CC BY
31
UOT 645.043.42
UNDEKAN TURSUSU, PROPÍLEN OKSÍDÍ, ORTOFOSFAT TUR§USU V9 ETANOLAMÍNL9R 9SASINDA YENÍ S9THÍ-AKTÍV MADD9L9R
Í.A.Zarb3liyeva
AMEA Y.H.Mdmmdddliyev adina Neft-Kimya Prosesldri institutu, AZ1025, Baki, Azsrbaycan, Xocali pr. 30 E-mail: [email protected]
Undekan tur^usu (UT), propilen oksidi (PO) dsasinda müxtdlif oksipropilld^md ddrdcdsind malik olan oksipropilatlar sintez olunmuonlarin ortofosfat tur^usu ild reaksiyasindan fosfat tördmdldri sintez edilmi§, sonuncularin mono-(MEA), di-(DEA) vd trietanolaminld (TEA) qarqihqh tdsirinddn müvafiq kompleksldr alinmi^dir. Alinmi§ madddldrin bdzi fiziki-kimydvi göstdricildri müdyydn edilmi§, sdthi-aktivlik xassdldri su-kerosin sdrhddindd stalaqmometriya üsulu ild öyrdnilmi^dir. Bu reagentldrin neftyigma vd neftdispersldmd qabiliyydti müxtdlif mineralla^ma ddrdcdsind malik olan sularda tddqiq edilmi^dir.
A^ar söztar: undekan tur^usu, oksipropilat, fosfat modifikati, sdthi-aktiv maddd, sdthi gdrilmd, dispergent, neftyigici reagent
Dünyanin aksar bölgalari ü9ün kaskin duran va hallini gözlayan ekoloji xarakterli problemlar sirasinda sübhasiz ki, müxtalif miqyasli su hövzalarinin (okeanlarin, danizlarin, 9aylarin va göllarin) neftla va neft mahsullari ila 9irklanmasi ön sirada durur [1]. Bela 9irklanmanin müxtalif manbalari vardir. Neft boru kamarlarinda, neft hasil edan istismar quyularinda, neft va neft mahsullarini da§iyan gamilarda (xüsusila da tankerlarda) vaxta§iri rast galinan qaza hallari, i§9i heyatin yol verdiyi sahvlar va s. buraya aid edila bilar.
GÍRͧ
Dünya okeaninda üzan gamilardan neft va neft mahsullari ila 9irklanmi§ tullanti sularinin atraf suya buraxilmasi da hidrosferin 9irklanma daracasinin yüksalmasina sabab olur.
Hal-hazirda qalin neft tabaqalarinin mexaniki vasitalarla yigilmasindan sonra su sathinda qalan nazik neft tabaqalarinin kanar edilmasina imkan veran kolloid-kimyavi üsullarin takmilla§dirilmasina, o cümladan yeni va daha samarali, daha ekoloji zararsiz neftyigici va neftdisperslayici reagentlarin yaradilmasina böyük ehtiyac vardir [2-8].
eksperímental hissa
Propilen oksidi (PO) kimi "Üzvi Sintez" zavodunun (Sumqayit, Azarbaycan) sanaye mahsulundan istifada edilmi§dir. O, tamizliyi 99.97%, molyar kütlasi 58.08 q-mol-1olan rangsiz mayedir. Sixligi 0.830 q-ml-1, barkima nöqtasi -112 °C va qaynama nöqtasi 34 °C olan maddadir.
Natrium hidroksid "Merck" §irkatinin (Almaniya) mahsuludur. Molyar kütlasi 39.99 q-mol-1 olan, ag rangli, yapi§qan, qeyri-§affaf kristallari va sixligi 2.13 q-ml-1 olan maddadir.
Ortofosfat tur§usu kimi 86.4%-li «h» markali reaktiv mahsulundan (Rusiya Federasiyasi) istifada olunmu§dur.
Monoetanolamin (MEA) kimi Olaynen kimyavi reagentlar zavodunun (Latviya) "tamiz" markali reaktivindan istifada edilmi§dir. Molyar kütlasi 61.08 q-mol-1 olan, ammonyak iyli, özlü, rangsiz mayedir. Sixligi 1.012 q-ml-1, qaynama nöqtasi 170°C, barkima nöqtasi 10.3°C va §üasindirma amsali 1.4539 (20°C) ta§kil edir.
