CC BY
33
НОМАИ ДОНИШГОҲ* УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES
№1(42) 2015
УДК 8Т2 Ф. ҲУСЕЙНЗОДА
ББК 83.3(2Т)
ТАҲҚИҚИ ҚИССАҲОИ РЕАЛИИ УБАЙД РАҶАБ
Вожаҳои калидӣ: адабиёти атфол, назми кӯдакон, достон, мундарица, вазну цофия, маҳорати адабй.
Шоири халқии Тоҷикистон, барандаи Ҷоизаи байналмилалии ба номи Ҳанс Кристиан Андерсен, устод Убайд Радаб бо эдодиёти рангину пурмоя ва бобаракати хеш дар таърихи адабиёти атфоли тодик нақши мунир гузоштааст. Ии шоири ҳунарманду тавоно нимаи дуюми садаи моқабл ба олами назми кӯдакон ворид гардида, дар дарозои фаъолияти беш аз нимасраи эдодиаш барон хонандагони томактабй ва синни хурду миёнаи мактабй чандин мадмӯаи ашъор ҳадя намуд, ки мадмӯаҳои "Дар хона ва дар мактаб", "Орзуҳои ширин", "Қиссаи модаркалон", “Ҳамсӯҳбати ширинзабон", "Нинй чй ном дорад?", "Саду як барг", "Рӯи замни", "Хӯшаи гандум", "Ману дӯраҳои май", "Як дона марворид", "Тиру камон дар рӯи бом" ва "Яккабурс" аз он думлаанд. Соли 2012 нашриёти "Адиб" ба ифтихори 80 - солагии ни шоири равоншод гулчини таълифоти ӯро таҳти унвони "Олуча гули бодом" интишор дод, ки аз жанрҳои мухталифи адабй фароҳам омадааст.
Саҳми Убайд Радаб, бахусус, дар ташаккул ва инкишофи жанрҳои калонҳадми манзум басо чашмгиру назаррас аст. Зеро ӯ барон бачагон зиёда аз ей қиссаву достой таълиф намуда, бо ни офаридаҳои маргубу дилнишин, ки зодаи табъи равон ва истеъдоди фитрии эдодиаш аст, дар рушду такомули ни навъҳои маъмули адабиёти атфоли тодик хидмати арзандае ба хард додааст. Адабиётшиноси номии украин Юрий Ярмиш маҳз ба ни диҳати нодири маҳорати касбии суханвар ишорат карда, туфта буд: "Убайди Радаб дар жанри худ устоди бардастаест, ки на танҳо ба хонандагони хурдсоли мамлакат хуб ошност, балки берун аз он низ хеле маъруф аст" (11, 5).
Дар ҳақиқат, қиссаву достонҳои шоир аз қабили "Амони ҳадшинос", "Мӯзаҳои сеҳрнок", “Гаҳворадунбон", "Зогча", "Қиссаи харгӯши худсито", "Қиссаи ёри номувофиқ", "Ҷайраву рӯбоҳ чаро дӯстӣ надоранд?", "Боқӣ", "Замни", "Хонаи нав" ва гайра, ки голибан барон бачагони синни хурди мактабианд, аз лиҳози гояву мундарида, бадеият ва санъати воқеанигориву образофаринӣ долиби диққат буда, ни осор дар баробари хонандагони тодик мавриди таваддӯҳи хонандагони кишварҳои хорида низ қарор гирифтаанд. Дар ин асарҳо донишу тафаккур, диди хоси эстетикӣ, қобилият ва тадрибаи эдодии муаллиф равшан ба зуҳур омада, воқеан, шоири касбии бачагон будани эшон собит гардидааст.
