INTEGRITY, COMPLETENESS AND SIZE OF THE TERM SYSTEM IN THE EDUCATION SYSTEM IN TAJIK, RUSSIAN AND ENGLISH.
Given the rapid entry of a large number of neologisms into the Russian pedagogical term about the system, it can be assumed that over time, it will expand significantly, and the number of terms included in it will surpass its English counterpart. As the analysis of academic term systems in Russian and English languages has shown, both sets of terms are characterized by integrity and completeness.
At the same time, it should be emphasized that these parameters for the Russian-language academic terminological system need additional evaluation after a certain period, since every year the volume of terminological unit's increases, while some of the terms lose their relevance.
Keywords: neologism, terminology, Russian language, concept, English language, education, educational module.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Мохщарифи Ёкубй Вализода - унвонцуи кафедраи методикам таълими забон^ои хориции Донишгощ давлатии Кулоб ба номи А.Рудаки. Тел.: (+992) 9888225829
Сведения об авторе:
Мохшарифи Якуби Вализода - соискатель кафедры методики преподавания иностранных языков Кулябского государственного университета имени А. Рудаки. Тел.: (+992) 9888225829
About the author:
Mohsharif Yakubi Valizoda - Applicant of the Department of Methods of Teaching Foreign Languages of Kulyab State University named after A. Rudaki. Tel.: (+992) 9888225829
ДИАЛЕКТИЗМХОИ ЛУГАВЙ ДАР РОМАНИ «ТАЛОШ»-И ШО^МУЗАФФАР ЁДГОРЙ
Умедцони Л.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Истилохи «диалектизми лексикй»-ро забоншиносон духура арзёбй намуда, онро аз ду лихоз баррасй кардаанд: а) аз лихози шевашиносй; б) аз лихози услубшиносй. F. Чураев ба маълумотхои мухаккикони рус А.В. Калинин [4], Н.М. Шанский [11], Ф.П. Филин (10) ва дигарон такя карда, менависад, ки «ин масъалахо агарчи ба тарзи гуногун сурат гирифтаанд, лекин хамаи онхо як чихати мухимми диалектизми лексикй - моли хосси шевахои махаллй будани онхо»-ро таъкид менамояд [9, с.44-50]. Бо максади равшантар баён намудани матлаб F.Чураев диалектизмхои лексикиро, ки хосси нутки гуфтугуии як ё якчанд махаллу минтакахои муайян ба хисоб мераванд, шартан боз ба ду гурух: а) диалектизмхои лугавии пурра; б) диалектизмхои лугавии нопурра чудо мекунанд [9, с.51], ки чунин тавзехот ва таснифот аз назари шевашиносй анчом шудааст. Аз чихати дигар, диалектизмхои лексикй дар забони асархои бадей аз чониби нависандагон максаднок истеъмол ёфта, хусусияти услубй пайдо мекунад, ки ин масъала мавзуи бахси илми услубшиносй ба шумор меравад.
Дар забони асари бадей адибон калимахои шевагиро ба максади умумй шудани калимахои шевою хушоханг, ки барои ба таркиби лугавии забони адабии хозираи точик маком пайдо кардани онхо шароит мухайё мекунад, истифода бурдаанд. Диалектизмхои лугавй бештар дар нутки чехрахои асари бадей барои хакконй баромадани тасвири ходисаву вокеахо, муоширати одамони синну сол, касбу кор ва сатхи маърифатнокии гуногун истифода мешаванд. М. Мухаммадиев зарурати корбурди диалектизмхои лексикиро дар забони асар ба тарики зайл асоснок кардааст: «Аксари онхо (яъне, диалектизмхо - У.Л.), азбаски синоними адабй надоранд, тагйироти маъноии объекти суханро вобаста ба шароити махал нагз кушода медихад; доир ба ифодаи максад вобаста ба махал равонтар ва кобилтар шудаанд; нуткро бо забони адабии гуфтугуй наздик карда, ба хамин халкияти суханро зиёд мекунанд» [7, с. 87].
