CC BY
69Impact Factor: SJIF 2020 - 5.497 ТСХШЧ^КМ НАУКИ
2021 - 5.81
ХУСУСИЯТХОИ СИСТЕМАИ ТЕХНОЛОГИЯХОИ ИНФОРМАТСИОНЙ
ДАВЛАТОВ ХУРШЕД АБДУХАЛИЛОВИЧ АБДУЛЛОЕВА ЗУ^РО НЕГМАТОВНА
ЭРГАШЕВА ДИЛФУЗА БА^РОМОВНА
омузгорони факултети Информатика Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав
Аннотация Информационные технологии (ИТ) - сложная и комплексная система, охватывающая широкий круг проблем, явлений, подходов и т. д. Системный подход — это методология исследования, проектирования и прогнозирования систем различных типов и классов. Понятие информационных технологий является относительно новым в теории и практике информатики. Автоматизированная информационная технология состоит из технического управления информационными устройствами, чаще всего компьютерами, информационными ресурсами, средствами связи, организационной техникой, программным обеспечением, организационно-методическими материалами, персоналом,
интегрированными в технологическую цепочку.
Ключевые слова - информация, система, основа, понятие формационного сообщества, информационные ресурсы, семантика.
Технологияи иттилоотй (ТИ) як системаи мураккаб ва мураккабест, ки доираи гуногуни мушкилот, падидахо, равишхо ва гайраро фаро мегирад. Аз ин ру, барои ошкор кардани минбаъдаи мохият, таркиб, мундарича ва шабехи технологияи информатсиони мо аз принсипхо ва усулхои муносибати систематикй истифода хохем кард.
Муносибати системавй -он методологияи тадкикот, тархрезй ва пешгуии системахои намудхо ва синфхои гуногун мебошад. Асоси методологии равиши системавй система мебошад. Дар зери система мо мачмуи унсурхои ба хам алокамандро дар назар дорем, ки барои онхо хадафи умумй доранд.
«Татбики равиши систематикй дар тавсифи технологияи информатсиони истифодаи принсипи якпорчагй мебошад, ки мувофики он дар равиши систематикй чанбахо ё равишхои зерин чудо карда мешаванд .»[1. С 176]
Равиши асосй аз ошкор намудани мохияти система, хусусиятхои сифатй, сифатхои системавие, ки ба он хосанд, иборат аст.
Ошкор кардани мохияти система мушкилтарин мархилаи омузиши хусусиятхои асосии технологияи информатсиони мебошад, ки онро аз дигар объектно ва системахо фарк мекунад.
Огози истифодаи васеи мафхуми технологияи информатсиони дар иктисодиёт, менечмент ва фаъолияти иттилоотй ба солхои 60-70-уми асри XX рост меояд. ва бо тахияи принсипхои компютерй ва телекоммуникатсионй, усулхо ва воситахои коркарди иттилоот ва солхои охир вобаста ба тахияи консепсияи иттилоотонии чомеа алокаманд аст. Дар ин солхо чунин фахмида мешавад, ки иттилоот дар баробари захирахои модди, энергетики, молияви ва дигар захирахо хамчун манбаи мукаммал баромад мекунад .
Дар айни замон фанни информатика ва кисми таркибии он технологияи иттилоотй ахамияти хоса дошта, бо суръати баланд инкишоф меёбад.
Мафхуми технологияи информатсиони дар назария ва амалияи информатика нисбатан нав аст. Аён аст, ки мафхуми технологияи информатсиони аз мафхумхои «иттилоот» ва «технология» гирифта шудааст. Вобаста ба ин, муайян кардани семантикаи истилохот, баъдан дарки мафхуми «технологияи информатсионй» бамаврид мебуд.
Аксари мухаккикон ба ин боваранд, ки семантикаи калимаи «технология» ба Юнони кадим бармегардад, ки дар он techne - хунар, махорат, кобилият ва мантик - илмро ифода мекард. Мафхумхои асосии истилохи «технологияи иттилоотй» дар чадвал оварда шудаанд.
Impact Factor: SJIF 2020 - 5.497 ТСХШЧ^КМ НАУКИ
2021 - 5.81
Тахлили таърифхои дар боло зикргардидаи мафхумхои технология ва технологияи иттилоотй ба мо имкон медихад, ки як катор хусусиятхои мухимро муайян кунем:
-хусусияти просессии технологияи информатсиони дар он зухур меёбад, ки мохияти технология бо табдили хосиятхо, шакл, мазмун ва дигар иттилоот, аввалан, бо раванди ташкили технологияи информатсиони алокаманд аст;
-хусусияти расмишудаи технологияи информатсиони - дар шаклхои гуногуни расмишуда пешниход мешавад: дар шакли лоиха, алгоритмхо ва барномахо, намудхои гуногуни моделхои математики ва гайра;
-ориентасия ба амалия - бо назардошти талаботи амалия равандхои иттилоотй дар шакли технологияхо амалй карда мешаванд;
-консентратсияи дониш ва тачрибаи илмй дар татбики равандхои иттилоотй; -ба даст овардани самаранокй, ба даст овардани натичаи нихой хусусиятхои чудонашавандаи технологияи информатсиони мебошанд. Меъёри асосии самаранокии ичтимоии технологияи информатсиони вакти холии шахс мебошад. технологияи информатсиони сарфаи мехнат, энергия, захирахоро таъмин мекунад;
- таъмини сатхи сифати амалисозии равандхои иттилоотии аз чониби корбар пешбинишуда.
