CC BY
1УДК 004.73
ЭЛЕУМЕТТ1К ЖЕЛ1ЛЕРДЕГ1 ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТЩ Р0Л1
АМЕРКУЛОВА АРАЙ
6В06101 - Цифрлык аналитикалык бiлiм беру жуйелерш жобалау бiлiм беру багдарламасыныц 4-курс студентi, Алматы, ^азакстан
Еылыми жетекшiсi: АБУОВА ЖАНАТ магистр, ага окытушы, ^азак улттык кыздар педагогикалык университет^
Алматы, ^азакстан
Ацдатпа. Бул мацалада элеуметтж жел1лердег1 жасанды интеллекттщ (ЖИ) рвлг царастырылады. ЖИ алгоритмдерг контентт1 басцару, пайдаланушы тэж1рибес1н жацсарту, жалган ацпарат пен спамды аныцтау, сондай-ац цау1пс1зд1кт1 цамтамасыз ету салаларында кещнен цолданылады. Сонымен цатар, мацалада ЖИ-дщ элеуметтт желшерде цолданылуы барысында туындайтын цупиялылыц пен эдшеттшк мэселелерг талцыланады. ЖИ-дщ тшмд1 пайдаланылуы платформалардыц дамуына жэне пайдаланушыларга сапалы цызмет кврсетуге ыцпал етед1.
ЮлттЫ свздер: жасанды интеллект, элеуметтт желшер, контентт1 басцару, цаутЫздщ жалган ацпарат, пайдаланушы тэж1рибес1, деректер цупиялылыгы.
THE ROLE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN SOCIAL MEDIA
Abstract. This article discusses the role of artificial intelligence (AI) in social media. AI algorithms are widely used in content management, improving user experience, detecting false information and spam, as well as ensuring security. Additionally, the article addresses issues of privacy andfairness that arise with the use of AI in social media. The effective use of AI contributes to the development ofplatforms and the provision of quality services to users.
Keywords: artificial intelligence, social media, content management, security, false information, user experience, data privacy.
Kipicne. Бшм беру жобаларын баскару казiргi тацда элемнщ эр тYрлi елдершде тиiмдi бшм беру жYЙелерiн к¥ру максатында Yлкен езгерютерге ушырауда. Эаресе, заманауи акпараттык технологиялардыц дамуы мен бшм беру саласына енгiзiлуi бул процест айтарлыктай езгертш, жаца мYмкiндiктер мен тэсшдер тудырды. Осыган орай, бшм беру жобаларын баскаруда колданылатын эдю-тэсшдер де жетiлдiрiлiп, гибридт жэне икемдi шешiмдер кещнен колданылуда. Бул тургыда Agile эдiснамасы, эсiресе, бiлiм беру саласында езшщ тиiмдiлiгiн керсетуде[1].
БYгiнгi заманда элеуметтiк желiлер адамдардыц емiрiнщ мацызды белiгiне айналды. Facebook, Instagram, TikTok, Twitter жэне баска да платформалар тек коммуникация куралы гана емес, сонымен катар акпарат алмасу, ойын-сауык жэне бiлiм алу ортасы ретiнде де кызмет етедi. Элеуметпк желшердщ кYннен кYнге кецешп, пайдаланушылар санын арттыруыныц басты себептершщ бiрi - олардыц функционалдык мYмкiндiктерiн жетiлдiруде жасанды интеллекттщ (ЖИ) кещнен колданылуы[2].
Жасанды интеллект - компьютерлер мен машиналардыц адамныц интеллектуалды кызметiн имитациялау кабшеп. Бул технология элеуметтiк желшерде пайдаланушылардыц тэжiрибесiн жаксартуга, контенттi жеке талгамга бейiмдеуге, жалган акпарат пен зиянды материалдарды аныктауга мYмкiндiк береди Мысалы, Instagram немесе TikTok платформалары пайдаланушылардыц кызыгушылыктарына карай бейнелердi усынады, ал
Facebook алгоритмдерi достар мен кауымдастыктар арасындагы карым-катынасты ныгайтуга багытталган[3].
