Научная статья на тему 'МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ҚАУІП-ҚАТЕР ФАКТОРЛАРЫ (ӘДЕБИ ШОЛУ)'

МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ҚАУІП-ҚАТЕР ФАКТОРЛАРЫ (ӘДЕБИ ШОЛУ) Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
128
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қАУіП-қАТЕР ФАКТОРЛАРЫ / ФИЗИКАЛЫқ БЕЛСЕНДіЛіК / ТАМАқТАНУ ТәРТіБі / ДЕНСАУЛЫқ / МЕКТЕП ОқУШЫЛАРЫ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Еркінбекова Т. Б., Тоғызбаева Қ. Қ., Текманова А. Қ., Кусайынова Э. И., Бакел К.

Мақалада мектеп оқушыларының денсаулық жағдайына әсер ететін қауіп-катер факторларына әдеби шолу жасалады. Соның ішінде, физикалық белсенділіктің,тамақтану тәртібінің дұрыс ұйымдастырылмауының денсаулыққа әсері анықталады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Еркінбекова Т. Б., Тоғызбаева Қ. Қ., Текманова А. Қ., Кусайынова Э. И., Бакел К.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RISK FACTORS AFFECTING THE HEALTH OF SCHOOLCHILDREN (LITERATURE REVIEW)

The article provides a literature review of risk factors affecting the health of schoolchildren. In particular,the influence of physical activity and improper organization of the diet on health is determined.

Текст научной работы на тему «МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ҚАУІП-ҚАТЕР ФАКТОРЛАРЫ (ӘДЕБИ ШОЛУ)»

УДК 613.6:371.71

Т.Б. Еркшбекова1, Ц.Ц. ТоFызбаева1, А.Ц. Текманова1, Э.И. Кусайынова1, К. Бакел2

1 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 2«КДС¥О» санитарлыц-эпидемиологиялыц сараптама жэнемониторингтщ гылыми-практикалыц орталыгы

МЕКТЕП ОКУШЫЛАРЫНЫН, ДЕНСАУЛЫК ЖАГДАИЫНА ЭСЕР ЕТЕТ1Н КАУ1П-КАТЕР

ФАКТОРЛАРЫ (ЭДЕБИ ШОЛУ)

Мацалада мектеп окушыларыныц денсаулыц жагдайына эсер ететт цаут-катер факторларына эдеби шолу жасалады. Соныц штде, физикалыц белсендшктщтамацтану тэртШнщ дурыс уйымдастырылмауыныц денсаулыцца эсерi аныцталады.

ТYйiндi свздер: цаут-цатер факторлары, физикалыц белсендшк, тамацтану тэртiбi денсаулыц, мектеп оцушылары