Анъанаи соддабаёнй ва истифода аз калимахои халкию гуфтугуй хануз дар нимаи дуюми асри XIX дар эчодиёти адибони маорифпарвар бештар ба мушохида мерасад, ки рочеъ ба ин масъала устод Н. Маъсумй забони асархои Ахмади Дониш ва пайравони уро тахкик намуда, чунин навиштааст: «Унсурхои забони халкро кариб дар хамаи жанру намудхои эчодй вобаста ба хамаи масъалахои тасвиршаванда каму беш дидан мумкин аст» [4, 70].
Агар ба вазни киёсии истифодаи диалектизмхо дар забони асархои бадей дар нимаи дуюми асри XX ва даврони Истиклолият (солхои 1991-2020) назар афканем, истеъмоли диалектизмхо дар замони Шуравй нисбат ба даврони Истиклол камтар ба мушохида
мерасанд ва ин раванд дар ахди Истиклолият бештар чараён дорад. Зухуроти мазкур, аз як тараф, наздикшавии лахчаву шевахои точикиро бо забони адабй нишон дихад, аз чониби дигар, барои таъмини хадафи халкияти асари бадей шароит фарохам овардааст. Барои исботи муддао баррасии баъзе намунахо аз осори адибони замони Истиклол кофист.
Бояд зикр намуд, ки дар нутки чехрахои романи «Талош»-и Шохмузаффар Ёдгорй дар баробари диалектизмхои лугавй истифодаи диалектизмхои фонетикй бо таври фаровон ба мушохида мерасад. Чунин диалектизмхо аз муодилхои адабии худ аз чихати фонетикй -таркиби овозй тафовут доранд. Масалан, дар намунахои зерин тагйироти хамсадо ва садонок нисбат ба калимахои забони адабй дар нутки персонажно ба чашм мерасад: алов - алоб, нимкора - нимкола, автомат - афтомат, самолёт - самолот ва гайра. Мисолхо: Су%батамон нимкола монд [1, с.21]. Маълум, ки мехо%ад, алоб гиронад [1, 28]. Дар мисолхои дигар бошад, ходисаи ба нутки гуфтугуй мувофик шудан ва ба тагйироти овозй дучор гардидани калимахои русию аврупоиро мушохида кардан мумкин аст: Баъд бачаи Ашраф барин девона%ои царпарро афтамат додаст [1, с. 17]. Рощо %ам тахту %амвор нестанд, ки мошинаш самалотвори парвоз карда биёяд [1, с.25].
Фаровон истеъмол ёфтани диалектизмхои лексикй дар забони персонажхои романи «Талош»-и Шохмузаффар Ёдгорй низ чой дорад. Дар романи мазкур бо теъдоди зиёди калимахои лахчавии исмй, сифатй ва феълй дучор омадан мумкин аст. Онхо дар нутки персонажно барои вокей баромадани мубодилаи афкор дар байни иштирокчиёни ин ё он ходисаву вокеа, ки объекти тасвири нависанда дар асари бадей махсуб меёбад, ба кор рафтаанд.
