МУНОСИБАТИ АЛГОРИТМА ДАР ДАРСИ ХИМИЯ БАРОИ ТАШАККУЛИ АМАЛ^ОИ УНИВЕРСАЛИИ ТАРБИЯВЙ
ШАРИПОВА МАВЗУНА ЦАДРИДДИНВНА
Ассистенти кафедраи методикаи таълими химияи ДДОТ ба номи С.Айнй
Намунауои алгоритмов, ки дар дарсуои химия истифода мешаванд: Алгоритми уалли масъалауо барои уисоб кардани вазни (уацми) маусулоти реаксия, агар яке аз моддауои ибтидои аз уад зиед дода шавад 1. Навиштани шарти мухтасари вазифа. 2. Навиштани муодилаи реаксия. 3. Навиштани болои формулами моддауо дар муодилаи реаксияи додауои шартуои масъала. 4. Муайян кардани муносибатуои моли, массаи моляри (М), массаи моддауо (м) ва имзои онуо дар зери формулами моддауое, ки бо онуо уисоб кардан лозим аст. 5. Муайян кардани массаи моддае, ки дар реаксия пурра сарф мешавад, яъне дар норасои. 6. Муайян кардани масса, мицдор е уацми моддауои цустуцушаванда. 7. Сабти цавоби вазифа.
Алгоритми уалли масъалауои уисобкуни, ки бо истифодаи мафууми "натицаи маусулоти реаксия" алоцаманд аст 1. Навиштани шарти мухтасари вазифа. 2. Навиштани муодилаи реаксия. 3. Навиштани болои формулами моддауо дар муодилаи реаксияи додауои шартуои масъала. 4. Муайян кардани муносибатуои молуо, массаи моляри (уацм) ва массаи (уацми) моддауо ва навиштани онуо дар зери формулами моддауое, ки бо онуо уисоб кардан лозим аст. 5. Муайян кардани натицаи назариявии моддаи цустуцушуда аз руи муодилаи реаксия. 6. Х,исоб кардани уиссаи массаи баромади амалии маусулот дар фоизи назарияви имконпазир. 7. Сабти цавоби вазифа.
Алгоритми уалли масъалауо барои уисоб кардани вазни (уацми) маусулоти реаксия, агар моддаи ибтидои дорои омехтауо бошад 1. Навиштани шарти мухтасари вазифа. 2. Муайян кардани массаи моддаи тоза аз руи мицдори уиссаи массаи (%) омехтауо дар маводи ибтидои. 3. Навиштани муодилаи реаксия. 4. Навиштани болои формулауои моддауо дар муодилаи реаксияи додауои шартуои масъала. 5. Муайян кардани муносибатуои моляри, массаи моляри (М), массаи моддауо (т), уацмуои моляри (Ут) ва уацмуо (V) ва имзои онуо дар зери формулауои моддауое, ки бо онуо уисоб кардан лозим аст. 6. Муайян кардани уацм (е массаи) моддауои цустуцушаванда. 7. Сабти цавоби вазифа.
Калид вожщо: Алгоритми уалли масъалауо, муодилаи реаксия, формулауо, муносибатуои моляри, моддауои ибтидои, уацмуо (V), таълим додани омузиш.
АЛГОРИТМИЧЕСКИЙ ПОДХОД НА УРОКЕ ХИМИИ К ФОРМИРОВАНИЮ УНИВЕРСАЛЬНЫХ ВОСПИТАТЕЛЬНЫХ ДЕЙСТВИЙ.
Примеры алгоритмов, используемых на уроках химии: алгоритм решения задач для расчета веса (объема) продуктов реакции, если одно из исходных веществ дано слишком много 1. Написание краткого условия задачи. 2. Написание уравнения реакции. 3. Написание над формулами веществ в уравнении реакции данных условий задачи. 4. Определение товарных отношений, молярной массы (М), массы веществ (м) и их подписи под формулами веществ, с которыми необходимо рассчитать. 5. Определение массы вещества, которое полностью расходуется в реакции, то есть в дефиците. 6. Определение массы, количества или объема искомого вещества. 7. Запись ответа на задачу.
Алгоритм решения вычислительных задач, который связан с использованием понятия "результат продукта реакции 1. Написание краткого условия задачи. 2. Написание уравнения реакции. 3. Написание над формулами веществ в уравнении реакции данных условий задачи. 4. Определить отношения между молями, молярной массой (объемом) и
массой (объемом) вещества и записать их под формулами веществ, с помощью которых необходимо рассчитать. 5. Определение теоретического результата искомого вещества по уравнению реакции. 6. Рассчитать массовую долю практического выхода продукта в теоретическом проценте возможно. 7. Запись ответа на задачу.