Аз миёни асарҳои калонҳадми шоир дар назми солҳои 80 - 90 - и адабиёти кӯдакон, бахусус, қиссаҳои "Бовар ва каланд", "Дар мавсими тобистон" ва "Чӯда пайи дона рафт" бо бадеияти тасвир ва данбаи ҳикматомез маъруфияти бештаре пайдо кардааст, ки дар ин бобат баъзе андешаҳои хешро иброз медорем. Пеш аз ҳама, ни нуктаро бояд таъкид намуд, ки ин асарҳо дорои сужети шавқовару галатӣ ва сабки равону салис буда, кулли воқеаву ҳодисаҳо мутобиқ ба назару биниши кӯдакон ва дар сатҳу савияи дарку фаҳмиши онҳо нақл шудааст. Муаллиф ҳини нақли бадеии сужет, асосан, ба вазни ашъори халқӣ - вазни ҳафтҳидоӣ такя кардааст, ки ин вазни маъмули шифоҳӣ ба қобилияти шеърфаҳмӣ ва азбаркунии хонандагони хурдсол комилан созгору мувофиқ аст.
Яке аз маргубтарин ва мақбултарин асарҳои мавриди назар қиссаи "Бовар ва каланд" мебошад, ки дар он муаллиф аз ҳаёти Бовар ном деҳқонбачаи содаву ростқавли деҳотӣ хеле завқовар ҳикоят кардааст. Чунонки аз сужети қисса бармеояд, воқеа дар мавзеи кӯҳпораи деҳшӯрои минтақаи Зарафшон сурат гирифтааст. Ин до қаҳрамони асосӣ - давонмарди зудбовару меҳнаткаш Бовар зиндагӣ мекард:
Марде буду сода буд,
Сода буду лода буд.
Пиндори абас мекард,
Бовар ба ҳар кас мекард.
Ҳарфи байт дулаб гашт,
“Бовар" баӯлақабгашт (5,112).
74
НОМАИ ДОНИШГОҲ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES* №1(42) 2015
Бовар дилбохтаи корҳои саҳроӣ буд ва бо олати асосии меҳнатиаш - каланди дастисоз ("Каландаш бебаҳо буд, Дар ҳама деҳ якто буд") ифтихоре дошт, зеро ҳини фаъолияти кишоварзй - дар мавриди кишту кор, обмонӣ, замингардонӣ, ҳосилгундорӣ ва гайра, пеш аз ҳама, ба ин олати нодири тездамаш такя мекард. Яъне дар рӯзгор ягона мушкилкушову мададгор ва ризқу рӯзирасони ӯ маҳз каландаш буд, ки онро гоҳе ҷиҳати истифода бидуни андеша ба ёру дӯстонаш медод, то ки мушкили эшонро низ сабуку осой гардонад:
Бовар, ки бовар дорад,
Фикре андар cap дорад.
Оне барад каландаш,
Боз оварад каландаш.
Бидҳад касе варо фанд,
Ба сад бало шавад банд (5, 112-113).
Ин қаҳрамон дили софу бекина дошт, аммо аз гояти содагй дар зиндагй гаҳе фанд мехӯрд. Замон ном дӯсташ, ки аз ин хислати Бовар огаҳӣ дошт, мехост ӯро аз гумроҳиву нодонӣ раҳонад ва барои амалӣ сохтани ин мақсад фурсати мувофиқ меҷуст:
Аз содагияш одам, Дарсаш то диҳад дуруст
Чизе набинад цуз гам. Вацти мувофщ мецуст (5, 113).
Боре чунин фурсати сандиш фаро мерасад. Замон пас аз гунучини ҳосили тирамоҳ ва фаро расидани ҳавои сард каланди Боварро барои ду рӯз талабида, аммо онро дигар барнамегардонад. Бовар аз ин кирдори дӯсташ дилтанг шуда, ба суроги каландаш ба хонаи Замон меояд. Замон ба ӯ мефаҳмонад, ки каландро ба устои чӯбтароши деҳ Бобои Фирӯз додааст, вале вай онро ба дои дигар - ба мавзеи Гулгун бурдааст. Бовар ба ин сухан бовар намуда, бо чӣ машаққате ба Гулгун раҳсипор мегардад. Ин до Бобои Фирӯз содагии ӯро дарк намуда мегӯяд, ки ёри туву ман -Ҳақдод каландро ба Ҳуснобод бурд. Бовар ночор аз Гулгун ба Ҳуснобод ва аз Ҳуснобод ба Сари Ҷӯ меояд, аммо ин до ҳам ӯро фанд дода мегӯяд, ки Аҳмад ном деҳқон онро серӯза ба мавзеи аҳолинишини Дашт гирифта рафтааст. Ҳамин тавр, Бовар дар суроги каланди хеш хеле сарсону саргардон гардид, аммо онро, мутаассифона, пайдо карда натавонист:
Дашт ба Ноёба, Кӯҳу кӯталро пай кард,
Аз Ноёба Дуоба, Роҳи зиёде тай кард.
