CC BY
1«МЕДБИКЕ ЦЫЗМЕТ1НДЕ ЭМБЕБАП ПАТРОНАЖДЬЩ МОДЕЛЬД1
ЕНГ1ЗУДЩ ТШМДШ1Г1»
КЕНЖЕБАЕВА С.Б, КУРМАНГАЛИЕВА У.У, НУРМАХАНОВА А.А
ШЖК «Кецес Одагыныц Батыры МэншYк Мэметова атындагы Ак;тебе Жогары
медицинальщ колледжЬ» МКК
Денсаулык сактауды дамытудьщ ^азактан Республикасыныц 2021-2025жылдарга арналган «Деш сау улт» улттык жобасын асыру мемлекеттiк багдарламасы балалардыц денсаулыгы, дамуы мен эл-аукатын жаксартудыц тиiмдi жYЙесi ретiнде алгашкы медициналык-санитарлык кемекте патронаждык кызметшщ (МСАК) эмбебап прогрессивтi моделш енгiзудi карастырды.
^азакстанда ЮНИСЕФ эзiрлеген жэне жYктi эйелдер мен балалы отбасыларга кызмет керсету сапасын арттыруга багытталган патронаждык кызметтщ жаца эмбебап прогрессивт моделiн енгiзу балалардыц денсаулыгын, дамуы мен эл-аукатын жаксарту Yшiн кызмет керсетудщ усынылган алгоритмшщ кемепмен басталды. Патронаждык кызмет - бул патронаж медбикесшщ ерте жастагы балаларга, оныц iшiнде босанганга дейiнгi кезецге мYЙге бару" жYЙесi.
ЖYктi эйелдер мен жас балаларга ^^м жасаудыц эмбебап прогрессивтi моделi кептеген сурактарга жауап бередi. Бул модель ДДС¥ мен ЮНИСЕФ-ке медициналык-элеуметтiк багыттыц моделi ретiнде усынылады, ол казiргi замангы АМСК жеткiзу сапасыныц талаптарына жауап береди Бул ете тиiмдi, ейткеш модель дэлелдемелер базасына негiзделген; модельде колданылатын хаттамалар мен нускаулар соцгы халыкаралык гылыми дэлелдерге негiзделген.
^ызметтердщ кол жетiмдiлiгiн жаксартады. Патронаждык кызметтер уакытылы усынылады, географиялык, экономикалык, мэдени жэне баска жоспарларда кез-келген отбасы Yшiн эр баланыц мYДдесi Yшiн кол жетiмдi. Элсiз жэне маргиналды отбасылардыц балаларына кол жетiмдiлiк эаресе жаксаруда. Патронаж кызметкерi кез-келген себептермен медициналык-элеуметлк кызметтерге кол жетiмдiлiгi киын отбасыларга (кешi-кон отбасылары, мэдени немесе дши сенiмдер, киын емiрлiк жагдайдагы отбасылар, элеуметтiк жагынан шеттетiлген жэне т.б.) кажетп акпарат пен сапалы кызметтердi жеткiзе алады.
Сэбилер мен балалар елiмiнiц жалпы темендеуiне, балалардыц денсаулыгы мен дамуыныц негiзгi керсетюштершщ жаксаруына карамастан (тек емшек CYтiмен тамактандыру, физикалык даму жэне т.б. керсетюштер^, бул керсеткiштердiц айырмашылыгы эр тYрлi децгейдегi балалар арасында сакталады.Мысалы, кедей отбасылардан шыккан балалар арасында салмактыц темендеуi 2,5 есе, ал темен есу 1,7 есе жш кездеседь
Патронаждык кызмет - патронаждык тэрбиенщ ерте жастагы балаларга, оныц шшде пренатальды кезецге «YЙге бару» жYЙесi.Отбасымен ез ортасында кездесу маманга мэселелердi тYсiнуге жэне дурыс шешiм кабылдауга ерекше мYмкiндiк бередi.
Балаларга патронаждык кызмет керсетудщ 3 непзп моделi бар, олардыц эркайсысыныц езшдш артыкшылыктары мен кемшiлiктерi бар:
Эмбебап модель - бул белгш бiр жас кезецдерiнде эр балага мшдетп тYPде бару аркылы барлык жас балаларга ^^м жасау.
Мацсатты модель - бул медициналык немесе психоэлеуметпк тэуекелдерге байланысты ерекше кажеттiлiктерi бар, тек жогары каушт топтагы патронаждык бакылау.
