CC BY
59
ЖЕДЕЛ РЕСПИРАТОРЛЫ АУРУЛАР КЕЗ1НДЕГ1 (ЖРА) ФИТОТЕРАПИЯ ЖЭНЕ ФИТОПРОФИЛАКТИКАСЫ
Кунанбай, АД. ^аирбеков, Е.Ш. Кудабаев, А.Б. Ералиева
С.Ж.Асфендияров атындагы К,азац ¥лттъщ медицинаyHueepcumemi Клиникалыц фармакология жэне фармакотерапия кфедрасы
ДД¥ жжтемеа бойынша жедел респираторлы ауруларга жедел ринит, фарингит, ларингит, трахеит, синусит, тонзилит, ортащгы отит, iрщдi бронхит, тамац ауру, эпиглотит, пневмония жэне бронхиолит жатады. Фитотерапия арцасында дененщ иммунитетт квтередi , жогаргы дэрежеде аурудыц жишгт, аурудыц ауырлыгын, емдеудщ тишдшгт, болжамын щлпына келтiру, алдын алу жэне емдеу мацсатында дененщ функционалдыц жагдайын емдеу жолдары мен тэсшдерш жецшдетед1 ТYйiндi свздер: фитотерапия, фитопрофилактика, ЖРА
Э0Ж 615.322:582.736:615.03
Бул макала жогаргы тыныс жолдарыныц кабынуы туралы мэлiмделген. Жедел риниттщ, тонзилиттщ, трахеиттщ фитотерапия жэне фитопрофилактикасы туралы мэселелер карастырылады. Бул аурулар жт аскынулармен журетшше карамастан, созылмалы инфекцияныц аскынуын ершггед немесе баска ауыр агымдагы ауруларды дамытады, мысалы, ревматизм, ревматоидты артрит, жедел гломерулонефрит, пневмония, тшт катерлi iсiктердi, буларга кеп жагдайда дэр^ерлер ортасыда, турмыстык ортада жецiл ойлы карым-катынаста. Казiрri кезде наукастардыц 0зiн-0зi емдеуi кец етек жайган, эрине наукастар аурудыц агымын ауырлататын жиi кателiктер жiбередi. [1] Казакстан Республикасы аумагында 6000 астам еамдш TYрлерi кездеседi. Осы уакытка дешн 130 TYрi гана дэрiлер ендару Yшiн шикiзат ретiнде пайдалынылады. Дэр^ер мен наукастыц алдында турган басты мэселе-ауруды аскынусыз жэне салдарсыз жецу. Бул тек утымды терапияны ЖYргiзу аркылы гана MYMкiн, ягни аурудыц симптомдарын жоюга багытталмауы керек, аурудыц патогенезше негiзделген болуы кажет жэне де агзаныц корганыштык ЖYЙесiне сактьщпен карау болып табылады.
Бэрiнен бурын бул кызудыц кетерiлу реакциясына катысты. Кызудыц кетерiлуi агзаныц корганыстык реакциясы екенiн умытпауымыз керек, бул кезде вирустарды бейтараптандыратын езiндiк интерферондар TYзiледi. 0з уакытындагы кернектi вирусолог проф. Н.Кителадзе: 0те кажеттiлiк болмаган жагдайда тумау кезiнде кызу TYсiретiн заттарды колданбауды кецес берген. Кеп жылдык тэж!рибеге CYЙене отырып вирусты инфекция кезшде кызудыц кетерiлуi колайлы эсер ететш туралы корытынды жасауга болады. Кеп жагдайда балаларда, Yлкен жастагыларда гипертермияны жаксы кетередi. Дене кызуыныц 39 градустан жогарлауы кезiнде ауру симптомдарыныц жецiлденуi: бас аурудыц, трахеядагы ауру сезiмiнiц темендеуi, жазылу YPДiсiнiц жылдамдауы бакыланады.
