ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТИ ИМИЖИ ШАКЛЛАНИШИ ОМИЛЛАРИ ВА PR-ФАОЛИЯТ ЙУНАЛИШЛАРИ
Фархад Айтмуратович Бабашев
УзМУ доценти
АННОТАЦИЯ
Ушбу маколада ОТТ имижи тушунчаси, унинг узига хос хусусиятлари хамда шаклланиш омиллари туFрисида имижшунос-олимларнинг карашлари тахлил килинади, улар тажрибасидан келиб чиккан холда PR-фаолият самарадорлигини ошириш юзасидан фойдали тавсиялар берилади.
Калит сузлар: имиж, ички ва ташки имиж, имижнинг турлари, олий таълим тизими ислохотлар объекти сифатида, PR-фаолият ва PR-жараёнлар, ОТТ имижи ва уни шакллантириш омиллари
ABSTRACT
This article analyzes the views of image scientists on the concept of image of a higher education organization, its features and formation factors, and, based on their experience, provides useful recommendations for increasing the effectiveness of PR activities.
Keywords: image, internal and external image, types of image, higher education system as an object of reform, PR activities and PR processes, image of a higher education organization and factors of its formation
АННОТАЦИЯ
В данной статье анализируются взгляды ученых-имиджологов на понятие имиджа организации высшего образования, его особенности и факторы формирования, на основе их опыта даются полезные рекомендации по повышению эффективности PR-деятельности.
Ключевые слова: имидж, внутренний и внешний имидж, виды имиджа, система высшего образования как объект реформирования, PR-деятельность и PR-процессы, имидж организации высшего образования и факторы его формирования.
Х,ар кандай мамлакат равнакида мактаб канчалик катта ахамият касб килса, олий таълим тизими хам унинг порлок келажаги учун шунчалик мухимдир. Инсоният XXI асрга келибди хамки, таълим тизимидаги ислохотларнинг нихояси куринмайди. Бунинг асосий сабаби, бизни ураб турган
27-mart, 2024
https://nuu.uz/
Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
6
атроф-оламга, хаётга, турмуш тарзига, таълимнинг узига ва нихоят инсонга булган муносабат хамда талабларнинг узгариб, усиб боришидир. Шунга карамасдан, юртимизда бугунги кунда савдо ташкилотлари ва компанияларидан фаркли равишда олий таълим ташкилоти (кейинги уринларда - ОТТ)нинг ижобий имижини шакллантириш максадида самарали PR-фаолият олиб бориш устида уйлаётган рахбарлар купчиликни ташкил килмайди.
Бугунги кунда Узбекистонда олий таълим тизимида эришилаётган ютуклар, ёшлар учун укишга киришда яратилаётган кулайликлар, кушимча шароитларга мухтож талабаларга булган эътибор хамда турли имтиёзлар тахсинга лойик. Аммо университетларда тахсил олаётган соппа-соF булган ёшлардан укишга булган муносабати, эртанги кунига доир истикбол режалари туFрисида суралса, киши таъби хира буладиган жавоб олади. Х,озирча талаба-ёшларнинг аксар кисмидаги укишга булган муносабатни олий таълим тизимига жорий килинаётган кредит-модуль тизими хам, HEMIS ахборот тизими хам ижобий томонга узгартира олмади. Чунки «таълим сифатини таъминлашга» мулжалланган бу механизмларга хам саволлар талайгина.
Минг афсуски, талабаларимиз китоб укиш, изланиш, манбаларни ва ахборотларни тахлил килиш, таккослаш, солиштириш ишларини олиб боргандан кура, интернетда турли фильмларни, роликларни томоша килади. Уларнинг фаоллиги ва креативлиги купинча шахсий усишга нисбатан иккинчи даражали булган тадбирлар доирасида колиб кетмокда. Таълим муассасасида талабаларнинг кундалик хаёти хам мазмунли, кизикарли булиши керак. Радиоузел, видео-ахборот ташкил килиш, Тошкент ахборот технологиялари университети, Узбекистон давлат санъат ва маданият институти каби телестудияси мавжуд булган ОТМлари билан хамкорликда турли мавзуларда роликлар, мустакил ишлар такдимотларини тайёрлаш мумкин.
Аммо институтлар ва университетлар, турли йуналиш хамда макомдаги олий таълим ташкилотлари сохада юзага келиб, кундан-кунга кескинлашиб бораётган ракобат мухитида узининг ички ва ташки имкониятларини тулик ишга солиб, уз нуфузини саклаб олиш йулига утиш вакти келди. Бунинг учун эса, дастлаб уша «нуфуз» ибораси билан якин юрадиган «имиж» атамасининг луFавий маъносини тулик англаш, туFри талкин килишга харакат киламиз.