2020 жылдыц 12 наурызында ДД¥-ы ауыр жедел респираторлы; синдром COVID-19 шдетш пандемия деп жариялады [1]. 2020 жылы 18 наурызда Бiрiккен ¥лттар ¥йымынын, бiлiм, гылым жэне мэдениет жeнiндегi уйымы 107 елде С^Ш-19-га жауап ретiнде мектептердi жауып тастады- деп есептедi[2], ягни,1,3 миллиард бала о;шауланып, мектептерге бармады [3]. СОУШ-19 эпидемиясы кезецшде балалар мен жасeспiрiмдердi eзiн-eзi о;шаулау жагдайында ;ашы;ты;тан о;ыту окушылардыц eмiрлiк суру белсендiлiгiне елеулi eзгерiстер енгiздi жэне жалпы денсаулы; жагдайындагы мэселелердi кeрсететiн олардыц эл-аук;атына эсер еттi [4]. Казахстан Республикасыныц Президентi Касым-Жомарт То;аев агымдагы жылдыц 16-наурызынан бастап елiмiздiн, каушаздтн ;амтамасыз ету ма;сатында елiмiзде тeтенше жагдай енгiзген болатын. Осыган байланысты елiмiздегi барлы; мектеп окушылары 2019-2020 оку жылындагы IV то;санда ;ашы;ты;тан бiлiм алды жэне жаца 20202021 о;у жылы да ;ашы;ты;тан окумен басталды. Халы;аралы; зерттеулер гарсеткендей, мектептердщ жабылуы мектепке бармаган окушылардын, академиялы; о;у жолын eзгертуiне экелед^ бул олардыц кейiнгi eмiрiне эсер ететшш айтады [6]. Аргентинада 80^ жэне 90-шы жылдары муFалiмдердiц ереушдерше байланысты 90 KYHдiк саба;тан ;алып калган окушылар гылыми дэрежеге ие бола алмады, кeбiнесе жумыссыз болды жэне сол кездегi мектепте о;ыгандарга Караганда орташа есеппен 2-3% аз жала;ы алган [7]. Пандемия кезшде балалар мен жасeсmрiмдердiц eмiр CYPУ эл-ау;атына эсер ететiн факторлардыц ау;ымы кец:ягни, ата-ананыц KYЙзелiсi, отбасылы; динамика мен ;арым-;атынастыц eзгеруi,YЙ шаруашылыгындагы юрютщ тeмендеуi, ага буын жэне eз катарындагы Курдастарымен ;арым-к;атынас жасау MYMKшдiriнiц болмауы, KYHделiктi eмiр ыргагыныц бузылуы, мектептщ жабылуы. Адамды сырт;ы элемнен кез-келген о;шаулау оган керi эсер етедi[4]. Казiргi балалардыц жалпы денсаулы; жагдайындагы ;олайсыз eзгерiстер аурудыц алдын-алуы Yшiн, оныц iшiнде бiлiм беру мекемелерi жагдайында олардыц функционалды резервтерi мен бешмделу элеуетiн арттырудыц тиiмдi жолдарын iздеу жэне гылыми негiздеу ;ажеттшгш аньщтайды [21]. Балалардыц денсаулы; жагдайы-;огам мен мемлекеттщ эл-ау;атыныц мацызды eлшемi, ол ;аз1рп жагдайды гана емес, болаша;;а болжамды да кeрсетедi [9-11]. Казiргi бYкiл элемде ;иын жагдайда балалардыц денсаулыгын са;тау жэне ма;сатты

;элыптастыру мэселесi eте мацызды жэне eзектi болып отыр [12-15].

БYгiнгi тацда салауатты eмiр CYPУ салтына ;атысты бiрнеше аспектiлердi аныщтауга болады жэне о;ытушы мен о;ушыныц денсаулыгын са;тауды жiгерлендiру жэне бiлiм беру мекемесшде денсаулы;ты са;тау кецюттн ;алыптастыру кезшде басшылы;;а KYH тэртiбi, жумыс жэне тыныгу тэртiбi, тама;тану, уй;ы тэр^б^ шыныгу, физикалы; белсендшктщ оцтайлы тэр^б^ жеке гигиена, зиянды эдеттердщ болмауы, сонымен ;атар салауатты eмiр суру салтын ;алыптастырудыц ажырамас компонентi ретшде бiлiмдi алуы керек[41-44]. О;ушылардыц денсаулыгына эсер ететiн мацызды фактор - бул дене белсендшгшщ болмауы. Табиги биологиялы; стимуляторлардыц iшiнде дененщ реактивтшгш са;тауда басты роль ат;арады. Yнемi ;озгалыстыц болуы физиологиялы; функцияларды реттеу механизмдерш Yнемi жатты;тырады жэне жетiлдiредi, дененщ ;абшеттшк децгешн жэне онын, арнайы емес ;арсылыгын арттырады[11,16]. Гиподинамия дененщ тонусын тeмендетедi, эмоционалды тура;тылы;ты элсiретедi, мектеп о;ушыларыныц тез шаршауына MYMкiндiк жасайды. ¥за; гиподинамия кезшде пайда болатын бала мен жасeспiрiм агзаныц жагдайы, эсiресе жедел респираторлы; ауруларга тeзiмдiлiктiн KYрт тeмендеуiмен, сондай-а; функционалды; резервтер денгейiнiн ай;ын тeмендеуiмен сипатталады. Казiргi замангы о;ушылар гипокинезия жагдайында eмiр CYредi жэне бшм алады. Бiздiн жэне шетелдiк галымдардын, деректерi бойынша баланыц мектепке бару кезi мен оныц жалпы ;озгалыс белсендiлiгi бiрнеше есе артатынын яFHи,тeменгi сыныптардагы физикалы; белсендiлiк 35-40% болса, ал жогары сынып о;ушылары арасында таралуы 75-85% ;урайды[16-18].

