SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(6), June, 2023
ПАХТА ПНЕВМОТРАНСПОРТИ УСКУНАСИДА ОЦИМ ПАРАМЕТРЛАРИНИ БОШЦАРИШ
О.Саримсаков
Наманган мухдндислик-технология институти профессори
И.Жуманиязова Наманган мухдндислик-технология институти талабаси
М.Инамова
Наманган мухдндислик-технология институти ассистенти
АННОТАЦИЯ
Пневмотранспорт тизимлари учун энг самарали булган дроссел 2 ва 3 парракли конструкциялар уисобланади. Шунга кура, пахта пневмотранспортида амалда цуллаш учун, катта босимли (6-8 минг Ра) тизимлар учун 2 парракли, пастроц (4-6 минг Ра) босимли тизимлар учун 3 парракли дросселни тавсия этамиз. 3 парракли дроссел 2 парраклига нисбатан ишчи уолатларда камроц аэродинамик царшилик курсатади. Аммо, 3 парракли дросселнинг конструкцияси нисбатан мураккаб ва мустаукамлиги уам нисбатан пастроц булади.
Калит сузлар: Суюцлик, газ, дроссел конструкциялари.
The most effective throttles for pneumatic transport systems are 2- and 3-bar constructions. Accordingly, for practical use in cotton pneumatic transport, we recommend a 2-piece throttle for high-pressure (6-8 thousand Ra) systems, and a 3-piece choke for lower (4-6 thousand Ra) pressure systems. A 3-bar throttle has less aerodynamic drag in working conditions than a 2-bar throttle. However, the construction of the 3-blade choke is relatively complicated and the strength is relatively low.
Keywords: Liquid, gas, throttle structures.
Наиболее эффективными дросселями для систем пневмотранспорта являются 2-х и 3-х стержневые конструкции. Соответственно, для практического применения на пневмотранспорте хлопка мы рекомендуем двухсекционный дроссель для систем высокого давления (6-8 тыс. Ра), а трехсекционный - для систем более низкого (4-6 тыс. Ра) давления. Дроссель на 3 бара имеет меньшее аэродинамическое сопротивление в рабочих условиях,
ABSTRACT
АННОТАЦИЯ
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(6), June, 2023
чем дроссель на 2 бара. Однако конструкция 3-лопастного дросселя относительно сложна, а прочность относительно невелика.
Ключевые слова: жидкость, газ, дроссельные конструкции.
Пневмотранспорт ускунасида харакатланаётган хаво босими, тезлиги, сарфи, температураси, ковушкоклиги, кундаланг кесим юзаси каби параметрлар билан ифодаланади. Бизнинг тажрибалар учун энг ахамиятли булган ва улчаш амалга ошириладиган асосий параметрлари куйидагилар:
1) хаво тезлиги - хдракатланаётган хаво зарраларининг вакт бирлиги ичида босиб утадиган масофасини билдиради. Улчов бирлиги: СИ системада м/с (метр таксим секунд) ;
2) Х,аво босими - хаво зарраларининг зурикишдаги холати булиб, хавонинг нормал холатдагига Караганда деформацияланганини англатади. Агар, бирлик хажмда хаво зарралари нормал холатдагидан кам булса, бу холатни сийрак хаво мухити (вакуум), куп булса - сикилган хаво мухити, деб аталади. Х,аракатдаги хаво окимида тулик босим 2 та ташкил этувчи - динамик ва статик босимларнинг алгебраик йигиндисига тенг булади:
Суюклик ва газларда тулик босим деб, механик энергиянинг бирлик огирликка нисбати, ёки бирлик огирликка тугри келадиган механик энергияга айтилади. Окимнинг кинетик энергияси тезлик босими, ёки динамик босим, дейилади. Босим кучи энергияси ва холат потенциал энергияси йигиндисининг бирлик огирликка нисбати статик босим, деб аталади. Статик босим нисбатан мураккаб физикавий тузилишга эга булган босим булиб, унинг харакатдаги газ учун аник математик ифодаси топилган эмас. Мантикан караганда бу босим хаво зарраларининг таянч юзага таъсир кучининг юза катталигига нисбатига тенг. Уни улчаш мумкин. Босимнинг улчов бирлиги Па (1 Паскаль = 1Н/1м2). Юкори даражадаги босим курсаткичлари барометр, динамометр, паст даражадаги босим эса микроманометр, деб номланувчи улчов асбоблари ёрдамида улчанади.
2. Тадкикотлар усул ва воситалари
Х,аво тезлигини анемометр ёрдамида улчанади. Унинг механик ва электрон турлари бор. Механик анемометр, асли худди тахометрлар каби, парраклар валининг айланишлар сонини улчайди. Шунинг учун ундан фойдаланиш учун, албатта, секундомер (сония улчагич) керак булади.