Кеп жагдайда ЖРА жещл формада етедi. Вирусемиямен ЖYретiн дене кызуыныц кетерiлуi 5-6 KYHнен артык созылмайды. Сыркаттанган адам жергiлiктi жэне жалпы эсер ететiн карапайым заттарды уй жагдайында колданып емделе алады. Егерде жогаргы тыныс жолында кабыну Yрдiсi ершiсе, ол жагдайда дэр^ердщ алдында аурудыц таралуына жол бермеу мэселей турады, ягни синусит, отит, бронхит, пневмонияныц дамуына жол бермеу. Бул мэселенщ барлыгын казiргi тацда заманауи медицина химиялык вируска карсы ДЗ кемепмен шешедi: ремантадин жэне оныц аналогтары, арбидол, оксалин жэне т.с.с. Дегенмен, ДД¥ фитотерапия колдануды жэне зерттеуд усынады, олар гасырлар бойы сынактан еткен заттар жэне жанама эсер шакырмайды. Дэл осы жогаргы тыныс жолдарыныц жедел кабынуы кезшде фитотерапия баламалы эдiс болып табылуы мумкiн. [2] Олар келесi мэселелерд шешедi:
• Кабынуды токтату;
• Интоксикациямен жэне вирусемиямен KYресу;
• Колайсыз к;антамырлык; реакциялардыц алдын-алу (артериальды ;ан ;ысымыныц темендеуЦ;
• Агзаныц 0зiндiк ;органыш KYшiн ынталандыру;
• Шырышты ;абак;тыц ;алыпты функциясын жэне ;урылымын ;алпына келтiру.
Осы мэселелерге сэйкес фитофармацевтикалы; заттарлы жергiлiктi жэне жалпы эсер жергшкп белуге болады. Жергiлiктi кабыну YPДiсiне эсер еткенде, мундай патологиялы; жагдайда жогаргы тыныс жолдарыныц шырышты ;абатыныц функциясыныц жэне ;урылымыныц бузылысы жэне де ;озгалмалы кiрпiкшелi эпителийдiц саныныц азаюы оныц белсендШгшщ T0мендеуi болатынын есте са;тау керек. Жогаргы ДЗ м0лшерi дистрофияны жэне жасушалардыц жойылуын ша;ыратынын галымдар дэлелдеген. [4] Бул жагдай жергШкт тамыр тарылт;ыш заттарды (галазолин, нафтизин т.б) жт жэне уза; ;олданганда TYзiледi Шырышты ;абат;а бумен ингаляция тиiмдi эсер K0рсетедi. Бiр жагынан, температурасы 42 градустан жогары бу вирустарды жояды, екiншiден, жылы бу ;озгалмалы эпителийдiц функциясыныц ;алпына келуше жагдай жасайды. Ингаляция жасау Yшiн ;арапайым су немесе физиологиялы; ертндщен бас;а арнайы фитофармацевтикалы; заттарды ;олдануга болады:
• Ингаляция Yшiн №1 жэне № 2 ;оспалар (туймеда; сэлбенмен жэне туймеда; эвкалиптпен)
• Элекасол
• Карагайдыц немесе шыршаныц бYршiктерi
• Эвкалипт жапыра;тары
• Казана; еркеш
• Тасшеп
• Жебiр шебi
• Шалфей дэрШк жапырагы
• Майдаланган сарымса; немесе пияз
• Ингаляция Yшiн ;оспа, ;урамына эвкалипттiц эфир майы, ментол жэне спирт юредъ
• Эвкалимин ( бул ДЗ эвкалипт еркешнен жэне жапырагынан алады, терпеноид ;осылыстар)
• «Кармолис» тамшылары (спиртте ертлген 12 эфир майларыныц ;оспасы)
• Май;арагайдыц таза эфирлi майы, , эвкалипт, лаванда, лимон, жебiр, дэм;абы;ижэне т.б микробка ;арсы ;асиет бар эфир майлары.