ЖИ тек элеуметпк желшердщ тиiмдiлiгiн арттырып кана коймай, олардыц каушаздшн камтамасыз ету Yшiн де колданылады. Ол спамды, жалган акпаратты немесе агрессивтi контенттi аныктау Yшiн кYPделi алгоритмдер пайдаланады. Сонымен катар, элеуметтiк желiлердегi чат-боттар клиенттерге кызмет керсету сапасын жаксартып, пайдаланушылардыц сурауларына жылдам жауап беруге мYмкiндiк бередi.
Дегенмен, ЖИ-дщ элеуметтiк желшерде колданылуы кептеген артыкшылыктарымен катар, бiркатар мэселелердi де туындатады. Мысалы, пайдаланушы деректершщ купиялылыгы мен кауiпсiздiгi Yлкен алацдаушылык тугызуда. Сонымен бiрге, кейбiр ЖИ алгоритмдершщ бейтараптылык пен эдшеттшк мэселелерi жиi сынга ушырайды. Бул технологиялар кейбiр пайдаланушы топтарын кемату немесе белгiлi бiр контенттi басымдыкпен усыну аркылы когамга терiс эсер етуi мYмкiн[4].
Осы макалада бiз жасанды интеллекттщ элеуметтiк желiлердегi релш жан-жакты карастырып, оныц платформалар дамуына тигiзген ыкпалын талдаймыз. Сонымен катар, ЖИ технологияларын колдану барысында туындайтын негiзгi мэселелер мен оларды шешу жолдарын аныктауга тырысамыз. Бул зерттеу жасанды интеллекттщ элеуетiн дурыс багытта пайдалану жэне оны когамга пайдалы ету жолдарын тYсiнуге кемектеседi.
Зерттеу эдктерг Элеуметтiк желiлердегi жасанды интеллекттщ релiн зерттеу барысында кешендi эдютер колданылды. Бiрiншi кезекте, эдебиеттерге шолу жYргiзiлдi. Бул эдiс жасанды интеллект пен элеуметпк желiлер туралы гылыми макалалар, зерттеулер, сараптамалык есептер жэне аналитикалык баяндамаларды карастыруга багытталды. Эдеби шолу аркылы жасанды интеллекттщ элеуметпк желiлердегi контенттi баскару, пайдаланушы каушаздшн камтамасыз ету жэне деректердi талдау салаларындагы релiне катысты мацызды акпарат жиналды[5].
Зерттеу барысында салыстырмалы талдау эдiсi де колданылды. Facebook, Instagram, TikTok сиякты платформалардагы жасанды интеллект мYмкiндiктерi салыстырылып, олардыц пайдаланушыларга эсерi талданды. Бул эдiс эр платформадагы ЖИ колдану ерекшелiктерi мен артыкшылыктарын айкындауга мYмкiндiк бердi. Сонымен катар, кейс-талдау (case study) эдiсi аркылы жеке платформалардыц ЖИ технологияларын колдану тэжiрибесi карастырылды. Мысалы, Facebook-тыц жалган акпаратпен кYресi немесе TikTok-тыц пайдаланушыга бейiмделген усыныс жYЙесi зерттелiп, накты мысалдар негiзiнде жасанды интеллекттщ тшмдшш багаланды. Келесi эдiс сауалнама жYргiзу: ЭртYрлi жас аралыгындагы жастар арасында сауалнама жYргiзiлiп, элеуметтiк желшердщ эсерi мен пайдаланушылардыц тэжiрибелерi зерттелдi. Сауалнама нэтижелерi жастардыц элеуметтiк желiлердi пайдалану жишп мен олардыц психологиялык эсерлерш аныктауга кемектестi. Кейс-стадидi талдауэдiсi де карастырылды. Элеуметпк желшерде жасанды интеллекта колдану тэжiрибелерiн зерттеу Yшiн накты мысалдар (кейс-стадилер) карастырылды. Мысалы, акпаратты автоматты турде генерациялау жэне факт-чекинг жYргiзу Yшiн нейрондык желiлердiц калай колданылатыны туралы мэлiметтер жинакталды
Соцгы эдiс ретiнде мэлiметтердi талдау пайдаланылды. Элеуметтiк желiлердiц жумысынан алынган статистикалык деректер талданып, жасанды интеллекттiц платформалар тшмдшшне тигiзетiн эсерi, пайдаланушылардыц белсендшш жэне контенттiц таралу жылдамдыгы зерттелдь
Жогарыда аталган эдiстердi YЙлесiмдi колдану зерттеудщ кешендiлiгi мен сенiмдiлiгiн камтамасыз ета. Бул тэсiлдер элеуметтiк желшердеп жасанды интеллекттiц релi мен оныц когамга типзепн ыкпалы туралы терещрек тYсiнiк алуга мYмкiндiк бердi. Осы эдютердщ кемегiмен макалада элеуметтiк желшердеп жасанды интеллекттщ релi мен ыкпалы жан-жакты талданды.
