УДК: 338.4
МЕХАНИЗМИ ТАШКИЛЙ-ЩТИСОДИИ ИДОРАКУНИИ СО^АИ ^ИФЗИ
И^ТИМОИИ А^ОЛЙ
Холицзода А.Ю.
Комилов Н.Б.
Анотатсия. Дар мацолаи мазкур баъзе цанбауои назариявии такмили механизми ташкили-ицтисодии идоракунии соуаи хифзи ицтимои мавриди тауцицот царор дода шудааст. Дар асоси фикру мулоуизауои олимони ватани ва консепсящои давлати оид ба идораунии соуаи уифзи ицтимои муаллиф назарияуои мунацидонаи худро байён карда аст. Дар мацола бешта ба масъалауои беудошти уифзи ицтимои, баланд бардоштани сатуи шугли ауоли, механизми ташкили-ицтисодии уамоуангсозии фаъолияти субъектуои асосии уифзи ицтимоии ауоли, дастгирщои давлатлати ба соуаи ицтимои, баланд бардоштани самаранокии уифзи ицтимоии мамлакат мароц зоуир намуда аст. Дар интщои мацола муаллиф дар асоси факту аснодуо ва тауцици сарчашмауои гуногуни илми вобаста ба ташкили-ицтисодии идоракунии соуаи уифзи ицтимоии хулосауо ва пешниуодуо карда аст. Калидвожахр: уифзи ицтимои, механизми ташкили, соуаи ицтимои, принсипуои ицтимои, идоракунии уифзи ицтимои,сугуртаи ицтимои, таъминоти нафаца. Барои ицтибос: Холицзода, А.Ю. Механизми ташкили-ицтисодии идоракунии соуаи уифзи ицтимоии ауоли /А. Ю. Холицзода, Н. Б. Комилов //Паёми молия ва ицтисод. -2024 №4 (43) - С. 178-188.
ОРГАНИЗАЦИОННО-ЭКОНОМИЧЕСКИЙ МЕХАНИЗМ УПРАВЛЕНИЯ СФЕРОЙ
СОЦИАЛЬНОЙ ЗАЩИТЫ НАСЕЛЕНИЯ
Холицзода А.Ю.
Комилов Н.Б.
Аннотация. В данной статье рассмотрены некоторые теоретические аспекты совершенствования организационно-экономического механизма управления социальной защитой. Автор высказал свои критические теории, основанные на мнениях отечественных ученых и государственных концепциях управления социальным обеспечением. Особый интерес в статье вызывают вопросы социальной защиты, повышения уровня занятости населения, организационно-экономического механизма координации деятельности основных субъектов социальной защиты населения, государственной поддержки социальной сферы, повышения эффективности. социальной защиты страны. В конце статьи автор сделал выводы и предложения, основанные на фактах и документах, а также исследованиях различных источников науки, связанных с организационно-экономическим управлением социальной защитой.
Ключевые слова: социальная защита, организационный механизм, социальная сфера, социальные принципы, управление социальной защитой, социальное страхование, пенсионное обеспечение.
178
ORGANIZATIONAL AND ECONOMIC MECHANISM OF MANAGEMENT OF THE
SPHERE OF SOCIAL PROTECTION OF THE POPULATION
Kholiqzoda A.Y.
Komilov N.B.
Annotation. This article examines some theoretical aspects of improving the organizational and economic mechanism for managing social protection. The author expressed his critical theories based on the opinions of domestic scientists and state concepts of social security management. Ofparticular interest in the article are the issues of social protection, increasing the level of employment, the organizational and economic mechanism for coordinating the activities of the main subjects of social protection of the population, state support for the social sphere, and increasing the efficiency of social protection of the country. At the end of the article, the author made conclusions and proposals based on facts and documents, as well as studies of various scientific sources related to the organizational and economic management of social protection. Key words: social protection, organizational mechanism, social sphere, social principles, social protection management, social insurance, pension provision
Гузориши масъала. Максади такмили низоми идоракунии хифзи ичтимоии ахолй бехтар намудани механизми дастгирии ичтимоии табакахои осебпазири ахолй, тахияи шаклу усулхои инноватсионии идоракунй ба хисоб меравад, ки ба сиёсати ичтимой, чомеа ва ислохоти дар айни замон чоришавандаи сохаи ичтимой мувофиканд.