Мектеп жасында физикалы; белсендiлiктiн тeмен болуы ^нши иррационалды тэртiбiмен, соныц iшiнде Yлкен о;у ЖYKтемесiмен де байланысты[12]. Балалар гап уа;ытты отыруга жумсайды: партада, Yстел басында, Yй тапсырмаларын орындауда немесе компьютерде, теледидар кeруде.Гиподинамиянын пайда болуыныц тагы бiр себебi-физикалык белсендшк бойынша балаларга ата-аналар лайы;ты TYрде дене шыны;тыру мен спорттыц бала eмiрiндегi рeлiнiн артуына ы;пал етпейтш, ал кейде eздерi балалардын белсендшпн тeмендетедi. Мысалы: оларды мектептен галжпен алып кету секiлдi жагдайлар ар;ылы тeмендетедi [19].

Эрине, кунделж^ тэртiпке тэуелсiз факторлар бар, оларда спортпен жэне физикалы; белсендшжтщ бас;а TYрлерiмен айналысуга болмайтын жагдайлар болады. Мундай себептерге: ерте балалы; ша;та ауыр инфекциялар Дшю агзалардын, аурулары, ЖYЙке ЖYЙесiнiн, патологиялары т.б. жатады [20]. Осы тужырыммен катар, кептеген гылыми зерттеулер дене шыньщтыру жэне денсаулы; саба;тары шецбершдеп мектептегi физикалы; белсендiлiк балалар мен жасесшр1мдердщ ;озгалыс белсендшпнщ тшсп келемiн ;амтамасыз етпейтiнiн растады [22]. Окушылар Yшiн физикалы; жаттыгулар аптасына 8-12 сагатты камтуы кажет. Сонды;тан сыныптан тыс сагаттардагы ;озгалыс тэртiбi жалпы мектеп окушыларыныц физикалы; белсендшпнщ негiзi болып табылады деп сенiмдi TYPДе айтуга болады. Балалардыц бос уа;ыты, эсiресе 11-15 жасында, ата-аналардыц ба;ылауында екендiгi мэлiм, демек, олардыц бастамалары мен мысалдарынан баланыц физикалы; белсендiлiгi ;ажетп нормаларга ;аншалы;ты сэйкес келетМ ата-аналарга байланысты [24-26].

Мектеп о;ушыларыныц темен ;озгалгыштыгы жэне мектептеп партада жэне Yйдегi Yстелде уза; уа;ыт бойы монотонды ;алыпта болу ;алыптыц бузылуына, иiлгiштiкке, омырт;аныц деформациясына экеледi. Сонымен бiрге а;ыл-ой ;абшетшщ темендеуiне экелуi MYмкiн.Yнемi отыру, аз ;озгалу емiр CYPУ салтын сезаз бузып, арты; салма; пен семiздiкке экеледi [23].