Yйде кYтiм жасаудыц эмбебап прогрессивтi Modeni - бул эмбебап жэне максатты модельдщ артыкшылыктарын бiрiктiретiн, олардыц шектеулерiн жецетiн жэне максималды тиiмдiлiктi камтамасыз ететiн аралас модель. Эмбебап прогрессивт модель шецберiнде барлык отбасылар Yшiн эмбебап (мiндеттi) YЙге келу кызметтерi кол жетiмдi, ал патронаждык кызметке бару бойынша прогрессивт (кYшейтiлген + каркынды) кызметтер шектеулi отбасыларга тэуекелдер мен кажеттiлiктердi багалау негiзiнде усынылады.
Патронаждык медбикенщ кужаттары:
^ужаттау Yшiн учаскелiк (патронаждык) мешрбикенщ YЙ жумысы (№116/у нысаны), баланыц даму тарихы (№112/у нысаны) журналы колданылады; Отбасымен жумыс жасаудьщ жеке жоспары, баланыц эко-картасы.
Патронаждык мешрбике кызмет1:
Патронаждык медбике-eмiршщ алгашкы айларында жаца туган нэрестенщ денсаулык жагдайын бакылауды жYзеге асыратын бшкт кiшi медициналык кызметкер. Кeбiнесе патронаждыкмешрбикелер тек сэбилермен гана емес, ерекше кYтiмдi, процедуралар мен бакылауды кажет ететiн ересектермен де жумыс ютейдь Мамандык Орта немесе жогары медициналы; бiлiм алуды талап етедi.
Патронаждык мешрбикелер босанганнан кейiнгi алгашкы айларда эйел мен балага кэсiби кемек кeрсететiн медициналык кызметкерлер ретiнде танымал. Олар перзентханадан шыкканнан кейiн нэрестеш алгашкы тексеруден eткiзедi, эйелге жаца туган нэрестеге кYтiм жасау ережелерi туралы айтады, сонымен катар салмак пен дамуды бакылайды.
Мамандыктыц ерекшелжтерк
Патронаж мейiрбикесi эмпатияныц жогары децгешне ие, ол эртYрлi децгейдегi медициналык манипуляцияларды калай жYзеге асыруды бшед^ сонымен катар дэрiгердiц нускауларын орындайды. Оныц мiндеттерiне келесi жумыстарды орындау кiредi:
^ пациентке жэне оларга Yнемi кYтiм жасайтын адамдарга консультациялык колдау керсету;
^ пациентке санитарлык-гигиеналык кызмет керсету;
> негiзгi кeрсеткiштердi алу: уйкыныц сапасы мен узактыгы, салмагы мен бойы, салмак жогалту немесе салмак алу динамикасы, баскалары;
^ емдеушi дэрiгердiц тагайындауы бойынша медициналык манипуляцияларды орындау;
> санитарлык-гигиеналык нормалардыц орындалуын бакылау: тeсек жабдыктарын ауыстыру, палаталарды жинау, баска;
> медициналык калдыктарды жинау жэне кейiннен кэдеге жарату;
> есептiк кужаттаманы жYргiзу.
Патронаждык мейiрбике бiрнеше пациенттерге ^мектесе алады, сонымен катар ол бiр адамга кYтiм жасайды. Патронаждык медбикелер ^тушшерден ерекшеленедi, eйткенi олар медициналык бiлiмi бар жэне эртYрлi процедураларды орындай алады, мысалы, тамшылар немесе инъекциялар.
Кэсштщ артыкшылыктары мен кемшшжтерк
Артыкшылыктары
> Мамандыкты колледжде окуга аз уакыт жумсау аркылы игеруге болады.
^ Патронаттык мейiрбикелерге тек отандык гана емес, сонымен катар шетелдш клиникалар, хоспистер, жеке пациенттер де кызыгушылык танытады.
^ Оз кэсiби к¥зыреттiлiктерiцiздi бiртiндеп кецейте аласыз, бул табыс децгейiне оц эсер етедь
> Патронаттык медбикелер эрдайым сураныска ие, маусымдык ауыткулар бул мамандыкка тэн емес.
^ Жалакы децгейi тeмен, бiрак камкоршы бiрнеше пациенттермен жумыс ютей алады, жеке тапсырыс ала алады немесе "толык интернатмжYЙесiнде жумыс таба алады.
Кемшшжтер1
> Мамандык жиеркеншек адамдар Yшiн колайлы емес.
^ Жалакы децгейi тым жогары емес, сондыктан косымша табыс кeздерiн iздеу керек.
Мацызды жеке касиеттер: Патронаждык мешрбике^те укыпты жэне мукият адам, жогары эмпатияга ие. Патронаждык медбикелер укыптылыкпен, жауапкершiлiкпен жэне
белсендшкпен ерекшеленед^ эдептшкке ие. Олар YHeMi дамуга умтылады, психологтыц бейiмдiлiгi мен жумыс кабшеттшгш арттырады.