Такмили механизми идоракунии хифзи ичтимоии ахолй, тахияи принсипхои массир ва тамсилаи хубтархрезишудаи идоракунии хифзи ичтимоии ахолиро ифода менамояд, ки он раванди тахия ва кабули карорхои идоракунй оид ба дастгирии гуруххои осебпазири ахолиро дар бар гирифта ба халли масъалахои умдаи ичтимой равона карда шудааст. Механизми мазкур хамчунин тахлил, пешгуй ва тахияи самтхои асосии фаъолияти сохаи хизматрасонии ичтимоиро дар давраи дарозмухлат ба рох монда рушди низоми хифзи ичтимоиро дар сатхи чумхуриявй дар умум ва махалхо дар алохидагй дар назар дорад.
Тах,лили тах,кикотх,ои охир ва нашриёт: Масъалахои механизми ташкилй-иктисодии идоракунии сохаи хифзи ичтимоии ахолй, яке аз самтхои мухими тахки^оти илмии мухаккикони ватанй махсуб меёбад. Пахлухои гуногуни масъалахои назариявй ва методологй ташаккулёбй ва рушди низоми хифзи ичтимоии ахолй аз чониби олимони олимони ватанй: Умаров Х.У., Факеров Х,.Н, Мирсаидов А.Б., Кошонова М., Хайрзода Ч,онмамадов Ш.Б., ^одирзода Д.Б, ва дигарон мавриди баррасй карор гирифтанд.
Максади макола - омузиши равишхои методологии ва присинхои асосии масъалахои механизми ташкилй-иктисодии идоракунии сохаи хифзи ичтимоии ахолй мебошад.
Му^тавои асосии мавод. Ислохоти иктисодие, ки дар Чумхурии Точикистон ва дигар кишвархои ИДМ дар самти гузариш ба иктисодиёти бозорй гузаронида шуд, дар солхои аввали сохибистиклолй боиси афзоиши шумораи чойхои кории ноустувор, муваккатй ё нопурра буд, ки то имруз низ кисман чунин зухурот дар баъзе бахшхои
иктисодиёт ба чашм мерасад. Гарчанде, ки дар мукоиса ба даxсолаxои аввали соxибистиклолй дар даxсолаи дуюм ва сеюм рушди иктисодиёти мамлакат сатxи бекорй ва камбизоатй паст карда шуданд, то имруз мушкилот дар ин самт идома дорад. Дар байни бекорон имрyзxо дар дохили мамлакат то xол шумораи бекорони даврагй ба чашм мерасад, ки он мушкилоти муайянро дар самти беxдошти xифзи ичтимой эчод менамояд ва зарурати такмилдиxии механизми ташкилй-иктисодии идоракунии xифзи ичтимоии аxолиро дар ин чода такозо мекунад. Зеро таxкикот нишон медиxад, ки конунгузории амалкунандаи мамлакат асосан ба xифзи коргарони доимй таваччyxи бештар зоxир мекунад. Коргарони дорои кори нопурра ва муваккатй, инчунин шахсоне, ки муддати дароз кор ёфта наметавонанд, пурра зери Xимояи макомоти xифзи ичтимой карор надоранд.
Дар баробари ин мушкилоти иктисодй ва сиёсие, ки солxои охир дар сатxи чаxонй ба вучуд омада истодааст то андозае, таъсири худро ба иктисодиёти мамлакат расонид. Новобаста аз он ки xамасола зиёдшавии даромади аxолй ба чашм мерасад ва дар панч сол даромади пулии аxолй аз 41,1 миллиард сомонии соли 2018 ба 87 миллиард сомонй дар соли 2022 расонида шуд, болоравии сатxи нархxои истеъмолй то андозае ба кобилияти харидории асъори миллиро паст гардонид [5]. Дар натича, даромади вокеии як гyрyxи табакаи осебпазири аxолй вобаста ба болоравии сатxи нархxо пасттар гардида, афзоиши шумораи бештари гyрyxи муътадили камбизоати синни кобили меxнат ташвиши чиддиро ба миён овард.
