marketing) orqali brend ko'rinishini oshirish.
2.3. Ma'lumotlar tahlilidan foydalanish. Big Data texnologiyalari yordamida katta hajmdagi ma'lumotlarni tahlil qilish xizmatlarning sifatini oshirish va mijoz ehtiyojlariga moslashish imkonini beradi. Bu orqali quyidagi natijalarga erishish mumkin: mijozlarning xulq-atvori va afzalliklarini o'rganish; raqobatchilar faoliyatini tahlil qilish; xizmat ko'rsatish jarayonlarini takomillashtirish.
3. Raqamli iqtisodiyot sharoitida yuzaga keladigan muammolar
3.1. Raqamli infratuzilmaning yetishmasligi. Xizmat ko'rsatish korxonalari uchun texnologiyalarni joriy qilishda raqamli infratuzilmaning rivojlanmaganligi jiddiy to'siq bo'lishi mumkin.
3.2. Xodimlarning malaka darajasi. Raqamli texnologiyalar bilan ishlashni talab qiluvchi malakali xodimlarning yetishmasligi korxonalarning raqamli iqtisodiyotga moslashuvini sekinlashtiradi.
3.3. Ma'lumotlar xavfsizligi. Kiberxavfsizlik muammolari xizmat ko'rsatish korxonalari uchun katta xavf tug'diradi. Ma'lumotlarning himoyalanmaganligi moliyaviy yo'qotishlar va mijozlarning ishonchini yo'qotishiga olib kelishi mumkin.
4. Xizmat ko 'rsatish korxonalari samaradorligini oshirish imkoniyatlari
4.1. Raqamli transformatsiya strategiyasini ishlab chiqish. Korxonalar uchun raqamli transformatsiya strategiyasini ishlab chiqish xizmatlarni modernizatsiya qilishda muhim qadamdir. Bu quyidagilarni o'z ichiga oladi: texnologik investitsiyalarni rejalashtirish; innovatsion xizmat turlarini joriy qilish.
4.2. Xodimlarni raqamli savodxonlikka o'qitish. Xizmat ko'rsatish sohasida faoliyat yurituvchi xodimlarni raqamli texnologiyalar bilan ishlash ko'nikmalariga o'rgatish zarur. Bu maqsadda: maxsus treninglar tashkil qilish; onlayn kurslardan foydalanish taklif etiladi.
4.3. Innovatsion xizmat turlarini joriy qilish. Raqamli iqtisodiyot sharoitida mijozlarga moslashuvchan va tezkor xizmatlarni taklif etish raqobatbardoshlikni oshiradi. Bunga quyidagilar kiradi: mobil ilovalar orqali xizmat ko'rsatish; onlayn xizmatlarni kengaytirish.
Xulosa. Raqamli iqtisodiyot xizmat ko'rsatish korxonalari uchun samaradorlikni oshirishda keng imkoniyatlar yaratadi. Texnologiyalardan oqilona foydalanish, raqamli transformatsiyani amalga oshirish va zamonaviy xizmatlarni joriy qilish orqali korxonalar nafaqat samaradorlikni oshirishi, balki mijozlarga yanada yuqori sifatli xizmatlarni taklif etishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Qo'ziboev B.H. Mintaqada xizmatlar sohasini rivojlantirish mexanizmlarini takomillashtirish: iqt.fan.fal.dok.(PhD) avtoref.-Urganch.: 2021, 52 b.
2. UrunboevaY.P. Xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish asosida aholi turmush darajasini oshirish istiqbollari: iqt.fan.fal.dok.(PhD) avtoref.-Samarqand.: 2018, 58 b.
3. Muxitdinov SH.X. Qishloqda kommunal xizmat ko'rsatish sifatini AKT dan foydalani boshirish: iqt.fan.fal.dok.(PhD) avtoref.-Urganch.: 2021, 55 b.
4. Kuvandikov SH.O. Xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirishda oilaviy tadbirkorlik rolini oshirishning metodologik masalalari: iqt.fan.dok.(DSc) avtoref.-T.: 2021, 69 b.