K^азiргi жагдайда кеп кецш белiнетiн балалар емiрiнiн, мацызды аспектшершщ бiрi - санды; технологияны ;олдану мен физикалы; белсендiлiк арасындагы байланысты талдау. Осыган байланысты зерттеулер де кеп ЖYргiзiлген. Ghekiere жэне бас;алар (2018) 33 елден келген балалардагы уй;ыныц бузылуы, компьютердi пайдалану уа;ыты жэне физикалы; эрекетсiздiк (мысалы,^нше <60 минут) арасындагы байланысты зерттеу Yшiн кеп ден,гейлi логистикалы; регрессиялы; талдауды ;олданды. "Экран уа;ытыныц" шамадан тыс эсерiнен уйы;тап ;алумен байланысты ;иынды;тардыц кебеюiн керсететiн мэлiметтер алынды. КYнiне 2 сагаттан астам а;параттандыру ;уралдарын ;олданатын жасеспiрiмдерде уй;ыныц бузылу ыщтималдыгы 20% - га артып оларда физикалы; белсендшктщ темендеу тенденциясы бай;алганы аны;талды [27]. Сондай-а;, логистикалы; регрессияны ;олдану непзшде 5-16 жас аралыгындагы балалардыц а;параттандыру ;уралдарын пайдалану уа;ыты мен ;озгалыс дайындыгы арасындагы езара байланысты талдау, ^нше экран алдындагы уа;ытыныц артуы эрбiр ;осымша сагаты кардиореспираторлы; ЖYЙенiц, булшы;ет ^шшщ жэне бiрк;атар моториканыц тезiмдiлiriнiн, темендеуцне экелiп согатынын керсеттi [5].

Бiркатар авторлардыц пшршше казiргi замангы а^аратты^-б^м беру ортасында физикалы; белсендшжтщ жалпы келемшщ азаюы, балаларда семiзджтщ дамуына жэне физикалы; [28], психикалы; денсаулы;;а байланысты мэселелердщ туындауына ы;пал ететiн мацызды фактор болып табылады [29-32]. ДД¥-ныц дене белсендшпне ;атысты жаhандык; усыныстары бар, оган сэйкес дене белсендшпнщ орташа к;арк;ындылык;тан жогары каркындылыкка дейiнгi уза;тыгы [MVPA] KYнiне 60 немесе одан да кеп минутты ;урауы керек. Бiрак, бул

нускаулыктарды бес жасестр1мнщ бiреуi гана са;тайды.2014 жылдан бастап оныц децгеш елдердщ/айма;тардыц Yштен бiрiнде, негiзiнен улдар арасында темендедi. Ал ересек ;ыздар мен жасеспiрiмдер арасында тшсп iс-шараларFа ;атысу децгеш темен болды. Жасеспiрiмдерде (улдардыц жартысы жэне ;ыздардыц Yштен бiрi) жогары ^р^нды физикалы; белсендiлiк [VPA] аптасына 4 немесе одан да кеп рет есуi бай;алды. Дене белсендiлiгiндегi элеуметтж тецаздж са;талады: егер, кептеген елдерде, айма;тарда кедей отбасыларындагы жасеспiрiмдерi MVPA жэне VPA децгейлершщ темендiгi бай;алатынын

хабарлайды[45].Тама;тану - денсаулы;ты са;тауды ;амтамасыз ететiн салауатты емiр CYPУ салтыныц ажырамас ;урамдас белiгi. Балалар мен жасеспiрiмдерде утымды жэне тецгерiмдi тама;тану аурудыц алдын алуга, жумыс ;абшеттшп мен Yлгерiмiн арттыруга, физикалы; жэне а;ыл-ой дамуына ы;пал етедi. Жас урпа;тыц ;оршаган ортага бейiмделуiне жагдай жасай отырып, кейiнгi емiр CYPуi бойынша, адам денсаулыгыныц ;алыптасуы мен жагдайына айтарлы;тай эсер етедi [33-34]. На;ты тама;тануга, эсiресе жасеспiрiмдерде, элеуметтж факторлар Yлкен эсер етедi. Бала кезшде ата-аналар тама;тану эдеттерiн модельдеу, жагымды эдеттердi арттыру мен тама;тану тэртiбiн са;тау ар;ылы тама; тутыну ;урылымына са;тай алады. Алайда, балалар есш келе жат;анда, олар азыщ-тулж тацдауын ездерiнiц жеке басын бекiту процесшщ элементi ретiнде ;олдана алады. Онын, жеке басын беюту YPДiсi кебшесе отбасылы; ;ундылы;тарды жо;;а шыгаруды ;амтиды. 6сiп келе жат;ан

;урдастарынын ы;палымен жэне отбасынан тыс элеуметтiк емiрге кебiрек ;атысумен бiрге ЖYредi

[35].