Х,амзамон, то xол эxсос гардидани натичаи таъсири бyxрони короновирусй дар саломатии шаxрвандон ва сатxи даромадашон, суръати болорави сатxy сифати зиндагонии кисми зиёди аxолии мамлакатро боздошт, ки зарурати аз нав
ПАЁМИ МОЛИЯ ВА ИКТИСОД. 2024 / №4 (43) дида баромадани механизмxои чойдоштаи идоракунии низомxои xифзи ичтимоии аxолиро такозо менамояд. Дар баробари ин авчгирии равандxои мyxочират дар Чyмxyрии Точикистон, солxои охир ба афзоиши теъдоди оилаxои нопурра оварда расонид, ки ин такмил додани конунгузории ичтимоиро дар соxаи таъмини даромад, нигоxyбини кудакони хурдсол, бо кор таъмин намудан ва таълими касбии занони оилаxои нопурраро такозо мекунад, то онxо меxнатро бо yxдадориxои оилавй тавъам карда тавонанд.
Ба андешаи ^одирзода Д.Б. «Яке аз масъалаxои калиди беxдошти xифзи ичтимой, баланд бардоштани сатxи шугли аxолй ба шумор меравад. Х,алли масъалаи мазкур ба коркарди тадбирxои фаъол ва гайрифаъоли танзими бозори меxнат алокаманд аст»[2, с.143]
Дар баробари ин бояд ба инобат гирифт, ки таъсиси корхонаxои азими истеxсолй, тачдид, азнавсозй ва бунёди роxxо, амаликунии лоиxаxои бузурги гидроэнергетикй, рушди инфрасохтори истеxсолию-xарбй ва як катор омилxои дигар сабаби маxдyд шудани имконоти бучети давлатй оид ба зиёд кардани маблаггузорй ба бахши ичтимоиёт гардид, ки зарурати гуногунрангсозии сарчашмаxои маблаггузории бахши ичтимоиётро такозо менамояд. Х,амаи ин зарурати чустучуи yсyлxо ва равишxои нави амалисозии сиёсати ичтимоиро такозо мекунад.
Кyшишxо барои гузаронидани ислоxоти низоми xифзи ичтимой бидуни омузиши амик ва муносибати мачмуй дар баъзе мавридxо боиси ба таври назаррас таъсир расонидан ба сатxи xифзи ичтимоии шаxрвандон, риояи нопурраи баъзе коидаxо ва меъёрxои аз чониби чомеаи чаxонй эътирофшуда ва дар конвенсияxо ва тавсияxои дахлдори СБМ дарчёфта мегардад. Аз нав дида баромадани дарачаи андози ичтимой, принсипxои сугуртаи ичтимой, гузариш ба низомxои муосири
пардохти нафака ва дигар тадбирхо дар ин самт ба механизми хифзи ичтимой асос мегирад.
Кошонова М. дар осори илмии худ бештар ба масъалахои таъминоти ичтимой дар шароити гузариш ба иктисоди бозорй таваччух намудааст. Ба андешаи у барои бехдошти таъминоти ичтимой ва бунёди иктисодиёти бозории ба ичтимоиёт нигаронидашуда дар Чумхурии Точикистон накши давлат беназир аст. Боз хам баланд бардоштани накши давлат дар раванди бехдошти ичтимой, баланд бардоштани хусусияти таъиноти ичтимой доштани бучети давлатй, азнавтаксимкунии окилонаи фондхои умумичамъиятй метавонад масъалаи таъминоти молиявии хифзи ичтимоиро халлу фасл намояд [4, с.197].
Дар Чумхурии Точикистон, ки арзишхои инсонй тибки фарханг ва анъанаи мардуми точик дар чамъият, дар мадди аввал меистанд, дар баробари давлат шахрвандон низ барои бехдошти хифзи ичтимоии аъзоёни оилаи худ бояд масъул бошанд.
Як гурух аз шахрвандон аз таваллуд маъюб мебошанд ё кобилияти нигохубини худро дар давоми хаёти худ гум кардаанд ва аз ин ру метавонанд ба химоя, кумак,
ПАЁМИ МОЛИЯ ВА ИКТИСОД. 2024 / №4 (43)
нигохубин ва воситахои зиндагй умед дошта бошанд ё такя кунанд. Онхоро аз истифодаи неъматхои моддй ва сарватхои чамъиятй дар канор мондан лозим нест.