Кептсршген есiмдiктен ингаляция жасау эдiсi келейдей. №1 немесе 2 ингаляция Yшiн брикет ;оспа алады, жогарыда аталган есiмдiктерден бiр ас ;асы; алып болат ыдыс;а немесе жабы; эмальды ыдыс;а салып, 1-2 ста;ан су ;уйып от;а ;ояд^1. Дэрiлiк есiмдiктердi сумен ;айнаган дейiн жеткiзбеу керек, себебi эфир майыныц бiр белт суда еридi. Ингаляцияны бу пайда болганан ыд^1сты оттан алып бастауга болад^1. Емшараныц уза;тыгы 20 минутты ;урайды. КYнiне 3-4 рет немесе одан жогары. Аурудыц бiрiншi белгiлерi пайда болганда ингаляцияны эр 2-3 сагат сайын ЖYргiзсе симптомдардыц регрессиясына ;ол жеткiзуге болады, ягни аурудан тез айыгады. Калган тунбаны мурын-жут^^тнша; жолын жэне ауызды шай;ауга
немесе дэрi тамшылат;ышпен тамшылатуга болады. Ингаляция ушш суйы; спирттi к;оспаны 300 мл ысты; суга 10 тамшыдан есептеп к;олданады. Эфир майлы бумен 5-20 минут уа;ыт аралыгында демалу керек. Калган ;оспаны ;айта ингаляция жасауга, тамак;ты шаюда немесе мурын-жутк;ыншак;ты ылгалдандыруда к;олдануга болады. Таза эфир майын ысты; суга 2-3 тамшы к;осады, кеп мелшерде ;олдану тiтiркендiргiш ж0телдi ша;ыруы MYMкiн. Сарымса;ты немесе пиязды ысты; суга уса;талган TYPДе к;осады. Юшкентай балдар уйык;тап ;алганнан кейiн жасты; астына пияздыц бiр б0лiгiн салуга, ал сарымсак;тыц бiр б0лiгiн жiпке 0ткiзiп мойнына тагып ;оюга болады. Халы; медицинасында ЖРА емiнде жэне алдын-алуда TYЙiндi пиязды CYTпен ;олдану эдiсi бар. Орташа келемдi бiр бас пиязды алып уса;тап турап, эмальды KYрiшкеге CYTпен бiрге ;осып ;айнатады, кейш оттан алып буымен демалады, сосын суттi-пиязды бот;аны жеп ;ояды. Осындай емшараны KYнiне 2-3 рет ;айталайды. Агза фитонцидтермен ;анык;к;аннан кейiн аурудыц басында жэне ай;ын симптомдар кезещнде де вирусты инфекциямен тез KYреседi. Будан бас;а дэрiлiк есiмдiктердiц курамындагы эфир майлары жэне фитонцидтерге вирусты инфекция кезiнде белсенетiн, микроорганизмдерге резистенттiлiк дамымайды.
Жогарыда аталган жергiлiктi эсер ететiн заттарды белек ;олдануга немесе бiр-бiрiмен кешенд ретiнде ;олдануга болады. Оларды емдш ма;сатта сондай-а; алдын алуда к;олданады. Емнiц узак;тыгы клиникалы; тиiмдiлiкпен аны;талады. Мурын-жущыншак; жолындагы жедел ;абыну керiнiстерi (мурынмен тыныс алудыц ;алпына келуь тумаудыц жэне тамак;тыц жыбырлауыныц то;тауы) басылганнан кейiн, репаративтi эсер ететш дэрiлiк есiмдiктерде етуге болады. Олардыц арасынан жиi крлже^мд дэрiлiк еймдштер к;олданады: ^рмызыгул, ГYЛдер; ;ала;ай, жапыра;тары; шайкурай шебi; сонымен ;атар еймдшт ДЗ: шырганак; майы, каротолин, итмурын майы, ;ызыл шетен, шайкурай майы жэне т.б. Сулы шыгарылымдар аэрозольды ингаляцияда немесе мурын-жутк;ыншак;ты ылгалдандыруда к;олданады, ал майлы шыгарылымдыр аз мелшерде (2-3 тамшы) мурынга тамызады, кiрпiкшелi ;озгалмалы эпителийдiц ;озгалысын бузбау Yшiн, шырышты ;абаттыц беткейiне бiркелкi а;ырын таралуы ;ажет. Бул ДЗ ;олдану уза;тыгы 7-14 KYHдi курауы MYMкiн. [3]
ЖРА емдеуде жэне алдын алуда жерпшкп эсер ететш фитофармацевтикалы; заттар мiндеттi турде жалпы эсер ететiн заттармен Yйлесуi ;ажет. Оларга есiмдiк тектi вирус;а ;арсы ДЗ жатады:
• Гиорамин
• Аллисат жэне алликор
• Дэрумендер жэне иммуномодульдеушi заттар:
• Итмурын, урыгы
• Кызыл шетен, урыгы
• Кдормызы^л ГYлi
• ТYЙмеда; ГYлi
• Жолжелкен, шебi
• Кала;ай шебi
• Жеке г^ш
• Тобылгы, ГYЛденген еркенi
• Дала ;ырык;буыны шебi
• Хауанатамыр (хауанатамыр тунбасы, ;ытай лимоныныц тунбасы, манчужур аралии тунбасы, сапарал, элеутерококк экстрактысы жэне т.б) топ еймдштершен алынган, адаптогендi жэне иммуномодулдеушi ;асиет бар ДЗ ;олданылады.