Dietanolamin (DEA) "Merck" §irkatinin (Almaniya) analitik daracali mahsuludur. Molyar kutlasi 105.14 q mol-1, rangsiz kristallari olan, ammonyak iyli, sixligi 1.097 q-ml"1, barkima noqtasi 28°C, qaynama noqtasi 271oC, §uasindirma amsali 20 °C-da 1.4770 olan mayedir.
Trietanolamin (TEA) Rusiya Federasiyasi istehsalidir. Molyar kutlasi 149.19 q-mol-1 olan, rangsiz, §affaf, ammonyak iyli, sixligi 1.124 q^ml-1, barkima noqtasi 22°C, qaynama noqtasi 335°C va §uasindirma amsali 1.4850 (20oC) olan mayedir.
Daniz suyu a§agidaki fiziki-kimyavi
gostaricilara va tarkiba malik olmaqla Xazar
20
danizinin suyudur: p =1.0098 q/ml, pH=7.7 ionlarin va digar komponentlarin (q/kq) miqdari: Na+ 2.99; K+ 0.09; Ca2+ 0.34; Mg2+ 0.70; Cl- 5.18; SO42- 2.98.
Kerosin sulfat tur§usu ila i§lanilmi§ va aromatik birla§malardan tamizlanmi§dir.
Sintez edilmi§ komplekslar u9un infraqirmizi (iQ) spektrlar KBr disklarindan istifada edilmakla model FT-IR, Spectrum BX spektrometrinda 9akilmi§dir. Sathi garilma o^malari KSV Sigma 702 (israil) tensiometrinin komayi ila aparilmi§dir.
NOTCOLOR VO ONLARIN MUZAKiROSi
Undekan tur§usunun (UT) ozunun su-kerosin sarhadinda sathi aktivliyi maraq dogurdugundan, kerosinda hall edilmasi ila stalaqmometrik ol9malarla 19.50C-da a§agidaki naticalar alinmi§dir: 0.025% (kutlaca) -20.85 mN/m; 0.05% -16.31; 1.0 % -19.15; 3.0% - 15.96; 5.0% -21.28.
Gorunduyu kimi bu tur§u muayyan sathi aktivliya malikdir.
C10H21-
C
O
-OH
UT-nin PO ila muxtalif mol nisbatlarda (1:1, 1:3, 1:5, 1:10)120-140°C-da 20-24 saat arzinda avtoklavda qar§iliqli tasirindan farqli oksipropilla§ma daracasina (n=0.2, 1.42, 3.58 va 7.7) malik olan oksipropilatlar sintez olunmu§dur. Reaksiyanin sxemi a§agidaki kimidir:
+ n CH2 - CH - CH3
-C10H21"
O
C
CH
-O (CH2CHO)nH
burada n - oksipropilen manqalarinin sayidir.
Onlarin refraksiya amsali (270C-da muvafiq olaraq 1.4302, 1,4412, 1,4420 va 1,4433), hallolmasi (CCl4, aseton, izopropil spirti va benzolda hall olur, kerosin va suda emulsiya verir, izooktanda bulaniq mahlul
amala gatirir), tur§u adadi (12.28, 5.67, 4.99 va 3.54 mqKOH/q) tayin edilmi§dir. Sintez olunmu§ oksipropilatlarin qurulu§ va tarkiblari iQ-spektroskopiya usulu ila identifikasiya edilmi§dir (§akil 1).
1 1--1-T-1—
3000 2500 2000 15QO 1000
Wavenumber cm-1
§akil 1. UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) iQ-spektri
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) iQ-spektrinda 3430.3 sm-1-da OH qrupunun valent, 2969.8, 2926.0 va 2857.6 sm-1-da C-H valent, 1733.6 sm-1-da mürakkab efir fraqmentindaki C=O valent, 1455.2, 1374.3 va
1344.5 sm-1-da C-H deformasiya, 1295.8 va
1257.6 sm-1-da mürakkab efiri qrupunun C-O-C valent, 1091.9 sm-1-da C-O-C sada efir qrupu valent, 1015.0 sm-1-da C-OH qrupundaki C-O valent, 721.9 sm-1-da (CH2)x "raqqas" raqslari zolaqlari vardir.