Алгоритм решения задач для расчета веса (объема) продуктов реакции, если исходное вещество содержит примеси 1. Написание краткого условия задачи. 2. Определение массы чистого вещества по количеству массовой доли ( % ) примесей в исходном материале. 3. Написание уравнения реакции. 4. Написание над формулами веществ в уравнении реакции данных условий задачи. 5. Определение молярных отношений, молярной массы (М), массы вещества (м), молярных объемов (ВМ) и объемов (В) и их подписи под формулами веществ, с которыми необходимо рассчитать. 6. Определение объема (или массы) искомого вещества. 7. Запись ответа на задачу. \
Ключевые слова: алгоритм решения задач, уравнение реакции, формулы, молярные отношения, исходные вещества, объемы (V), обучение обучению.
AN ALGORITHMIC APPROACH IN A CHEMISTRY LESSON TO THE FORMATION OF UNIVERSAL EDUCATIONAL ACTIONS.
An algorithm for solving problems for calculating the weight (volume) of reaction products if the starting substance contains impurities 1. Writing a short task condition. 2. Determination of the mass of a pure substance by the amount of the mass fraction ( %) of impurities in the starting material. 3. Writing the reaction equation. 4. Writing over the formulas of substances in the reaction equation of the given conditions of the problem. 5. Determination of molar ratios, molar mass (M), mass of substance (m), molar volumes (VM) and volumes (B) and their signatures under the formulas of substances to be calculated. 6. Determination of the volume (or mass) of the desired substance. 7. Record the answer to the task.
An algorithm for solving problems for calculating the weight (volume) of reaction products if the starting substance contains impurities 1. Writing a short task condition. 2. Determination of the mass of a pure substance by the amount of the mass fraction ( %) of impurities in the starting material. 3. Writing the reaction equation. 4. Writing over the formulas of substances in the reaction equation of the given conditions of the problem. 5. Determination of molar ratios, molar mass (M), mass of substance (m), molar volumes (VM) and volumes (B) and their signatures under the formulas of substances to be calculated. 6. Determination of the volume (or mass) of the desired substance. 7. Record the answer to the task.
An algorithm for solving problems for calculating the weight (volume) of reaction products if the starting substance contains impurities 1. Writing a short task condition. 2. Determination of the mass of a pure substance by the amount of the mass fraction ( %) of impurities in the starting material. 3. Writing the reaction equation. 4. Writing over the formulas of substances in the reaction equation of the given conditions of the problem. 5. Determination of molar ratios, molar mass (M), mass of substance (m), molar volumes (VM) and volumes (B) and their signatures under the formulas of substances to be calculated. 6. Determination of the volume (or mass) of the desired substance. 7. Record the answer to the task.
Key words: problem solving algorithm, reaction equation, formulas, molar ratios, starting substances, volumes (V), learning learning.
Асри 21 асри илму технива ва рушди воситах,ои ахбороти омма, шабакаи интернет боиси он мегардад, ки мактаб дигар манбаи ягонаи дониш ва иттилоот барои хонандагон нест! Вазифаи мактаб чист? Интегратсия, чамъбаст, фах,мидани донишх,ои нав, пайваст кардани маълумотх,ои омухта шуда аз тачрибаи хдёти хонанда дар асоси ташаккули
кобилияти омухтану фахмонидан ин вазифаест, ки имруз бар души омузгор ва мактаб гузошта шудааст.
Дар чамъиятй гузариш аз фахмидани таъиноти ичтимоии мактаб хамчун вазифаи интиколи оддии дониш, малака ва майорат аз муаллим ба хонанда фахмиши нави вазифаи мактаб ба амал меояд. Максади аввалиндарачаи тахсилоти миёнаи умумии мактабй ин аст, ки хонандагон кобилияти мустакилона гузоштани хадафхои таълимй, тархрезии роххои татбики онхо, назорат ва арзебии дастовардхои худро дошта бошанд. Ба ибораи дигар, гуфтан мумкин аст, ки ташаккули кобилияти омухтани худи донишчу бояд " омузгор ва хонанда " раванди таълим шавад. Вактхои охир, масъалаи асосии мухокима дар хама муассисахои таълими ин стандартхои насли дуюм мебошанд. Дархостхои нави ичтимой хадафхои таълимро хамчун рушди умумифархангй, шахсй ва маърифатии донишчуен муайян мекунанд, ки чунин салохияти асосии таълимро хамчун "таълим додани омузиш"таъмин мекунанд.