Гипорамин эртурлi штамм вирустарына жогаргы вирус;а ;арсы белсендiлiгi бар. Олар дамудыц ерте кезецiнде вирустарлыц ендiрiлуiн то;татады жэне ;ан жасушаларында интерферондардыц жогарлауын ынталандырады. Оны аурудыц ерте мерзiмiнде ересектерге KYнiне 1-2 таблеткадан 3 рет жэне сэйкейнше одан темен мелшерде балаларга тагайындайды. Егерде ай;ын вирусты фарингит немесе тонзилит болса, таблетканы жутады немесе сорады. Ринит кезiнде гипораминдi ересектер 4-6 тамшы, ал баллар 2-4 тамшыдан мурынга тамызады. Гипорамин балауызын кеп жагдайда балалардагы жогаргы гипертермияда, вирусты пневмония жэне бронхитте
;олданады. Эюшшке орай гипораминнiц тиiмдiлiгi аурудыц клиникасы асцынган жагдайда бастап;ы кезецдегiдей эсерi ай;ын болмайды. Аллисат жэне алликор- сарымса;тан алынган ДЗ, атеросклероздыц алдын-алуда ;олданады, вирусты инфекция кезiнде де тшмдъ Осы ДЗ цолданган дэрiхана жумысшылары немесе нау;астарда бас;алармен салыстырганда вирусты аурулармен сирек ауыратыны аныцталган. Аурудыц алдын-алуда ;арапайым сарымса;ты цолдануга болады, ;олайсыз эпидемиологиялы; жагдайда щшне сарымса;тыц 3-4 белiгiн тама;пен бiрге реттi турде ;олдану керек. Нау;ас жат;ан белменi жэне бас;а белмелерд майцарагай (самырсын) майымен хош шстендорпш ЖYргiзуге, хош иiс шыгаратын шамдарды ;олдануга немесе тесек орынныц бас жагына ;агазга иiстi майды тамызып iлiп ;оюга болады. Хош шс шыгаратын шамдарга антисептикалы; ;асиет бар жэне жагымды иiсi бар май;арагай майыныц 6-8 тамшысы жеткiлiктi. Тесек орынныц бас жагына ;оятын ;агазга 2-3 тамшы тамызса жеткiлiктi.
Интоксикациямен куресу кезiнде ;ара аю бадам ^лшщ жылы тунбасын iшу, жеке ГYЛдерiн немесе ;арапайым TYЙмеда;ты ;олану усынылады. Аталган тунбаларды ысты; щшнде ;олдану тер белiнуiн ынталандырад^1, агзадан токсиндердi шыгарад^1 жэне дене ;ызуын темендетедi. Казiргi уа;^1тта аю бадамныц ГYЛдерi тек дэрумен гана емес, иммуномолульдеушi ;асиетi аны;талган, жеке ^лтде эфир майы болганд^1к;тан, жеке ^лшщ тунбасын ауыз ;уысын шаюда, вирусты жэне вирусты емес фарингитте, тонзилтте ;олдануга болады.
Кернекп фитотерапия облысындагы немiс маманы Р.Ф.Вайсс туймедак;тан жэне аю бадамнан жасалган ысты; шэйда жеткiлiктi емдш эсерi бар деп есептейдi. Жогаргы тыныс жолдарыныц жедел ;абыну ауруларында, интоксикациямен куресу кезiнде жэне агзаныц ;органыс KYшiн жогарылату Yшiн ма;сатты турде есiмдiк тектi дэрумендi сусындарды ;олдану. Кезкелген инфекция кезiнде дэрумендерге деген ;ажетттк жогарылайд^1. Агзаныц дэрумендермен жетктк^ турде ;амтылуы тезiрек жазылуга экеледi. Ауру кезецiнде энергияныц кеп жумсалуына байланысты, компенсация ретiнде К дэруменщ сусынга бал, фруктоза, глюкоза немесе ;арапайым ;ант ;осад^1. Итмурыннан, ;ызыл шетеннен, тац;урай жапырагынан жэне урыгынан жасалган емдiк шэйлардан бас;а шырганак; жапыра;тарымен, жупаргYЛ, егей шеп, эйресе жыбырлатушы жетелде жолжелкенкен мен бiрге ;олдануга болад^1.
