Научная статья на тему 'ТАКМИЛИ МЕХАНИЗМИ ИНСТИТУТСИОНАЛИИ ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ НЕКӮАҲВОЛИИ АҲОЛИИ МИНТАҚА'

ТАКМИЛИ МЕХАНИЗМИ ИНСТИТУТСИОНАЛИИ ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ НЕКӮАҲВОЛИИ АҲОЛИИ МИНТАҚА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
8
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
танзими давлатӣ / некӯаҳволии институтсионалии аҳолӣ / рушди иҷтимоию иқтисодӣ / институтҳои расмӣ / институтҳои ғайрирасмӣ / state regulation / institutional mechanism / population welfare / social and economic development / official institutions / informal institutions

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Шокиров Равшан Сиддикович, Темиров Улугбек Абдухалилович

Ҷанбаҳои назариявии такмили механизми институтсионалии танзими давлатии некӯаҳволии аҳолии минтақа дар шароити муосири амалигардонии сиёсати иҷтимоию иқтисодӣ таҳқиқ карда ва шарҳ дода шудааст. Механизми ташаккулёбии институтҳои танзими давлатии некӯаҳволии аҳолӣ баррасӣ шудааст. Механизми институтсионалии таъсиррасонии давлат ба сатҳи некӯаҳволии аҳолӣ дар шароити муосир мавриди коркард қарор гирифтааст. Санадҳои меъёрии расмии танзими некӯаҳволии аҳолӣ дар вилояти Суғди Ҷумҳурии Тоҷикистон низомбандӣ гардида, механизми танзими давлатии некӯаҳволии аҳолии минтақа тавассути афзорҳои иҷтимоию иқтисодӣ таҳия шудааст. Дар асоси таҳқиқ баъзе тавсияҳо ҷиҳати бартараф намудани масъалаҳои ҷойдошта барои давраи оянда дар самти рушди некӯаҳволии аҳолӣ пешниҳод гардидаанд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF THE INSTITUTIONAL MECHANISM OF STATE REGULATION OF THE WELFARE OF THE REGIONAL POPULATION

The article examines and explains the theoretical aspects of improving the institutional mechanism of state regulation of the well-being of the region's population in modern conditions for the implementation of socio-economic policy. The mechanism for the formation of institutions for state regulation of the welfare of the population is discussed. It is noted that in modern conditions an institutional mechanism of influence of the state on the level of well-being of the population has emerged. Official regulations for regulating the welfare of the population of the Sughd region of the Republic of Tajikistan have been developed, and a mechanism for state regulation of the welfare of the population of the region through socio-economic measures has been developed. Based on the study, some recommendations are given to overcome existing problems in the future to develop the well-being of the population.

Текст научной работы на тему «ТАКМИЛИ МЕХАНИЗМИ ИНСТИТУТСИОНАЛИИ ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ НЕКӮАҲВОЛИИ АҲОЛИИ МИНТАҚА»

УДК 330

DOI 10.24412/3005-8023-2024-3-140-152

ТАКМИЛИМЕХАНИЗМЫ ШокировРавшан Сиддикович, д.и.и профессор, мудири ИНСТИТУТСИОНАЛИИ кафедраи молия, бонк ва фаъолияти гумрукии филиали ТАНЗИМИДАВЛАТИИ МД Донишгохи байналмиллалии сайёуй ва соуибкории НЕКУАХВОЛИИ АХ^ОЛИИ Тоцикистон дар вилояти Сугд; Темиров Улугбек МИНТАЦА Абдухалилович, омузгори калони кафедраи фануои

гуманитарй ва ицтимоии ДКМТ (Хуцанд, Тоцикистон)

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ Шокиров Равшан Сиддикович, д-р экон. наук, профессор,

ИНСТИТУЦИОНАЛЬНОГО зав. кафедрой финансов, банковской и таможенной

МЕХАНИЗМА деятельности филиала ГУ «Международный

ГОСУДАРСТВЕННОГО университет туризма и предпринимательства

РЕГУЛИРОВАНИЯ Таджикистана»; Темиров Улугбек Абдухалилович, ст.

БЛАГОСОСТОЯНИЯ преподаватель кафедры гуманитарных и социальных наук

НАСЕЛЕНИЯ РЕГИОНА ГМИТ (Худжанд, Таджикистан)

IMPROVEMENT OF THE Shokirov Ravshan Siddikovich, professor, doctor of INSTITUTIONAL MECHANISM Economy, head of the department offinance, banking and OF STATE REGULATION OF customs activies, branch of the SU International University of THE WELFARE OF THE tourism and entepreneurship of Tajikistan; Temirov Ulugbek REGIONAL POPULATION Abdukhalilovich, senior lecturer of the department of

humanities and social sciences MMIT(Khujand, Tajikistan) e-mail: [email protected]

