İSTEHSALAT BINALARINDA TEMPERATURE-NӘMLIK REJIMLӘRININ AVTOMATIK TӘNZIMLӘNMӘSI Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

iSTEHSALAT BINALARINDA TEMPERATURE-N9MLIK REJIMLÖRININ AVTOMATIK T9NZIML9NM9SI

R9HÍMOV R9HÍM M9H9MM9D oglu

Azarbaycan Dövlat Neft va Sanaye Universiteti,"Elektronika va avtomatika"

kafedrasinin dosenti

N9BÍYEV F9RÍD QAFUR oglu

Azarbaycan Dövlat Neft va Sanaye Universiteti,"Elektronika va avtomatika" kafedrasinin

magistranti

Annotasiya: Mikroiqlim göstaricilarinin mdqbul dayarlarini tamin edarkan, strukturlarim vd ya cihazlarim (ekranlar va s.) ï§ sahasini ahata edan daxili sathlarin temperaturu hadlari açmamalidir. müayyan i§ kateqoriyalari ûçûn hava istiliyinin icaza verilan qiymatlari nazara alimr. Istehsal texnologiyasimn çartlarina uygun olaraq sabit temperaturun va ya temperaturun va havamn nisbi rütubatinin süni §akilda saxlanmasi talab olunan istehsalat yerlarinda havamn temperaturu va nisbi rütubatinin optimalparametrlar daxilinda götürülmasina icaza verilir. Iki mövqeli temperatur nazarati ila tamin olunan istilik miqdari yalniz iki saviyyada tayin edila bilar - maksimum va minimum. Tayin olunmuç tanzimlanmiç temperaturu qorumaq ûçûn maksimal istilik miqdari lazimindan çox, minimum - az olmalidir. Bu halda havanin temperaturu tayin edilmiç qiymat atrafinda dayiçir, yani avtoraqs adlanan rejim qurulur. Bir qayda olaraq, sanaye binalarini kondisionerlaçdirarkan mikroiqlim çaraitinin optimal parametrlarina riayat edilmalidir. Böyük istilik emissiyalari va ya böyük arazilar olan otaqlar ûçûn maqbulparametrlar verilir.

Açar sözlar: mikroiqlim standartlari, mikroiqlim parametrlari, , nisbi rütubat va havanin sürati, termotanzimlama, havanin temperature, mövqeli tanzimlayicilar, ikimövqeyli tanzimlama.

Mikroiqlim ügün talablar .Sanaye binalarinin mikroiqliminin tanzimlanmasi sanaye binalarinin mikroiqlimi ü9ün sanitariya standartlari ila müayyan edilir. Temperatur, rütubat va havanin sürati ilin fasli, yerina yetirilan fiziki i§larin kateqoriyasi, habela istehsalat binalarinda istilik amala galma saviyyasi nazara alinmaqla standartla§dirilir.

Optimal mikroiqlim standartlari. Bu, istehsal §araitinda bir insana uzun müddat va sistematik maruz qalma ila termotanzimlama mexanizmlarini garginla§dirmadan badanin normal istilik vaziyyatinin qorunmasini tamin edan mikroiqlim parametrlarinin birla§masidir. Onlar istilik rahatligi hissi verir va yüksak performans ü9ün ilkin §artlar yaradir.

Maqbul mikroiqlim standartlari. Bu, mikroiqlim parametrlarinin macmusudur ki, insana uzun müddat va sistematik maruz qaldiqda, fizioloji haddan kanara 9ixmayan termotanzimlama mexanizmlarinda garginlikla mü§ayiat olunan badanin istilik vaziyyatinda tez ba§ veran va tez normalla§an dayi§ikliklara sabab ola bilar. Narahatliq hisslari yarana bilar, saglamliginiz pisla§a va performansiniz azala bilar.Bir qayda olaraq, sanaye binalarini kondisionerla§dirarkan mikroiqlim §araitinin optimal parametrlarina riayat edilmalidir. Böyük istilik emissiyalari va ya böyük arazilar olan otaqlar ü9ün maqbul parametrlar verilir.