Аз Дуоба Кошона Бовар ҳар қадар ҷон канд,
Аз Кошона то хона, Пайдо наомад каланд (5, 116).
Бовар аз чунин сурат гирифтани воқеа хеле гамгину маъюс гардида, ноилод ба назди оҳангар меояд, то ки каланди наве фармояд. Оҳангар, ки аз асли воқеа бохабар буд, ӯро фанд дода мегӯяд, ки каландат дар дасти ман, аммо он корношоям шудааст. Барои суфта кардани он то фардо гӯлаи заранг, санги сафеди обй ва муште аз хоки хорасанг пайдо намо. Бовари сода ин ҳамаро ҳақиқат пиндошта, дар чиллаи зимистон баҳри дарёфти "санги сафеди обй" яхи дарёро шикаста, се маротиба ба даруни об гӯтавар мешавад, вале ҳар бор ба дои санги "даркорӣ" сангҳои "кабуду нилобй" пайдо мекунад. Ночор бори чорум ба қаъри дарё меравад, аммо ин бор аз гояти сардии ҳаво ва хунукии об комилан мадҳуш мегардад. Баъди чанд муддат ба ҳуш омада мебинад, ки дар беморхона хобидааст:
Бовар чашми худ во кард, Ҳарфе зери ду лаб дошт:
Нуре дар дида цо кард. “Нек омаду бад гузашт,
Панҷарарӯ барӯ дид, Гӯлият аз ҳад гузашт,
Пизишке дар паҳлӯ дид. Ай сода, сода, сода\
Сӯзе дар цоназтабдошт, Айлода, лода, лода\" (5, 118.)
Чунонки мебинем, дар ин қиссаи пурҳикмат, ки аз 208 мисраъ фароҳам омадааст, муаллиф тавассути нақли сужети завқбарангез содагй ва гумроҳиву нодонй барин падидаҳои номатлуби хислати инсониро мазаммат намуда, ба бачагон панди рӯзгор додааст ва онҳоро ба ҳушёриву зиракй ва дурандешиву тааммуқписандӣ ҳидоят сохтааст. Дар ин дода санъати ҳадву мутоибаро эдодкорона ба кор гирифта, барои хонандагони хурдсол як асари аз диҳати гояву мундарида ва бадеият долиб офаридааст. Байтҳои зерин ба вазни сабуку равон ва ҳусни бадеии ин қиссаи шавқовар ишорат мекунанд:
Бовар бараҳ равон шуд,
Равон сӯи Замон шуд.
Замон, ки нуктадон буд,
Дар ёди ин замон буд (5, 136).
Гарморахти сафар бает, Сармо аз нав камар бает.
Абри сияҳ пар кушод,
Аз тирамоҳ хабар дод. (5, 135)
75
НОМАИ ДОНИШГОҲ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES* №1(42) 2015
Қиссаи дигари Убайд Раҷаб "Дар мавсими тобистон", ки ба ситоиши меҳнат ва нафъи он бахшида шудааст, аз шаш қисм иборат буда, дар ҳар яки ин қисмҳо кору бори ҷонваракони алоҳидаи табиат вобаста ба муқтазои хислаташон мавриди тасвири бадей қарор гирифтааст. Чунончӣ, дар қисми якум амалиёти мӯрча, дар қисми дуюм ҳаракати оруяк, дар қисми сеюм аз шох ба шох гаштани санҷобак, дар қисми чорум заминкобии мушак, дар қисми панҷум сабзию карам захира кардани харгӯшак ва, ниҳоят, дар қисми ҷамъбастии шашум газалхонии булбулак тасвир шудааст.
Шоир аз боби фаъолияти меҳнатии ҳар кадоме аз ин ҷонваракон батафсил андешаронӣ намуда, сабаби асосии ҳаракату амали онҳоро бо байти пандомези зерин, ки як навъ байти васила буда, дар анҷоми ҳар кисми ин асар такрор ба такрор омадааст, асоснок кардааст:
Дар мавсими тобистон,
Хӯрам гами зимистон (5,121).