Цанбауои назариявии такмили механизми институтсионалии танзими давлатии некуауволии ахолии минтаца дар шароити муосири амалигардонии сиёсати ицтимоию ицтисодй тауциц карда ва шару дода шудааст. Механизми ташаккулёбии институтуои танзими давлатии некуауволии ауолй баррасй шудааст. Механизми институтсионалии таъсиррасонии давлат ба сатуи некуауволии ауолй дар шароити муосир мавриди коркард царор гирифтааст. Санадуои меъёрии расмии танзими некуауволии ауолй дар вилояти Сугди Цумуурии Тоцикистон низомбандй гардида, механизми танзими давлатии некуауволии ауолии минтаца тавассути афзоруои ицтимоию ицтисодй тауия шудааст. Дар асоси тауциц баъзе тавсияуо циуати бартараф намудани масъалауои цойдошта барои давраи оянда дар самти рушди некуауволии ауолй пешниуод гардидаанд.

Калидвожа^о: танзими давлатй, некуауволии институтсионалии ауолй, рушди ицтимоию ицтисодй, институтуои расмй, институтуои гайрирасмй

Исследованы и объяснены теоретические аспекты совершенствования институционального механизма государственного регулирования благосостояния населения региона в современных условиях реализации социально-экономической политики. Обсуждается механизм формирования институтов государственного регулирования благосостояния населения. Отмечено, что в современных условиях сложился институциональный механизм влияния государства на уровень благосостояния населения. Проработаны официальные нормативные акты регулирования благосостояния населения Согдийской области Республики Таджикистан, разработан механизм государственного регулирования благосостояния населения региона посредством социально-экономических мер. На основе исследования даны некоторые рекомендации по преодолению существующих проблем в будущем для развития благосостояния населения.

Ключевые слова: государственное регулирование, институциональный механизм, благосостояние населения, социально-экономическое развитие, официальные институты, неформальные институты

The article examines and explains the theoretical aspects of improving the institutional mechanism of state regulation of the well-being of the region's population in modern conditions for the implementation of socio-economic policy. The mechanism for the formation of institutions for state regulation of the welfare of the population is discussed. It is noted that in modern conditions an institutional mechanism of influence of the state on the level of well-being of the population has emerged. Official regulations for regulating the welfare of the population of the Sughd region of the Republic of Tajikistan have been developed, and a mechanism for state regulation of the welfare of the population of the region through socio-economic measures has been developed. Based on the study, some recommendations are given to overcome existing problems in the future to develop the well-being of the population.

Key-words: state regulation, institutional mechanism, population welfare, social and economic development, official institutions, informal institutions

Тахлилхо дарак медиханд, ки рушди сатхи некуахволии ахолй ё худ сатхи зиндагии ахолии минтака дар шароити иктисоди бозорй аз якчанд сабабхо ва омилхо вобаста буда, ин сабабу омилхо ба категорияи мавриди тахкик таъсири мусбат ё манфй мусоидат менамояд. Низоми танзими некуахволии ахолии минтака бо назардошти афзалиятхои рушди ичтимоиву иктисодй ташаккул ёфта, бавучудой, таксимот ва истифодаи захирахои мехнатй ва молию пулиро танзим мекунад. Низоми танзими даромаду харочоти ахолй сохтор ва унсурхои танзимро муттахид намуда, ягонагии амалкарди онро таъмин менамояд. Дар ин раванд мавкеи институтхои расмию гайрирасмй калидй мебошад.

Тахкики адабиёти иктисодй аз он шаходат медихад, ки дар тахкикоти олимонй ватанй ба масоили танзими давлатии сохахои иктисодию ичтимой тавассути афзорхои молиявй [5, с.80, 7, с. 115] ва механизмхои сохавй [9 с.57], инчунин танзими институтсилоналии сохаи кишоварзй дар мамлакат ва минтакахои он [6 с.6] диккати бештар дода шудааст. Вале тахкики чанбахои институтсионалии танзими давлатии некуахволии ахолй дар сатхи минтака нокифоя мебошад.

Институтхо дар худ кулли шаклхои махдудиятхоро фаро мегиранд, ки Д. Норт онхоро ба расмию гайрирасмй тасниф кардааст [8 с., 86]. Д. Норт ба институтхои расмй конунгузорихо ва санадхои меъёрй ва ба институтхои гайрирасмй урфу одат, расму оин, дин ва гайраро мансуб кардааст.

Илова ба гуфтаи мазкур ташаккулёбии фаъолияти субъектони иктисодй дар шароити мавчудияти институтхои расмию гайрирасмй ва коркарду пешниходи коидахои рафтор аз чониби давлат, таксими даромад дар раванди такрористехсол амалй карда мешавад. Таъмини самаранокии истехсолоти чамъиятй, ки ба фаъолияти субъектони хочагидорй ва некуахволии ахолй мусоидат менамояд ва ба сатхи зиндагию шароити зисти ахолй таъсир мерасонад, бояд ба инобат гирифта шавад. Бо чунин хадаф давлат метавонад тавассути механизми ягона танзими институтсионалии некуахволии ахолиро амалй намояд, ки ба сатху сифати он таъсири мусбат мерасонад. Ин механизм, ба назари мо, метавонад тавассути ба хам мувофик кардани самараи мусбат институтхои расмию гайрирасмй имконпазир гардад. Асосхои назариявии танзими мазкур дар расми 1 оварда шудааст.

