Научная статья на тему 'КЎРИШ БУЗИЛИШЛАРИНИНГ АСОСИЙ САБАБЛАРИ ВАХАВФ ОМИЛЛАРИ'

КЎРИШ БУЗИЛИШЛАРИНИНГ АСОСИЙ САБАБЛАРИ ВАХАВФ ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Миопия / кўриш саломатлиги / экран вақти / ёруғлик шароити / жисмоний фаоллик / ирсий омиллар / ўсмирлар саломатлиги / кўз муаммолари / Myopia / vision health / screen time / lighting conditions / physical activity / hereditary factors / adolescent health / vision problems

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Д Г. Абдуллаева, М А. Хусанова

Мақола ўсмирлар орасида миопия (яқинни кўриш) тарқалиши ва унинг сабаблари ҳақида ёзилган. Унда экран олдида ўтказиладиган вақт, ёруғлик шароити ва жисмоний фаоллик каби ташқи омилларнинг миопия ривожланишига таъсири таҳлил қилинган. Шунингдек, ирсий омилларнинг ўрни ҳам кўриб чиқилган ва уларнинг таъсири статистик жиҳатдан муҳим эмаслиги аниқланган. Мақолада миопия тарқалишини камайтириш учун тавсиялар ҳам берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MAIN CAUSES AND RISK FACTORS OF VISION DISORDERS

This article discusses the prevalence of myopia (nearsightedness) among adolescents and its causes. It analyzes the impact of external factors such as screen time, lighting conditions, and physical activity levels on the development of myopia. Additionally, the role of hereditary factors is examined, with findings indicating that their influence is statistically insignificant. The article also provides recommendations for reducing the prevalence of myopia

Текст научной работы на тему «КЎРИШ БУЗИЛИШЛАРИНИНГ АСОСИЙ САБАБЛАРИ ВАХАВФ ОМИЛЛАРИ»

IF = 7.921

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center ?21 www.in-academy.uz

ARTICLE INFO

MAIN CAUSES AND RISK FACTORS OF VISION DISORDERS

D.G. Abdullaeva1 M.A. Khusanova 2

xDoctor of Medical Sciences, Associate Professor at Tashkent Medical

Academy

independent PhD candidate at the Military Medical Academy of the Armed Forces of the Republic of Uzbekistan, Senior Lecturer at the NonGovernmental Higher Educational Institution

«ALFRAGANUS UNIVERSITY» https://doi.org/10.5281/zenodo.14868939

ABSTRACT

Received: 06th February 2025 Accepted: 12nd February 2025 Online: 13rd February 2025

KEYWORDS Myopia, vision health, screen time, lighting conditions, physical activity, hereditary factors, adolescent health, vision problems.

This article discusses the prevalence of myopia (nearsightedness) among adolescents and its causes. It analyzes the impact of external factors such as screen time, lighting conditions, and physical activity levels on the development of myopia. Additionally, the role of hereditary factors is examined, with findings indicating that their influence is statistically insignificant. The article also provides recommendations for reducing the prevalence of myopia.

ОСНОВНЫЕ ПРИЧИНЫ И ФАКТОРЫ РИСКА НАРУШЕНИИ ЗРЕНИЯ

Д.Г. Абдуллаева1 М.А. Хусанова2

хДоктор медицинских наук, доцент Ташкентской медицинской академии Самостоятельный соискатель (PhD) Военно-медицинской академии Вооружённых Сил Республики Узбекистан, старший преподаватель негосударственной высшей образовательной организации «ALFRAGANUS UNIVERSITY» https://doi.org/10.5281/zenodo.14868939

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 06th February 2025 Accepted: 12nd February 2025 Online: 13rd February 2025

KEYWORDS Миопия, здоровье зрения, экранное время, условия освещения, физическая

активность,

наследственные факторы, здоровье подростков,

проблемы со зрением.

Статья посвящена распространенности миопии (близорукости) среди подростков и причинам ее возникновения. В ней анализируется влияние внешних факторов, таких как время, проводимое перед экраном, условия освещения и уровень физической активности, на развитие миопии. Также рассматривается роль наследственных факторов, причем установлено, что их влияние статистически незначительно. В статье приведены рекомендации по снижению распространенности миопии.