Stalaqmometriya üsulu ila müayyan olunmuçdur ki, UT-nin oksipropilatlari yüksak sathi aktivlik nümayi§ etdirir (cadval 1).
Masalan, n=3.58 olan oksipropilat su-kerosin sarhadinda sathi garilmani 46.50-dan 1.17 mN/m-a endirir.
Bu oksipropilatlar neftyigma va disperslama aktivliyi da nümayi§ etdirir. n=7.7 olan oksipropilat 5%-li sulu mahlul §aklinda daniz suyunda disperslayici xassaya malikdir (cadval 2). Reagentin tasir müddati 5 gündan artiqdir. n=3.58 olan oksipropilatla neftyigma amsalinin (ilkin neft tabaqasinin neça dafa azaldigini göstarir) maksimal qiymati (Kmaks) 10.13-a barabardir. UT-nin özünün neftyigma aktivliyi qisa müddatlidir.
Cadval 1. UT-nin oksipropilatinin (n=3.58), onun fosfatinin va fosfatin etanolaminlarla komplekslarinin (t=200C) sathi aktivliyinin stalaqmometrik tadqiqati naticalari
Reagentin adi Maddanin qatiligi, % kütla ila
Reagentin 0.025 0.05 0.1 0.5 1.0
halledicisi Su-kerosin sarhadinda sathi garilma, mN/m
UT kerosin 19.5 20.85 16.31 19.15 15.96 21.28
oksipropilat (n=0.20) " " 23 7.85 3.14 7.85 8.63 3.14
oksipropilat (n=1.42) " " 23 7.85 3.4 7.06 3.92 3.92
oksipropilat (n=3.58) " " 23 4.71 4.71 2.35 2.35 1.17
oksipropilat (n=7.7) 23 17.61 17.61 16.85 9.95 5.36
UT-nin oksipropilatinin su 19.00 11.96 10.55 11.26 7.04
(n=3.58) fosfati
Fosfatin MEA ila "______" 31.66 23.92 18.29 14.07 11.26
kompleksi
Fosfatin DEA ila "_______" 21.11 21.11 19.00 5.63 4.22
kompleksi
Fosfatin TEA ila "______" 21.81 20.41 18.30 15.48 14.77
kompleksi
Cadval 2. UT va onun oksipropilatlarinin neftyigma va disperslama qabiliyyatinin tadqiqati naticalari (Ramana nefti)_
Distilla suyu içmali su Daniz suyu
T, saat K t, saat K t, saat K
1 2 3 4 5 6
UT, 100%-] i mahsul
0 7,5 0-0.42 6,0 0 7,6
0.42 12.3 1.42 3.7 0.42 12.4
4.42 14.4 4.42 2.8 4.42 8.6
21.17-52.42 13.4 21.17 Dagilib 21.7 Dagilib
UT, 5%-li sulu mahlul
0-0.42 1.8 0-0.42 1.9 0-21.83 Tasir etmir
4.42-21.17 1.5 4.42-21.83 1.5
Cadval 2-nin davami
UT-nin oksipropilati (n=0.2), 100%-li mahsul
0 13.51 0 11.05 0 15.19
4.00-28.00 15.20 4.00 17.37 4.00 Disperslama
52.00-76.00 10.13 28.00 20.26 28.00 7.60
100.00 7.59 52.00-76.00 12.16 52.00-76.00 5.28
124.00 5.59 qur. 100.00-124.00 7.59 100.00-124.00 3.92
UT-nin oksipropilati (n=0.2), 5%-li sulu mahlul
0-28.00 4.86 0-4.00 20.26 0 17.37
52.00 Dagilib. 28.00 3.36 4.00 Disp.
52.00-124.00 2.86 28.00-52.00 Disp.
UT-nin oksipropilati (n=1.42), 100%-li mahsul
0-4.00 4.86 0-124.00 Disp. 0-124.00 Disp.
28.00-52.00 6.75
76.00 8.68
100.00 10.13
124.00 Disp.
UT-nin oksipropilati (n=1 .42), 5%-li sul u mahlul
0 5.97 0-4.00 5.52 0-124.00 Disp.