Зикр кардан зарур аст, ки дар раванди танзими институтсионалии некуахволй давлат барои таъсир расонидан ба сатхи некуахволй мавкеи институтхои расмй ва ё гайрирасмиро тагйир медихад.

Расми 1.

Чанбахои институтсионалии танзими давлатии некуахволии ахолй

Конунхо ва дигар санадхои меъёрии хукукй Расму оин, урфу одат ва дигар коидахои рафтори одамон

1 г 1

Х,авасмандкунанда ва боздоранда О Х,авасмандкунандаю боздоранда ва махвкунанада

1 г 1 г

Сатхи даромаду харочоти вокси ва номиналии ахолй

_ V _

Ташаккули сатхи оптималии даромаду харочоти хонаводахо, ки ба рушди босуботи ичтимоию иктисодй ва сатхи баланди некуахволии ахолй мусоидат менамояд

1 1

Рушди нишондихандахои мивдории Рушди нишондихандахои сифатии

сатху сифати некуахволии ахолй дар сатхи сатху сифати некуахволии ахолй дар сатхи

иктисодисти миллй ва минтакавй иктисодисти миллй ва минтакавй

Аз расми 1, мушохида мегардад, ки давлат метавонад бо воситаи макомоти давлатй ба сат^и некуахволии ахолй тавассути институтхои расмй ва гайрирасмй таъсир расонад. Институтхои расмй дар заминаи конунгузорихои давлатй ташаккул ёфта, меъёрхои танзимй расман кабул карда мешаванд. Бо назардошти такмили некуахволии ахолй ба ин меъёрхо тагйиру иловахо низ ворид карда мешаванд. Ин институтхо ба некуахволии ахолй таъсири мустаким ва гайримустаким гузошта, афзори боздорй ва ё хавасмандкунй мегарданд. Яъне, ба сатхи некуахволй таъсири мусбат ва ё манфй мерасонанд. Дар шароити Чумхурии Точикистон институтхои расмй низ дорои хусусиятхои хос мебошанд, ки мо дар поён онхоро муфассал баррасй менамоем.

Институтхои гайрирасмй аз рафтору амалхои гурухи одамон ва расму оинхо вобастаанд, ки ба сатхи некуахволии ахолй таъсири мухталиф мерасонанд. Институтхои мазкур дорои хусусияти хавасмандкунанда, боздоранда ва махвкунандаи некуахволй мебошанд. Аз ин лихоз институтхои гайрирасмй, ки ба некуахволй таъсири манфй мерасонанд, бояд тахкик шаванд ва макомоти давлатй бояд тавассути меъёрхои конунгузорй аз таъсири манфй пешгирй намоянд.

Бa а^идаи мо, тaнзими дaвлaтии институтхои Faйрирaсмии 6a не^ахволии ахолй тaъсири мaнфидоштa, ки бевоситa 6a дaромaдy харочоти онхо тaъсир мерасонанд, илмaн acocHOK шyдa, минбaъд, тавассути ^абул Ba ё тaкмили меъёрхои ^онунгузорй чорахои пешгирй амалй карда мешаванд. Аз ин лихоз бaрoи aмaлй шyдaни чунин мехaнизми тaъcири давлат ба не^ахволй ва ноил шудан ба сатхи баланди не^ахволии ахолй бояд таснифи институтхои Faйрирacмй, ки ба не^ахволй таъсири дучониба доранд, анчом дода шавад. Ин имкон медихад, ки нисбат ба институтхои Faйрирacмии ба не^ахволии ахолй таъсири манфидошта чорахои дурусти пешгирикунандаи давлатй андешида шаванд.

Алгоритми ташаккули институтхои танзими давлатии не^ахволии ахолй дар шароити муосир дар расми 2 оварда шудаанд.

Расми 2.

Ташаккули институтхои танзими давлатии шкуа^волии ах,оли

Аз расми 2 мушохида мешавад, ки дар раванди ташаккули институтхри расмию Faйрирacмии ба сатхи не^ахволии ахолй таъсиррасон муносибатхои шартномавй байни фардхою хочагихои хонаводагй аз як чониб ва давлат аз чониби дигар таъсири бевосита мерасонанд. Ин муносибатхои шартномавй бо назардошти ^оидахои расмию Faйрирacмй зухур карда, минбаъд барои такмили ^онунгузорихои давлатй замина мегузорад. Яъне ^онуну кодексхо ва дигар санадхои меъёрии ху^у^й, инчунин институтхои Faйрирacмй ташаккул меёбанд.

