CC BY
1
Mo 'minjonov N.N.
Namangan Muhandislik Qurilish instituti stajyor-o 'qituvchisi
ISHLAB CHIQARISH KORHONALARIDAN CHIQAYOTGAN ZARARLI MODDALARNI AHOLI TURMUSH TARZIGA TA'SIRI
Annotasiya:Ushbu maqolada ish joyidagi shovqin xodimlarning sog'lig'iga ta'siri, shovqinning meyorlari, Shovqin darajalarini tekshirishga va o'lchov asboblariga bo 'lgan umumiy talablar, shovqinning salbiy ta 'sir qilishini oldini olish bo 'yicha fikr yuritilgan.
Kalit so 'zlar: Shovqinning ruxsat etilgan darajalari, decibel, tovush bosimi oktava, akustik rejim, tovush manbasi, tovushni izolatsiya qilish.
Mominjanov N. N. Trainee-teacher
of the Namangan Engineering and Construction Institute
IMPACT OF HARMFUL SUBSTANCES EMITTED FROM PRODUCTION ENTERPRISES ON THE LIFESTYLE OF THE
POPULATION
Abstract: This article discusses the effects of noise in the workplace on the health of employees, noise standards, general requirements for monitoring noise levels and measuring devices, and prevention of negative effects of noise.
Key words: permissible levels of noise, decibel, sound pressure octave, acoustic mode, sound source, sound insulation.
Aslida, odamlarni bezovta qiladigan barcha ma'nosiz va baland tovushlami shovqin deb atash mumkin. Uzoq vaqt davomida shovqinga duch keladigan xodimlar ham psixologik, ham jismoniy salomatlik muammolariga duch kelishlari mumkin. ayniqsa eshitish bilan bog'liq sog'liq muammolari, ish joyidagi shovqin tufayli eng ko'p uchraydigan narsalardan biridir [1].
Ish joyidagi shovqin xodimlarning sog'lig'iga ta'sir qilish uchun juda yuqori ekanligini tushunish uchun maxsus ishlab chiqilgan qurilmalar mavjud. Ushbu qurilmalar atrofdagi shovqinni yoki ma'lum bir odam ta'sir qiladigan shovqinni o'lchashi mumkin.
Mamlakatimizda 8 soatlik ish kunida xodimlarning o'rtacha shovqin darajasi qulog'ini himoya qilish vositalaridan foydalanilganmi yoki yo'qligidan qat'i nazar, 87 desibeldan oshmasligi kerak. Ya'ni, bu shovqin darajasi atrofdagi shovqin darajasi emas, balki quloqqa yetib boradigan shovqin darajasi. Boshqacha qilib aytganda, buni hisoblashda, agar quloqni himoya qilish vositasi ishlatilsa, uning himoya ta'sirini ham hisobga olish kerak [2].
Shovqin darajasi 85 desibeldan oshadigan ishlarda kuniga bitta xodim kuniga 7,5 soatgacha ishlashi mumkin. Mehnat va ijtimoiy ta'minot vazirligi 2013-da ishchilarni shovqin bilan bog'liq xavflardan himoya qilish to'g'risida nizom chiqardi. Ushbu qoida yuqori shovqin darajasi yuqori bo'lgan muhitda ishlaydigan odamlarni shovqin, ayniqsa eshitish bilan bog'liq xavflar natijasida kelib chiqishi mumkin bo'lgan sog'liq va xavfsizlik xavflaridan himoya qilish uchun minimal talablarni aniqlash uchun ishlab chiqilgan [3].
Shovqinning ruxsat etilgan darajalari
Obyekt nomlari O'lchash o'tkazish joylari Tovushning ruxsat etilgan darajasi, dBA
LA ekv (ekvivalentli) LAmaks (maksimal)
1. Konsertlar vaqtida konsert va boshqa zallarda Parterning birinchi 5 qatordagi tomoshabin o'rindiqlari oldida 85 90
2. Diskoteka va tungi klub zallarida Tovush manbasidan 2m masofada 85 90
3.Elektroakustik qurilmalar bilan musiqa chalinganda restoran, kafe, bar va boshqa umumiy ovqatlanish shaxobchalari zallarida Tovush manbalariga yaqin bo'lgan stollar oldida 65 70
4. Istirohat bog'lari, bog'lar va dam olish zonalarida ochiq konsert va raqs maydonlarida Tovush manbasidan 2m masofada 85 90
Tovush bosimi oktava (dB) darajalari, tovushning ekvivalent (dBA) darajalari, tovushning maksimal (dBA) darajalari 23337-14-son "Turar joylarda, jamoat binolari va aholi yashash hududlarida shovqinni o'lchash uslublari" davlatlararo standartga muvofiq o'lchanadi.