4.00 3.36 28.00 9.88
28.00-124.00 2.65 52.00-124.00 8.60
UT-nin oksipropilati (n=3.58), 100%-li mahsul
0-4.00 4.86 0 Disp. 0-142.00 Disp.
46.00-142.00 3.92 4.00 9.35
2.01 21.00 8.68
46.00-142.00 10.13
UT-nin oksipropilati (n=3.58), 5%-li su u mahlul
0-4.00 2.15 0-4.00 1.89 0 Tasir etmir
21.00 1.67 21.00-70.00 1.77
UT-nin oksipropilati (n=7.7), 100%-li mahsul
0-4.00 2.65 0-4.00 Disp. 0-4.00 Disp.
21.00 2.01 21.00 Dag. 21.00
UT-nin oksipropilati (n=7.7), 5%-li sulu mahlul
0 4.39 0-124.00 4.00 0-124.00 Disp.
4.00-28.00 3.66
52.00-124.00 2.47
UT-nin oksipropil efirinin (n=3.58) hidrofilliyini yüksaltmak ü9ün ortofosfat tur§usundan istifada etmakla fosfat modifikati sintez edilmi§dir. Reaksiya termostatda 50-600 o
C10H21- C^
•o (ch
cH3
,Cho
)n
h
+ h3po4
C temperaturda aparilmi§dir. Reaksiyanin müddati 18 saatdir. Oksipropilatin tur§uya nisbati ekvimolyar olmu§dur:
o
cH3 o
^c1°h-- <o (ch2chowp,
Reaksiya naticasinda UT-nin oksipropilatinin sari-qahvayi rangli fosfat modifikati alinir. Bu fosfatin ÍQ- spektri §akil
)n P(OH)2
2-da aks etdirilir. 1007.1 sm-1-da fosfat qrupunun P-O valent raqslari zolagi gorünür.
Çakil 2. UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin ÍQ- spektri
Sintez olunmuç fosfat modifikatinin (turçu эdэdi 56.00 mq KOH/q) sэthi aktivliyi su-kerosin sэrhэdindэ stalaqmometriya üsulu ib tэyin edilmiçdir (cэdvэl 1). Cэdvэldэn göründüyü kimi alinmiç fosfat modifikatinin sэthi aktivliyi qatiliq artdiqca artir. Mэsэlэn, 1.0 % qatiliqda fazalararasi sэthi gэrilmэ 46.50-dэn 7.04 mN/m-э qэdэr açagi salinir.
Lakin fosfat modifikatinin sэthi aktivliyi oksipropilatinkindan bir qэdэr açagidir.
Sintez olunmuç fosfat modifikatinin müxtэlif minerallaçma dэrэcэsinэ malik olan sularin sэthindэ Ramana neftinin nazik (qalinligi 0.165mm) tэbэqэlэrinэ nэzэrэn neftyigma vэ neftdisperslэmэ xassэlэrinin tэdqiqatl пэЙсэЬп cэdvэl 3-dэ ümumib§dirilmi§dir.
Cadval 3. UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin vэ onun etanolaminlэrlэ komplekslэrinin neftyigma vэ neftdisperslэmэ qabiliyyэtinin tэdqiqatl nэticэlэri (Ramana nefti)
Distilb suyu ^шэП su Dэniz suyu
т, saat К т, saat К т, saat К
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfati, 100%-li mэhsul
134.0 8.63 0-75.5 11.46 0-110 2.70
11.46 95.50-110.0 8.20 134.0 Dagilib
Disp. 134.0 Dagilib
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfati, 5%-li sulu mэЫul
0-5.5 6.70 0-5.5 4.39 0-5.5 1.77
25.5 11.46 25.5-45.50 13.44 25.5-45.50 Dagilib
45.50 Dagilib 110.0 Dagilib
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin MEA ib kompleksi, 100%-li шэ îsul
0-5.5 10.13 0-5.5 12.13 0-5.5 Disp.