Татбики принсипхои сиёсати ичтимой дар сохаи хифзи ичтимоии ахолй метавонад дар асоси ислохоти тамоми низоми таъминоти ичтимой (ё хифзи ичтимой) сурат гирад. Низоми мазкур, ба фикри мо, бояд аз чор кисм иборат бошад. Якум -хифзи ахолй тавассути сугуртаи хатмй ва ихтиёрии ичтимой. Дуюм -хизматрасонихои давлатии ичтимой. Сеюм - ёрдампулии ичтимоии давлатй, чубронпулй. Чорум - муассисаи ёрирасон (ёрии ичтимой).
Ба андешаи мо таъмини хифзи ичтимоии ахолй танхо вазифаи давлат набуда, накши сохибкорон ва корфармоён, муассисахои хайриявй, хешу таборони гуруххои осебпазир низ бояд назаррас бошад. Аз ин ру, зарур мешуморем фаъолияти ин гуруххои зикргардида хамоханг карда шуда, вазифаи хар яки онхо асоснок карда шавад. Дар асоси ин акида механизми ташкилй-иктисодии
хамохангсозии фаъолияти субъектхои асосии хифзи ичтимоии ахолиро пешниход менамоем.
Сугуртаи ичтимой
н
<
со
<
Таъмини нафака
Кафолати шу€л
Бозомузй ва сох,ибкасбга рдонй
8
ю
к „ К 3 О 5
ХЕШУ ТАБОРОН ^—~ ^
СУБЪЕКТНОЙ ХИФЗИ ИЦТИМОИ
8
Е 8
сЗ О
к и
к ^
о £
о ^
сз К Он
8 8
« 55
сЗ
Н
м
Таъсиси чои корй
Расонидани кумакхри яквакта
Пардохти закот ва фитри руза
Чудосозии грант^ои омузишй
Д £ С Ь
МУАССИСАХОИ ХАИРИЯВИ
Расми 1. Механизми ташкили-ицтисодии хамохангсозии субъектной асосии хифзи ичтимоии ахолй дар Чумхурии Точикистон Сарчашма: Аз тарафи муаллиф сохта шудааст.
фаъолияти
Дар механизми мазкур дар баробари консепсияхои эътирофгардидаи хифзи ичтимой тамсилахои анъанавии хоси арзишхои миллй ба инобат гирифта шудааст. Вазифахои аввалиндарачаи давлат ва дигар субъектони ин бахш нишон дода шудааст. Ба андешаи мо, сугуртаи ичтимой бояд моликияти давлатй бокй монад, хусусияти хатмй дошта бошад ва хамаи шахрвандон ва шахсони бешахрвандеро, ки дар худуди ин ё он давлат кору зиндагй мекунанд, фаро гирад. Иловатан ба низоми давлатй фондхои сугуртаи ихтиёрй бояд ба воситаи ташкилотхои сугуртаи
гайридавлатй, аз чумла иттифокхои касаба, инчунин фондхои нафакавии гайридавлатй
инкишоф дода шаванд. Ба фикри мо, ба ин кор чалб намудани иттифокхои касаба ахаммияти мухим дорад. Иштироки фаъолонаи онхо дар рушди сугуртаи ичтимой ва ташкили фондхои нафака имконият медихад, ки кисми зиёди ахолии осебпазир бо ин намуди хизматхо фаро гирифта шаванд, аз имкониятхои шартномахои коллективй хамачониба истифода баранд, хамзамон назорати чамъиятй чорй карда шуда, гайримаксаднок истифодашавии фондхо ва фиребгарии молиявии ташкилотхои сугурта ва фондхои нафака пешгирй карда шаванд.
Олимони ватанй назариётхои худро вобаста ба механизми ташкили иктисодии
идоракунии сохаи хифзи ичтимоии ахолй гуногун баён доштанд.
Комилов С.Ч,. дар масъалахои таъминоти хифзи ичтимой нигохи мутавозини дошта кайд менамояд, ки низоми ичтимоии нав, ки дар иктисодиёти бозорй ташаккул ёфтааст, вазъи иктисодиву ичтимоии тамоми шахрвандонро тагйир додааст ва хар касе, ки кобили кор аст бояд худаш талаботи иктисодиву ичтимоии худро таъмин намояд. Х,ифзи ичтимоии хамаи ахолии даромади паст ва истеъмолоти пастдошта имконпазир нест. Нисбатан мувофиктар аст агар равиши ичтимоии ин раванд табакахои ичтимоии нисбатан эхтиёчмандро фаро гиранд[4,79].