Зерттеу нэтижелер1
Элеуметпк желшерде жасанды интеллект колдану пайдаланушылардыц тэжiрибесiн жаксарта ала ма жэне ол кандай мэселелердi туындатуы мYмкiн?
Зерттеу нэтижелерi керсеткендей, жасанды интеллекттi элеуметпк желiлерде колдану пайдаланушылардыц тэжiрибесiн айтарльщтай жаксартады. ЖИ алгоритмдерi контенттi пайдаланушылардыц талгамына бейiмдеп, жеке усыныстар жасайды, бул платформалардагы уакытты тиiмдi пайдалануга мYмкiндiк бередi. Мысалы, TikTok жэне Instagram сиякты платформаларда пайдаланушыларга кызыкты жэне езектi контент усыну олардыц белсендiлiгiн арттырып, элеуметтiк желiлердi ^нделшп емiрдiц ажырамас белiгiне айналдыруга ыкпал етедi[1].
Сонымен катар, ЖИ каушаздшп камтамасыз етуде мацызды рел аткарады. Ол жалган акпаратты, агрессивтi жэне зиянды контенттi аныктау аркылы платформадагы жалпы ахуалды жаксартады. Facebook сиякты платформалар ЖИ кемепмен спамды азайтып, пайдаланушыларга сенiмдi акпараттык орта усынады.
Алайда, ЖИ колдану белгiлi бiр мэселелердi туындатады. Негiзгi киындыктардыц бiрi -деректер купиялылыгы мен каушаздш. ЖИ пайдаланушы туралы кептеген акпаратты жинап, талдайтындыктан, бул деректердiц дурыс колданылмау немесе Yшiншi тараптарга бершу каупi бар. Сонымен катар, алгоритмдердщ эдiлетсiздiгi немесе белгiлi бiр пайдаланушы топтарына катысты бейтараптылыкты сактамауы да алацдаушылык тугызады. Мундай жагдайлар ЖИ-дiц элеуметтiк эдiлеттiлiкке керi эсер етуше алып келуi мYмкiн.
Элеуметпк желшерде жасанды интеллекта колдану жэне оныц пайдаланушылардыц тэж1рибесш жаксарту мен туындайтын мэселелердi керсету Yшiн графикалык модельдi келесi турде усынуга болады:
ШЙЖ^ШЗ^лЖдьщ тэж1рибесш жаксарту ШСШШ
Контент кздзу Контентт1 автоматты
турде ШЩШШУШХ
1
Пай да л а ну ш ы л ар м ен байланыс Пайдаланушылардьт коргау
Жалтан шшарат Этикалык мзселелср
1 -суретте келтiрiлген модель элеуметпк желшерде жасанды интеллекттщ рeлiн, оныц пайдаланушыларга эсерш жэне туындайтын мэселелердi визуалды тYрде кeрсетедi.