Оцтайлы тама;тануга тек пайдаланылатын тагамдардыц максималды эртYрлiлiгiмен ;ол жеткiзуге болады. Отанды; балалар дэрiгерлерi KYнделiктi диеталы; ет, CYT, май жэне есiмдiк майы, ;ара бидай мен бидай нанын, ал 2-3 KYнде бiр рет балы;, жумырт;а, iрiмшiк, CYзбе, CYT енiмдерiн ;дбылдауды усынады.Балалы; жэне жасеспiрiм кезiнде жемiстер мен кекенiстердi жеудщ денсаулы;;а пайдасы кеп. ДД¥ ЖYрек-кан тамырлары аурулары, катерлi iсiк, сусамыр жэне семiздiк сия;ты созылмалы аурулардыц алдын алу Yшiн кем дегенде 400 г жемютер мен кекенiстердi [картоп пен бас;а крахмал TYЙнектерiн ;оспаганда] тутынуды усынады

[36]. Мектеп о;ушыларын барлы; тама; топтарымен ;амтамасыз етумен ;атар, диетаны са;тау мацызды. Бул мектептегi саба; тэртiбiне, жумыс ЖYKтемесiне жэне спорт;а байланысты болма;. Тацгы асты iшпеу танымды; функцияныц нашарлауына жэне мектептегi Yлгерiмнiц темендеуше экеледi [37-38]. Тацертецгiлiк ас шпейтш жасеспiрiмдер тэулiктiц ;длган уа;ытында майы кеп жэне талшы;тарды iшедi [39] .Тацгы ас iшетiн балалар мен жасеспiрiмдерде арты; салма;тыц таралуы темен екендт дэлелденген [40].

Темен физикалы; белсендiлiк пен тецгерiмсiз тама;тану арты; салма;тыц дамуына. Содан кейiн семiздiкке экеледi. Дене салмагыныц бузылуы-бул Yлкен элемдiк мэселе. Оныц жиiлiгi соншалы;ты, ол жу;палы емес эпидемия сипатына ие болды. ДYниежYзiлiк Денсаулы; са;тау уйымыныц [ДДС¥, WHO] мэлiметтерi бойынша, арты; салма;тан зардап

шегетш адамдардыц саны 2 миллиарда жуы; [8]. Балалардагы семiздiктiц ец кеп таралган жэне ы;тимал ce6enTepi, эдетте, шамадан тыс тама;тану мен аз ;озгалу болып табылады. Бул кебшесе бойына сщретш тама;тану эдеттер жэне дурыс емес диетамен байланысты. Диетологтардыц айтуынша, жасесшрiмдердiц семiздiгi кебiнесе ата-аналарыныц бiреуi немесе екеуi де арты; салмагы бар отбасыларында жиi кездеседь Егер жан уяда арты; салмагы бiр ата-ана болса, балаларда аурудыц пайда болу ;аут 30% ;урайды, ал егер анасы да, экес де семiздiктен зардап шегетiн болса, онда ;ауш 80% -дан асады. Балалы; ша;тагы семiздiк - бул семiздiк,

ертерек елiм жэне ересек жастагы MYгедектiк ы;тималдыгыныц жогарылауына ы;пал ететiн фактор.

Жогарыда айтылгандардан гиподинамия,одан туындайтын арты; салма; к^рп элемнщ мацызды жэне ете к;аушт Yлкен мэселесi екенiн керуге болады. Аз ;озгалысты емiр CYPУ салты ете ауыр зардаптарга экеледi. Балалардагы физикалы; белсендiлiктiц темендеуi болаша;та аурулардыц есуi дамуына кедергi келтiредi.