Ба андешаи мухаккики точик Хочаева М.И. «Вазифахои максадноки таъминоти ичтимой пеш аз хама аз он иборат аст, ки вай шакли махсуси конеъ гардондани эхтиёчоти манбаъхои василаи рузгор ва зиндагии пиронсолон ва маъюбон ба хисоб меравад» [3,с.120].
Абдурахмонова М.Х. чунин таърифи таъминоти ичтимоиро пешниход намудааст: «Таъминоти ичтимой - ин низоми тадбирхои амалигардонии сиёсати ичтимоии давлат мебошад, ки ба таъмини шахрвандон бо сугуртаи хатмии ичтимой, имтиёзхо, нафака аз руи маъюбият, синну сол, сугуртаи тиббй, кумакпулихо барои бекорй, барои беморй, бо сабаби махрум шудан аз саробон ва дар дигар холатхои пешбининамудаи конун аз хисоби маблагхои гайрибучетй ва бучетй равона карда шудааст»[1, с.163].
Дастгирии давлат барои гуруххо ва табакахои аз нигохи ичтимой осебпазири ахолй низ зарур аст. Сухан дар бораи ёрдампулй барои афроди дорои даромади паст, барои таваллуди тифл ва то ба синни муайян расидани кудак ва дигар кумакхои ичтимой ва чубронпулй аз бучети давлат меравад.
Ба гайр аз ин, рушди хамгирой дар байни институтхои ёрии ичтимой ахаммияти беандоза дорад. Дар айни замон,
ПАЁМИ МОЛИЯ ВА ИКТИСОД. 2024 / №4 (43) дар баъзе мавридхо дар сатхи сабадчаи хадди акали истеъмолй таъмин намудани даромади кафолатнок имконнопазир аст. Вобаста ба ин, зарурияти кумакхои максаднок ба категорияхои камтаъмини шахрвандон дар шакли пулй ё моддй аз кабили таксими ройгон ё имтиёзноки гизо, либос, пойафзол, доруворй, сузишворй, ташкили хуроки нисфирузй дар ошхонахо бо шартхои имтиёзнок ё ройгон, имтиёзхо барои нигохдории манзил ва гайра ба миён меояд, ки он кисман аз тарафи сохибкорон ва ашхоси сарватманд дар мамлакат амалй карда мешавад.
Новобаста аз он, ки ислохоти гузаронидашуда дар самти бехдошти ичтимой дар 20 соли охир аз натичахои муайян бархурдор аст ва сабаби кохиши назаррасй сатхи камбизоатй гардидаааст, рушди низоми идоракунии хифзи ичтимоии ахолй то хол ба таври бояду шояд ба рох монда нашудааст. Мушкилоти идоракунии хифзи ичтимоии ахолй бе баланд бардоштани накши давлат дар сохаи сиёсати ичтимой имконнопазир аст. Дар механизми мачмуии таъмини хукукхои ичтимоии инсон ва шахрванд, ташкил ва фаъолияти низоми идоракунии хифзи ичтимоии ахолй дар махалхо ахаммияти халкунанда дорад.
Дар мехнизми тахияшаванда зарур аст, шакли идоракунии хифзи ичтимоии ахолй нишон дода шавад. Зеро, тамоми вазифахои мухимми ба амал баровардани сиёсати ичтимой дар навбати аввал ба некуахволии ахолй маншаъ мегирад.
Вазифаи асосии чунин ислохот бояд пеш аз хама муосиргардонии низоми идоракунии хифзи ичтимой, баланд бардоштани дастрасии хизматрасонихои ичтимой ба тамоми кишрхои ахолй, васеъ намудани фарогирии сохаи ичтимой вобаста ба афзоиши ахолй ва гуруххои осебпазир, вусъатбахшии равандхои мукаррасозй ва хизматрасонй ба гуруххои осебпазир, халли саривактии мушкилоти ахолй, баланд бардоштани дарачаи хавасмандй ва
каноатмандии кормандони хифзи ичтимой мебошад.