Mikroiqlimi normalla§dirarkan i§in §iddati kateqoriyasi badanin ümumi enerji istehlaki nazara alinmaqla yerina yetirilan i§a uygun olaraq tayin edilir. Yüngül (I kateqoriya) i§ oturaraq va ya ayaq üsta yerina yetirilir, enerji sarfiyyati 172 J/s-a qadardir (masalan, zavodun idaraedici i§gilari).

Orta i§ (IIa kateqoriyasi) daimi yerimayi nazarda tutur, lakin agir cisimlari harakat etdirmadan enerji sarfiyyati 172-232 C/s ta§kil edir (masalan, operator i§9ilari).

Orta i§ (kateqoriya IIb) yerimak va 10 kq-a qadar agir cisimlari harakat etdirmakdan ibaratdir, enerji sarfi 232-293 C/s ta§kil edir. Qida sanayesi i§larinin aksariyyati bu i§ kateqoriyasina aiddir.

Agir i§ (III kateqoriya) 10 kq-dan artiq 9akilarin daimi harakati va da§inmasi, enerji sarfi -293 C/s-dan 9ox (masalan, yüklayicilarin i§i) ila baglidir. [1,s.130-132; 2,s.446-449;3,s126-127].

Taqdim olunan mikroiqlim parametrlari bir sira hallarda aydinla§dirila bilar.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Qizdirilan istehsalat binalarinda, elaca da har bir i§9inin 50-100 m2-a qadar dö§ama sahasi olan hassas istiliyin ahamiyyatli daracada artiq oldugu otaqlarda soyuq havada daimi i§ yerlarindan kanarda havanin temperaturunun a§agi salinmasina icaza verilir. va normalla§dirilmi§lara nisbatan ilin ke9id dövrlari: 12°C-a qadar - yüngül i§ ü9ün, 10°C-a qadar - orta i§ ü9ün va 8°C-dak - agir i§ ü9ün i§layir. Eyni zamanda i§ yerlarinda Cadval üzra meteoroloji §arait saxlanilir.

Istehsal sahdldrinin i§ yerindd temperaturun, nisbi rütubdtin vd havanin sürdtinin optimal normalari

Cadval 1

Havanin ..T. . . .. . x n/ Hava tezliyi,

Nisbi rutubat, % , ^ , temperaturu, m/s, artiq deyil

20-23 60-40 0,2 18-20 60-40 0,2

17-19 60-40 0,3 16-18 60-40 0,3 22-25 60-40 0,2

21-23 60-40 0,3 20-22 60-40 0,4

18-21 60-40 0,5

hava sürdtinin

ilin fasli

Soyuq va dövrlari

isti dövr

i§in kateqoriyasi

Asan - I ke9id Orta daracali agirliq - IIa Orta agirliq - IIb Agir - III Asan - I

Orta daracali agirliq - IIa Orta agirliq - IIb Agir - III

Sdnaye mdhdlldldrinin buraxilabildn normativldri

i§ yerindd temperaturun,

I§in kateqoriyasi

Havanin Nisbi rütubat, %, Hava tezliyi

temperaturu,°C artiq deyil m/s, artiq deyil

Asan - I 19-25

Orta daracali agirliq - IIa 17-23

Orta agirliq - IIb 15-21

Agir - III 13-19

75 75 75 75

0,2 0,3 0,4 0,5

Vd

Cadval 2

Daimi i§ yerindan

kanarda havanin

temperaturu, °C

15-26

13 -24

13 -24

12-19

2. Bir i§9iya dü§an dö§ama sahasi 100 m2-dan 90X olan istehsalat binalarinda temperatur, nisbi rütubat va havanin sürati cadvalda verilmi§dir. 2, yalniz daimi i§ yerlarinda tamin edilmalidir.

3. öhamiyyatli rütubat buraxan otaqlarda, daimi i§ yerlarinda cadvalda verilmi§ havanin nisbi rütubatinin artirilmasina icaza verilir. 1, isti mövsüm ü9ün:

- istilik va rütubat nisbati 6279 kJ/kq-dan az, lakin 4186 kJ/kq-dan 90X olduqda - 10%-dan 9ox olmayan, lakin 75%-dan 9ox olmayan;

- istilik va rütubat nisbati 4186 kJ/kq-dan az olduqda - 20%-dan 9ox olmayan, lakin 75%-dan 9ox olmayan.