КУРИШ БУЗИЛИШЛАРИНИНГ АСОСИИ САБАБЛАРИ ВА ХАВФ

ОМИЛЛАРИ Д.Г. Абдуллаева1 М.А.Хусанова2

хТошкент Тиббиёт Академияси тиббиёт фанлари доктори, доцент

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center ?21 www.in-academy.uz

IF = 7.921

2Узбекистон Республикаси Куролли Кучлари х,арбий тиббиёт академияси (PhD) мустацил изланувчиси, Нодавлат олий таълим ташкилоти «ALFRAGANUS UNIVERSITY» катта уцитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.14868939

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 06th February 2025 Accepted: 12nd February 2025 Online: 13rd February 2025

KEYWORDS Миопия, куриш саломатлиги, экран вацти, ёруглик шароити, жисмоний

фаоллик, ирсий омиллар, усмирлар саломатлиги, куз муаммолари

Мацола усмирлар орасида миопия (яцинни куриш) тарцалиши ва унинг сабаблари %ацида ёзилган. Унда экран олдида утказиладиган вацт, ёруглик шароити ва жисмоний фаоллик каби ташци омилларнинг миопия ривожланишига таъсири та%лил цилинган. Шунингдек, ирсий омилларнинг урни %ам куриб чицилган ва уларнинг таъсири статистик жщатдан му%им эмаслиги аницланган. Мацолада миопия тарцалишини камайтириш учун тавсиялар %ам берилган.

КИРИШ. Куриш бузилишлари, айницса миопия ва астенопия, бугунги кунда усмирлар уртасида кенг тарцалган муаммолардан бири хисобланади. Жахон соглицни сацлаш ташкилоти (World Health Organization, 2019) маълумотларига кура, 2050 йилга келиб дунё ахолисининг 50% дан ортиги миопияга чалинган булиши мумкин. Бугунги кунда усмирлар орасида куриш бузилишларининг усиш суръати ортиб бораётгани, асосан, яцин масофада узоц вацт экранга цараб ишлаш, ёруглик шароитларининг нотугрилиги, овцатланиш одатлари ва жисмоний фаолликнинг камлиги каби омиллар билан боглиц эканлиги аницланган (Holden et al., 2016).

Миопия ва астенопия усмирлик даврида купроц ривожланади ва бу жараённи эрта аницлаш х,амда олдини олиш чораларини куриш мухим ах,амият касб этади (Flitcroft, 2012). Астенопия (куз чарчаши) эса компьютерлаштирилган жамиятдаги энг кенг тарцалган муаммолардан бири булиб, 12-18 ёшли усмирларнинг тахминан 70% да кузатилади (Sheppard & Wolffsohn, 2018). Бу холат кузнинг тез чарчаши, огриц, куриш аницлигининг пасайиши ва бош огриги билан тавсифланади.

Ушбу тадцицот Шайхонтохур ва Миробод туманларидаги 10-16 ёш оралигидаги усмир угил болалар иштирокида амалга оширилди. Тадцицот доирасида куриш бузилишларининг асосий сабаблари ва хавф омиллари тах,лил цилинди. Шунингдек, ёруглик шароитлари, экран олдида утказиладиган вацт, жисмоний фаоллик даражаси ва ирсий омиллар каби куришга таъсир этувчи асосий факторлар урганилди.

Тадцицот мацсади. Шайхонтохур ва Миробод туманларидаги 10-16 ёшли усмир угил болалар уртасида куриш бузилишларининг асосий сабаблари ва хавф омилларини аницлаш хамда уларнинг куриш саломатлигига таъсирини бахолашдан иборат.

Тадцицот усуллари. Ушбу тадцицот доирасида Шайхонтохур ва Миробод туманларидаги 10-16 ёшли усмир угил болалар уртасида куриш бузилишларининг асосий сабаблари ва хавф омилларини аницлаш буйича комплекс тахлил амалга

é

Ш:

Курсаткичлар Шайхонтохур тумани (n=2005) Миробод тумани (n=2014) Жами (n=4019)

Нормал куриш (1.0) 1123 (56.0%) 1178 (58.5%) 2301 (57.3%)

Миопия енгил даражада (-0.5D - -3.0D) 598 (29.8%) 567 (28.2%) 1165 (29.0%)

Миопия урта даражада (-3.0D - -6.0D) 198 (9.9%) 189 (9.4%) 387 (9.6%)

Миопия огир даражада (> -6.0D) 86 (4.3%) 80 (4.0%) 166 (4.1%)

Астенопия 734 (36.6%) 698 (34.7%) 1432 (35.6%)

#

Ei

KypcaTKHH^ap Mafixowroxyp TyMaHH (n=2005) MHpoöog TyMaHH (n=2014) ^aMH (n=4019)

BKpaH o^gHga yTKa3H^agHraH BaKT (KyH gaBoMHga)