Дар баробари ин, кайд кардан зарур аст, ки дар тахияи механизмхои идоракунии хифзи ичтимой тамсилахои фарогир ва умумй вучуд надоранд, ки барои хамаи давлатхо кобили татбик бошанд. Дар хар як мамлакат вобаста ба хусусиятхои рушди иктисодиву ичтимоиашон механизм ё тамсилае тахия ва тадбик карда мешаванд, ки манфиатхои гуруххои осебпазир ё ахолиро дар умум вобаста ба интизорихояшон ва хусусиятхои рушди ичтимоиашон фаро мегирад.
<s
4 о
X <
s s о
s
s
H
s s
m
e s
X
s о
X
5 о
m S X
S S
SC
>»
< Сы
о
^
s
s
^
ss
ca
<
Сы
МУАИЯНСОЗИИ ГУРУХХОИ ОСЕБПАЗИР
КУДАКОНИ БЕСАРОБОН
Сохтори макомоти хифзи ичтимой
4
Вазоратхои салохиятнок
-К У
муассисахои статсионарй
Тахияи барномахои хифзи ичтимой
Чг
Барномахои фарзандхонй
Натичахои интизори
И
ж:
ГУРУХБАНДИИ ТАБАКДХОИ ЭХТИЁ^МАНД
Л.
■t
ШАХСОНИ МАЪЮБ
ПИРОНСОЛО Н
КАМБИЗОАТ ОН
БЕКОРОН ВА F.
ГУРУХБАНДИИ СОХТОРИ МАКОМОТИ ХИФЗИ И^ТИМОИ
Ж
ж.
Хадамоти назорати Агентии сугуртаи
давлатии нигахдории ичтимой ва
тандурустй ва хифзи нафакаи
ичтимоии ахолй
Сохибкорон корфармоён ва г.
Ж
Агентихои шугл
ГУРУХБАНДИИ СОХТОРИ МАКОМОТИ хифзи ИЧ.ТИМОИ
TV
Барномахои бехдошти тандурустй
Ж
Барномахои хифзи ичтимой
ж
"Y I
Барномахои кам кардани сатхи камбизоатй
Гурухбандии натичахои интизори
Ж.
Таъмини солимии чомеа
'V V!
Бехдошти ичтимой Кохиши камбизоатй
Ж.
Таъмини шугл
Расми 2: Механизми ташкилй-иктисодии идоракунии низоми хифзи ичтимоии ахолй дар Чумхурии Точикистон
Дар механизми мазкур раванди идоракунии низомхои хифзи ичтимоии ахолй ва пайдархамии амалисозии чорахои идоракунй нишон дода шудааст, ки он мачмуи чорабинихоро оид ба мукаррарсозии гуруххои осебпазир, вобастакунии онхо ба сохтори макомоти хифзи ичтимой, раванди тахияи барномахои хифзи ичтимой ва натичахои интизории аз он ба амалоянда нишон дода шудааст.
Ба андешаи мо татбики механизми мазкур дар амалия имконият медихад, ки равандхои идоракунии хифзи ичтимой дар Чумхурии Точикистон боз хам мукаммалтар карда шуда, мукаррарсозии гуруххои осебпазир саривакт ба рох монда шуда, барномахои зарурии бехдошти хифзи ичтимой тахия ва татбик карда шаванд. Барномахои хифзи ичтимоии татбикшаванда дар ин раванд бояд се вазифаи мухимро ичро карда тавонанд: вазифаи хифзи гуруххои осебпазир, вазифаи бунёди имкониятхои нав барои гуруххои осебпазир ва нихоят вазифаи мусоидат намудан барои гузариш ба холати некуахволй аз холати эхтиёчмандй.
Х,ифзи гуруххои осебпазир мачмуи тадбирхо ва чорабинихоеро бояд дарбар гирад, ки ахолиро аз хавфхои ногахонии ба амалоянда, пастравии сатхи даромад, аз даст додани коршоямй ва рушди нобаробарии ичтимой хифз намуда тавонад.
Бунёди имкониятхои нав барои гуруххои осебпазир тадбирхоеро бояд фарогир бошад, ки барои пешбурди фаъолияти шахрвандон, ба рох мондани тагйироти ичтимой дар мамлакат, рушди мутавозини ичтимоию иктисодй мусоидат кунад.