1. Диалектизмхои исмй. Ин кабил унсурхои лугавй фарогири мавзуъхои гуногун мебошанд. Дар миёни диалектизмхои дар забони асар истифодашуда нуфузи калимахои лахчавии исмй зиёдтар мебошад. Чунончи: а) калимахои хешутаборй: ата (падар), ки хосси лахчахои чанубй аст: - Шукронаи бача, ата гуфта дидорбини омадааст [2, 38]. Диалектизми ата, ки бештар дар нутки мардуми Ховалингу Балчувон истеъмол меёбад, дар шакли ота дар гуфтори лахчахои Кулоб ва кулобии Х,исор дучор омада, дар лахчахои ^аротегин ва вахёй - каротегинй муродифи он бово, аммо дар гуишхои Рог ва Горон (Бадахшон) амсоли до, дъда, дада, дад, адо, дадо мустаъмал мебошанд. (Чураев 1980,199); б) номи хайвоноти хонагй: пишак (гурба), сирка (нарбузи ахтакардашуда). Ин калимахо хусусияти умумиточикй доранд ва дар хамаи лахчаву шевахои точикй истеъмол мешаванд. Масалан, дар шеваи чанубй ба тарики овозии пъшак, пъшък, пъшик, пишък [9, c.154]: Аз дидани пишак хурсанд шудам [2, с. 11]. Ман, ки со%иби %авлиям, дуюм, сирка сум куфта, шабу руз аз хоб бедорам накунад гуфта аз цойи хоби худ дуртараш бастам [2, с.11]. Вожаи серка,// сиркатака «Фархангги гуишхои чанубии забони точикй» ба маънои «сарка, нарбуз, такаи калоне, ки пеш-пеши рама меравад» тавзех додааст [2, с.38]. в) калима-истилохоте, ки ба мафхуми хавлию манзилгох марбут мебошанд: хота (замини наздихавлигй бо богчааш). Калимаи хота аз шакли арабии хайот бо тагйири таркиби овозй дар мухити лахчахои чанубй намуди хайота// хота-ро пайдо карда ба маънои «китъаи обчакории назди хавлй, богча» дар гардиш мебошад [5, с.826]: Як вацт%о нщолаш дар %ота%о буд [2, с. 14], чапардарй (дари аз чубу навдахои дарахт сохташудаи хавлие, ки девораш аз шиг бошад): Решаи чапардарй дар шеваи чанубй чапар бо диалектизми шиг муродиф буда, дар гурухи лахчахои каротегинй ва вахёй - каротегинй дар шакли чапардарй дучор мешавад (10,68-69). Бобои Ато чапардарии хотаро тела дода, кушод [2, с. 14]. Сархорй (кисми болоии девори хавлй). Ин вожа муродифи дигар низ дорад: Сарпачала, сарсафилй сардеворй [8; 10, 51] Ин даст%о ва ин табац, ки болои сархории девор истодааст, маро абади аз хориву зори ниго% медорад [2, 10]; г) калимахои шевагие, ки мафхуми ашёи хона ва рузгорро ифода мекунанд. Диалектизми чанда дар шакли чайдан ба маънои «жанда, сарулибоси даридаву дарбехнок» [5, с. 872] ба кайд гирифта шудааст: (либос ва палоси кухна, муродифи таркиби «локупар»): Болои кат парто ягон чандаро [2, 37]; карабойй (туркй-узбекй): зарфи обгирй, чойчушонй ва обнушй): Оби чой мон, чушид, дар чойник не дар карабойй дам кун [2, 31]; г) номи анвои таому гизо: кадушурбо, ширкаду// кадубашир, туппакаиш (як навъи таоми хамирй), сабзакова (як навъ таоми махалй): Дидам, ки бобои Ато аз хурдани кадушурбо нофор шуду дасташро пок кард [2, c.20-21]; «Аз %осили нав шурбои кадубашир пухтам» - гуён ба гащои муйсафед гуш надода рафт [2, 17], - Ку Мулло Афзал, нонро реза кун дар ширкаду [2, с. 18], Туппацаиш пухтаматун, мехурен, намехурен [2, с.10] - Х^амон чапотино, %амон сабзаковаро такрор мекунем, атацон («Талош»,106) ; д) унсурхои лахчавие, ки мафхуми симои ашёро ифода мекунанд: сару мангал: Мегуфташ, ки «ана ту барои чи сару мангали хонаатро ободу тоза ниго% намедори» [2, с.15].
Як зухуроти ачибе, ки дар истеъмоли калимахои шевагй дар романи Ш. Ёдгорй ба
мушохида расид, падидаи дар таркиби чумла корбаст шудани катори муродифие, ки як аъзои онхо калимахои шевагй буда, аъзои дигарашон вожаи мансуб ба забони адабй мебошанд, низ кобили таваччух аст: овоз-садо-нидо-чигир: Ин овозе, балки садое буд, ки ба овоз не, балки ба садои насли одам шабо%ат надошт [2, 8]. Ин нидо, ин чигири %авлангез аз хонаи Гулдаста баланд гардид [2, 20]. Бо овардани вожаи лахчавии чигир нависанда як навъ дахшатнокии овозро зимни рух додани ходисаи нохуш инъикос намудааст. Ё ин ки адиб дар холати фавкулодда аз шиддати гам махкам шудани гулуи персонажи худро танхо бо истифода аз вожаи лахчавии «гичова» имконпазир донистааст: Гулуи Гулдастаро гицова гирифт [2, 38].