1 WHO Director-General's opening remarks at the Mission briefing on COVID-19. 2020. URL: https://www.who.int/dg/speeches/ detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-missionbriefing-on-covid-19

2 United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. COVID-19 educational disruption and response. 2020. URL: https://en. unesco.org/themes/education-emergencies/coronavirus-schoolclosures [accessed March 19, 2020].

3 Viner RM, Russell SJ, Croker H et al. School closure and management practices during coronavirus outbreaks including COVID-19: a rapid systematic review // Lancet Child Adolesc Health. - 2020. - №4. - Р. 397—404.

4 В.Р. Кучма, А.С. Седова, М.И. Степанова, И.К. Рапопорт, М.А. Поленова, С.Б. Соколова, И.Э. Александрова, В.В. Чубаровский Особенности жизнедеятельности и самочувствия детей и подростков, дистанционно обучающихся во время эпидемии новой коронавирусной инфекции [COVID-19] © 2020.

5 Hardy L.L., Ding D., Peralta L.R., Mihrshahi S., Merom D. Association Screen Time, Fitness Domains, and Fundamental Motor Skills inChildren Aged 5-16 Years: - 12

- Cross-Sectional Population Study // J Phys Act Health. -2018. - №15(12). - Р. 933-940.

6 Gibbs et al [2019]. Delayed Disaster Impacts on Academic Performance of Primary School Children // Child Development,. - 2019. - Vol. 90, №4. - Р. 1402—1412.

7 Jaume D., Willen A. The Long-run Effects of Teacher Strikes: Evidence from Argentina. Journal of labor economics. 2018. URL: https://www.journals.uchicago.edu/doi/ abs/10.1086/703 134?mobileUi=0&. Accessed: 17.06.2020.

8 Ожирение и избыточный вес // ВОЗ. Информационный бюллетень. - 2015. - №311. - 109 с.

9 Кучма В.Р. Популяционная и персонализированная гигиена детей и подростков в обеспечении санитарно-эпидемиологического благополучия подрастающего поколения страны // Прикладные информационные аспекты медицины. - 2018. - №3. - С. 16-27.

10 Баранов А.А. Состояние здоровья детей в Российской Федерации // Педиатрия. - 2012. - №91[3].

- С. 9-14.

11 Полунина, Н.В. Состояние здоровья детей в современной России и пути его улучшения// Вестник Росздрава. - 2013. - №5. - С.17-24.

12 Кучма В.Р., Сухарева Л.М., Поленова М.А. Достижения и перспективы научных исследований по гигиене детей и подростков // Вопросы школьной и университетской медицины и здоровья. - 2017. - №1.

- С. 4-11.

Т1З1М1

13 Кучма В.Р. 2018-2027 годы - десятилетие детства в России: цели, задачи и ожидаемые результаты в сфере здоровьесбережения обучающихся // Вопросы школьной и университетской медицины и здоровья. -2017. - №3. - С. 4-14.

14 Сухарева Л.М., Намазова-Баранова Л.С., Рапопорт И.К., Звездина И.В. Динамика заболеваемости московских школьников в процессе получения основного общего образования // Вопросы школьной и университетской медицины и здоровья. - 2013. - №3. - С. 18-26.

15 Connection between smoking statuses and anger-anger style of the health services vocational school students / A. Say, A. Ayar, D. Cakir [et al.] // Actaphysicapolonica. -2017. - Vol. 132, № 3. - P. 783-785.

16 Баранов А.А Здоровье подростков в формировании их гармоничного развития // Гигиена и санитария. -2015. - № 94[6]. - С. 58-62.

17 Salahshuri A, Sharifirad G, Hassanzadeh A, Mostafavi F. Physical activity patterns and its influencing factors among high school students of Izeh city: Application of some constructs of health belief model // Journal Educ Health Promot. - 2014. - №3. - 25 р.