К,атор адабиётлар (Словарь иностранных слов. -М.: Рус.яз., 1989. - 624 с. С.И.Ожегов. Словарь русского языка (-М.: Рус.яз., 1990. - 917 с.) да имиж тушунчасини учрата олмаганимиз, албатта бу сузнинг мулокот доирасига кеч кириб келганидан далолат беради. Аммо атаманинг куйидаги таърифини Узбекистон Миллий энциклопедиясида топишга муваффак булдик: «Имиж
7
(инг. Image, лот.imago - тимсол, куриниш) - шахс, ходиса, нарсанинг оммалаштириш, реклама килиш ва хк. максадларда одамларга хиссий -рухий таъсир курсатишни кузлаб шакллантириладиган киёфаси, тарFиб килиш воситаларидан бири.
Тадкикотчи хамкасбимиз Ф.Бобожонов хам «Узбек тилининг изохли луFатида ва таржима луFатларда «имиж» сузининг учрамаслиги унинг узбек тилига кейинги даврларда кириб келаётганидан далолат беришини» кайд этган ва узбекистонлик олима устозимиз О.Мусурмонова хамда россиялик олимлар таърифлари билан чекланган эди. Шунингдек у хулоса сифатида узининг куйидаги таърифини келтиради: «Шахс имижи - инсоннинг узини жамиятга такдим этиш усули булиб, шахснинг ижтимоий мавкеини бахолашда ва жамиятдаги макомини белгилашда мухим урин тутади».
Россиялик олима Л.Г.Батракова «имиж» тушунчаси ангиялик тадкикотчилар В.Гарденер ва С.Леви томонидан 1955 йилда илмий доирага киритилганини кайд этар экан, улар бу тушунчани «инсоннинг узи атрофидаги объект туFрисидаги билимлари, тасаввурлари хамда тахминлари йотиндиси» сифатида талкин килган деган фикр билдиради.
Уз карашларини баён килар экан, «имиж - бу оммавий коммуникация воситалари ва психологик таъсири натижасида жамоатчилик ва индивидуал онгда шаклланган сунъий тимсол. Имиж - бу ташки жозибадорлик», - деб хулоса килади. Имижнинг ута мураккаб ракобат шароитида яратилишига алохида урFу бериб, муаллиф ташкилотнинг ижобий имижи шаклланиши жараёнига унинг тарихи, анъаналари ва нуфузи; молиявий холати; рахбар шахси; реклама оркали танилиши; ходимларга Fамхурлик; жамият олдидаги ижтимоий масъулият; ташкилотни бошкариш; узига хос иш услуби; фаолият ва муносабатлар этикаси каби омиллар таъсир курсатишини кайд килади.
Имиж атамасига батафсиз тухталмасдан, маколамиз мавзусидан келиб чиккан холда, унинг шаклланиши омиллари ва механизмларига купрок эътибор каратишга карор килдик. Албатта, ушбу тадкикотларимиз якунида ОТТ имижини шакллантиришнинг республикамиз шароитида амалда куллаш мумкин булган самарали механизмларига оид тавсияларни узида мужассам килган кулланмалар яратиш режамиз бор.
Л.Г.Батракова изланишларига кайтадиган булсак, у ижобий имижни шакллантириш визуал хабардан бошланиши ва аудитория билан мулокот хам айнан шу хабар асосида курилишини кайд этади хамда яратилаётган имиж кандай таркибий кисмлардан иборат булишига аниклик киритиб олиш мухимлигини таъкидлайди. Шунингдек, муаллиф узи фаолият курсатаётган
8
К.Д.Ушинский номидаги Ярославль давлат педагогика институти мисолида имижнинг куйидаги турларини санаб утади:
1. Ташкилотнинг ижтимоий имижи.
2. Ташкилотнинг бизнес-имижи.
3. Рах,бар (ректор)нинг индивидуал имижи.
4. Профессор-укитувчилар таркиби имижи.
5. ОТТ талабаси имижи.
6. Битирувчи имижи.
7. ОТТ ишчанлик маданияти.
Хулоса сифатида эса, муаллиф ракобат шароитида таълим ташкилотининг ташки имижи куйидаги тарафларга йуналтирилиши зарур деган уринли фикрларни илгари суради:
- самарали имиж яратиш максадида турли реклама воситаларини тайёрлаш;
- PR-тадбирлар утказиш (очик эшиклар куни, такдимотлар ташкил килиш, таълим ярмаркаларида иштирок этиш ва б.);
- тадбирлар ташкил килиш (семинарлар, конференциялар);
таълим муассасалари (мактаб, коллеж ва лицейлар) билан хдмкорлик килиш.