Падидаи дигаре, ки кобили зикр аст, дар нутки тасвири нависанда истифода шудани исмхои маънии типи мураккаби пайваст ё копулятивй мебошад, ки дар таркиби чумла як шакли лахчавй ва ё ду шакли умумии онхо ба кор рафтааст. Дар бунёди чунин колаби калимасозй бештар миёнванди-о-хизмат кардааст: Чор сол пеш вацти суропешкуну даводаву кушокуши ки дастурхону нон%ои гирдаи биби Гулдастаро орзу карда метавонист? [2, 15].
2. Диалектизмхои сифатй. Калимахои лахчавии сифат дар забони романи «Талош»-и Ш. Ёдгорй барои нишон додани хадди баланди аломат ва ё ягон аломати махсуси ашёву ходиса ба кор рафтаанд. Масалан, вожаи лахчавии фаламб (дар шеваи чанубй: нарм, мулоим 2012,735). Дар матни асар маънои «дастони хеле нарм, бисёр мулоим»-и занро ифода мекунад, барои мукобил гузоштан ба «дастхои мисли суян дурушт»-и мард ба кор рафтааст. Адиб барои таъмини хакконияти тасвири аломат ба ин вожаи лахчавй ру овардааст: Охир, ба оринц%ои фаламбу гарми Гулдаста расидани даст%ои мисли суян дурушти мани карахту мурдаро аз нав зинда кард. [2, 11]. Ё ин ки барои нишон додани хакконияти сухан адиб нутки персонажро ба истифодаи калимаи лахчавии «чогай» - ба маънии «сухани пинхонй», «гапи махфй» устокорона кор бастааст: - Биген. Чи гапи цогайи доранд? [2, 40]. Дар мисоли дигар сифати аслии киндик, ки бо исми «чоруб» дар нутки лахчавй шакли къндак// къндък-ро низ дошта, ба маънои «чоруби кухна (5,355) хурдашуда, яъне, аз бисёр руфтан соидашуда» барои аломати ашёро ба таври хакконй ифода кардан хидмат кардааст: Ч,оруби киндикеро, ки он чо меистод, гирифта болои шолро руфтам [2, 14]. Дар холати дигар падидаи ба чои унсури адабии «маъюб» муродифи лахчавии точикии он - шал мавриди корбаст карор гирифтааст: Аз %отаи %амсояат шали Усмон гирифтем [2, 15]. Дар мисоли поён бошад, диалектизми лексикии суруп (дар лахчахои чанубй; съръп// суруб) ба маънои «сахт, чиддй,катъй» (5, 338) роич буда, бо вожаи бакувват чуфти муродифй ташкил дода, аломату хусусияти шахсро ба таври вокей инъикос кардааст: Бигзор бинад, ки Афзал %ануз бацуввату суруп аст! [2, 32].-Ш. Исмоилов ин вожаро дар нутки мардуми Нуробод дар шакли съръп ба маънои бакувват ба кор бурдааст. Айнан хамин холат зимни корбуди диалектизми чашпал бо муродифи адабй - вожаи «бехунар» дар шакли чуфт чунин истеъмол шудааст: Чунон зебо печондам, ки Гулдаста бинад, гап намеёбад гуяд: -Х,ай марди бе%унару чашпал будааст (2, 34).
3. Ба назари мо, дар забони асар аз хад зиёд ба кор бурдани диалектизмхо, ки онхо барои як ё якчанд махаллу минтакахои махдуд аст ва барои намояндагони минтакахои дигар номафхуму душворфахм аст, барои халалдор гардидани хусни тасвир ва коста гардидани тарзи баёни нависанда (хох дар нутки тасвирии адиб ва хох дар нутки персонажхо) мусоидат мекунад.