18 Herrich H., Thompson H., Kinder J., Madsen K.A. Use of SPARK to promote afterschool physical activity // Journal of School Health. - 2012. - №10. - P.457-461.

19 Удалова Т.А.,Котова Н.В.,Шапошникова М.В. «Гиподинамия детей и подростков школьного возраста как проблема современного общества // Наука и просвещение. - 2008. - №5. - С. 102-106.

20 В.Р. Кучма, Л.М. Сухарева, О.Ю. Милушкина, Н.А. Скоблина Гигиеническая оценка влияния эндогенных и экзогенных факторов на функциональные показатели у детей и подростков // Морфофункциональное развитие современных школьников. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2018. - С. 179-216.

21 Гузик Е. О. Характеристика состояния здоровья детского населения Республики Беларусь // Медицинский журнал. - 2015. - №25. - С. 130-134.

22 Симаева И. С. Охрана здоровья обучающихся: возможности самосохранительной социализации в системе образования // Вестник БФУ им. И. Канта. Вып. 11: Сер. Педагогические и психологические науки. - Калининград: Изд-во БФУ им. И. Канта, 2012. -С. 56-60.

23 Волох Е.В., Русина В.В..Профилактика гиподинамии среди молодежи как путь эффективного достижения целей сохранения здоровья общества. - М.: 2001. - 267 с.

24 О.А. Чурганов, А.В. Малинин, Е.А. Гаврилова, А.Г. Щуров Поведение детей и семейные традиции // Материалы VIII Российского форума с

международным участием «Педиатрия

СанктПетербурга: опыт, инновации, достижения». -СПб., 12-13 сентября 2016 г. - 297 с.

25 Чурганов О.А. Мотивация к физической активности детей школьного возраста через семейные традиции // Теория и практика физической культуры. - 2018. -№10. - С. 65-66.

26 Щуров А.Г. Динамика показателей физической активности школьников в свободное от учебных занятий время // Ученые записки университета им. П.Ф. Лесгафта. - 2015. - №12[130]. - С. 296-301.

27 Ghekiere A., Van Cauwenberg J., Vandendriessche A., Inchley J., Gaspar de Matos M., Borraccino A., Gobina I., Tynjala J., Deforche B., De Clercq B. Trends in sleeping difficulties among European adolescents: Are these associated ith physicalin activity and excessive screen time? // Int J Public Health. - 2018. - №5. - Р. 1-12.

28 Kautiainen S., Koivusilta L., Lintonen T. Use of information and communication technology and prevalence of overweight and obesity among adolescents // International Journal of Obesity. - 2005. - №29. - Р. 925933.

29 Hoge E., Bickham D., Cantor J. Digital Media, Anxiety, and Depression in Children // Pediatrics. - 2017. - №140, Suppl 2. - Р. 76-80.

30 Kremer P., Elshaug C., Leslie E., Toumbourou J.W., Patton G.C., Williams J. Physical activity, leisure-time screen use and depression among children and young adolescents // J Sci Med Sport. - 2014. - №17[2]. - Р. 183187.

31 Mustafaoglu R., Zirek E., Yasaci Z., Razak Ozdinfler A. The negative effects of digital technology usage on children's development and health // The Turkish Journal on Addictions. - 2018. - №5. - Р. 227-247.

32 Pea R., Nass C., Meheula L., Rance M., Kumar A., Bamford

H., Nass M., 33. Mustafaoglu R., Zirek E., Yasaci Z., Razak Ozdinfler A. The negative effects of digital technology usage on children's development and health // The Turkish Journal on Addictions. - 2018. - №5. - Р. 227-247.

33 Кучма В.Р., Чернигов В.В., Горелова Ж.Ю. О концепции программы «школьное питание» // Вестник Санкт-петербургской государственной медицинской академии им. И.И. Мечникова. - 2007. -№2[2]. - С. 91-93.