Мысал ретшде бiрнеше рецепттерi келтiруге болад^1:
1. Кэдамп тац;урай, 20,0 Кэдiмгi жупаргул, 10,0
Дэрiлiк TYЙмедак;, 20,0
Ею ас ;асы; жина;ты 400 мл ;айнаган суга салад^1, 15 минут тундырады, 45 минут уа;^1т аралыгында суытады, CYЗгiден еткiзедi, бастап;^1 келемге дешн ;айнаган су ;уяд^1 жэне тама;танудан алд^1н KYнiне 3 рет 2 ас ;асы;тан ;абылдайды.
2.Итмурын, 50,0 урыгы Кызыл шетен урыгы 30,0 Шырганак; жапырагы 10,0
Бiр ас ;асык; жина;ты 400 мл ;айнаган суга салады, термоста 3 сагат тунд^1рады, CYЗгiден еткiзедi, к\тане бiрнеше рет ;абылдайды.
3.Итмурын, 30,0 урыгы Кара ;ара;ат, 50,0 урыгы КойбYЛдiрген, 20,0 жапыра; Кара аю бадам жапыра;тары 10,0
Жина;ты Yккiштен немесе кофе унта;татк;^1штан еткiзiп уса;тау керек. Бiр ас ;асык; жина;ты 400 мл ;айнаган суга салады, термоста 3 сагат тунд^1рады, CYЗгiден еткiзедi, жылы KYЙiнде KYнiне 3-4 рет 1/4 стаканнан ;абылдайды. Трахеиттщ пайда болуында келесiлерлi усынуга болады:
• 9гей шеп, 20,0 жапыра;тары
• Кэдiмгi жупаргYЛ, 10,0 шебi
• Дэрiлiк туймеда;, 20,0 ГYЛдерi
• Шiлтер жапыра;ты шэй;урай, 10,0 шебi
• Yлкен жолжелкен, 20,0 жапырагы
• Коцыр итмурын, 40,0 урыгы
Тунбаны 200 г ;айнаган суга 2 ас к;асык; ;осып дайындайды. Тама;танудан алдын кушне 3 рет 2 ас ;асы;тан ;абылдайды.
Yй жагдайында жемк сусындарын дайындауга болады, ол ушш ;антпен консервiленген шыргана; ;ызыл жэне ;ара ;арак;ат, бурген (калина) шырындарын ;олданылады. Курамында салицин жэне эфир майы бар тобылгы 0ркенiнiц ГYлi ете жа;сы ;абынуга ;арсы эсер керсетедь Интоксикация K0рiнiсiн темендету ма;сатында, дренажды; зат ретiнде дала ;ыры;буыннын ;олданад^1. ЖРА ауыр агымында ететш нау;астар, сонымен ;атар гипотониямен, нейроциркуляторлы дистония,
гипотрофиясы бар нау;астар адаптогендердi жалпы ;олданатын мелшерде ;абылдаган жен. Эсiресе адаптогендердi тэта дэрумендi шэйлармен немесе морстармен бiрге ;олданса тиiмдiлiгi жогарлайды. Соцгы жылдарда бYкiл элемде емдш-прфилактикалы; ма;сатта ;ызылкурец итмурын ;олданады. Эксперимент ЖYргiзгенде жэне клиникада лейкоциттердщ фагоцитарлы; белсендiлiгi 25% жогарлаганы дэлелденген. Кызылкурец итмурын ДЗ жылына 2-3 рет профилактикалы; емшара ретiнде ;абылдаса сал;ын тигеннен болатын аурулармен аурушацды; темендейдi. Бул еймдштщ антисептикалы; ;асиет бар екенiн галымдар дэлелдеген. Кеуде ;у^1сыныц терiсiн эфир майлы микробка ;арсы жа;па майлармен сылау