CC BY
1LOGISTIKANING KONSEPTUAL MASALALARI
Ergashev Jakhongir Baxodirovich
Samarqand iqtisodiyot va servís instituti "Marketing" kafedrasi Assitent-stajyori j axongirergashev727@gmail .com Abdullayeva Nigina Quvondiq qizi Samarqand iqtisodiyot va servis instituti talabasi
Annotasiya: Ushbu maqola logistika sohasining konseptual masalalari, uning zamonaviy iqtisodiyotdagi ahamiyati va yechimini talab etadigan dolzarb muammolarni yoritishga qaratilgan. Logistika tarmoqlari murakkabligi, resurslarni boshqarishning qiynalishlari va innovatsion yechimlar maqola davomida batafsil tahlil qilinadi. Shuningdek, maqolada raqamli texnologiyalar va innovatsiyalar asosida logistika tizimlarini rivojlantirish istiqbollari ham muhokama qilinadi. Ushbu yondashuvlar logistika tizimlarini yanada samarali va raqobatbardosh qilish imkonini beradi.
Kalit so'zlar: Logistika, ta'minot zanjiri, raqamli transformatsiya, sun'iy intellekt, IoT, innovatsiya, resurslarni boshqarish.
Аннотация: Данная статья призвана осветить концептуальные вопросы логистики, ее значение в современной экономике и актуальные проблемы, требующие решения. Сложность логистических сетей, трудности управления ресурсами и инновационные решения будут подробно проанализированы в статье. Также в статье рассматриваются перспективы развития логистических систем на основе цифровых технологий и инноваций. Эти подходы позволяют сделать логистические системы более эффективными и конкурентоспособными.
Ключевые слова: Логистика, цепочка поставок, цифровая трансформация, искусственный интеллект, Интернет вещей, инновации, управление ресурсами.
Annotation: This article is aimed at highlighting conceptual issues of the logistics sector, its importance in the modern economy and pressing problems that require a solution. The complexity of logistics networks, the difficulties of resource management and innovative solutions are analyzed in detail throughout the article. The article also discusses the prospects for the development of logistics systems based on digital technologies and innovations. These approaches make logistics systems more efficient and competitive.
Key words: Logistics, supply chain, digital transformation, artificial intelligence, IoT, innovation, resource management.
Logistika sohasining bugungi iqtisodiyotdagi o'rni ortib bormoqda. Logistika bu ta'minot zanjiri orqali mahsulot va xizmatlarni iste'molchilarga yetkazib berish jarayonlarini o'z ichiga oladi. Bu jarayonni samarali boshqarish bizneslar uchun muhim bo'lib, samaradorlik va tezlikni oshirishga imkon yaratadi. Biroq, logistika
sohasida dolzarb konseptual masalalar mavjud bo'lib, ular iqtisodiyotdagi innovatsion yondashuvlarga asoslangan holda hal etilmoqda. Ushbu maqola logistikaning asosiy konseptual masalalarini ko'rib chiqadi va ular yechimi bo'yicha taklif etilgan strategiyalarni yoritadi.
Logistika sohasida bir qancha muhim konseptual masalalar mavjud. Ushbu masalalar jarayonlarni yaxshilash, samaradorlikni oshirish va innovatsion yechimlarni joriy etish uchun hal qilinishi zarur. Quyida logistikaning asosiy muammolari va ularning muhim tomonlari tahlil qilinadi.
- Tashkiliy masalalar: Logistika jarayonlarini to'g'ri tashkil etish orqali muvofiqlikni ta'minlash katta ahamiyatga ega. Tashkilotlar logistika jarayonlarida ko'proq samaradorlikka erishish uchun ichki jarayonlarni optimallashtirishga intilishlari kerak.
- Resurslarni boshqarish: Resurslarni to'g'ri taqsimlash va inventarizatsiya strategiyalarini ishlab chiqish logistikadagi eng muhim vazifalardan biridir. Bu yerda optimal rejalashtirish hamda zaxiralarni to'g'ri boshqarish kerakligi ta'kidlanadi.