Л.Г.Батраковадан фаркли равишда Е.И.Янукович одамларнинг ОТТ имижи таркибий тузилмасига оид тасаввурларидан келиб чикиб, унинг куйидаги турларини ажратади:
1. Таълим мах,сулоти (хизмати) имижи.
2. Таълим мах,сулоти (хизмати) истеъмолчилари имижи.
3. ОТТ ички имижи.
4. ОТТ ра^бари имижи.
5. ОТТ укитувчи ва талабалари имижи.
6. ОТТнинг визуал имижи.
7. ОТТ ижтимоий имижи.
Уз карашларини баён килар экан, у ОТТнинг самарали имижи - бу университет хдкидаги шундай ижобий тавсифлар йотиндисики, у университетнинг асосий максадларига эришишига хизмат килиб, таълим хизматлари бозорида унинг ракобатбардошлигини ошириши керак, деб хдсоблайди. ОТТ имижи - бу шундай визуал-эстетик тимсолки, у турли воситалар ёрдамида индивиудал, жамоавий ва оммавий онгга таъсир курсатувчи узига хос хусусиятларга эга булади.
9
Илмий изланишларимиз давомида шунга гувох булдикки, ОТТ имижининг мазмун-мохияти ва турлари туFрисида хар хил манбаларда турли хил фикрлар, тавсифлар мавжуд. Аммо шу нарса аникки, ижобий имижни шакллантириш ва тухтовсиз такомиллаштириб бормасдан туриб, жамоада ишчанлик мухитини яхшилаб, ОТТ олдида турган истикболдаги вазифаларни амалга ошириб булмайди.
Дархакикат, ОТТ уз имижини шакллантириш устида максадли фаолият олиб бормас экан, унинг имижи турли миш-мишлар ва тахминлар, ижтмоий тармоклардаги танкидий фикрлар асосида шаклланади. Яъни ташкилотнинг ижобий имижини шакллантириш масаласи билан шахсан шу ташкилот рахбари ва жамоаси максадли шуFулланмас экан, бу жараён уз холига ташлаб куйилиши натижасида имиж узгалар томонидан хаотик равишда (купрок салбий тус берилган холда) шакллантирилади. Бу эса бугунги кучли ракобатга асосланган бир даврда ОТТни заифлаштиради, уни маънавий, молиявий ва илмий салохиятини йукка чикаради.
REFERENCES
1. Бабашев, Ф. А. (2023). УЗБЕКИСТОН ТАЪЛИМ ТИЗИМИГА МЕДИАТАЪЛИМНИ ЖОРИЙ ЭТИШ МАСАЛАЛАРИ. Academic research in educational sciences, 5(NUU Conference 2), 216-220.
2. Бабашев, Ф. А. (2018). Реформы, нацеленные на дальнюю перспективу. Вопросы науки и образования, (1 (13)), 118-119.
3. Бабашев, Ф. А. (2023). МЕДИАСАВОДХОНЛИК ВА ЁШЛАР АХБОРОТ ХАВФСИЗЛИГИНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ. Academic research in educational sciences, 5(NUU conference 3), 7-10.
4. Бабашев, Ф. (2022). УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ОЛИЙ ТАЪЛИМНИ ТИЗИМЛИ ИСЛОХ, ^ИЛИШНИНГ УСТУВОР ЙУНАЛИШЛАРИ. Архив научных исследований, 2(1).
5. Батракова Л.Г. Формирование эффективного имиджа образовательного учреждения // ж. Ярославский педагогический вестник - 2013 - №14 - Том I (Гуманитарные науки). С. 99-106
6. Узбекистон миллий энциклопедияси. 4-жилд. Зебунисо - Конигил. Тахрир Хайъати: М.Аминов, Т.Даминов, Т.Долимов ва б. - Т.: «Узбекистон миллий энциклопедияси» давлат илмий нашриёти, 2002. - 704 б.
7. Шахс имижи. / Ф.Бобожонов. Масъул мухаррир Ойниса Мусурмонова. -Тошкент: Янги аср авлоди, 2017. -112 б.
8. Янукович Е.И. Имиждеобразующие факторы содействия брендингу образовательных услуг. Труды БГТУ, 2014. №5. С. 192-195.
27-mart, 2024
https://nuu.uz/ Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi
10