Вазифаи мухимтарини системаи муосири таълим ташаккули мачмуи "амалхои универсалии таълимй" мебошад, ки салохияти "таълим додани омузиш" - ро таъмин мекунад, на танхо аз худкунии дониш ва малакахои мушаххаси фаннй аз чониби хонандагон дар доираи фанхои алохида. Ноил шудан ба ин хадаф тавассути ташаккули системаи амалиети универсалии таълимй имконпазир мегардад. Пайдоиши мафхуми "УД " бо тагйиребии парадигмаи таълим: аз азхудкунии дониш, малака ва малака то рушди шахс алокаманд аст.
Амалхои универсалии омузишй ин кобилияти субъект барои рушди худ ва такмили худ тавассути аз худкунии бошуурона ва фаъолонаи тачрибаи нави ичтимой мебошад. Ташаккул хамчун хадафи раванди таълим мундарича ва ташкили онро муайян мекунад, ва ба намудхои зеринро чудо мешавад.
1. Муоширатй.
2. Маърифатй, аз чумла омузиши умумй ва мантикй.
3. Танзимкунанда, аз чумла амалхои худтанзимкунй.
Фаъолияти таълимии универсалии танзимкунанда максадгузорй, банакшагирй, пешгуй, назорат, ислох, арзебй. Фаъолияти таълимии универсалии маърифатй умумитаълимй, мантикй, мукаррар ва халли мушкилот. Амалиети коммуникативии универсалии таълимй банакшагирии хамкории таълимй, гузоштани саволхо, сохтани изхороти нутк, муносибатхо.
Тавассути равиши алгоритмй дар раванди таълим хонандагон ташаккул меебад, ки ин ба рушди шахсият дар системаи таълим оварда мерасонад. Алгоритмхо одамро дар шакли коидахо ва дастурхои гуногун дар хама чо хамрохй мекунанд.Барои мисол шуда метавонад коидахои харакат дар рох, дорухати духтур, пухтупаз, дастур оид ба истифодаи асбобхои баркии маишй хама алгоритмхо мебошанд.
Унсурхои алгоритмизатсия хамеша дар раванди таълим истифода мешуданд, зеро онхо ба идоракунии фаъолияти таълимй ва маърифатии хонанда ва арзебии дониши у имкон медиханд. Дар айни замон, алгоритмхо донишчуенро аз имконияти муносибати эчодй ба халли масъалаи гузошташуда махрум мекунанд, ки ин ба онхо имкон намедихад, ки раванди алгоритмизатсияро хамчун системаи мустакили таълим баррасй кунанд. Равиши алгоритмй ин таълим додани донишчуен ба ягон усули умумии халли масъала тавассути алгоритмест, ки ин усулро ифода мекунад. Мафхуми алгоритм дар математика пайдо шудааст. Бо он одатан хукми дакики умумифахмй дар бораи ичрои амалиетхои оддй (кадамхо) дар пайдарпаии додашуда (дар хар як холати мушаххас) барои халли масъалахои навъи муайян фахмида мешавад. Дар айни замон таърифи зиеди ин истилох вучуд дорад, аммо мохияти он чунин аст: Алгоритм пайдарпаии нихоии коидахо е амалхои дакик тартиб дода шуда, ки ба халли хадафи гузошта шуда (натичаи интизоршуда) оварда мерасонанд. Ин ибора метавонад.
Максад —> Д1 —> Д2 —> Д3 —> • • * —> R Тасаввуроти равшантар дар бораи алгоритм тавассути хосиятхои он дидан мумкин аст: масса, дискретй, детерминизатсия ва самаранокй. Массавй имконияти халли масъалахои навъи муайян бо ерии алгоритм, на танхо як масъалаи
мушаххас. Дискретй ин хосият ба хусусияти кадам ба кадам (дискретй) - и алгоритм хизмат мерасонад. Табдил додани маълумоти ибтидой ба натичаи ниуой, ба таври дискретй амалй карда мешавад. Тартиби катъии амал бояд риоя карда шавад. Муайянкунй ин хосият талаб мекунад, ки уар як нишондиуандаи алгоритм барои ичрокунанда фаумо бошад.