- Texnologik yangiliklarning ahamiyati: Logistikadagi texnologik yangiliklar jarayonlarni optimallashtirish va samaradorlikni oshirish imkonini beradi. Raqamli transformatsiya, avtomatlashtirish va zamonaviy texnologiyalar asosida logistika tizimlarini yaxshilash yo'llari tahlil qilinadi.
Logistika tizimlarini optimallashtirish usullari logistika jarayonlarining samaradorligini oshirish uchun muhim ahamiyatga ega. Quyida bir necha asosiy optimallashtirish usullari keltirilgan.
• Mahsulotlar harakatlanishini optimallashtirish: Mahsulotlarning yetkazib berish jarayonida eng qisqa va samarali yo'nalishlarni tanlash orqali transport xarajatlarini kamaytirish imkonini beradi.
• Inventarizatsiya boshqaruvi: Zaxiralarni to'g'ri boshqarish, zaxiralarni rejalashtirish va saqlash jarayonlarini optimallashtirish yo'llari ushbu qismda yoritiladi.
• Yetkazib berish zanjirlarini optimallashtirish: Yetkazib berish jarayonini optimal rejalashtirish, mahsulot va resurslarning tez va samarali yetkazilishini ta'minlash uchun muhim strategiyalardan foydalanish.
• Logistika jarayonlarida raqamli transformatsiya joriy etish o'sib borayotgan trend bo'lib, innovatsiyalar asosida kelajakdagi rivojlanishni ta'minlaydi. Raqamli texnologiyalar va ularning afzalliklari haqida ko'proq ma'lumot beramiz.
• Sun'iy intellekt va IoT: McKinsey & Company hisobotiga ko'ra, IoT texnologiyalari 2025 yilga kelib logistika samaradorligini 30% ga oshirishi mumkin. IoT qurilmalari transport vositalari va tovarlarni real vaqtda kuzatish imkonini beradi.
• Big Data va tahlil vositalari: Katta ma'lumotlar yordamida Amazon kabi kompaniyalar xaridorlar talablarini tahlil qiladi va ularga mos keluvchi xizmatlarni taklif qiladi. Bu jarayonni rivojlantirish logistika xizmatlarining ishonchliligini oshirishga olib keladi.
• Blockchain texnologiyasi: IBM kompaniyasi blockchain asosidagi platformalarni logistika tizimiga joriy qilgan. Bu tizim ta'minot zanjirining barcha
bosqichlarini kuzatish imkonini beradi va xavfsizlikni oshiradi. Blockchain orqali ma'lumotlarning to'liq shaffofligi ta'minlanadi.
Zamonaviy iqtisodiy sharoitlar logistika sohasida bir qator yangi muammolarni keltirib chiqarmoqda. Bu muammolar iqtisodiy, ekologik va texnologik omillar bilan bog'liq. Ushbu maqolada logistika sohasidagi dolzarb konseptual muammolar va ularning zamonaviy echimlari tahlil qilinadi.
Logistika sohasida uglerod izini kamaytirish va ekologik xavfsiz transport tizimlarini yaratish global ahamiyat kasb etmoqda. Har yili transport sektori atmosferaga katta miqdorda CO2 chiqaradi, va bu ekologik muammolarni yanada chuqurlashtiradi. Yashil logistika - bu uglerod izini kamaytirishga qaratilgan yangi amaliyotlar to'plamidir.
Misol sifatida, UPS kompaniyasi elektr yuk mashinalaridan foydalanishni yo'lga qo'ydi, bu orqali ular transport xarajatlari va CO2 chiqindilarini sezilarli darajada kamaytirishga muvaffaq bo'lishdi.
So'nggi pandemiya va geosiyosiy o'zgarishlar ta'minot zanjiriga katta ta'sir ko'rsatdi. Mahsulotlarni ishlab chiqarish va yetkazib berishdagi uzilishlar ko'plab kompaniyalarni yangi strategiyalarni ishlab chiqishga majbur qildi. O'z navbatida, ta'minot zanjiridagi qiyinchiliklarni oldini olish uchun 'o'z zaxiralarini ko'paytirish' yoki 'lokal yetkazib berish' kabi strategiyalar joriy qilinmoqda.