КИРИШ
Pt = Pd + Pst , (1)
гр Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784
educational, natural and social sciences www.oriens.uz
__SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(6), June, 2023
Аэродинамик ускунада босимни улчаш U-симон манометр, дифференциал манометр, микроманометр каби улчов асбоблари ёрдамида амалга оширилади. Барча босим улчаш асбобларининг иш принципи унинг ичида улчанаётган босимни хосил килиш ва босимга сезгир мухит оркали унинг даражасини кузатиш ва бахолашдан иборат.
Улчов асбоби ичида босим хосил килиш учун уни босимли мухитга улаш керак булади. Бунинг учун герметик, эластик шланг ва трубкалардан фойдаланилади. 2-расмда электрон микроманометрнинг Пито трубкасига уланган холдаги схемаси келтирилган.
Чизмага кура, Пито трубкаси бири-бирининг ичига жойлашган 2 та трубкадан иборат. Ички трубканинг огзи очик ва унинг ташки девори катта трубка огзини беркитиб туради. Катта трубканинг ён деворида унинг буйлама укига тик тешиклар очилган. Кичик трубка ички диаметри 1 мм, ташки трубканики 3 мм, тешиклар диаметри хам 1 мм ни ташкил этади. Катта трубкадаги тешикча иккала трубка орасида хосил булган бушлик оркали трубка охиридаги ён штуцерга, кичик трубка тешикчаси эса унинг охиридаги буйлама штуцерга уланади. Штуцерларга резина шланглар кийдирилиб, бу шлангларнинг 2-учи микроманометрга уланади.
1-rasm. Pito trubkasi va uni quvur va mikromanometrga ulash sxemasi. 1- Pito trubkasi; 2-quvur; 3-rezina shlang; 4-mikromanometr
Электрон микроманометрнинг Пито трубкасига уланган холдаги схемаси 3-расмда келтирилган. Бу расмга кура Пито трубкасининг статик босим штуцеридан келган шланг 6 микроманометрнинг унгдаги найчаси 3 га, динамик босим штуцеридан келган шланг микроманометрнинг чапдаги найчасига уланади.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(6), June, 2023
Экспериментал курилмада аэродинамик улчовларни утказиш
Дросселларни синовдан утказиш учун (2-расм) куйидаги экспериментал курилма тайёрланди.
2-расм. Экспериментал курилма схемаси.
1-кириш кувури; 2-дроссел; 3-вентилятор; 4-чикиш кувури; 5-электрон микроманометр Пито трубкаси билан. Тадкикотларимизда фойдаланиш учун куйидаги дроссел турлари танланди (2-3расмлар).
а) б) г)
3-расм. Дроссел курилмаларининг умумий куриниши.
а) айлана шаклли; б)туртбурчак шаклли 1 парракли; туртбурчак шаклли 2 парракли дроссел конструкциялари
Барча турдаги дроссел конструкциялари 400 ттли кувурга мослаб, 2 mm калинликдаги рухланган пулатдан тайёрланди. Курилма горизонтал кувур 1, дроссел 2, вентилятор 3 ва чикиш кувури 4дан иборат булиб, кувур диаметри 400 mm, вентилятор ВЦ-10 электромотори 30 kVt кувватга эга. Кувур 1 узунлиги 20 м.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(6), June, 2023
Дросселдан 1.2 метр олдинда ва 1.2 метр кейин кувурга Пито трубкаси киритилган ва у электрон микроманометрга уланган. Улчовлар куйидагича амалга оширилди:
Вентилятор 3 ишга туширилгач, хаво окими стабиллашгандан кейин, дроссел 2 парраги керакли холатга келтирилди ва дросселдан олдинги ва кейинги динамик, статик ва тулик босим улчанди ва натижалар жадвалга киритилди. Кейин, дроссел 2 парраклари навбатдаги холатга утказилди ва улчовлар такрорланди. Улчов маълумотлари жадвалга киритилди.
Зарур улчовлар олиб булингач, дроссел 2 кейинги турдаги дросселга алмаштирилди ва улчовлар килиниб, олинган натижалар тегишли жадвалларга киритилди. Аэродинамик каршилик коэффициенти куйидаги тенглама ёрдамида аникланди ва жадвалга жойланди:
1 =Lpdi92
Улчовлар дроссел 2 парракларининг дастлабки холати - у вертикал укка параллел булган, яъни кувур кесими тулик ёпик булган холатга нисбатан 20 градус бурилган холатдан бошланди ва хар 10 градусга бурилган холат учун амалга оширилди. Экспериментлар натижалари график куринишида 3.11-расмда келтирилган.