Bu halda, binalarda havanin temperaturu yüngül va orta i§ ü9ün 28 ° C-dan, agir i§larda isa 26 ° C-dan 9ox olmamalidir.

4. istehsal texnologiyasinin §artlarina uygun olaraq sabit temperaturun va ya temperaturun va havanin nisbi rütubatinin süni §akilda saxlanmasi talab olunan istehsalat yerlarinda havanin temperaturu va nisbi rütubatinin optimal parametrlar daxilinda götürülmasina icaza verilir. ilin bütün dövrlarinda (2°C, lakin 25°C-dan 9ox olmamaq §arti ila) ilin isti va soyuq dövrlari ü9ün bu kateqoriya i§ va istehsal sahalarinin xüsusiyyatlari nazara alinir.

5. 9n isti ayda xarici havanin orta temperaturu 25 ° C-dan (agir i§ ü9ün 23 ° C) artiq olduqda, daimi i§ yerlarinda istehsal binalarinda icaza verilan hava temperaturu ilin isti dövründa artirila bilar 3 ° C-a qadar, lakin 31° C-dan yüksak olmayan - hassas istiliyin bir qadar 9ox oldugu otaqlarda; 5 ° C-a qadar, lakin 33 ° C-dan yüksak olmayan - hassas istiliyin ahamiyyatli daracada artiq oldugu otaqlarda; 2°C, lakin 30° C-dan 9ox olmayan - istehsal texnologiyasina uygun olaraq, haddindan

artiq hassas istilik miqdarindan asili olmayaraq, temperaturun va nisbi havanin rütubatinin süni saxlanmasi talab olunan otaqlarda agir fiziki i§ zamani icaza verilan hava temperaturunu a§maq ûçûn göstarilan bütün göstaricilar 2° C açagi olmalidir. Sanaye binalarinin mikroiqlimi ûçûn Sanitariya Standartlarina uygun olaraq, i§in §iddatina göra bölünmasi i§ zamani badanin ümumi enerji istehlaki asasinda hayata keçirilir. [4,s.25-28; 5,s.198-202;3].

Yüngül fiziki i§ ûçûn (I kateqoriya) enerji sarfiyyati 504 kC-a qadar (120 kkal/saat) -kateqoriya Ia va 504-dan 630 kC-a qadar (120-dan 150 kkal/saat) - kateqoriya Ib.

Ia kateqoriyasina oturarkan yerina yetirilan va fiziki güc talab etmayan içlar daxildir. Ib kateqoriyasina oturarkan, ayaq üsta durarkan va ya gazinti ila alaqali va müayyan fiziki stressla mü§ayiat olunan içlar daxildir.

Orta fiziki amak (II kateqoriya) enerji sarfiyyati 630-840 kC (150-dan 200 kkal/saat) -kateqoriya IIa va 840-dan 1050 kC-a qadar (200-dan 250 kkal/saat) - II b kateqoriyasina qadar olan i§lari ahata edir.

IIa kateqoriyasina yerima, kiçik (1 kq-a qadar) mahsullarin va ya açyalarin ayaq üsta va ya oturan vaziyyatda harakat etdirilmasi ila bagli va müayyan fiziki güc talab edan içlar daxildir. IIb kateqoriyasina ayaq üsta yerina yetirilan, yeri§la bagli, kiçik (10 kq-a qadar) agirliqlarin daçinmasi va orta fiziki garginlikla mü§ayiat olunan içlar daxildir.

Agir fiziki i§ (III kateqoriya) enerji sarfiyyati 1050 kC-dan (250 kkal/saat) artiq olan i§lari ahata edir.

Mikroiqlim göstaricilarinin maqbul dayarlari texnoloji istehsal talablarina, texniki va iqtisadi sabablara göra optimal standartlari tamin etmak hala mümkün olmadigi hallarda müayyan edilir (Cadval 3).