Ба а^идаи муаллифон, институтхои ташаккулёфта бояд таъсири мусбати муста^им ва

гайримустакимро ба даромаду харочоти ахолй расонида тавонанд. Таъсири мустакими институтхои расмй ва гайрирасмй бо ташаккули даромад ва сарфи маблагхо иртиботи бевосита дорад. Таъсири гайримустакими институтхои расмию гайрирасмй бошад, дар он ифода меёбад, ки меъёрхо ва коидахои мавчуда аввал ба дигар чанбахои муносибатхои иктисодию ичтимоии ахолй таъсир гузошта, минбаъд ба нишондихандахои некуахволии болозикр мусоидат мекунанд.

Зарур мешуморем, ки институтхои расмию гайрирасмии таъсиррасон ба некуахволии ахолй дар шароити Чумхурии Точикистон, ки давлат имконияти истифодаи онхоро дорад, низомбандй карда шаванд (расми 3).

Расми 3.

Механизми институтсионалии таъсиррасонии давлат ба сатх;и некуахволии

ах;олй дар шароити муосир

Аз расми 3 аён мегардад, ки ба институтхри гайрирасмии ба некуахволии ахолй, хусусан, даромаду харочоти хонаводахо таъсири манфй дошта хувият, таассуби ахолй, имичи оилахо, хурофоту оини бегона, зудбоварии ахолй, хасадхурй ва фиребгарй, инчунин коррупсия мансубанд.

Ба а^идаи муаллифон хувияти ахолии кишвар холо ба шароити чомеаи сармоядорй мутобщ нашудааст. На хама ахолии мамлакат сохибкорй ва ташкили бизнеси оилавиро дуруст дарк менамоянд ва биёр касон то хол аз байн рафтани таъмини мутамаркази некуахволии хоси замони шуравиро ^абул карда наметавонанд. Ин институти гайрирасмй дар шароити Чумхурии Точикистон ва минта^ахои он баланд бардоштани фарханги и^тисодии ахолиро та^озо менамояд.

Таассуби ахолй ва имичи оилахо, дар шароити муосири кишвар институти дигари гайрирасмй махсуб меёбад, ки ба харочоти беасоси хочагихои хонавода замина мегузорад. Ин институт барои зухури дигар институтхои гайрирасмй низ замина гузоштааст. Имруз холате мушохида мегардад, ки зери таъсири та^лиду таассуб, инчунин баланд бардоштани имичи оилахо як ^исми ахолй ба харочоти миёншикану камахамият даст мезанад. Масалан, бо хамсояхо ва дустону хешовандон та^лид намуда, ба фарзандони худ, ки хеле чавонанд ва холо толибилми мактаб ё донишгох мебошанд, автомашинахои гарощиматро тухфа мекунанд. Дар берун аз худуди кишвар хонахо, бустонсаройхо, завра^хои худгард, тайёра ва гайраро харидорй намуда, гуё имичи оилаашонро боло мебардоранд.

Ба а^идаи мо, холати болозикр муста^иман ба таркиби харочоти ахолй таъсир расонида, самаранокии даромади онхоро кохиш медихад. Ба фирори сармоя аз худуди кишвар мусоидат мекунад ва гайрио^илона амалй шудани идоракунии бучети хонаводахо таъсири манфй мерасонад.

Чой доштани урфу одатхои бегона, ворид шудан ба хизбу харакатхои ифротгаро дар огоз ба даромади хангуфти гурухе аз одамон асос шуда, минбаъд ба вазъи ичтимоии онхо таъири манфй расонида истодааст. Ин вазъ дар оянда низ вазнинтар намудани меъёрхои ^онунгузорй ва баланд бардоштани фарханг ва сатху сифати сармояи инсониро та^озо менамояд.

Дар шароити муосири кишвар сатхи нисбатан пасти фарханги и^тисодй ва ху^у^ии гурухи назарраси ахолй ба зухуроти гайрирасмй зудбоварию фиребгарй замина гузоштааст, ки ба сатхи даромаду хачми харочоти ахолй таъсири назарраси манфй мерасонад. Ин бо он асоснок карда мешавад, ки то хол хамасола аз чониби ма^омоти давлатй нафарони зиёде дастгир мешаванд ва ё дар кофтуков ^арор мегиранд, ки ахолии зудбоварро ба доми фиреб кашида, бо пешниходхои мухталиф маблагхои зиёди, онхоро азони худ карда, ба мардум зарари калони моддй мерасонанд. Ин падида ба некуахволии ахолй таъсири сахти манфй мерасонад. Ба назари мо, ин вазъ дар шароити муосир, аз як тараф, аз сатхи пасти фарханги и^тисодию ху^у^ии ахолй вобаста бошад, аз чониби дигар аз сатхи пасти дарки муносибатхои шартномавй шаходат медихад.