керек екенiн ескерген жен. Yнемi дэрiханаларда болатын «Доктор Мом», «Тайсс» жа;па майларын айтуга болады. Yй жагдайында дайындауга болатын жа;сы емдiк ;асиет бар сарымса; майын ескеру ;ажет. ¥са;талган сарымса;ты еймдш майына ^сады, бiрнеше сагат;а ;ойып ;ояд^1, ыдысты бiрнеше рет шай;айды, сосын кеуде аумагын, мойынныц алдыцгы бетiн, жауырын аралы;ты дайын жа;па майды жагып шыгады. Сарымса;-бул эмбебап табиги антисептик, сонды;танда тез эсер етедi жэне сенiмдi. Эсiресе бул заттар трахеитте жа;сы. Булы ингаляциямен ;оса жогарыда керсетiлген жа;памайларды трахея аумагына жэне жауырын аралыгына жа;са трахеитке тэне Yрме тэрiздi жетел тезiрек жойылады, ;ак;^1ры;тыц шыгуын жецшдетед жэне ;абыну YPДiсi басылады. [5] Жедел ринит пен фарингит Yнемi бiрге ЖYредi. Тез дамитын ауру синдромында, тама;тыц ;атты жыбырлауы кезшде белсендi TYPДе тама;ты шаю керек. 9ймдш тектi ДЗ iшiнен эйресе туймеда; ГYЛдерi, жеке ГYЛдерi, шалфей шеб^ ;ырмызыгул, эвкалипт тунбалары тагайындалады жэне ай;ын микробка ;арсы эсерi бар дайын спирттi тунбалар: ротокан, эвкалимин, шайкурай тунбалары т.б. Тама;ты шаятын ерiтiндiлер ;олданар алдында дайындайды, 1/2ста;ан суга 1 шэй ;асы; дэрiлiк зат ;осады. Шаюга арналган ерiтiндi жылы болуык керек. Емшараны эр 2-3 сагат сайын ;айталайды.
Крздыргышы жиi стрептококк болып табылатын жедел тозилиттiц емдеу эдiсi бас;а. Бул жагдайда сэйкес келетiн антибиотиктерд ;олдану керек екенiц усынган,
фитотерапия аумагындагы фрацуз мамандарымен толы;тай кел^ге болады. Фитотерапия бул жагдайда кемекшi эдiс болып калмак;, алайда ете мацызды эдiс, антибиотиктердiц эсерiн жогарылатады, дисбактериоздыц алдын алады. Бадамшалардыц ;абынуында, шырыш асты ;абатында немесе лакунасында iрiц болса, лимон шырынымен, сарымса; жэне шай;урай майын жагу керек. Одан бас;а нау;ас;а микробка ;арсы эсерi бар есiмдiк тектi ДЗ тунбасымен тама;ты шаюды усыну ;ажет (туймеда; шалфей, жебiршеп, жеке, эвкалипт, ;ырмызыгул, емен ;абыгы). Тама;тыц тез дамыган ауру сезiмiнде бул емшараны орындау ;иындау, сондыщтан бадамшаларды микробка ;арсы эсерi бар затты ;олдану немесе ингалиптпен нгаляция ЖYргiзу ;ажет. Сарымса; майымен жэне бас;ада микробка ;арсы эсерi бар майларды мойынныц алдыцгы бет терiсiне жагып, сосын жылы шарфпен орау керек. Ауру сезiмi темендегеннен кейш кеп ретп тама;ты шаю, ол лакунаныц жэне бадамша тшдерш тазалайды.