1 coaTgaH KaM 412 (20.6%) 435 (21.6%) 847 (21.1%)

1-3 coaT 865 (43.2%) 879 (43.6%) 1744 (43.4%)

3-5 coaT 523 (26.1%) 512 (25.4%) 1035 (25.7%)

5 coaTgaH Kyn 205 (10.2%) 188 (9.3%) 393 (9.8%)

EpyF^HK mapoHTH (yKHm Ba KOMnbMTep $oHga.naHHm BaKTHga)

ETap^H 1234 (61.6%) 1298 (64.4%) 2532 (63.0%)

ETapcH3 771 (38.4%) 716 (35.6%) 1487 (37.0%)

^HCMOHHH $ao^HK (KyHAHK x;apaKaT BaKTH)

30 ga^u^agaH KaM 789 (39.3%) 754 (37.4%) 1543 (38.4%)

30-60 ga^H^a 1023 (51.0%) 1058 (52.5%) 2081 (51.8%)

60 ga^H^agaH Kyn 193 (9.7%) 202 (10.0%) 395 (9.8%)

OBKarnaHHm TapTHÖH

Me^epga 1167 (58.2%) 1193 (59.2%) 2360 (58.7%)

HoMyBo^HK; 838 (41.8%) 821 (40.8%) 1659 (41.3%)

BHTaMHRnap HCTeiMo-flH

X,ap KyHH 345 (17.2%) 356 (17.7%) 701 (17.4%)

Ba^TH-Ba^TH 6u^aH 980 (48.9%) 1012 (50.3%) 1992 (49.6%)

680 (33.9%) 646 (32.0%) 1326 (33.0%)

HpcHH oMH^^ap (oTa-oHaga MHonHH ßop^HrH)

Xa 657 (32.8%) 641 (31.8%) 1298 (32.3%)

Myn; 1348 (67.2%) 1373 (68.2%) 2721 (67.7%)

é

Ei

KypcaTKHH^ap MafixoHToxyp TyMaHH Mupoôog TyMaHH XaMH

(n=2005) (n=2014) (n=4019)

y^yB xoHa^apugaru ëpyF^HK gapamacu

300 ^roKcgaH KaM 654 (32.6%) 611 (30.3%) 1265 (31.4%)

300-500 ^roKC 1023 (51.0%) 1052 (52.2%) 2075 (51.6%)

500 ^roKcgaH rorçopu 328 (16.4%) 351 (17.5%) 679 (16.9%)

yft mapoHTHgaru ëpyF^HK gapamacu

200 ^roKcgaH KaM 789 (39.3%) 754 (37.4%) 1543 (38.4%)

200-400 ^roKC 1034 (51.6%) 1078 (53.5%) 2112 (52.5%)

400 ^roKcgaH rorçopu 182 (9.1%) 182 (9.1%) 364 (9.1%)

y^yBHH^apHHHr yTHpum x;o.raTH

TyFpu Ba эргономнк 743 (37.1%) 765 (38.0%) 1508 (37.5%)

KaMHH^HK^ap 926 (46.2%) 941 (46.7%) 1867 (46.5%)

MaB^yg

HoTyFpu Ba ca^ÖHH 336 (16.7%) 308 (15.3%) 644 (16.0%)

Ta^cup^H

é

Ш:

Курсаткичлар Миопияга эга булганлар (n=1718) Миопияга эга булмаганлар (n=2301) p-qiymat

Экран олдида 3.7 ± 1.4 2.5 ± 1.2 <0.001

утказиладиган ва;т

(соат)

Ёруглик даражаси 285 ± 95 340±110 0.003

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

(люкс)

Жисмоний фаоллик 32 ± 15 48 ± 20 <0.001

(да;и;а)

Т-статистика натижалари шуни курсатадики, миопияга эга булган усмирлар уртача 3.7 соат экран олдида ва;т утказган булиб, бу куриш муаммолари йу; болаларга цараганда (2.5 соат) сезиларли даражада куплик цилади (p < 0.001). Шунингдек, миопияга эга булган болаларда укув хоналари ва уй шароитидаги ёруглик даражаси уртача 285 люкс булиб, бу миопияга эга булмаган болаларникидан (340 люкс) анча паст эканлиги аницланди (p = 0.003). Жисмоний фаоллик х,ам миопия билан богли; факторлардан бири булиб, миопияга эга булган усмирлар уртача 32 да;и;а жисмоний фаолликка эга булган булса, куриш муаммолари йу; болаларда бу курсаткич 48 да;и;а ни ташкил этди (p < 0.001).