Коррупсия институти дигари гайрирасмй мебошад, ки ба сатхи некуахволии ахолй таъсири назаррас мерасонад. Хрло дар давлатхои рушдёфтаистода, аз чумла Чумхурии Точикистон сатхи коррупсияи ноаён нисбатан баланд буда, такмили му^овимат ва чорахои давлатии таъсиррасонро та^озо менамояд.

Храмин тавр, чихати пешгирй ва аз байн бурдани таъсири манфии институтхои гайрирасмии болозикр ба сатхи некуахволии ахолй хосатан хачми даромаду харочоти ахолй ма^омоти марбутаро зарур аст дар шароити муосири кишвар ва минта^ахои он чунин масъалахоро ба мадди назар гиранд:

> Та^вият додани фарханги и^тисодии ахолй тавассути чорй намудани фанхои таълимии марбут ба асосхои и^тисодиёти бозоргонй дар мактабхои миёна ва

миёнаи касбй, ки маданияти идоракунии даромаду харочоти хонаводахоро ба сатхи сифатан нав мебардорад;

> Такмили заминахои конунгузории тарбияи чавонон ва "Консепсияи миллии тарбия" дар самти дарки дурусти арзишхои хаёт, ки монеи ахолй тавассути моликияту дорой гашта, ба суботи даромаду харочоти хонаводахо ва рафъи харочоти беасоси онхо такон мебахшанд;

^ Тавсеаи таълими расмиёти муносибатхои шартномавй ба ахолии кишвар барои ба фиребу бозихои нафарони алохида, ки ба гирифтани даромади хангуфт бо рохи каллобию фиребгарй машгул мешаванд, дучор нашудани ахолй;

> Тавассути тадричан чорй кардани шугли пурмахсул дар тамоми сохахои хочагии халки кишвар вусъат додани чорахои пешгирикунанда ва муковимат ба коррупсия ва гайра.

Ба акидаи мо, барои пешгирии таъсири манфии ин институтхо ва зухуроти номатлуб дар шароити муосир ба мадди назар гирифтани чорахои таъсиррасонй тавассути меъёрхои конунгузорй хатмй мебошад.

Тавре аз расми 3, бармеояд дар баробари институтхои гайрирасмии инчунин институтхои гайрирасмии таъсири мусбатдошта низ мавчуд мебошанд. Ба акидаи мо, сарварй дар идоракунии даромаду харочоти хонаводахо, сарфакорй, оилаи комил, ватандустй ва мехнатдустй, эхсонкорй, ахлоку тарбия ва гайра институтхои ба некуахволии ахолй таъсири мусбат дошта мебошанд, ки бояд дар оянда накши чунин институтхо густариш дода шавад.

Тахдидхои дар боло баррасй гардида метавонанд, мавкеи институтхои гайрирасмии ба некуахволй таъсирасонро аз байн баранд ё кохиш диханд:

> мушохидахо шаходат медиханд, ки тадричан мавкеи сардорй дар оилахо, хусусан, оилахои калон, ки идораи далху харчи ин оилахо ба сарвар, яъне бобою бобокалонхо мутааллик буд ва халли муаммохои оилахои чавонро рисолати асосии худ медонистанд аз байн рафта, ба мачрои идоракунй чавонони камтачриба ё оилахои чавон ворид шуда истодаанд, ки дар ташаккули инфрасохтори ичтимоии оила ба мушкилоти зиёд рубару мегарданд;

^ зери таъсири кохиш ёфтани маърифати оиладорй шумораи чудошавии оилахо афзоиш меёбад, ки ба харочоти оилахо хисороти хеле чиддй ворид месозад;

> мушохидахо дарак медиханд, ки тадричан институти сарфакории оилахо фаромуш шуда, кисми назарраси оилахои чавон новобаста аз сарчашмаи махдуди даромад ва ё ухдадорй дар назди ташкилотхои карзй харочотро на аз руи зарурат, балки хавою хавас ва худнамой амалй менамоянд, ки садди рохи рушди некуахволии оилахои чавон мегардад;

^ тачрибаи имруза шаходати медихад, ки ватандустй ва мехнатдустии хиссаи назарраси ахолй кохиш ёфта, онхо хохиши зиёди дар Ватан мехнат карданро надоранд. Як гурух ахолии кишвар ба интиколи маблагхои аъзоёни оилаашон аз мухочирати мехнатй одат карда, чандон майлу хохиши дар худуди Чумхурии Точикистон кор кардан надоранд, ки рушди некуахволии ахолиро халалдор мегардонад.

> Мушохидахо нишон медиханд, ки зери таъсири омилхои дохилию берунй ахлоку тарбияи чавонони муосир кохиш меёбад, ки боиси тагйир ёфтани арзишхои хаётй ва хусусиятхои оиладории ахолй дар оянда гардида, ба некуахволии ахолй таъсири чиддй хохад мерасонад.