Мусоидат намудан барои гузариш ба холати некуахволй аз холати эхтиёчмандй мачмуи тадбирхоеро бояд фаро гирад, ки барои аз байн бурдани нобаробарии ичтимой, тарики ворид намудани тагйирот дар конунгузорихо, аз нав таксим намудани
даромад, ба рох мондани ислохоти замин мусоидат намояд.
Хулоса. Х,ангоми арзёбии
самаранокии идоракунии хифзи ичтимой нишондихандахо аз руи меъёрхои алохида истифода карда мешаванд, ки хусусияти объективй доранд. Онхо имконияти натичахои бадастояндаро бахогузой кардан доранд. Бо ин максад чор гурухи асосии нишондихандахоро чудо намудан
имконпазир аст.
1. Низоми хифзи ичтимой бояд манбаъхои зарурй таъмин бошад ва зерсохторхои вобастаро дарбар гирад. Мутаносибан маблагхое, ки барои низоми хифзи ичтимоии ахолй чудо карда мешаванд, бояд самаранок истифода карда шавад ва гуруххои осебпазир аз он бештар бахрабардор гарданд. Рушди инфрасохтори низоми хифзи ичтимоии чузъи дигари мухими нишондихандаи муаяйнкунандаи самаранокии идоракунии хифзи ичтимой ба шумор меравад. Иктидори муассисахои хизматрасонии ичтимой, ифодакунандаи дарачаи баланди фарогирии ахолй ба хизматрасонии ичтимой мебошад.
2. Такмили фаъолияти муасссисахо ва институтхои хифзи ичтимоии ахолй, хамзамон самаранокии онхо. Махсусан такмили фаъолияти макомоти давлатии ваколатдор дар сохаи хифзи ичтимоии ахолй, макомоти махаллй самараи кори ичтимоиро баланд мебардорад. Низоми рушдкардаи мубодилаи иттилоот байни ин сохторхо имкон медихад, тадбирхои хифзи ичтимоии ахолиро, ки конун мукаррар кардааст, хубтар татбик карда шаванд.
3. Баланд бардоштани дарачаи каноатмандии ахолй ва гуруххои осебпазир аз сифати ташкили хизматрасонихои хифзи ичтимой. Нишондихандаи мазкурро пеш аз хама, тавассути тахкикот тарики пурсишнома ба усули бенчмаркетинг ошкор кардан мумкин аст. Тахлили шиддати ичтимой холатро хеле пурра карда метавонад.
4. ^абули чорахо дар самти баланд бардоштани сатх ва сифати зиндагй ва некуахволии ахолй. Татбики механизми идоракунии хифзи ичтимой дар умум бояд кабули чорабинихо дар самти боз хам паст намудани дарачаи камбизоатй, баланд бардоштани музди миёнаи мехнат, васеъ гардонидани таркиби сабади истеъмолии ахолии ниёзмандро низ дар бар гирад.
Дар баробари ин, барои баланд бардоштани самаранокии хифзи ичтимоии мамлакат ва ноил шудан ба хадафхои гузошташуда расидан ба самтхои зерини идоракунии хифзи ичтимой зурур аст:
1) Мукаммал намудани низоми сохтори хифзи ичтимой, ба рох мондани тагйироти куллй дар низоми идоракунии хифзи ичтимой, бехтарсозии таъминоти кадрии муассисахои хифзи ичтимой;
2) Хубтар ба рох мондани кори макомоти давлатии хифзи ичтимой дар сохаи бехтар намудани тадбирхои дастгирии ичтимой, мусоидат ба шугли ахолй, танзими даромадхои пулии ахолй, бехтар намудани шароити мехнат, автоматикунонии низоми хизматрасонии ичтимой;
3) Баланд бардоштани масъулияти ичтимоии сохибкорй, чалби васеъи корфармоён дар халли масъалахои ичтимой;
4) Таксимоти окилонаи ваколатхо байни субъектхои хифзи ичтимоии ахолй, рушди худидоракунии махаллй ва шарикии ичтимой;
5) Дастгирии фаъолияти созмонхои гайрихукуматй, ки фаъолияти онхо ба халли масъалахои мухимми ичтимой равона карда шудааст, рушди ташаббусхои хусусй ва хайриявй;
7) Мукаммал намудани низоми таъминот ва гардиши иттилот дар муассисахои хифзи ичтимой.