3. Шаклхои лахчавии чонишинхо. Нуфузи чунин вожахо дар забони романи «Талош» кам бошанд хам, ахёнан дар нутки персонажхо ба кор меравад: а) чонишини саволии борои чй дар шакли чиба: Худамон, ки карда бошем, боз чиба менолем? [2, 15]. б) чонишини номуайянии ягон ба исми чиз таркиб баста, дар забони адабй дар намои ягон чиз дар гардиш аст, вале дар забони персонаж шакли лахчавии он «хиччй» дар маънои «ягон чиз» истифода шудааст:
- Х,иччй мехури?
- Мехурам, бобо, бисёр мехурам [2; 8, 12].
4. Диалектизмхои феълй. Дар забони асар корбурди вожахои лахчавии феълй хам ба таври фаровон дида мешавад. Ин кабил вожахо матлаби адиб ва амалу чараёни вокеъ шудани кореро ба таври мушаххас ифода кардаанд. Намунаи чунин феълхо:
а) дар шакли содда: хелидан (мехела), шакидан (молидан): Аскари дар ду сол бачара чунон мехеладу рост мекунад, ки ягон гурму цагидагиш намемонад [2, 29]. Худро чанде ба ронам шакидаву думашро пеши биниам бозй доронда танамол кард [2; 8,12].
б) феълхои таркибии номй: тевала кардан, куркап кардан, хирак накардан, рупукй кардан ва гайра. Ин феълхо аз чузъи ёридихандаи маъмули кардан бо хамрох шудани калимахои лахчавии тевала (табела), куркап (ламс карда доштан), хирак (узбекй:) мачозан ба маънои «чуръат», рупукй (тарсуй), матлаби нависандаро равшантар ифода кардаанд. Чанд намуна: Баъд серкаро ба бог бурда, дар ягон цои сералаф дар шохи дарахт тевала кунам [2; 8, 23]. Даст дароз карда, ба цойи лаби табацро гирифтан надониста, бо %арду даст аз банди дастони булурини Гулдаста куркап кардам [2; 8, 10]. Ман дигар %ираке накардам, ки да%ан кушоям ва фурсате наёфтам %арфе бигуям [2; 8, 40]. Одамро рупуки мекунанду баъд
хаццашонро гирифта мехуранд, фахмиди? [2; 8 20]. Диалектизмхои лексикию фонетикии дар боло баррасишуда аз чихати мохияташон маънои мусбат ё муътадил дошта, Ш. Ёдгорй онхоро дар матни асар бо максадхои услубй барои сахех баён гардидани нутки гуфтугуии мардуми минтакаи муайян истифода бурдааст. Дар баробари вожахои муътадилмаъно дар нут^и персонажхои асар баъзан калимахои кабехмаъно (вулгаризмхо)-е низ дучор меоянд, ки онхо хадди охирини баёни максадро дар шакли дурушт ифода мекунанд, аз кабили бузи рихин, ахта карда, хоя, хиз ва гайра аз забони хайвон садо додааст: Чунон ки аз бузи рихин мегурезанд, аз ман дур мешуданд [2; 8, 42]. Кори ту ба хощои ман чи буд, ки раво диди? [2; 8, 42]. Лекин маро ахта карди, чапушащо дигар аз ман нагурехтанд [2; 8, 42]. Яъне гуфт, ки бо мани хиз чи меисти? -Бирав! [2, с.8; с.42].
Ба хамин тарик, аз баррасии масъалаи истифодаи диалектизмхои лексикй дар романи «Талош»- Ш. Ёдгорй бармеояд, ки чунин унсурхо бо максади услубй барои вокей нишон додани муколама ва мубодилаи афкори одамони минтакаи муайян ба кор рафтаанд. Бештари онхо дар нутки гуишварони шеваи чанубй дучор меоянд. Диалектизмхои баррасигардида аз руи мансубият ба хиссахои зерини нутк: исм, сифат, чонишин ва феъл тааллук дошта, фарогири мавзуъхои гуногун мебошанд.