Барои вусъат додани институтхои гайрирасмие, ки ба некуахволии ахолй таъсири мусбат мерасонанд, андешидани чорахои зерин мухим мебошад:

❖ Ч,орй намудани фанни таълимии "оиладорй" дар мактабхои миёна;

❖ Ташкил намудани курсхои махсуси кутохмуддат барои оилахои навтаъсис;

❖ Густариш додани фарханги и;тисодии ахолии ;абули мехнат;

❖ Дар доираи татби;и унсурхои Консепсияи ра;амикунонии и;тисоди миллй дар Чумхурии Точикистон то давраи соли 2040, густариши додани фарханги технологияи ра;амй ва инноватсионии ахолй;

❖ Тачдиди механизими институти сарварй дар идоракунии хонаводахо;

❖ Баланд бардоштани маърифати сарфакорй дар хочагидории хонаводахо тавассути густариш ва такмили Консепсияи миллии тарбия дар Чумхурии Точикистон;

❖ Баланд бардоштани сатхи таълими маърифати оиладорй барои ташаккули оилахои комил дар кишвар ва пешгирии чудошавии оилахо;

❖ Бо ма;сади баланд бардоштани хисси ватандустии шахрвандон ба рох мондани назорати ;атъии татби;и Крнуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи тарбияи ватандустии шахрвандон", ки 22 декабри соли 2022, тахти №1920 ;абул гардид;

❖ Тавассути барномахои таълимй дар сохаи маориф, низоми андози кишвар, сиёсати давлатй дар сохаи сармоягузорихо та;вият бахшидан ба эхсонкории ахолй ва субъектони хочагидор, ки ба некуахволии ахолй таъсири мусбат мерасонад;

❖ Коркарди механизмхои нави пешгирикунандаи кохиши ахло;и чавонон зери таъсири омилхои дохилию хоричй, ки ба некуахволии ахолй таъсири манфии муста;им мерасонанд ва гайра.

Институтхои расмии танзими некуахволии ахолиро дар Чумхурии Точикистон метавон чунин тасниф намуд:

- ;онунгузорихои давлат дар самти танзими расму оинхо, мехнат, моликият ва дигар манфиатхои молумулкй, инчунин даромаду харочоти ахолй;

-;онунгузорихои давлатии танзимкунандаи рушди инфрасохтори шахрхо, махалхо ва дехот;

- ;онунгузорихои давлат дар самти танзими сармояи инсонй, солимй ва сугуртаи моликияту саломатии ахолй, пешгирии инти;оли сармоя, ;онунигардонии даромад, молу мулк ва гайра.

Заминахои институтсионалии расмй ба некуахволии ахолй таъсири муста;им ва гайримуста;им доранд, ки онхо дар расми 4 низомбандй шудаанд:

Санад^ои меъёри Санад^ои таъсирашон мустаким Санад^ои таъсирашон Fайримустаким

Консепсия^о -Консепсияи ракамикунонии иктисоди миллй дар Чумхурии Точикистон то давраи соли 2040 ва дигар консепсияхое, ки ба даромаду моликият ва харочоти ахолй таъсири мустаким мерасонанад. Консепсияи миллии тарбия дар Чумхурии Точикистон ва дигар консепсияхое, ки ба рушди арзишхои зехнй, фархангй, саломатии ахолй таъсири мусбат мерасонанд.

Сратегия ва барнома^о - Стратегияи миллии рушди Чумхурии Точикистон то давраи соли 2030 - Барномаи рушди ичтимоию иктисодии вилояти Сугд барои давраи солхои 2021-2025 ва гайра. -Барномахои амалкунандаи рушди сохахои маориф, тандурустй, хифзи ичтимой, сайёхй, андоз, пулию карзй ва гайра.

Кодекедо -Кодекси мехнати Чумхурии Точикистон -Кодекси андоз ва гумруки Чумхурии Точикистон -Кодекси хукуквайронкунии маъмурии Чумхуриии Точикистон ва гайра -Кодекси манзили Чумхурии Точикистон -Кодекси замини Чумхурии Точикистон -Кодекси чиноятии Чумхурии Точикистон -Кодекси мадании Чумхурии Точикистон ва гайра

^онущо -^онуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи танзими чашну маросим дар Чумхурии Точикистон" -^онуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи авф бинобар конунигардонии дороихо ва маблагхои шахрвандони Чумхурии Точикистон" -^онуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи бакайдгирии давлатии молу мулки гайриманкул ва хукукхо ба он" ва дигар конунхо, ки ба танзими моликият, даромад, амонату пасандози ва харочоти ахолй замина мегузоранд. -Крнуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи молияи давлатй дар Чумхурии Точикистон" -Крнуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи бучети давлатй дар Чумхурии Точикистон" барои соли муайян -Крнуни Чумхурии Точикистон дар бораи муковимат ба конунигардонй (расмикунонй)-и даромадхои бо рохи чиноят бадастоварда, маблаггузории терроризм ва маблаггузории пахнкунии силохи катли ом ва гайра.