é

Ш:

Ирсий омиллар (ота-онада миопия борлиги) Миопияга эга булганлар (n=1718) Миопияга эга булмаганлар (n=2301) Жами (n=4019) х2 Р-qiymat

Х,а (ота-онада миопия бор) 657 (32.8%) 641 (31.8%) 1298 (32.3%) 2.14 0.143

Иук (ота-онада миопия йук) 1348 (67.2%) 1373 (68.2%) 2721 (67.7%)

Тах,лил натижаларига кура, х2 = 2.14, р = 0.143, бу эса статистик ах,амиятли фарк мавжуд эмаслигини курсатади. Демак, мазкур тадкикот натижаларига асосан, ота-онасида миопия мавжуд булиши ва болада миопия ривожланиши уртасида кучли статистик богли;лик кузатилмади. Бу шуни англатадики, миопиянинг пайдо булишига асосий таъсир килувчи омиллар ирсийдан кура купрок ташки мух,ит омиллари, яъни экран олдида утказиладиган ва;т, ёруглик шароитлари ва жисмоний фаоллик билан боглик булиши мумкин.

Хулоса. Ушбу тадкикот натижаларига кура, миопия ривожланишига таъсир килувчи асосий омиллар ани;ланди. Экран олдида утказиладиган вактнинг узоклиги, ёруглик шароитларининг пастлиги ва жисмоний фаолликнинг камлиги миопия таркалишига салбий таъсир курсатиши маълум булди. Т-статистика натижаларига кура, миопияга эга булган усмирлар уртача 3.7 соат экран олдида ва;т утказган булиб, бу миопияга эга булмаган болаларга Караганда сезиларли даражада куп эканлиги ани;ланди. Шунингдек, паст ёруглик даражаси х,ам куриш муаммоларини кучайтириши мумкинлиги маълум булди, чунки миопияга эга булган болаларнинг уртача ёруглик даражаси 285 люкс булиб, бу меъёрга мос эмас. Жисмоний фаоллик даражаси х,ам миопияга таъсир килувчи мух,им факторлардан бири булиб, миопияга эга усмирлар уртача 32 да;и;а жисмоний фаолликка эга булган, бу эса тавсия этилган нормадан паст.

Ирсий омиллар ва миопия уртасидаги богли;лик х2-тест оркали бах,оланди. Ота-онасида миопия мавжуд булган болаларда миопия таркалиш даражаси бироз ю;ориро; булгани аникланди, аммо бу статистик жих,атдан ах,амиятли эмаслиги тасдикланди (х2 = 2.14, р = 0.143). Бу х,олат шуни курсатадики, миопиянинг асосий ривожлантирувчи сабаблари ирсий омиллардан кура ташки мух,ит таъсири билан боглик булиши мумкин. Шунинг учун профилактик чора-тадбирлар сифатида экран олдида утказиладиган вактни чеклаш, ёруглик шароитларини яхшилаш, жисмоний фаолликни ошириш ва мунтазам офтальмолог куриги тавсия этилади. Ушбу чоралар оркали усмирлар орасида миопия таркалишини камайтириш ва куриш саломатлигини яхшилаш мумкин.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center IF = 7.921 www.in-academy.uz

References:

1. Dolgin, E. (2015). The myopia boom. Nature, 519(7543), 276-278. https://doi.org/10.1038/519276a

2. Morgan, I. G., Ohno-Matsui, K., & Saw, S. M. (2012). Myopia. The Lancet, 379(9827), 1739-1748. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)60272-4

3. Rose, K. A., Morgan, I. G., Ip, J., Kifley, A., Huynh, S., Smith, W., & Mitchell, P. (2008). Outdoor activity reduces the prevalence of myopia in children. Ophthalmology, 115(8), 12791285. https://doi.org/10.1016/jj.ophtha.2007.12.019

4. Wu, P. C., Tsai, C. L., Wu, H. L., Yang, Y. H., & Kuo, H. K. (2013). Outdoor activity during class recess reduces myopia onset and progression in school children. Ophthalmology, 120(5), 1080-1085. https://doi.org/10.1016/j.ophtha.2012.11.009

5. He, M., Xiang, F., Zeng, Y., Mai, J., Chen, Q., Zhang, J., ... & Morgan, I. G. (2015). Effect of time spent outdoors at school on the development of myopia among children in China: A randomized clinical trial. JAMA, 314(11), 1142-1148. https://doi.org/10.1001/jama.2015.10803

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.