Ҳамин тавр, аз мазмуну мӯҳтавои кулли қисматҳои ин қисса чунин бармеояд, ки барои ҳар як мавҷудоти зиндаи бо ақлу ҳуш мавсими тобистон огози омодагӣ ба фасли зимистон аст. Маҳз дар фасли гармо яке дон гирд меорад (мӯрча), дигаре шира гун мекунад (оруяк), севумӣ аз пайи магз аст (санҷобак), чорумӣ дар гами хонасозӣ (мушак) ва ҷонвари панҷум овораи сабзию карам аст (харгӯшак). Тамошои ин манзараи галатӣ, яъне таку дави ҷонваракон ба хотири тайёрӣ ба зимистон булбулаки беқарору хушилҳонро саногӯву таронахон кардааст, ки маънояш серию пурӣ ва баракати зиндагиро дар ҳаракат дидан аст:
Булбулак, эй булбулак, Ошиқирӯйи гулак. Чаро ту беқарори? Дамероҳат надорӣ? Аз барои мӯрча, Мӯрчаи зӯрча,
Аз барои оруяк, Хушболу хубрӯяк,
Аз барои санҷобак,
Санҷобаки бехобак,
Аз барои калламуш,
Калламушаки ба ҳуш,
Аз барои харгушак,
Харгӯшаки хомӯшак -Лаб бар сано кушоям,
Таронаҳо сароям,
Ки мавсими тобистон,
Хӯранд гами зимистон (5,121).
Чунонки мебинем, дар ин ду қисса ҳаракату амал ва рафтуои одамону ҷонварон фаровон ба назар мерасад, ки тавассути ҳарчи бештар ба кор гирифтани ҳиссаи номии феъл имконпазир гардидааст. Яъне бо мақсадҳои муайяни гоявию эстетикӣ истеҳком бахшидани ҷанбаи таҳаррукоти асари бадей, ки бо табиати биологии кӯдакон алоқаманд аст, яке аз хусусиятҳои умдаи услубии назми барои бачагон маҳсуб меёбад. Шоири машҳур ва маҳбуби адабиёти атфоли рус Корней Чуковский ба ин маънй туфта буд: "Кӯдаконро дар адабиёти бадей ба таври ҳаққонӣ танҳо ҳаракат, танҳо босуръат ва пайи ҳам ивазшавии воқеаҳо ба ҳаяҷон меоварад. Модоме, ки ин тавр аст, пас ҳарчи бештар феъл ба кор гирем ва аз сифат ҳаддалимон камтар истифода барем" (9, 337) .
Асари сеюме, ки ба истеъдоди хосаи эдодии Убайд Радаб дар додай адабиёти кӯдакон ишорат мекунад, қиссаи маргубу рӯҳнавози "Чӯда пайи дона рафт" ба шумор меояд, ки он аз лиҳози сужет ва гоя ба манзумаи Акобир Шарифй "Гурбача шикор рафтааст" (10, 81-88) хеле шабоҳат дорад. Ин до он воқеаву ҳодисаҳои галативу ваҳмангез, ки ба сари Гурбачаи якрав омадааст, дар шароит ва муҳити дигар бо Чӯдаи навзод низ рух додааст. Ин Чӯда ҳам мисли Гурбача ба даст овардани ризқу рӯзиро кори саҳл пиндошта, хонаи волидайнро худсарона тарк мекунад ва ба умеди дарёфти дон дар саҳро танҳо сайругашт намуда, оқибат раҳгум мезанад, ба ҳар туна мушкилй дучор мегардад ва аз тахдиди буму калхот ба тарсу ҳарос меояд. Аз ногаҳон гайб задани Чӯда модари зору хотирпарешонаш ба ташвиш афтода, бо ҳамроҳии додару Алопару Мошон ба ҷустуҷӯи ӯ мебарояд. Шоир воқеаи гум шудани Чӯча ва чараёни кофтукови аҳли байти ӯро дар даҳ қисмати ин қисса хеле батафсил нақл намуда, ҳолати равонии модару додар ва гаму андӯҳи эшонро дар суроги фарзанд равшану муассир нишон додааст ва бад-ин минвол якравию худписандй барин ҷиҳатҳои манфии хислати бачагонро мазаммат кардааст:
Чӯца назди бог омад, Қар-қаре аз зог омад. Гиш-гиши акка омад, Фух-фухи такка омад. “Ку-ку-ку-ку\" омад, “Бачам, канй ту?" омад.