34 Clercq B.D., Abel T., Moor I., Elgar F.J., Lievens J., Sioen

I., Deforche B. [2016]. Social inequality in adolescents' healthy food intake: the interplay between economic, social and cultural capital. // The European Journal of Public Health. URL:

https://academic.oup.com/eurpub/article/27/2/ 279/2769419 [accessed 23.06.2018]

35 Health Behaviour in School-aged Children [HBSC] study: international report from the 2009/2010 survey. URL:

http://www.euro.who.int/ data/assets/pdf file/0010/

36 Соколова С.Б. Распространенность поведенческих факторов риска, определяющих здоровье, среди обучающихся 7-8 и 10-11 классов г. Москвы. - М.: 2018. - С. 4-11.

37 Нотова С.И., Бурлуцкая Т.И., Бурлуцкая О.И. и др. Особенности питания, элементного статуса организма учащихся и их успеваемость // Вопросы современной педиатрии. - 2007. - Т.6., №5. - С. 70-74.

38 Cooper SB, Bandelow S, Nevill ME. Breakfast consumption and cognitive function in adolescent schoolchildren // Physiology & Behavior. - 2011. -№103[5]. - P. 431-439.

39 Haug E, Rasmussen M, Samdal O, Iannotti R, Kelly C, Borraccino A et al. Overweight in school-aged children and its relation with demographic and lifestyle factors: results from the WHOcollaborative Health Behaviour in School-aged Children [HBSC] Study // Int J Public Health. - 2009. -№54[2]. - Р. 167-179.

40 Timlin MT et al. Breakfast eating and weight change in a 5- year prospective analysis of adolescents: Project EAT [Eating Among Teens] // Pediatrics. - 2008. - №121[3]. -Р. 638-645.

41 Беседин Д.И., Колесникова Н.Г., Сорокина Л.И. Проблемы здоровья школьников и здорового образа жизни // В кн.: Материалы V региональной научно-практической конференции школьников «От любви к природе - к культуре природопользования». -Воронеж, 2011. - С. 48-49.

42 Волков Н.И. Двигательная активность и рациональное питание школьников // Теория и практика физической культуры. - 2010. - №8. - С. 9-12.

43 Митяева А.М. Здоровьесберегающие педагогические технологии: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений. - М.: Академия, 2008. - 297 с.

44 Назарова Е.Н., Жилов Ю.Д. Здоровый образ жизни и его составляющие: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений. - М.: Академия, 2008. - 347 с.

45 Результаты исследования «Поведение детей школьного возраста в отношении здоровья» [HBSC] 2017/2018 гг. в Европе и Канаде. Международный отчет.

Т.Б. Еркшбекова1, Ц.Ц. ТоFызбаева1, А.Ц. Текманова1, Э.И. Кусайынова1, К. Бакел2

1 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 2Научно практический центр санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга «НЦОЗ»

ФАКТОРЫ РИСКА, ВЛИЯЮЩИЕ НА СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ ШКОЛЬНИКОВ

(ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)

Резюме: В статье проведен литературный обзор Ключевые слова: факторы риска, физическая

факторов риска, влияющих на состояние здоровья активность, режим питания, здоровье, школьники

школьников. В том числе определяется влияние физической активности,неправильной организации режима питания на здоровье.

T.B. Yerkinbekova1, K.K. Toguzbayeva1, A.K. Tekmanova1, E.I. Kusayynova1, K. Bakel2

1Asfendiyarov Kazakh National medical university 2Scientific and Practical Center for Sanitary and Epidemiological Expertise and Monitoring "NCPH"

RISK FACTORS AFFECTING THE HEALTH OF SCHOOLCHILDREN (LITERATURE REVIEW)

Resume: The article provides a literature review of risk factors affecting the health of schoolchildren. In particular,the influence of physical activity and improper organization of the diet on health is determined.

Keywords: risk factors, physical activity, diet, health, schoolchildren

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.