«Технологияи иттилоотии автоматй аз идоракунии техникии дастгоххои иттилоотй, аксаран компютерхо, захирахои иттилоотй тачхизоти алока, тачхизоти ташкилй, нармафзор, маводи ташкилию методй, кадрхо, ки дар занчири технологй муттахид шудаанд, иборат аст. Ин занчир чамъоварй, интикол, чамъоварй, нигохдорй, коркард, истифода ва пахнкунии иттилоотро таъмин мекунад» [2.с 274],
Агар тамоми давраи хаёти системаи иттилоотиро ба назар гирем, он гох технологияхои автоматии иттилоотй хамчун мачмуи методология ва технологияхои тархрезии системахои иттилоотй, нармафзори асосй, тачхизот ва платформахои коммуникатсионй фахмида мешаванд, ки тамоми давраи хаёти системахои иттилоотй ва чузъхои алохидаи онхоро таъмин мекунанд. аз тархрезй то ихтиёрдорй.
Ба гуфтаи коршиносон, таърифи технологияи информатсиони ба маънои васеъ ва танги мафхум таъкид шудааст. Ба маънои васеъ, технологияи информатсиони як илм, фанни илмй дар бораи усулхои тавсиф, тахия ва эчоди технологияхои иттилоотй мебошад. Ба маънои танг, ин фаъолияти максаднок оид ба татбики равандхои иттилоотй бо истифода аз усулхо ва воситахои муосир бошад, аз як тараф, технологияи информатсиони ифодаи мутамаркази донишхои илмй ва тачрибаи амалии дар шакли лоиха пешниходшуда мебошад, яъне. гайр аз хуччатхои технологй, харитаи технологи ва гайра дигар чизе нест.
Бояд гуфт, ки интиколи механикии мафхуми «технология» тарафхои мусбат ва манфй дорад. Дар назария ва амалияи информатика васеъ истифода ва маъмул гардидани ин истилох мусбат аст. Ч,анбахои манфй бо муайян кардани мохияти (моддй) ва идеалии (интеллектуалй) иттилоот алокаманданд.
Чузъи дуюми мухими консепсияи технологияи информатсиони мафхуми «иттилоот» мебошад. Вактхои охир истилохи «маълумот» торафт маъмул шуда, диккати бисьёр олимону мутахассисонро ба худ чалб мекунад. Аммо бо вучуди ин, то хол назари ягона дар бораи донистани мохияти «маълумот» тахия нашудааст.
Дар мухити ичтимой иттилоот аксар вакт дар шакли паём, маълумот, иттилооти семантикй ва дониш пайдо мешавад.
Маълумоте, ки фиристода мешавад, паём номида мешавад. Паём дар шакли аломату аломатхо бо забон ва васоити муайян пешниход мешавад.
Маълумот-ин аломатхо (рамзхо) мебошанд, ки аз руи коидахои муайян ташкил карда шудаанд, ки тагйироти гуногуни холатхои вокеияти атрофро ифода мекунанд. Истеъмолкунанда иттилоотро дар шакли маълумот пешниход карда, мазмуни (маънои) онро ба назар намегирад.
Ч,анбаи семантикй-баррасии иттилоот бо ташкили маълумоте алокаманд аст, ки кобилияти тагир додани холати истеъмолкунандаи иттилоотро ба огохй (хабардор) дорад,
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Impact Factor: SJIF 2020 - 5.497 ТСХШЧ^КМ НАУКИ
2021 - 5.81
яъне. дорои маънои муайян. Х,олати истеъмолкунандаи иттилоот бо сохтори семантикй тавсиф мешавад, ки тезаурус ном дорад.
«Тафсири маълумоти гирифташуда, иттилооти семантикй истифодаи равандхои маърифатии сатхи олиро дар бар мегирад - ин тахлил, синтез, системаизатсия, тасниф ва гайрахост, ки дар натича дарк кардан ва кобилияти васеъ кардани он ба холатхои гуногун пайдо мешавад. Дар ин маврид одат шудааст, ки истеъмолкунанда дониш дорад» [3 с 447]
Х,амин тавр, истилохи «иттилоот» хамчун мафхуми умумй, аз он чумла шаклхои гуногуни зухур ва фаъолияти он - дар шакли хабар ва маълумот, иттилооти семантикй, дониш истифода мешавад. Х,амаи онхо ба хам зич алоцаманданд ва онхоро танхо шартан чудо кардан мумкин аст.
АДАБИЁТ
6. Алексеева М. Технологияи истифодаи системахои мултимедиявй: китоби дарсй. кумакпулй / M. B. Алексеева, S. N. Балан. - Санкт-Петербург. : Эд. хонаи «Бизнес Пресс», 2002. - 176 с.
7. Армс В. Китобхонахои электронй: китоби дарсй. ёрдампулй / V. Армия. -М.: ПИК ВИНИТИ, 2000. - 274 с.
8. Арсениев Ю.Н. Системахои иттилоотй ва технологияхо. Иктисод. Назорат. Бизнес: китоби дарсй. дастур барои донишчуёни донишгоххо / Ю.Н.Арсениев, С.И.Шелобоев, Т.Ю.Давыдова. - М.: ЮНИТИДАНА, 2006. - 447 с.
9. Артамонов Г. Информатика: назария ва амалия (унвонхо барои китоб) / Г.Т. Артамонов // НТИ. Сер. 1. - 1997. - № 8. - С. 30 - 33; 1998. - № 1. - С. 29 - 34; 1998. - № 4. - С. 31 - 36; 1998. - № 6. - С. 31 - 35.
10. Бели О.В. Белый О.В., Копанев А.А., Попов С.С. Системология ва системахои иттилоотй. - Санкт-Петербург. : Нашриёти СПГУВК, 1999. - 332 с.
11. Веснушкин А. "Видео зинда" дар компютер / A. Vesnushkin // HARD'n'SOFT. - 1994. -No 4. - С. 121 - 124.