Модар диду додар дид.
Чун шоҳсутун дар ду бар, Мошон диду Алопар. Болафшон дар ҳаво шуд, Дар ҳалқашон цо шуд. Модар шодон пар афшонд,
76
НОМАИ ДОНИШГОҲ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES* №1(42) 2015
Мошон мияв-мияв кард, Додар шодон пар афшонд.
Алопар ав-ав-ав кард, Шодон чашмак Мошон зад,
Пеширӯ чӯца дар дид, Дум Алопар шодон зад (5, 135-136).
Қисса аз лиҳози шеърият, забои ва тарзи баён низ ҷолиби таваҷҷӯҳ буда, мутобиқ ба сатҳи фаҳмиш ва голибан дар доираи таркиби лугавии забони кӯдакон сурат гирифтааст. Дар он калимаву ибораҳои муглақу душворфаҳм ё худ байту мисраъҳои орй аз маънову мазмун ба назар намерасад. Бараке, вазни сабуки халқии ҳафтҳиҷоӣ, бартарии ҳиҷоҳои кушода, фаровонии ҳарфҳои садонок, қофияҳои сареҳу равшан ва корбурди шоиронаи васоити тасвир ба идеияти сухан ва ҳусни каломи муаллифро таъмин намуда, қиссаро шавқовару хонданбоб гардонидааст. Ба мисолҳои зерин таваҷҷӯҳ фармоед, ки то чи андоза пурмаъно ва равону дилкаш созмон ёфтаанд:
Чӯҷа дигар надонист Обаки ҷӯ лаб мезад,
Роҳи хона кадомист Бо сабзаҳо гап мезад.
Чӯҷа каме ҳайрон шуд, Дар пайроҳа санг омад,
Оби чашмашравон шуд. Роҳи гузар танг омад..
Дили модар гам гирифт То лабаки ҷӯ омад,
Чашми модар нам гирифт. Дамаш дар гулу омад.
Дигар аз падидаҳои ҷолиби қиссаҳои Убайд Раҷаб, ки дорой асосҳои нирӯманди дидактикӣ ва ҷанбаи пурқуввати маърифатию тарбиявист, иртиботи қавӣ доштани таълифоти мазкур бо эҷодиёти лафзии халқ мебошад. Чунонки аз мазмуну мӯҳтаво ва сабки нигориши ин осор бармеояд, шоир ҷиҳати бофтани сужетҳои шавқовару галатӣ, офариниши образҳои дилнишину хотирмон, таъмини бадеияти тасвир ва барҷаставу ҳаяҷонбахш ифода кардани ҳадафҳои эстетикии хеш аз ин мактаби бузурги адабӣ дарси ҳунар, дарси маҳорат омӯхта, бо ин дастоварди эҷодиаш "дар роҳи кашфи сифатҳои тозаи назми барои хурдсолон қадами ҷиддие ба пеш гузоштааст" (7, 212).