Transport magistrallarida akustik rejimni tekshirish 20444-2014-son "Shovqin. Transport oqimlari. Shovqin tavsifini o'lchash uslublari" davlatlararo standartga (ISO 1996-1:2003, NEO) muvofiq olib boriladi.
Aholi yashash hududlaгidan uchib o'tadigan samolyot^ shovqini 22283-14-son "Aviatsion shovqin. Aholi yashash hududlarida гuxsat etilgan shovqin darajalaгi va o'lchash uslublari" davlatlaгaгo standaгt bo'yicha o'lchanadi va gigiyenik baholanadi.
Tuгar joy va jamoat joylarida hamda aholi yashash hududlarida shovqin darajasini o'lchash amaldagi me'yorlar bo'yicha гuxsat etilgan shovqin miqdorini aniqlash, shovqinni kamaytiгish bo'yicha tadbiriami ishlab chiqish va ushbu tadbri^ samaгadoгligini baholash, yo'l taimoqlari shovqin kaгtasini tuzish maqsadida, shuningdek aholining muгojaatlariga asosan o'tkaziladi.
Shovqinning salbiy ta'sir qilishini oldini olish bo'yicha tadbirlar
Aholini shovqindan himoya qilish injene^texnik va tashkiliy tadbri^ natijasida ta'minlanadi.
Injeneг-texnik choгa-tadbiгlaг (tovushni izolatsiya qilish, binolami akustik jihatdan oqilona loyihalashtirish, ventilatsiya va konditsioneriash tarmoqlaгida shovqinni pasaytiгishni joгiy etish, xonalaTga akustik ishlov beгish) va nazariy hisobga ko'гa, 2.01.08-96-son "Shovqindan himoya" QMKga muvofiq, obyektlaгda shovqinni kamaytirish bo'yicha shovqinni himoyalovchi maxsus ekran^ o'matish va daгaxtzoгlaг tashkil etish bo'yicha amalga oshiгiladi.
Tashkiliy choral sifatida kunduzgi vaqtda 80dBA dan yuqoгi daгajada shovqin hosil qiladigan shovqinli tгanspoгt vositalami va reaktiv samolyotlami haгakatlanishini cheklash choralari ko'гilishi zaгuг.
Aholi yashash hududlarida radiofikatsiya maksimal daгajada cheklanishi lozim, ayrim hollaгda O'zbekiston Respublikasi Axborat texnologiyalaгi va komшunikatsiyalaгini гivojlantiгish vaziriigi hududiy oгganlaгi tomonidan tuгaг joy binolaridan 2 metг masofa uzoqlikda, dam olish joylaгi chegaгalari, uylari, sanatoгiy hududlaгi va boshqa obyektlaráa гuxsat etilgan shovqin daгajasidan oshib ketmasligi sharti bilan гuxsat beriladi.
Konseгt, to'y, yubiley va boshqa tantanalaráa tovush chiqaгuvchi va tovushni kuchaytimvchi quгilmalaгdan foydalaniladigan ansambllami va boshqa gumhlaming musiqa asboblaгini tovush darajalari ushbu tadbiг o'tkazilayotgan obyektlaráa (гestoгan, kafe, tantana uylaгi yoki aholi yashash (mahallala^ hududlaгi) kunduzi va tungi vaqtlaг uchun mxsat etilgan daгajalaгdan oshib ketishi mumkin emas.
Konseгtlaгda, to'ylaгda, yubileylaгda va boshqa tantanalaráa ovozni takroгlaydigan va ovozni kuchaytiradigan asboblaгdan foydalanadigan musiqa ansambllari va boshqa musiqa gurnhlari musiqa asboblaгining shovqin daгajasi soat 23.00 dan so'ng ushbu tadbuto bo'lib o'tadigan obyektto (гestoгan, kafe, tadbn uylaгi va boshqa ochiq hududto zallaгi (mahallalar) uchun belgilangan me'yoгlaгdan oshib ketmasligi keгak.
Тшж joylaгda yakka taгtibda yoki jamoat mehnat faoliyati amalga oshiгilayotganda qo'shni yashash xonalaгiga kiгib boгadigan shovqin darajasi kunduzi ham, kechasi ham bu xona^ uchun oktava tovush bosimi (dB) va tovush ekvivalenti (dBA) daгajalaгidan oshib ketmasligi kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
l.O'zbekiston respublikasi bosh davlat sanitariya vrachining 2020-yil 29-dekabrda 5-son qarori.
2. Nozimjon, M., & Abdurakhim, K. (2023). to the question of analysis of industrial and environmental safety management systems. Universum: технические науки, (2-5 (107)), 20-23
3. Mo'Minjonov, N. N. (2024). XAVFSIZ HARAKATNI TASHKIL ETISHDA MEHNAT MUHOFAZASI FANINI O 'QITISHNI O 'RNI. Экономика и социум, (6-1 (121)), 821-824.