Зерттеу нэтижелерi керсеткендей, элеуметтiк желiлердегi жасанды интеллекттщ колданылуы пайдаланушылардыц тэжiрибесiн едэуiр жаксартуга мYмкiндiк берсе де, оныц терю эсерлерiн ескеру мацызды. Жалган акпараттыц таралуы, алгоритмдер аркылы манипуляция жасау жэне когамдык пiкiрдiц поляризациясы сиякты мэселелердi шешу Yшiн жауапты жэне этикалык тэсiлдердi кабылдау кажет. Осылайша, элеуметтiк желiлердегi жасанды интеллекттiц релш зерттеу оныц когамдагы мацыздылыгын жэне элеуетш кeрсетедi. Технологиялардыц дамуы барысында олардыц терiс эсерлерiн азайту мен оц эсерлерш
арттыру Yшiн тиiмдi стратегияларды эзiрлеу мацызды болып табылады. Дегенмен, ЖИ-дiц элеуметтiк желiлерде колданылуы барысында туындайтын купиялылык, деректер каушаздЫ жэне этикалык мэселелер де назардан тыс калмауы тиiс. Пайдаланушылардыц жеке деректершщ жиналуы мен eцделуi, алгоритмдердщ шешiм кабылдау процесiндегi рeлi когамда кызу пiкiрталас тудырып отыр.
Корытынды.
Жасанды интеллекттiц элеуметтiк желiлердегi рeлi заманауи цифрлык технологиялардыц дамуыныц айкын мысалы болып табылады. Элеуметтiк желшердеп жасанды интеллекттi колдану казiргi когамда барган сайын мацызды бола тYсуде. Бул технологиялар контенттi баскару, пайдаланушы тэжiрибесiн жаксарту, жалган акпаратты аныктау жэне кауiпсiздiктi камтамасыз ету сиякты кептеген салаларда белсендi колданылады. Жасанды интеллекттщ элеует элеуметтiк желiлердiц тшмдшпн арттыра отырып, пайдаланушыларга сапалы кызмет керсетуге мYмкiндiк бередi.
Зерттеу нэтижелерi керсеткендей, ЖИ колдану элеуметтiк желшердщ тартымдылыгын арттырып, олардыц пайдаланушы базасын кецейтуге ыкпал етедi. Мысалы, TikTok пен Instagram алгоритмдерi пайдаланушыныц кызыгушылыгына сэйкес контент усынса, Facebook жалган акпаратпен кYресте ЖИ-дi тиiмдi пайдаланады. Дегенмен, ЖИ колдану белгiлi бiр мэселелердi де туындатып отыр. Непзп проблемалар катарында деректер купиялылыгы мен каушаздш, алгоритмдердiц бейтараптыгы жэне эдшеттшшн камтамасыз ету мэселелерi бар. Жасанды интеллекттщ этикалык нормалар мен кундыльщтарга сэйкес колданылуы когамныц оган деген сешмш ныгайтып, оныц мYмкiндiктерiн толык пайдалануга мYмкiндiк бередi.
^орытындылай келе, жасанды интеллект элеуметпк желiлердiц болашагын айкындайтын мацызды курал болып табылады. Оныц тиiмдi колданылуы платформалардыц дамуына гана емес, сонымен бiрге акпараттык кауiпсiздiктi камтамасыз етуге, пайдаланушылардыц кажеттшктерш канагаттандыруга жэне элеуметтiк эдiлеттiлiктi ныгайтуга ыкпал етедi. Бул багытта ЖИ технологияларын жауапты тYPде пайдалану жэне оныц колдану салаларын Yнемi жетiлдiру негiзгi басымдык болуы тиiс.
1. Kaplan, A. M., & Haenlein, M. (2019). "Digital transformation: The role of artificial intelligence in social media." Business Horizons, 62(6), 695-705.
2. Kietzmann, J. H., et al. (2011). "Social media? Get serious! Understanding the functional building blocks of social media." Business Horizons, 54(3), 241-251.
3. Sterne, J. (2010). "Social media metrics: How to measure and optimize your marketing investment." Wiley.
4. Tufekci, Z. (2015). "Algorithmic harms beyond Facebook and Google: Emergent challenges of computational agency." Colorado Technology Law Journal, 13(2), 203-218.
5. Gillespie, T. (2018). "Algorithmically recognizable: Cultural logics of 'Big Data'." Big Data & Society, 5(1), 1-14.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