Дар иртибот ба омӯзиш ва таҳлили қиссаҳои мавриди назар як нуктаи муҳимро таъкид менамоем, ки Убайд Раҷаб ба маънои томи сухан шоири заҳматкашу дақиқкор буд, чунки дар болои асарҳояш гаштаву баргашта кор мекард, он таълифотро аз бисёр ҷиҳат таҳриру такмил медод, мазмунҳоро амиқтар, образҳоро равшантар, тарзи баёнро рангинтар месохт. Муқоисаву муқобалаи ин се қисса бо қаринаҳои аввалааш собит намуд, ки дар таҳрири нав ҳар се асар саропо дигар шудааст, яъне муаллиф мазмунро комилан нигоҳ дошта, аммо дар шакл тагйироти ҷиддӣ ворид намудааст, ки ин мавзӯи гуфтугӯи алоҳида хоҳад шуд. Ин ҷо танҳо ҳаминро гуфтан лозим аст, ки қиссаи "Бовар ва каланд" дар китоби "Ману ҷӯраҳои ман", ки соли 1981 ба табъ расидааст, бо акси ном "Каланд ва Бовар" (3,130) омадааст. Қиссаи "Дар мавсими тобистон" бошад, дар китоби "Тиру камон дар рӯи бом", ки соли 1987 интишор ёфтааст, таҳти унвони "Дар рӯзаки тобистон" (4,167) дарҷ гардидааст. Ё худ аз нашри якуми қиссаи "Ҷӯҷа пайи дона рафт" чун намуна як байте меоварем ("Алопар "ав-ав" мегуфт, Мошон "мияв" мегуфт"), ки дар таҳрири нав чунин шакл гирифтааст-"Мошон мияв-мияв кард, Алопар ав-ав-ав кард" (5,135). Ин мисолҳо, ки муште аз хирворанд, дар воқеъ ба амиқтару нишонрас шудани гояву маъно ва саҳеҳтар гардидани мантиқи фикру андеша мусоидат намуда, аз ковишҳои пайвастаи эҷодӣ ва мушоҳидакориву нозукбинии муаллиф дарак додаанд.
Дар фарҷом бояд гуфт, ки дар шеъру қиссаву достонҳои рангини устод Убайд Раҷаб вежагиҳои жанриву бадей ва сохториву услубии назми сирф барои кӯдакон бо тамоми паҳлӯҳояш равшан ба зуҳур омада, симои ӯро дар чашми хонандагон ҳамчун маъруфтарин шоири касбии бачагон муаррифӣ кардааст. Шояд аз ҳамин ҷиҳат бошад, ки суханвари маъруфи давр Мӯъмин Қаноат дар "Инсони биҳиштӣ" ном мақолааш эшонро дуюмин шоири хосаи адабиёти атфоли тоҷик донистааст: "Дар адабиёти атфоли Тоҷикистон Убайд Раҷаб баъд аз Мирсаид Миршакар симои дуюм мебошад, ки тифлон шеъри ӯро аз бар медонанд, мехонанд ва чанд наели атфоли мо аз шеъри ӯ тарбият гирифтаанд. Дар таҳаввулоти адабии солҳои шастум Убайд Раҷаб яке аз чеҳраҳое буданд, ки дар таҷдиди шеъри нав ҳам барои кӯдакон ва ҳам барои калонсолон шеърҳои созанда ва барозанда гуфтаанд" (6, 428-429).
ПАЙНАВИШТ:
1. Акбарзода, Ю. Таҳқиқи шеър аз дидгоҳи нав / Ю.Акбарзода. -Душанбе: Адиб, 2008.-272 с.
2. Амонов, Р. Адабиёт ва бачагон/ Р.Амонов.-Душанбе: Ирфон, 1981.-244 с.
3. Раҷаб, У. Ману чӯраҳои ман / У.Раҷабов.-Душанбе: Адиб, 1981.-232 с.
4. Раҷаб, У. Тиру камон дар рӯи бом /У.Раҷаб. -Душанбе: Адиб, 1987.-224 с.
77
НОМАИ ДОНИШГОҲ* УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES
№1(42) 2015
5. Раҷаб, У. Олуча гули бодом / У.Раҷаб. .-Душанбе: Адиб, 2012.-184 с.
6. Радаб, У. То ҳасг оламе, то ҳаст одаме / У.Радаб. .-Душанбе: Бухоро, 2012. -497 с.
7. Файзуллоев, Н. Чашмаи файёз / Н.Файзуллоев.-Хуҷанд: Раҳим Ҷалил, 1999.-218 с.
8. Файзуллоев, Н. Назми кӯдакон / Н.Файзуллоев .-Худанд: Нури маърифат, 2010.-664 с.
9. Чуковский, К.И. От двух то пяти / К.И.Чуковский. -Москва: Педагогика, 1990.-384 с.
10. Шарифй, А. Суруди сулҳ /А.Шарифй.-Душанбе: Маориф, 1985.-224 с.