^айд кардан чоиз аст, ки истифодаи аз меъёр зиёди диалектизмхо хусни забони асарро кохиш дода, хамчунин барои ба хачв, сахнахои истехзову шухиомез ру овардани нависанда сабаб гардидааст.
АДАБИЁТ
1. Ёдгорй Ш. Талош (роман), // «Русская литература», Душанбе-2013.-512с
2. Ёдгорй Ш. Талош (роман, кисми аввал), // Садои Шарк, №8,2009, С. 10-45.
3. Исмоилов Ш. Лексикаи лахчахои водии Рашт.- Душанбе: «Ирфон», 2018.-334с.
4. Калинин А.Б. Лексика русского языка. М.: «МГУ», 1971.-231с.
5. Махмудов М., Чураев F., Бердиев Б. Фарханги гуишхои чанубии забони точикй.- Душанбе:-«Дониш», 2017.-984с.
6. Маъсумй Н. Забон ва услуби Ахмади Дониш. -Душанбе: «Дониш», 1976.-75с.
7. Мухаммадиев М. Лексикаи забони адабии точик. -Душанбе: ДМТ,1997.-192.
8. Неменова Р.Л.,Уураев F. Шеваи чанубии забони точйкй. Чилди 1(фонетика, синтиксис) - Душанбе:-«Дониш», 1980.-331с.
9. Фарханги забони точикй. Чилди 1 ва 2 -Москва: «Советская энциклопедия», 1969.-950.
10. Хоркашев С. Баррасии лингвистии гуруххои мавуни таркиби лугати лахча.- «Душанбе»: Маориф, 2014.-234с.
11. Филипн Ф.П. Проект словаря русскых народных говоров. -Москва - Ленинград: «Издат. АНСССР»., 1961.-197с.
12. Шанский Н.М. Лексикология современного-русского языка.- М.,1972.-327с.
13. Ч,ураев F Забони ман - чахони ман. F. Чураев. -Душанбе: «Эр - граф», 2016. -160 с.
ДИАЛЕКТИЗМХОИ ЛУГАВЙ ДАР РОМАНИ «ТАЛОШ»-И ШОХМУЗАФФАР ЁДГОРЙ
Дар мацола цайд мешавад, ки «диалектизми лексики» аз ду цщат барраси мешавад: а) аз цщати шевашиноси; б) аз цщати услубшиноси. Цихати мухимми диалектизми лексикй -моли хоси шевахои махалли будани онхост. Бо мацсади равшантар баён намудани матлаб профессор F.Цураев диалектизмхои лексикиро, ки хоси нутци гуфтугуии як ё якчанд махаллу минтацахои муайян ба хисоб меоварад, ва онхоро шартан боз ба ду гурух: а) диалектизмхои лугавии пурра; б) диалектизмхои лугавии нопурра цудо мекунанд, ки чунин тавзехот ва таснифот аз назари илми шевашиноси анцом дода шудааст. Калимахои умумии тоцики дар таркиби лугавии шеваи цануби имконияти ба тагйироти овози дучор шуданро доранд, ин цщат бо мисолхои мушаххас нишон дода шудааст. Аз цщати дигар, диалектизмхои лексики дар забони асархои бадеи аз цониби нависандагон мацсаднок истеъмол ёфта, хусусияти услуби пайдо мекунад, ки ин масъала мавзуи бахси илми услубшиноси ба шумор меравад.
Калидвожахр: лугати гуфтугуи, диалектизмхои семантики (маънои), диалектизми лексики, диалектизмхои лексикии пурра ва нопурра, услуби бадеи, забони асари бадеи.