25.5-45.5 8.68 25.5-45.5 17.6 25.5-45.5 8.68
69.0-164.0 5.97 69.0-164.0 13.5 69.0-164.0 3.57
188.0-210.3 3.57 188.0-210.3 10.13 188.0-210.3 2.01
UT-nin oksipropilatinin (n=3,58) fosfatinin MEA ib komp eksi, 5%-li sulu шэЬМ
0-25.5 6.7 0-25.5 5.97 0-25.5 2.68
45.50 Dagilib 45.50 Dagilib 45.50 Dagilib
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin DEA ila kompleksi, 100%-li ma ísul
0-45.5 5.36 0-69.0 8.20 0-188.0 Disp.
69.0-188.0 8.63 164.0-188.0 Disp. 210.3 Dagilib
210.3 Dagilib 210.3 Dagilib
UT "-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin DEA ila kompleksi, 5%-li mahsul
0-25.5 8.60 0-25.5 4.39 0-25.5 2.15
45.5 5.36 45.5 3.66 45.5 1.89
69.0 Dagilib 69.0 Dagilib 69.0 Dagilib
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin TEA ila kompleksi, 100%-li ma ísul
0-25.5 17.67 0-5.5 Disp. 0-210.3 Disp.
45.5-69.0 12.36 25.5-45.5 15.2
164.0-210.3 10.13 69.0-164.0 30.4
188.0-210.3 15.20
UT "-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin TEA ila kompleksi, 5%-li mahsul
0-5.5 19.36 0-5.5 5.15 0-45.5 4.0
25.5-45.5 30.4 25.5-164.0 13.44 69.0-164.0 3.10
69.0-164.0 24.32 188.0-210.3 4.20 188.0 Dagilib
188.0-210.3 15.20
Bu naticalardan müayyan olunur ki, fosfat distilla suyunda 5%-li sulu mahlul formasinda oksipropilata nisbatan daha yax§i neftyigiciliq nümayi§ etdirir (Kmaks=11.46). içmali suda oksipropilata nazaran neftyigiciliq
xeyli yax§ila§ir (Kmaks=13.44, T=4.5gün).
UT-nin oksipropilatinin fosfatindan va etanolaminlardan (MEA, DEA, TEA) ekvimolyar nisbatda istifada edilmakla müvafiq komplekslar sintez olunmuçdur:
O
У/
CH3 O
H
C10H21-C' I II I
10 21 ^O (CH2CH0)^P - OH+N (CH2CH2OH)3-X-
I
OH
CH3 0 Hx
C H - C I II I
► 10 21 \O_(CH2CHO)^P - OH ...N (CH2CH2OH)3-X
0h
burada х=0, 1 va ya 2.
Reaksiya 50-600C temperaturda (18-20 saat müddatinda) termostatda aparilmiçdir. Komplekslar MEA-dan TEA-ya getdikca qatilaçir va rangi tündla§ir. Onlar aseton, CCl4, izopropil spirtinda va izooktanda hall olur, kerosin va benzolda emulsiya verir, suda bulaniq mahlul verir. Modifikatlarin tur§u
adadi (mq KOH/q ila ) müvafiq olaraq 53.33, 43.34 va 44.86-dir. Fosfatin MEA-li va DEA-li komplekslarinin §üasindirma amsali ( n^5) 1,4349, 1,4381 va 1,4428-dir. Çakil 3 va 4-da UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin MEA va TEA ila komplekslarinin ÍQ-spektri verilmiçdir.
Çakil 3. UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin MEA ila kompleksinin iQ-spektri
--- " \ M s 1 \f][fy\ /1 lu V | / r 12 1 ià ~ § 1 S
s S s D Al , Uè \ s "3 i 1 si V 1 ^ s = S i
i ï
- i
<r*xr? 1 I
3500 3000 2500 2000 1500 1000
Wavenumber cm-1
Çakil 4. UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin TEA ila kompleksinin iQ-spektri
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin MEA ila kompleksinin iQ-spektrinda 3376.7 sm-1-da OH qrupunun valent raqslari zolagi, 2924.4 va 2855.0 sm-1-da C-H valent raqslari zolaqlari, 1734.0 sm-1-da murakkab efir fraqmentindaki C=O valent raqslari zolagi, 1573.4 sm-1-da C-N valent raqslari zolagi, 1455.0 va 1375.7 sm-1-da C-H deformasiya raqslari zolaqlari, 1037.0 sm1-da P-O valent raqslari zolagi, 722.4 sm-1-da (CH2)x "raqqas" raqslari zolagi gorunur.