6) Ташаккули идеологияи худмухофизатии ахолй, пешгирии инкишофи рафтори муфтхурй байни гуруххои гайриосеппазир.
Ба андешаи мо, барои такмили идоракунии низоми хифзи ичтимой ва муосиргардонии он татбики мачмуи чорабинихои системавй зарур аст. Дар ин чода, бояд модели принсипан нави мутавозин ташаккул дода шавад, ки танзими давлатиро бо механизмхои бозории худтанзимкунй муттахид намуда, такрористехсолкунии устувори васеъро дар Чумхурии Точикистон таъмин намояд. Ин имкон медихад механизми ташкилию идоракунии низоми хифзи ичтимоии ахолй ба маротиб мукаммал карда шавад.
Адабиёт
1. Абдурахманова М.З. Особенности развития и модернизации системы социальной защиты населения в национальной экономике Таджикистана. Диссертация на соискание ученой степени кандидата экономических наук Худжанд - 2018, с. 17. С.-163с.
2. Кодирзода Д. Б. Стратегия устойчивого экономического роста и благосостояние населения Таджикистана // Устойчивое развитие: анализ тенденций российской и мировой экономики / Сборник материалов Международной научно-практической конференции. Махачкала, "Издательство АЛЕФ". 2023, -С.143.
3. Комилов С.Дж., Шодибеки Сафар, Б.К.Шарипов. Управление занянтостью населения в условиях инновационного развития промышленности. / С.Дж. Комилов, Шодибеки Сафар, Б.К. Шарипов. Монография.-Душанбе: ГУП «Матбаа». - 2021. -С.79
4. Кошонова М.Р. Роль финансового влияния в социальную сферу в обеспечении экономической безопасности Республики Таджикистан // Вестник Таджикского технического университета им. академика М.С. Осими. №: 3 (27): 2014/ С. 97.
5. Паёми Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон «Дар бораи самтхои асосии сиёсати дохилй ва хоричии чумхурй» 23.12.2022 12:30, шахри Душанбе http://www.president.tj/node/29823;
6. Ходжаева М.И. Социальная защита как важнейшая составляющая социальной политики / М.И. Ходжаева // Экономика Таджикистана: стратегия развития. Душанбе. -2012. - С.120.
Маълумот дар бораи муаллифон:
Холикзода Ах,лиддин- муаллими калони кафедраи молия ва карзи факултети молиявию иктисодии Донишгохи давлатии Кулоб ба номи Абуабдуллохи Рудакй. Сурога: 735360, Чумхурии Точикистон, ш. Кулоб, кучаи С. Сафаров, 16. Телефон: (+992) 931573257,. E-mail: [email protected] ;
Комилов Низомиддин Бегах,мадович - номзади илмхои иктисодй, и.в., дотсент, мудири кафедраи молия ва карзи Донишгохи давлатии Кулоб ба номи Абуабдуллохи Рудакй, Тел: 918579290, email : [email protected]
Информация об автор:
Холикзода Ах,лиддин - старший преподаватель кафедры финансов и кредита финансово-экономического факультета Кулябского государственного университета имени Абуабдуллох Рудаки. Адрес: 735360, Республика Таджикистан, г. Куляб, улица С. Сафарова, 16. Телефон: (+992) 931573257. Электронная почта: [email protected];
Комилов Низомиддин Бегахмадович - кандидат экономических наук, доцент, заведующий кафедрой финансов и кредита Кулябского государственного университета имени Абуабдуллох Рудаки, тел: 918579290, электронная почта: [email protected]
Authors information:
Kholiqzoda Akhliddin - Senior Lecturer, Department of Finance and Credit, Faculty of Finance and Economics, Kulyab State University named after Abuabdulloh Rudaki. Address: 735360, Republic of Tajikistan, Kulyab, S. Safarov street, 16. Phone: (+992) 931573257. E-mail: holikzodaahliddin@gmail. com
Komilov Nizomiddin - Candidate of Economic Sciences, Associate Professor, Head of the Department of Finance and Credit, Kulyab State University named after Abuabdulloh Rudaki, tel: 918579290, e-mail: [email protected]