Optimal mikroiqlim göstaricilarini tamin edarkan konstruksiyalarin (divarlarin, dö§amalarin, tavanlarin) va ya cihazlarin (ekranlar va s.) i§ sahasini ahata edan daxili sathlarin temperaturu, habela texnoloji avadanliqlarin va ya onun xarici sathlarinin temperaturu. Baglayici qurgular müayyan i§ kateqoriyalari üçün müayyan edilmi§ optimal hava temperaturu dayarlarindan 2 ° C-dan çox olmamalidir. Qapali konstruksiyalarin daxili sathlarinin temperaturu optimal hava temperaturu dayarlarindan a§agi va ya yüksak olduqda, i§ yerlari onlardan an azi 1 m masafada, i§ sahasinin hündürlüyünda va üfüqi hissasinda havanin temperaturu farqlari, onun növba zamani dayiçiklik içlarin ayri-ayri kateqoriyalari üçün optimal temperaturdan kanara çixmamalidir.

ilin soyuq dövründa i§ yerlarini pancara açiliçlarinin §ü§ali sathlarindan radiasiya soyutmasindan, isti dövrda isa birbaça güna§ içigindan qorumaq üçün tadbirlar görülür. [6,s.105-108; 7,s.285-288;3].

Mikroiqlim göstaricilarinin maqbul dayarlarini tamin edarkan, strukturlarin (divarlarin, dö§amalarin, tavanlarin) va ya cihazlarin (ekranlar va s.) i§ sahasini ahata edan daxili sathlarin temperaturu hadlari açmamalidir. müayyan i§ kateqoriyalari üçün hava istiliyinin icaza verilan qiymatlari nazara alinir. Bütün i§ kateqoriyalarinda i§ zonasinin hündürlüyünda hava istiliyinin dayiçmasina 3 daracaya qadar icaza verilir.

Sanaye binalarinin 1§ zonasinda standartla§dirilmi§ Temperatur, Nisbi rütubat va hava sürdti (sanaye binalarinin mikroiqliminin sanitariya standartlarina uygun olaraq)

Cadval 3

Temperatur, °C Nisbi rütubat, % Sürat, m/s

Yuxari Alt T ,.

hadd hüdud Icazali i§

ilin • ... yerlarinda

dövrü i^in kateqoriyasi Optimal i§ yer arina Optimal yerlarinda optiinal, ^H

(daimi va daha yox (daimi va

p* n** p* N** qeyri-daimi), qeyri-

artiq olmayan daimi)

I§iq - Ia 22-24 25 20 21 18 40-60 75

Asan - Ib 21-23 24 25 20 17 40-60 75

Soyuq ^ d9r9c9h 18-20 23 24 17 15 40-60 75 J agirliq - IIa

Orta agirliq - IIb 17-19 21 23 15 13 40-60 75

16-18 19 20 13 12 40-60 75

isti

0,1 0,1 0,2 0,2 0,3

Agir - III

i§iq - Ia 23-25 28 30 22 20 40-60 55 - 28°C-da 0,1

Yüngül 9aki - ib 22-24 28 30 21 19 40-60 60 - 27°C-da 0,2

Orta daracali

21-23 27 29 18 17 40-60 65 - 26°C-da 0,3

agirliq - IIa

Orta agirliq - IIb 20-22 27 29 16 15 40-60 70 - 25°C-da 0,3

75 - 24°C va

Agir - III 18-20 26 28 15 13 40-60 a§agi 0,4

temperaturda

0.1-dan 90X deyil

0,2-dan 90X deyil

0,3-dan 9ox deyil

0,4-dan 9ox deyil

0,5-dan 9ox deyil

0,1-0,2 0,1-0,3

0,2-0,4

0,2-0,5

0,2-0,6

Mövqeli (rele) temperatur tanzimlayicilari. Mövqeli tanzimlayicilar tanzimlama orqanin iki va ya Ü9 müayyan vaziyyatini tuta bilar §axslardir. Elektrik isitma qurgularinda iki va Ü9 mövqeli tanzimlayicilardan istifada olunur. Onlar sadadir vaistismarda etibarlidirlar.