Зерттеу материалдары мен эдктерк
Зерттеу материалдары: Бул зерттеу ^аргалы Калалык емханасында жYргiзiлдi.Зерттеу барысында КР Эмбебап-прогрессивтi патронаж моделiн енпзу туралы эдебиеттерге талдау жасалды.Сонымен катар Каргалы калалык ауруханасы негiзiнде алкаптык медбикелер арасында сауалнама жYргiзiлдi.
Зерттеу эдктерк
Зерттеу 3 кезецнен турды.
1 кезецде Бiз ез тацдауымызды Актебе каласында орналаскан Каргалы Калалык емханасында токтаттык. Патронаждык кызмет керсететш мекемелер мен алкаптык медбикелер iрiктелдi. Осы iрiктеуден еткен медбикелер арасында сауалнама жYргiзiлiп талдау жасалды.
2 кезецде Патронаждык кемекке жYгiнген ата аналар арасында ауызша сауалнама жYргiзiлiп,патронаж кызметшщ жумысы багаланды.
3 кезецде Патронаждык кызметке жYгiнген отбасыга эко карта курылды.
Зерттеу нэтижелерк
Еылыми жоба жумыс барысында медбикелердщ эмбебап патронаждык модельдi бiлуi, оны колдануы, мешрбикелер осы модель бойынша жумыс ютей ме, жок па жэне осы техниканьщ кандай артыкшылыктары бар екенш аныктау кажет болды.
Зерттеу барысында непзп мiндеттер аныкталды эмбебап-прогрессивтi патронаж туралы эдеби дереккездердщ жеткiлiктi саны зертщевд жэне талданды; мейiрбике жумысыныц эмбебап патронаж моделi карастырылды.Ата аналардыц патронаждык кызметке деген сенiмдiлiгiн аныктадык.
Корытынды:
Корытындылай келе бiз Еылыми жоба жумыс кезiнде КР Эмбебап-прогрессивт патронаждык моделынщ енушщ Yлкен жетютштерге ие екенiн кере аламыз.Сонымен катар бул модель тек кана босанган эйелге емес,сонымен катар босану алдында,босанганнан кейiн нэрестеге,босанушы эйелдщ отбасына,оныц шшде экеге аса назар аударатынына кез жетаздш.
Ал жYргiзiлген сауалнамадан, Актебе каласында орналаскан Каргалы Калалык емханасыныц медбикелерi патронаждык кызыметтегi релiн Yлкен жауапкершiлiкпен орындайды деген шешiмге келдш^рак барлык медбикелер ата-аналардыц оларга толык сенетiнiне,оларFа кемек керсететiнiне жэне медбикенщ мэртебиесшщ жогарылаганына толыктай сенiмдi емес.Осы ретте бiз мынадай усыныстар усыетымыз келiп отыр.
¥сыныстар:
1.Эмбебап-прогрессивтi патронаж бойынша медбикелердщ бшктшпн арттыру.
2.БАК жэне эр тYрлi конференциялар аркылы патронаждык жYЙеге деген ата-аналардыц сешмш жоFарылату.
3.Медбикенiц мэртебесiне аса кещл белiп,оны кетеру.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Патронаждык кызметп багалау жэне оны оцтайландыру бойынша усыныстар. Тамара Гоцадзе, акпан, 2015 ж [1]
2. Элеуметтш ж^мыс, Сингапур. www.swab.org.sg
3. Денсаулыкка бару институты (2015 ж.) Денсаулыкка бару кезшде eMÍp бойы бiлiм алу. DH жэне HEE http://ihv.org.uk/forhealth-visitors/resources/frameworks/
4. http://gsmk.edu.kz/o-kolledzhe/news/211-universalno-progressivnaya-model-patronazhnoj-sluzhby-pmsp .html
5. ЮНИСЕФ-тщ №1 окумодуш «Ертебалалыкшак - шекtiзмYмкшдiктеруакыты»
6. ЮНИСЕФ-тщ №2 окумодулi «МСАК-тыцпатронаждыкмедбикесшщжацарелЬ>
7. ЮНИСЕФ-тщ №3 окумодуш, тамактандыру
8. ЮНИСЕФ-тщ №4 окумодуш, ата-ана мен бала арасындагыбайланыстыдамыту
9. ЮНИСЕФ-тщ №5 окумодуш «Экелерд^арту»
10. ЮНИСЕФ-тщ №6 окумодуш «Баланы тэрбиелеуeнерi - cy^ сейлес, ойна, окыцыз »
11. ЮНИСЕФ-тщ №7 окумодуш, ата-аналардыцэл-аукаты
12. https://www.msdmanuals.com/professional/pediatrics/miscellaneous-disordersin-infants-and-children/sudden-infant-death-syndrome-sids
13. Американдык SIDS институты. https://www.sids.org/what-is-sidssuid/reducethe-risk/