Яке аз хосиятуои мууимтарини алгоритм самаранокй мебошад, ки ичрои пайдарпайи уамаи амалуои мукарраршуда бояд ба уалли масъала дар шумораи ниуой кадамуо оварда расонад, зеро алгоритм уамеша уадафи ба даст овардани натичаи дилхоуро дорад. Х,ангоми тауияи алгоритмуо шумо бояд уамаи хосиятуои онро бо назардошти омили инсонй истифода баред. Максад баланд бардоштани сифати таълим дар ин мавзуъ. Максади гузошташуда уалли як катор мушкилотро дар назар дошт, ки барои онуо бояд амалуои самарабахшро интихоб кард, ки дар алгоритм ба уалли мушкилот ва натичаи ниуой барои расидан ба уадафи гузошташуда оварда мерасонанд.
Натичаи ниуоии фаъолияти зина ба зина пешниуодшуда афзоиши тадричии сифати таълим ва ичрои устувори фан мебошад. Аз руи ин схемаи алгоритм фаумидан мумкин аст, ки чй гуна ва чаро ман дар амалияи худ муносибати алгоритмиро дар дарсуои химия истифода мебарам.
Аз руи сохтор алгоритмуоро ба се намуди асосй таксим кардан мумкин аст: 1. Бо забони табий. 2. Дар шакли блок - схемауо. 3. Дар забони алгоритмй. Ман уар се намудро истифода мебарам ва дар амал татбик мекунам, аммо бо алгоритмуои забони табий бештар кор мекунем. Ин намуд барои кудакон дастрастар, гуногунрангтар ва аз чиуати мундарича фаровонтар аст.
Алгоритмуо е еддоштуо уангоми уалли масъалаи мукоисаи ин е он падидауо, инчунин: алгоритмуои тауияи формулауои пайвастшавй; алгоритмуои тауияи муодилауои реаксияуои химиявй; алгоритми муайян кардани валентй; алгоритмуо уангоми уалли масъалауои уисоб; алгоритмуо уангоми гузаронидани тачрибауои химиявй ва гайра.
Алгоритмуои пешниуодкардаи ман дар дарсуо уангоми шаруи маводи нав ва мустаукам кардани маводи омухташуда истифода мешаванд. Чй тавр ин руй медиуад: 1. Алгоритми тайер уангоми шаруи маводи омухташуда бо шаруи дакики уамаи амалуо дода мешавад. 2. Тауия ва коркарди ин алгоритми малака ва малака (муаллим ^ шогирдони кавй ^ тавассути вазифаи хонагй). 3. Санчиши дониш ,малака (кори мустакилона). Дар коруои амалй уангоми уалли масъалауои тачрибавй алгоритмуоро барои муайян кардани моддауои пешниуодшуда истифода мебарем. Пеш аз кори амалй ба хонандагон супориш дода мешавад, ки мустакилона схемаи алгоритмро тартиб диуанд. Пеш аз огози кори амалй, мо муваффактаринро интихоб мекунем, ки дар он мо масъаларо уал мекунем. Донишчуене, ки эчодкорона бауо медиуанд, бауои дукарата мегиранд.
Масалан, алгоритми муайян кардани реаксияи мууити маулул. Дар хотима мехоуам кайд намоям, ки чй гуна равиши алгоритмй ба ташаккули амалуои универсалии таълимй ва дар мачмуъ ба раванди таълим таъсир мерасонад: раванди таълимро такмил медиуад; ба ташаккули он мусоидат мекунад; ин ба инкишофи шахсият оварда мерасонад; руу таваччууро ба раванди таълим инкишоф медиуад; рог тафаккури эчодй ва мантикиро инкишоф медиуад; sle дониши системавй ва интегралй ва инчунин малакауои худомузиро ташаккул медиуад; раш маводи омухташударо барои фаумидан дастрас мекунад, ба мо имкон медиуад, ки маводи мууимро чудо кунем;
Равиши алгоритмй ба ташаккули амалуои универсалии таълимй мусоидат мекунад ва ин вазифаи мууимтарини системаи муосири таълим "таълим додани омузиш"мебошад. Тавре ки масали маълум мегуяд, барои таъом додани шахси гурусна моуй гирифтан ва гизо додан мумкин аст. Ва шумо метавонед ба таври дигар кор кунед - ба шумо моуигирй омузед, ва он гоу шахсе, ки моуигириро омухтааст, дигар уеч гоу гурусна намемонад.
АДАБИЕТ:
1. Ершова А. П. Асосхои информатика ва техникаи хисоббарорй м.: Маърифат, 1986.
2. Пак М. А. Алгоритмхо дар омузиши химия. М.: Маърифат, 1993.
3. Петрова н. С.Истифодаи дастурхои алгоритмй хангоми халли масъалахои хисоббаробаркунй Ч,. Химия дар мактаб 1982, по 4.
4. ФГОС насли дуюм. Барномахои намунавй оид ба фанхои таълимй. Химия