§akil 1 -da Havanin temperaturunun ikimövqeyli tanzimlama sxemi göstarilmi§dir.

-eS-

§akil 1. Havanin temperaturunun ikimövqeyli tanzimlama sxemi: 1 - tanzimlayici obyekt, 2 - öl9ü körpüsü, 3 - qütbla§mi§ rele, 4 - müharrikin hayacanlanma dolagi, 5 - müharrikin lövbar dolagi, 6 - reduktor, 7 - calorif.

idaraetma obyektinda temperaturu idara etmak ûçûn olçû kórpüsünün 2-ci qolunun birina daxil olan TC-nin termomüqavimat tatbiq edilir. Korpü müqavimatlarinin qiymatlari ela seçilir ki, müayyan temperaturda korpü tarazlanir, yani korpünün diaqonalinda garginlik sifira barabar olur. Temperatur qalxdiqda olçma korpüsünün diaqonalinda daxil olan qütbla§mi§ rele 3 sabit carayan elektrik müharrikinin 4-cüdolagindan birina keçir. Bu keçid 6-ci reduktorun komayi ila kalorifer 7-nin qar§isindaki hava klapanini baglayir. Havanin temperaturu açagi dü§dükda hava klapani tamamila açilir.

iki movqeli temperatur nazarati ila tamin olunan istilik miqdari yalniz iki saviyyada tayin edila bilar - maksimum va minimum. Tayin olunmuç tanzimlanmiç temperaturu qorumaq ^ün maksimal istilik miqdari lazimindan çox, minimum - az olmalidir. Bu halda havanin temperaturu tayin edilmiç qiymat atrafindadayiçir, yani avtoraqs adlanan rejim qurulur(§akil 2).

xh va xb temperaturlarina uygun xatlar qeyrihassasliq zonasinin açagi va yuxari sarhadlarini müayyan edir. Tanzimlanan obyektin temperaturu, azalan, qiymat th-ya çatdiqda, darhal verilan istilik miqdari artir va obyektin temperaturu artmaga baçlayir. xb qiymatina çatdiqdan sonra tanzimlayici istilik ehtiyatini azaldir, temperatur isa azalir.

x/fi

*

и ;

Зона wyUmkmtAbfWKM

i

1

»» +

" 2x

0 * я-

a о

§akil 2. iki movqeli tanzimlayicinin zaman diaqrami (a) va iki movqeli tanzimlayicinin statik xarakteristikasi (b).

Temperaturun artmasi va azalmasinin surati idara olunan obyektin xassalarindan va onun zaman xarakterindan asilidir. istilik tachizatinda ba§ veran dayiçikliklar darhal temperaturun dayiçmasina sabab olarsa, temperatur dayiçmalari qeyrihassasliq zonasinin hududlarindan kanara çixmir, yani tanzimlanan obyektin gecikmasi ba§ vermir.

Qeyrihassasliq zonasinin azalmasi ila temperatur raqslarinin amplitudasi xh = xb-da sifira qadar azalir. Lakin bunun uçun istilik tachizati sonsuz daracada yuksak tezlikla dayiçdirilmalidir. Bunu praktikada yerina yetirmak olduqca çatindir.. Onlarda nizamlama prosesi taqriban açagidaki kimi davam edir. [7,s. 286-288; 8,s.95-99].

Nazarat olunan cismin temperaturu dayar th-a azaldiqda istilik tachizati darhal dayiçir, lakin gecikma sababindan temperatur bir muddat azalmaga davam edir. Sonra o, qiymat tb-ya qalxir va bu zaman istilik tachizati darhal azalir. Temperatur bir muddat qalxmaga davam edir, sonra istilik tachizatinin azalmasi, temperaturun azalmasina sabab olur va bu proses yenidan takrarlanir.

Çakil 3, b iki movqeli tanzimlayicinin statik xarakteristikasini gostarir. Bundan sonra obyekt uzarinda tanzimlama effekti yalniz iki qiymat ala bilar: maksimum va minimum. Nazara alinan numunada maksimum hava klapani (bax: §akil 2) tam açiq oldugu movqeya uygun galir, minimum - klapan baglandiqda.