UT-nin oksipropilatinin (n=3.58) fosfatinin TEA ila kompleksinin iQ-spektrinda 3376.5 sm-1 -da OH qrupunun valent zolagi, 2976.3, 2924.4 va 2855.2 sm-1-da C-H valent raqslari zolaqlari, 1733.7 sm-1-
da murakkab efir fraqmentlarindaki C=O valent raqslari zolagi, 1566.7 sm-1-da C-N valent raqslari zolagi 1455.8, 1376.3 va 1342.7 sm-1-da C-H deformasiya raqslari zolaqlari, 1095.3 sm-1-da P-O valent raqslari zolagi, 722.0 sm-1-da (-CH2-)x "raqqas" raqslari zolagi gorunur.
Sintez olunmuç komplekslarin sathi-aktivlik xassalari su-kerosin sarhadinda reagentin muxtalif qatiliqlarindan istifada edilmakla stalaqmometr vasitasila oyranilmiç va naticalar cadval 1-da umumila§dirilmi§dir. Muayyan olunmuçdur ki, 0.5 va 1% qatiliqda DEA kompleksi MEA kompleksindan, MEA kompleksi isa TEA kompleksindan daha yaxçi sathi aktivlik numayiç etdirir.
UT-nin oksipropil efirlarinin fosfat modifikatinin etanolamin komplekslarinin neftyigma va neftdisperslama qabiliyyatinin tadqiqat naticalari cadval 3-da verilmi§dir. Bu naticalar göstarir ki, fosfatin komplekslari neftyigma va neftdisperslama qabiliyyatina göra bir çox hallarda fosfatdan üstündür.
Masalan, MEA kompleksi (durula§dmlmami§) ila içmali suda Kmaks 17.6, fosfatla isa 11.46-dir. Tasir müddati da MEA kompleksinda (> 9 gün) daha uzundur. TEA kompleksi (durula§dirilmami§) daniz suyunda qüvvatli disperqatordur (т>9 gün) va ham oksipropilati, ham da fosfati üstalayir.
1. Экологические проблемы Земли и альтернативные источники энергии (составители: М.И.Рустамов, В.М.Аббасов, Т.А.Мамедова, Н.Н.Пириев). Баку: Элм, 2008. 717с.
2. Гумбатов Г.Г., Дашдиев Р.А. Применение ПАВ для ликвидации разливов нефти на водной поверхности. Баку: Элм, 1998. 210 с.
3. Humbatov H.H., Dashdiyev R.A., Asadov Z.H. et al. Chemical reagents and petroleum production. Baku: Elm, 2001.448p.
4. Асадов З.Г., Зарбалиева И.А., Ахмедова Г.А. Получение новых модификатов оксипропилатов кислотных фракций касторового, льняного и подсолнечного масел // Азерб.хим.журн. 2009, №4. с.95-105.
5. Асадов З.Г., Ага-заде А.Д., Зарбалиева И.А. и др. Нефте-
собирающие и диспергирующие свойства оксипропиловых эфиров энантовой и ундекановой кислот. //Нефтепереработка и нефтехимия (Москва). 2010, №2.с.21-26.
6. Асадов З.Г., Ага-заде А.Д., Зарбалиева И.А. и др. Изучение влияния неорганических солей на нефтесобирающие и диспергирующие свойства (не)-ионогенных реагентов на основе каприновой кислоты. //Хим. журн. Грузии. 2010, 10 (1). с. 30-42
7. Asadov Z.H., Zarbaliyeva I.A., Ahmadova G.A. et al. // Proc. Petrochem. Oil Refin. 2010, vol. 11, №7(42). p.147-153.
8. Асадов З.Г., Саламова Н.В., Ахмедова Г.А, Зарбалиева И.А.// Естеств. технич.науки (Москва). 2009. №3(41). с. 64-68
REFERENCES
1. Ecological issues of the Earth and alternative sources of energy. (M.I.Rustamov, V.M.Abbasov, T.A.Mamedova, N.N.Piriev). Baku: Elm Publ., 2008.717 р.