4-расм.Турли дросселлар аэродинамик каршилигини аниклаш буйича улчовлар натижалари. 1-айлана шаклдаги; 2-туртбурчак шаклдаги 1
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(6), June, 2023
паракли; 3-туртбурчак шаклдаги 2 паракли; 4-туртбурчак шаклдаги 3 паракли
дроссел курсаткичлари
Шуни алохида таъкидлаш лозимки, дроссел парраклари тулик очилган холатда хам муайян даражадаги каршилик мавжуд. Бу каршилик, горизонтал холатда турган клапаннинг вертикал текисликдаги проекциясига боглик. Шунинг учун, паррак сони ошиб борган сари бу проекция микдори ва унга мос равишда каршилик коэффициенти хам ортиб бораверади.
Парраклар тули; ёпилган холатда барча дорсселларда бир хил натижа булиши керак. Аммо, бир хил шароит булишига карамай, куп парракли дросселларда парраклар тули; ёпик холатида босим нисбатан паст. Лекин, парраклар сони канчалик куп булса, механик система ишончлилиги шунчалик паст булади. Шу нуктаи назардан Караганда, хар кандай тизим учун, шу уринда, хаво окимини бошкарувчи механизмларда хам ишчи элементлар сони имкон кадар кам булиши максадга мувофикдир.
Парраклар сони куп булишининг бошка бир ижобий жихати шундаки, улар хаво окимини нисбатан баркарор равишда узгартириб бера олади. Айникса, парракларнинг оралик холатлари, яъни огиш бурчаги а нолдан юкори ва 90 градусдан кичик булган холларда куп парракли дросселлар камрок аэродинамик каршилик курсатади.
Шу уринда, экспериментлар давомида, энг содда ва куп кулланадиган айлана шаклдаги бир парракли дроссел ишчи холатларда зарур булган хаво босими ва тезлигини юкори аникликда таъминлаб бера олмаслиги хамда шу холатга мос келадиган аэродинамик каршилиги юкори экани кузатилди. Шунинг учун, бу конструкциядаги дросселлардан энг иложсиз холатлардагина, масалан, дроссел урнайдиган масофа ута киска ва жой тор булган холатлардагина куллаш максадга мувофик.
Юкоридаги тахлилларга кура хулоса килиш мумкинки, пневмотранспорт тизимлари учун энг самарали булган дроссел 2 ва 3 парракли конструкциялар хисобланади. Шунга кура, пахта пневмотранспортида амалда куллаш учун, катта босимли (6-8 минг Ра) тизимлар учун 2 парракли, пастрок (4-6 минг Ра) босимли тизимлар учун 3 парракли дросселни тавсия этамиз. 3 парракли дроссел 2 парраклига нисбатан ишчи холатларда камрок аэродинамик каршилик курсатади. Аммо, 3 парракли дросселнинг конструкцияси нисбатан мураккаб ва мустахкамлиги хам нисбатан пастрок булади. Хулоса килиб, навбатдаги тадкикотлар учун, 2 ва 3 парракли туртбурчак кесимли дросселлар танланди ва аввалги тадкикотларда танланган винтли ростлаш механизми
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(6), June, 2023
билан уни умумлаштириб, хаво окимини бир меъёрда бошкариш имконини берадиган, ишончли ва мустахкам булган 2 ва 3 парракли, винтли фиксаторга эга булган дроссел конструкциялари ишлаб чикилди.
REFERENCES
1. Саримсаков О. «Пахта пневмотранспорта ускунасида хаво тезлигининг хаво кувури кундаланг кесими буйича таксимланиши» Фаргона политехника институти илмий-техника журнали.№1, 2017, 34-39 б. (05.00.00 №20)
2. Саримсаков О. «Пахта пневмотранспорти ускунаси асосий параметрларининг узаро богланиши» Фаргона политехника институти илмий-техника журнали.№4, 2016., 149-152 б., (05.00.00 №20)
3. Саримсаков О. Рузметов М. 'Тарам бузиш машинаси ишчи органларининг пахта билан таъсирлашуви динамикаси". Журнал «Тукимачилик муаммолари». №4, 2016й., 89-92 б.,(05.00.00 №6).
4. Sarimsakov, O., Xusanov, C., & Muradov, R. (2016). The Change in Air Pressure Along the Length of the Pipeline Installation for Pneumatic Conveying of Raw Cotton. Journal of Engineering and Technology, 3, 89-92.
5. Olimjon, S., Sadi, X., & Rustam, M. The Possibility of Reducing Air Consumption and Power Consumption in Pneumatic Conveying of Raw Cotton. system, 4(5), 6.