Интоксикациямен куресу кезшде итмурын шэйш, бурген шырынын, шыргана; лимон шэйiн пайдалану. Элсiзденген жэне гипотрофты нау;астарга ;ызылкурец итмурыннан жасалган ДЗ жэне адаптогендердi (хауанатамыр тунбасы, ;ытай лимоны, манчжур аралии, эвкалипт экстракты жэне т.б) бiрге пайдаланган жен. Крлдану уза;тыгы 2-3 апта. Баспаны (ангина) осылай кешендi емдеу кезшде тезiрек жазылатыны жэне ас;ынусыз ететiнi тэж1рибе ЖYзiнде дэлелденген. [6] Цорытынды:
Сонымен, заманауи дэрiгердiц алдында жеткiлiктi турде жогаргы тыныс жолдарыныц жедел ;абыну ауруларында емдш-профилактикалы; ма;сатта ;олданатын табиги ;аушйз гасырлар бойы дэлелденген есiмдiк тектi ДЗ бар, соларга назар аудару жэне ;олдана бiлу ;ажет. ЖРА кезiндегi кешендi терапия жургiзгенде физикалы; емдеу эдйн умытпау керек. Аурудыц агымы кезшде нау;астардыц жылынуга ;ажетттп туындайды. Сондьщтанда оларды ысты; шэймен, ;ол жэне ая;;а ж^1лы ванналар жасау, жылы тесек орнына жат;^1зу керек. Буныц бэрi жылу энергиясын са;тауга кемектеседъ
Жогаргы тыныс жолдарыныц жедел ;абыну керiнiсi басылганнан кейiн, 5-7 кунге дейiн шырышты ;абаттыц ;урылымы мен функциясы ;алпына келiп Yлгермейдi. Сол себеп^ ;айта ;алпына келтiру ушш бiр апта куту ;ажет. Эгашшке орай нау;астар кутiнбей асыгыс жумыс;а, саба;;а кетiп ;алады. Сонд^1;тан 2 апта бойы кешгайн жогарыда керсетшген фитофармацевтикалы; заттармен булы ингаляция жасау, ал астенияны жецу ушiн дэруменд шэйларды адаптогендермен бiрге ;олдану керек. Жогаргы тыныс жолдарыныц ;абыну аурулары кезiнде фитотерапия баламалы жэне ттмдшт жогары емдеу эдiсi, бул заманауи медицинадан тыс ;алмауы керек, керкшше толы;тыру^1 ;ажет.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Вирусные респираторные заболевания. Доклад Научной группы ВОЗ // Серия технических докладов 642./Всемирная организация здравоохранения. - Женева: 2014. - С. 12-16.
2 Наумов Г.П. Применение аэрозолей при воспалительных заболеваниях верхних дыхательных путей. - М.: Медицина, 2015. - 152 с.
3 Пискунов С.В. Диагностика и лечение воспалительных процессов слизистой оболочки носа и околоносовых пазух. - Воронеж: Издательство Воронежского университета, 2014. - 104 с.
4 Кукес В.Г. Фитотерапия с основами клинической фармакологии. - М.: Медицина, 2015. - 56 с.
5 Weiss R.F. Fintelmann V- Lehrbuch der Phytotherapie // Hippokrates Verlag. - Stuttgart: 2013. - Р. 48-56.
Ц. Цунанбай, АД. Цаирбеков, Е.Ш. Цудабаев, А.Б. Ералиева
Казахский Национальный медицинский университет им С.Д Асфендиярова Кафедра клинической фармакологии и фармакотерапии
ФИТОТЕРАПИЯ И ФИТОПРОФИЛАКТИЧЕСКИЙ ОРЗ
Резюме: Согласно классификации ВОЗ, острые респираторные заболевания включают острый ринит, фарингит, ларингит, трахеит, синусит, тонзиллит, средний отит, гнойный бронхит, круп, надгортнит, пневмонию и бронхиолит. Благодаря фитотерапии повышается резистентность организма, что во многом определяет заболеваемость, тяжесть течения болезни, эффективность лечения, прогноз и др., т. е. разработаны пути и способы управления функциональным состоянием организма с целью оздоровления, профилактики и лечения. Ключевые слова: фитотерапия, фитопрофилактика, орз
K. Kunanbai, A.K. Kairbekov, E.Sh.Kudabaeb, A.B. Yeralieva
Asfendijarov Kazakh national medical university Department of Clinical Pharmacology and Pharmacotherapy
PHYTOTHERAPY AND PHYTOPROPHYLAXY ARI
Resume: According to the WHO classification in the group of acute respiratory diseases including acute rhinitis, pharyngitis, laryngitis, tracheitis, sinusitis, tonsillitis, otitis media, purulent bronchitis, croup, epiglottitis, pneumonia and bronchiolitis. Thanks to phytoterapy, the resistance of the body increases, which largely determines the incidence, severity of the disease, the effectiveness of treatment, prognosis, etc., ie, ways and ways to manage the functional state of the body for the purpose of recovery, prevention and treatment. Keywords: Phytotherapy, phytoprophylaxis, ARI