(In Azerbaijan).
2. Gumbatov G.G., Dashdiev R.A. Application of SAM for elimination of oil spill on water surface. Baku: Elm Publ., 1998. 210 р. (In Azerbaijan).
3. Humbatov H.H., Dashdiyev R.A., Asadov Z.H. et al. Chemical reagents and petroleum production. Baku: Elm Publ., 2001.448p. (In Azerbaijan).
4. Асадов З.Г., Зарбалиева И.А., Ахмедова Г.А. Production of new oxipropylate modificates of acid factions of castor, linseed and sunflower oils. Azerb.Kimya Jurnali -Azerbaijan Chemical Journal. 2009, no.4. pp.95-105.
5. Asadov Z.G., Aga-zade A. D., Zarbalieva I.A. et al. (Москва). Oil-collecting and dispersity properties of oxipropylate ethers of enanthylic and undecanoic acids. Neftepererabotka I neftechimiya - Oil Processing and Petrochemistry. 2010, no.2, pp.2126. (In Russian).
6. Asadov Z.G., Aga-zade A. D., Zarbalieva I.A. et al. Research into Effect of inorganic salts on oil-collecting and dispersity properties of decylic acid-based (non-) ionogenic reagents. Georgian Chemical Journal. 2010, no.10 (1), pp. 30-42.
7. Asadov Z.H., Zarbaliyeva I.A., Ahmadova G.A. et al. Proc. Petrochem. OilRefin. 2010, vol. 11, no. 7(42), pp.147-153. (In Azerbaijan).
8. Asadov Z.G., Salamova N.V., Ahmedova G.A,Zarbalieva I.A. Estestv. I tehnich.nauki 2009, no.3(41), pp. 64-68. (In Russian).
NEW SURFACTANTS BASED ON UNDECANOIC ACIDS, PROPYLENE OXIDE, ORTHOPHOSPHORIC ACID AND ETHANOLAMINES
I.A.Zarbaliyeva
Acad. Y.H.Mammadaliyev Institute of Petrochemical Processes, ANAS, Hojaly Ave. 30, AZ 1025, Baku, Azerbaijan; e-mail: [email protected]
Oxipropylates of varied oxipropylation degrees have been synthesized on the basis of undecanoic acid and propylene oxide. Through the oxipropylate reaction with acid the researchers have been successful in synthesizing phosphate production with resultant monodi-and triethanolamide-based complexes. Also determined some physical-chemical indices of products obtained.Using a method of stalagmometry, their surfactant properties on the border water-kerosene have been studied. Oil-collecting and dispersity capacities of these reagents have evaluated in waters of varied mineralization degrees.
Keywords: undecanoic acids, oxipropylate, phosphate, surfactant, dispersant, oil-collecting reagent
НОВЫЕ ПОВЕРХНОСТНО-АКТИВНЫЕ ВЕЩЕСТВА НА ОСНОВЕ УНДЕКАНОВОЙ КИСЛОТЫ, ОКСИДА ПРОПИЛЕНА, ОРТОФОСФОРНОЙ
КИСЛОТЫ И ЭТАНОЛАМИНОВ
И.А.Зарбалиева
Институт Нефтехимических Процессов им. Ю.Г.Мамедалиева Национальной АН
Азербайджана
AZ 1025, Баку, просп. Ходжалы, 30; e-mail: [email protected]
На основе ундекановой кислоты и оксида пропилена синтезированы оксипропилаты различной степени оксипропилирования. Реакцией оксипропилата с ортофосфорной кислотой синтезировано фосфатное производное, взаимодействием которого с моно-, ди- и триэтаноламином получены соответствующие комплексы. Определены некоторые физико-химические показатели полученных продуктов. Методом сталагмометрии исследованы их поверхностно-активные свойства на границе вода-керосин. Нефтесобирательная и нефтедиспергирующая способности этих реагентов оценены в водах с различной степенью минерализации.
Ключевые слова: ундекановая кислота, оксипропилат, фосфат, поверхностно-активное вещество, диспергент, нефтесобиратель.
Redaksiyaya daxil olub 19.02.2017.