Фармощои Президенти Чумхурии Точикистон - Фармони Президенти Чумхурии Точикистон дар бораи тадбирхои - Фармонхои Президенти Чумхурии

таквият бахшидани сатхи хифзи ичтимоии ахолй ва зиёд намудани маоши амалкунандаи вазифавии кормандони ташкилотхои бучетй, Точикистон дар самти некуахволии ахолй, аз чумла сохахои маориф, тандурустй, сохтмон, шароити манзилию комуналй ва гайра.

андозаи нафака ва стипендия ва дигар фармонхо.

^арор^ои Х,Ч,Т - Карорхои Хукумати Чумхурии Точикистон дар самти моликият, сохибкорй, андоз ва даромаду харочоти ахолй ва гайра Карорхои Хукумати Чумхурии Точикистон дар самти маориф, тандурустй, хифзи ичтимоии ахолй ва гайра.

Расми 4.

Санадхои меъёрии расмии танзими некуахволии ахолй дар вилояти Сугди Цумхурии Тоцикистон

Аз тахлили санадхои меъёрии дар расми 4, баррасишудаи Ч,умхурии Точикистон, ки ба некуахволии ахолй таъсири муста;им ва гайримуста;им мерасонанд, бармеояд, ки барои танзими даромаду харочоти ахолй дар кишвар ва минта;ахои он, аз чумла вилояти Сугд меъёрхои ;онунгузории кофй мавчуд мебошанд. Вале зарур мешуморем, ки дар оянда барои танзими боз хам самарабахши харочоти ахолй чунин чорахо андешида шаванд:

1. Таъсиси фонди ма;садноки давлатй барои рафъи ;амбизоатии ахолй аз хисоби чаримаю мучозоти аз вайронкунандагони талаботи ;онунгузории кишвар дар самти танзими анъана ва чашну маросимхо ситонида, инчунин мусодираи амволи шахсони ба коррупсия дастзада, даромадхои гайри;онунии ахолй ва гайра.

2. Сода ва камхарч намудани ба;айдгирии давлатии молу мулки гайриман;ул ва гирифтани хуччатхои тасди;кунандаи он, ки ху;у;и молумулкй ва хариду фуруши молу мулки ахолиро кафолат медиханд.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Тадричан кохиш додани меъёри андозхои гайримуста;им, ки харочоти ахолиро афзоиш дода, ба сатхи некуахволй ва хачми пасандози ахолй таъсир мерасонанд.

4. Дар ;исми харочоти бучети давлатй афзоиш додани харочот барои рушди инфрасохтори ичтимой, шароити манзилию коммуналй, хизматрасонихои тиббию маориф, ки ба некуахволии ахолй таъсири мусбат мерасонанд ва гайра.

Ба а;идаи мо, дар шароити вилояти Сугди Ч,умхурии Точикистон бо назардошти заминахои институтсионалии танзими некуахволии ахолй бояд механизми и;тисодию ичтимоии танзими давлатии некуахволии ахолй коркард карда шавад, ки тавассути афзорхои муайян амлй карда мешавад. Механизми мазкур дар расми 5 оварда шудааст.

Расми 5.

Механизми танзими давлатии некуахволии ахрлии минтаца тавассути афзорх,ои

ицтимоию ицтисодй

Тавре аз расми 5, бармеояд танзими давлатии некуахволии ахолии минтака тавассути афзорхои ичтимоию иктисодй имконпазир мебошад. Дар раванди танзим бояд чорахои сиёсати ичтимой ва иктисодй истифода гарданд. Ба акидаи мо, дар шароити вилояти Сугди Чумхурии Точикистон дар доираи татбики сиёсати ичтимоию иктисодй чорахои калидии дар расми 5 овардашуда мухим мебошанд. Дар раванди татбики чорахои сиёсати ичтимоию иктисодй, ки ба рушди некуахволии ахолии минтака нигаронида шудаанд, инчунин бояд усулхои танзим истифода гарданд, ки онхоро муаллиф ба усулхои ичтимоию иктисодии танзим тасниф карда аст. Усулхои ичтимоию иктисодии танзими давлатии некуахволй, ки дар расми 5 оварда шудаанд дар заминаи тахкики стратегияю консепсияхо ва барномахои рушди кишвар ва вилояти Сугд тахия гардидаанд.

Зикр кардан ба маврид аст, ки чорахо ва усулхои танзими некуахволии ахолии минтака бояд самаранок ва пурмахсул амалй карда шаванд. Ба акидаи муаллифон дар раванди арзёбии натичахои танзими давлатии некуахволии ахолии минтака тавассути афзорхои ичтимоию иктисодй равишхо ва усулхои арзёбии муайян истифода гарданд, ки мухимтарини онхо дар расми 5 низомбандй шудаанд.