Tanzimlama xarakterli tasir alamati tanzimlanan dayarin (temperaturun) onun muayyan edilmiç dayarindan sapma alamati ila muayyan edilir Tanzimlama xarakterli tasir alamati daimidir. Butun iki movqeli tanzimlayicilarin a histeris zonasi var. Bu, elektromaqnit relsinin i§adu§ma va buraxiliç carayanlarinin farqina gora ba§ verir.

Avtomatik temperatura nazarat uçun proqram sistemlari.

Proqram nazaratini hayata keçirmak uçun tanzimlayicinin tayinina (tayin etdiyi noqtaya) daim tasir etmak zaruridir ki, tanzimlanan dayar avvalcadan muayyan edilmiç qanuna asasan dayiçsin. Bu maqsadla tanzimlayici tuninq bolmasi proqram elementi ila tachiz edilmiçdir. Bu, muayyan dayarin dayiçdirilmasi qanunun tasbitina xidmat edan cihazdir.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Elektrik isitma zamani SAR-in aktuatoru elektrik isitma elementlarinin hissalarinin

dayi§dirilmasina va ya söndürülmasina tasir eda bilar. Bununla da, istilik qurgusunun temperaturu

müayyan edilmi§ proqrama uygun olaraq dayi§ir. Süni iqlim qurgularinda hava temperaturu va

rütubatin proqram nazarati geni§ istifada olunur.

ÍSTIFAD9 OLUNAN 9D9BIYYAT

1. Соколова В.С., Зайченко И.В. Анализ требований к микроклимату при производстве изделий авиационной техники и перспективы использования абсорбционной установки для управления микроклиматом // Передовые инновационные разработки. Перспективы и опыт использования, проблемы внедрения в производство. Сборник научных статей по итогам второй международной научной конференции. Казань, 2019 С. 130-132.

2. Соколова В.С., Зайченко И.В. Особенности управления микроклиматом при производстве изделий авиационной техники // Молодежь и наука: актуальные проблемы фундаментальных и прикладных исследований. Материалы II Всероссийской национальной научной конференции студентов, аспирантов и молодых ученых. 2019 С. 446-449.

3. Войтенко, В.С. Параметрические и программируемые системы управления вентиляцией A-CLIMA [Текст] / В.С. Войтенко, С.В. Вендин // В книге: Материалы международной студенческой научной конференции. Майский: ФГБОУ ВО Белгородский ГАУ, 2015. С. 209

4. Зайченко И.В., Соколова В.С., Бажеряну В.В. Моделирование процесса функционирования и оптимизация параметров дефлегматора совмещенного типа в абсорбционных системах тригенерации малой мощности // Перспективы науки. 2020. № 3 (126). С. 25-28.

5. Болдырев В.В., Горькавый М.А., Егорова В.П. Технико-экономическое обоснование разработки инновационного продукта, направленного на применение возобновляемых источников энергии в местных системах отопления, расположенных на территории Хабаровского края // Молодежь и наука: актуальные проблемы фундаментальных и прикладных исследований. материалы II Всероссийской национальной научной конференции студентов, аспирантов и молодых ученых, в 3 ч. Комсомольск-на-Амуре, 2020. С. 198-202.

6. Гончарова С.А., Зайченко И.В. Алгоритм расчёта рациональной формы роботизированного сиденья и оценка комфортности // Научно-техническое творчество аспирантов и студентов. материалы всероссийской научно-технической конференции студентов и аспирантов. 2018. С. 259.

7. Гончарова С.А., Зайченко И.В. Разработка роботизированного корректора с автоматически изменяющимся профилем для повышения качества работы сотрудников на производстве // Молодежь и наука: актуальные проблемы фундаментальных и прикладных исследований студентов, аспирантов и молодых ученых. 2019. С. 285-288.

8. Гордин С.А., Зайченко И.В. Об интеллектуальной адаптации пидрегулирования в системах управления котлов малой мощности // Современная наука: актуальные проблемы теории и практики. Серия: Естественные и технические науки. 2020. № 3. С. 95-99.