11. Ярмиш, Ю.Ф. Детская литератураУкраини /Ю.Ф.Ярмиш.-Москва: Детская литература, 1982. 336 с.
REFERENCES:
1. Akbarzoda, Yu. The study of poetry from a new perspective/Yu.Akbarzoda. -Dushanbe: Adib, 2008.-272p.
2. Amonov, R. Literature and children / R.Amonov.-Dushanbe: Irfon, 1981.-244p.
3. Rajab, U. I and my friends / U.Rajabov.-Dushanbe: Adib, 1981.-232p.
4. Rajab, U. A rainbow on the roof /U.Rajab. -Dushanbe: Adib, 1987, 224p.
5. Rajab, U. Cherry and almond flower / U.Rajab. -Dushanbe: Adib, 2012.-184p.
6. Rajab, U. Since there is a world, since there is a man / U.Rajab. -Dushanbe: Bukhoro, 2012. -497p.
7. Faizulloev, N. The spring of Bless (Chashmai fayoz) / N.Fayzulloev.-Khujand: Rahim Jalil, 1999.-218p.
8. Faizulloev N. Children's poetry/ N.Fayzulloev. Khujand: Nuri marifat, 2010.-664p.
9. Chukovskiy, K.I. From two to five / K.I. Chukovskiy. -Moscow: Pedagogika, 1990.-384p.
10. Sharifi, A. A poem of Peace /A.Sharifi.-Dushanbe: Maorif, 1985.-224p.
11. Yarmish, Y.F. Children's Books of Ukraine.-Moscow: Detskaya literatura, 1982.-336p.
Исследованиереалистических поэм Убайда Раджаба Ключевые слова: детская литература, детская поэзия, поэма, содержание, метрика, творчество
В статьеречь идет об особенностях творчества современного таджикского поэта Убайда Раджаба, на материалах его поэм, которые посвященны детям. Отмечается, что Убайд Раджаб, наряду с детским поэтом таджикской современной литературы Мирсаидом Миршакаром, является известным поэтом и мастером художественного слова. Его поэмы для детей "Бовар и кетмень”, В летний сезон” и “Цыплёнок пошел за зерном” очень доступны, содержательны и изложены с применением уместных литературных приемов для детей, что и усиливает действенность художественного слова.
В статье из 30 поэм Убайда Раджаба проанализированы всего лишь три реалистические поэмы, которые посвящены детям. Они занимают особое место в современной таджикской детской литературе.
On the study of realistic poems of Ubaid Rajab
Key words: children's books, children poetry, tale, poem and epic poem, idea & content, plot and image, size and rhyme, language and style, poetry, literary, means of description, literary skill, folk verbal creations
The article deals with the specifics of works of the modern Tajik poet Ubaid Rajab on the materials of his poems dedicated to children. It is noted that Ubaid Rajab is a well-known poet and a master of literary expression along with children's poet of Tajik contemporary literature Mirsaid Mirshakar. His poems for children "Bovar and ketmen", "In Summer season" and "The Chicken went after grains" are very accessible and informative. They are created using relevant literary devices for children that enhances the effectiveness of artistic expression.
The article analyzes only three out of all thirty realistic poems of Ubaid Rajab which are dedicated to children, and they have a special place in modern Tajik children's literature.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Ҳусейнзода Фарҳод, номзади илмҳои филологӣ, мудири кафедраи илмҳои гуманитарии ДоуЬшкадаи такмили ихтисоси кормандони муассисаҳои таълимии олии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон (Ҷумҳурии Тоҷикистон, ш. Душанбе), E-mail vestnik-tnu@mail.ru
Сведения об авторе:
Хусейнзода Фарход, кандидат филологических наук, заведующий кафедрой гуманитарных наук Института повышения квалификации работников высших учебных заведений при Таджикском национальном университете (Республика Таджикистан, г. Душанбе),
E-mail: vestnik-tnu@mail.ru
Information about the author:
Huseinzoda Farhod, Candidate of Sciences in Philology, Head of the Department of Humanitarian Sciences, the Institute of Retraining of Higher Schools Teachers under the Tajik National University (Republic of Tajikistan, Dushanbe), E-mail: vestnik-tnu@mail.ru.
78