Misol uchun, Apple kompaniyasi pandemiya davrida ta'minot zanjirining o'zgaruvchan sharoitlariga moslash uchun qo'shimcha zaxiralar yaratishga e'tibor qaratdi.
Logistika tizimlaridagi raqamli ma'lumotlar hajmi oshib borayotgani sababli, ular kiberhujumlarga moyil bo'lib qolmoqda. Raqamli xavfsizlik logistika sohasining muhim masalalaridan biri bo'lib, ta'minot zanjirida axborot xavfsizligini ta'minlash zarur.
Amazon va Walmart kabi kompaniyalar kiberxavfsizlik texnologiyalaridan foydalangan holda o'z ma'lumotlarini himoya qilishadi. Masalan, blockchain texnologiyasi orqali barcha tranzaktsiyalarni xavfsiz kuzatish va hujjatlashtirish mumkin, bu esa firibgarlikning oldini olishda katta yordam beradi.
Yangi texnologiyalarni, masalan, sun'iy intellekt, blockchain va IoT ni logistika tizimlariga integratsiyalash jarayoni murakkab bo'lishi mumkin. Bu texnologiyalarni o'zlashtirish uchun katta mablag' va yetuk kadrlar talab etiladi. Shu bilan birga, texnologiyalar haqida bilimsizlik ularning keng miqyosda qo'llanilishini cheklaydi.
Ma'lum bo'lishicha, McKinsey kompaniyasining hisobotiga ko'ra, kompaniyalarning 80% dan ortig'i raqamli transformatsiya jarayonini murakkab deb hisoblaydi. Bu jarayon muvaffaqiyatli amalga oshirilsa, logistika tizimlarining samaradorligi sezilarli darajada oshishi mumkin.
Logistika sohasining zamonaviy ehtiyojlarga javob berishi uchun uning konseptual masalalarini yechish lozim. Innovatsion texnologiyalar va zamonaviy boshqaruv usullaridan foydalanish orqali logistika jarayonlarini optimallashtirish va samaradorlikni oshirish mumkin. Ushbu maqola logistika tizimlarini raqamli
transformatsiya qilish va avtomatlashtirish orqali kelgusida sohani yanada rivojlantirish mumkinligini ko'rsatadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati.
1. Boboyev N. Logistika. O'quv qo'llanma. - Samarqand: SamISI, 2021. - 330 b. ISBN: 978-9943-7641-5-6
2. Boboyev N. Logistika asoslari. Darslik - Samarqand: SamISI, 2023. - 292 b. ISBN: 978-9943-9457-6-0.
3. Tairova M.M. Abdullayev A.J. "Logistika" O'quv qo'llanma. Toshkent 2021.
4. Christopher, M. (2016). Logistics and Supply Chain Management. Pearson Education Limited.
5. Chopra, S., & Meindl, P. (2015). Supply Chain Management: Strategy, Planning, and Operation. Pearson.
6. Rushton, A., Croucher, P., & Baker, P. (2017). The Handbook of Logistics and Distribution Management. Kogan Page.
7. Bowersox, D. J., Closs, D. J., & Cooper, M. B. (2012). Supply Chain Logistics Management. McGraw-Hill Education.
8. Stadtler, H. (2015). Supply Chain Management and Advanced Planning: Concepts, Models, Software, and Case Studies. Springer.
9. Ivanov, D., Tsipoulanidis, A., & Schönberger, J. (2018). Global Supply Chain and Operations Management. Springer International Publishing.
10. Lambert, D. M., & Cooper, M. C. (2000). Issues in Supply Chain Management. Industrial Marketing Management, 29(1), 65-83.
11. Mentzer, J. T., et al. (2001). Defining Supply Chain Management. Journal of Business Logistics, 22(2), 1-25.
12. Simchi-Levi, D., Kaminsky, P., & Simchi-Levi, E. (2007). Designing and Managing the Supply Chain: Concepts, Strategies, and Case Studies. McGraw-Hill.
13. Hugos, M. (2018). Essentials of Supply Chain Management. John Wiley & Sons.