Хамин тавр, баррасии масъалаи такмили механизимхои институтсионалии таъсиррасонии давлат ба сатхи некуахволии ахолй дар иктисодиёти бозор ба хулоса меорад, ки комилан ташаккулёбии институтхои расмию гайрирасмй ба некуахволй таъсири мусбат мерасонанд. Институтхои расмию гайрирасмии танзими некуахволии ахолй дар шароити иктисоди бозоргонй бояд дар раванди татбики механизми танзими некуахволии ахолй ба мадди назар гирифта шаванд. Инчунин дар шароити муосири вилояти Сугд институтхои гайрирасмии ба некуахволии ахолй таъсири манфй дошта бояд кохиш дода, минбаъд аз байн бурда шаванд ва институтхои гайрирасмии таъсири мусбат дошта тавассути чорахои дар боло зикргардида такмил дода шаванд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Барномаи рушди ицтимоию ицтисодии вилояти Сугд барои давраи солуои 2021-2025. -Хуцанд, 2020. - 25 сау.

2. Консепсияи миллии тарбия дар Цумуурии Тоцикистон. Манбаи электроны https://maorif.tj/storage/Dokument'sb1fc4754.pdf. (санаи муроциат: 18.01.2024).

3. Консепсияи рацамикунонии ицтисоди миллй дар Цумуурии Тоцикистон то давраи соли 2040 аз «30» декабри соли 2019, №642, Душанбе, 2019, 33 сау.

4. Стратегияи миллии рушди Цумуурии Тоцикистон то давраи соли 2030. Манбаи электронй https://mmk.tj/file/%D1%81-2030pdf-2. (санаи муроциат: 20.01.2024).

5. Бобоцонов, Д. Р. Танзими фискалии тарацциёти ицтимоию ицтисодии минтаца / Д. Р. Бобоцонов, Х. X Исматов //Паёми молия ва ицтисод. - 2022. - No. 4-2(34). - P. 79-90.

6. Исайнов, Х. Р. Особенности институциональной среды в аграрной отрасли экономики / Х. Р. Исайнов, Р. С. Шокиров // Вестник Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики. Серия общественных наук. - 2021. - № 1(86). - С. 5-15.

7. Исматов, Х. Х. Бюджетно-налоговое регулирование развития региона / Х. Х. Исматов, Д. Р. Бободжонов // Финансово-экономический вестник. - 2021. - № 3(27). - С. 114-124.

8. Норт Д. Институты, институциональные изменения и функционирование экономики /пер. с англ. А. Н. Нестеренко. - Москва: Фонд экономической книги «Начала», 1997. - 180 с.

9. Темиров, К. О. Аграрная политика государства: научная интерпретация и особенности реализации в современных условиях / К. О. Темиров, Р. С. Шокиров // Вестник Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики. Серия общественных наук. - 2019. - № 2(79). - С. 56-66.

«BECTHMK rrynhn», ebinycK 3 (100), 2024

REFERENCES:

1. Socio-Economic Development Program of the Sughd Region for the period of 2021-2025, Khujand, 2020

2. National Concept of Education in the Republic of Tajikistan. Electronic resource https://maorif.tj/storage/Dokument'sb1fc4754.pdf, (date of appeal: 18.01.2024).

3. The Concept of Digitalization of the National Economy of the Republic of Tajikistan until 2040, from December 30, 2019, №642, Dushanbe, 2019

4. National Development Strategy of the Republic of Tajikistan until 2030, Electronic resource https://mmk.tj/file/%D1%81-2030pdf-2. (date of appeal: 20.01.2024).

5. Bobojonov, D.R. Fiscal Regulation of Social and Economic Development of the Region, D.R. Bobojonov, H. Kh. Ismatov // Bulletin of finance and economy.

6. Isaynov, Kh. R. Features of the Institutional Environment in the Agricultural Sector of the Economy/ Kh. R. Isaynov, R.S. Shokirov// Bulletin of the Tajik State University of Law, Business and Politics. Series of Social Sciences. 2021, №1(86). PP.5-15

7. Ismatov, Kh, Kh. Budgetary and Tax Regulation of the Development of the Region/ Kh. Kh. Ismatov, D.R. Bobojonov //Financial and economic bulletin. - 2021. №3(27)-PP.114-124

8. North D. Institutions, Institutional Changes and the Functioning of the Economy / trans. from English A.N. Nesterenko. M.: The Fund of Economic books "Nachala", 1997/-180 pp.

9. Temirov, K.O. Agricultural Policy of the State: scientific interpretation and features of implementation in modern conditions / K.O. Temirov, R.S. Shokirov // Bulletin of the Tajik State University of Law, Business and Politics. Series of Social Sciences. 2019, №2(79). PP.56-66

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.