LEXICAL DIALECTICS IN ROMAN "TALOSH"- I SHOHMUZAFFAR YODGORI
This article deals with the "lexical dialectics" is considered in two ways: a) in terms of grammar; b) from the methodological point of view. An important aspect of lexical dialectics is that they are a product of local dialects. In order to clarify the subject, Professor Gh. Juraev divided lexical dialectisms, which are characteristic of the speech of one or more specific regions and regions, and divided them into two groups: a) complete lexical dialectisms; b) distinguish incomplete lexical dialectisms, such explanations and classifications belong to the science of grammar. On the other hand, lexical dialectisms in the language of works of art are purposefully
used by writers and acquire a stylistic character, which is the subject of discussion in the science of stylistics.
Keywords: colloquial dictionary, idioms, lexical dialectic, literary style, language of the work of art.
ЛЕКСИЧЕСКИЕ ДИАЛЕКТИЗМЫ В РОМАНЕ «ТАЛОШ» ШОХМУЗАФФАРА ЁДГОРИ
В данной статье отмечается, что «лексические диалектизмы» являются объектом исследования двух лингвистических наук - далектологии и стилистики. Важным аспектом лексических диалектизмов является тот факт, что они являтся продуктами местных говоров. Чтобы прояснить сущность лексических диалектизмов, которые принадлежат разговорной речи определённой одной или нескольких месностей и регионов, профессор Г. Джураев условно разделил их на две группы: а) полные лексические диалектизмы; б) неполные лексические диалектизмы, которая произведени с точки зрения диалектологии. С другой стороны, лексические диалектизмы целенаправленно используются в языке художественной литературы писателями, которые приобретают стилистические особенности, а рассмотрение этого вопроса входит в сферу задачей стилистики.
Ключевые слова: разговорный словарь, семантические диалектизмы, лексические диалектизмы, литературный стиль, язык художественного произведения.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Умедцони Лоицшо - муаллими калони кафедраи назария ва амалияи забоншиносии Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни. Тел.: (+992) 985474787
Сведения об авторе:
Умеджони Лоикшо - старший преподаватель кафедры теории и практики языкознания Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни. Тел.: (+992) 985474787
About the author:
Umedjoni Loiqsho - a senior lecturer at the Department of Theory and Practice of Linguistics at Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni. Phone: Тел.: (+992) 985474787
ФУНКЦИОНАЛЬНО - СЕМАНТИЧЕСКИЕ РАЗРЯДЫ НАРЕЧИЙ КАК СРЕДСТВО ВЫРАЖЕНИЯ ТЕМПОРАЛЬНЫХ ЗНАЧЕНИЙ В РУССКОМ И УЗБЕКСКОМ ЯЗЫКАХ (НА МАТЕРИАЛЕ РОМАНА ЧИНГИЗА АЙТМАТОВА «И
ДОЛЬШЕ ВЕКА ДЛИТСЯ ДЕНЬ»)
Каримова Д. Э.
Денауский институт предпринимательства и педагогики
Одной из неисследованных областей языкознания до сих пор является сопоставительная грамматика русского и узбекского языков. Многие аспекты сопоставительной грамматики русского и узбекского языков, не были предметом сравнительного исследования русского и узбекского языков, в частности, проблема сопоставительного изучения темпоральности.
Давно интересует лингвистов и по сей день остается одной из основных задач типологии, создание унифицированных способов описания и установление основных принципов сравнения систем различных языков
Слова, которые обозначают признак действия, состояния, признак предмета, признак качества или другого признака, относятся к наречиям в русском и узбекском языках.
Характеризуя наречия времени в сопоставляемых языках, прежде всего, следует отметить, что наиболее дискуссионной частью речи во многих языках является категория наречия.
Е. М. Галкиной - Федорук, В. В. Виноградовым, А. Н. Гвоздевым были прекрасно описаны и классифицированы временные отношения наречия в русском языке.
Затрагивается этот вопрос в узбекском языке в работах профессора Е. Д. Поливанова [11], в статьях академика А. Н. Кононова [10].
Как несклоняемая, неспрягаемая и самостоятельная часть речи, по своим синтаксическим функциям и морфологическим признакам, наречия в русском языке, более четко ограничиваются от других частей речи, чем в узбекском языке.