CC BY
8
imtIyaz SahIbI | Proprietor Burhan CAGLAR
SORUMLU Yazi I$LER| MüDÜRÜ | Managing Editor Ömer Faruk CAN
SS
-a
Osmanli aragtirmalarina münhasir, alti ayda bir (Nisan ve Ekim) negredilen, agik erigimli, gift kör hakem sistemli akademik dergi
Double-blind peer-reviewed open access academic journal published semiannually (April and October) in the fields of Ottoman Studies ^
S 8
SAYI | ISSUE 1 • NISAN | APRIL 2021 ^ ^
a
£
IrtIbat | Contact Kadim • Sakarya Üniversitesi
Esentepe Kampüsü, Fen-Edebiyat Fakültesi, C Blok, Ofis: 113,
Serdivan/Sakarya (Turkey) 54050
Telefon | Phone • 00 90 264 295 60 15
Internet Adresi | Webpage • dergipark.org.tr/kadim
E-posta | E-mail • kadim@sakarya.edu.tr
Tasarim | Design Hasan Hüseyin CAN
Baski | Printed by
MetinCopyPlus • Arti Dijital & Baski Merkezi
Turkocagi Cad. 3/A Cagaloglu/Fatih/lstanbul
Basim TaRiHi | Print Date • NiSAN | April 2021 ISSN 2757-9395 • e-ISSN 2757-9476 UcRETSiz | Free of Charge
Kadimdeki makaleler, Creative Commons Alinti-Gayriticari 4.0 Uluslararasi Lisansi ile lisanslanmigtir. Bilimsel aragtirmalari kamuya ücretsiz sunmanin bilginin küresel paylagimini artiracagi ilkesini benimseyen dergi, tüm igerigine aninda agik erigim saglamaktadir. Makalelerdeki fikir ve görüglerin sorumlulugu sadece yazarlarina ait olup Kadim'in görüglerini yansitmazlar.
Articles in Kadim are licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License. Kadim provides immediate open access to its content on the principle that making research freely available to the public supports a greater global exchange of knowledge. Authors are responsible for the content of contributions; thus, opinions expressed in the articles belong to them and do not reflect the opinions or views of Kadim.
Dergi Park
Editor Editor-in-Chief
Yayin Kurulu Editorial Board
Yazim ve DIl EdItOrlerI Writing and Language Editors
TOrkçe DIl EdItOrG Turkish Language Editor
INGlLlZCE DIL EdITORG English Language Editor
Yayin SekreterI secretariat
Daniçma Kurulu Advisory Board
Arif BILGIN | Prof. Dr., Sakarya Üniversitesi
Necmettin ALKAN | Prof. Dr., Sakarya Üniversitesi Fatih BOZKURT | Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi Ömerül Faruk BÖLÜKBA?! | Doç. Dr., Marmara Üniversitesi Kerim llker BULUNUR | Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi Bü§ra ÇAKMAKTAÇ | Dr. Ogr. Üyesi, Sakarya Üniversitesi M. Talha ÇlÇEK | Doç. Dr., istanbul Medeniyet Üniversitesi Filiz D!G!ROGLU | Doç. Dr., Marmara Üniversitesi Miraç TOSUN | Dr. Ogr. Üyesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Ömer Faruk CAN | Sakarya Üniversitesi Burhan ÇAGLAR | Sakarya Üniversitesi Bünyamin PUNAR | Sakarya Üniversitesi
Sedat KOCABEY | Sakarya Üniversitesi
¡rem GÜNDÜZ-POLAT | Sakarya Üniversitesi
Yusuf ¡slam YILMAZ | Cumhuriyet Üniversitesi
Houssine ALLOUL | Dr. Ogr. Uyesi, University of Amsterdam
Muhammet Zahit ATÇIL | Dr. Ogr. Uyesi, istanbul Medeniyet Universitesi
Mukerrem Bedizel AYDIN | Prof. Dr., Sakarya Universitesi
Feridun BÎLGÎN | Doç. Dr., Mardin Artuklu Universitesi
Roger DEAL | Doç. Dr., University of South Carolina Aiken
Randi DEGUILHEM | Prof. Dr., Aix-Marseille Université
Umit EKÎN | Prof. Dr., Sakarya Universitesi
Davut HUT | Prof. Dr., Marmara Universitesi
Kezban ACAR KAPLAN | Prof. Dr., Celal Bayar Universitesi
Michalis N. MICHAEL | Dr. Ogr. Uyesi, University of Cyprus
Ali Fuat ÔRENÇ | Prof. Dr., istanbul Universitesi
Erol ÔZVAR | Prof. Dr., Marmara Universitesi
Kazuaki SAWAI | Prof. Dr., Kansai University
Andelko VLASIC | Dr. Ogr. Uyesi, University of Osijek
Francesco VIOLANTE | Dr. Ogr. Uyesi, Université degli Studi di Bari Aldo Moro
Sadik YAZAR | Prof. Dr., istanbul Medeniyet Universitesi
Hale YILMAZ | Doç. Dr., Southern Illinois University
Îlhami YURDAKUL | Prof. Dr., Bilecik $eyh Edebali Universitesi
Erünsal, ismail E.
Yirmi Iki Mürekkep Damlasi: Osmanli Sosyal ve Kültür Tarihi Üzerine Sohbetler.
SÔYLEÇi: HALÏL SOLAK. ÏSTANBUL: TÏMAÇ, 2021. 508 SAYFA.
ISBN: 978-605-08-3522-9.
KENAN YILDIZ*
OZ ABSTRACT
Bu yazi, Ismail E. Erunsal'in biyografik bir roportaji olan Yirmi Iki Murekkep Damlasini ele almaktadir. Kitabin yirmi iki ana temasinin gozden ge^irildigi bu ^ali^mada, bolum-ler hakkinda bilgiler verilmekte ve muhtevasi tanitilmakta-dir. Iyi hazirlanmi^ sorulari, degerlendirmeleri, analizleri ve ele^tirileriyle kitap, roportajlardan olu^masina ragmen akademik okuyucular i^in onemli bir eser huviyeti ta^imaktadir.
Anahtar Kelimeler: Ismail E. Erunsal, ISAM, kadi sicilleri, kutuphaneler, okuma kulturu, sibyan mektepleri, Osmanli Arfivi.
This article reviews Yirmi Iki Murekkep Damlasi, a biographical interview of ismail E. Erunsal. It tries to reveal the book's twenty-two main themes, gives information about its chapters and surveys the content. It asserts that although the book consists of interviews, it also has a value, especially for the academic readers, with its well-prepared questions, evaluations, analyses, criticisms.
Keywords: Ismail E. Erunsal, court records, ISAM, children schools, libraries, Ottoman Archives, reading culture.
MAKALE bILGISI | ARTICLE INFORMATION Makale Türü: Kitap Degerlendirmesi | Article Type: Book Review Geli? Tarihi: 6 Nisan 2021 | Date Received: 6 April 2021 Kabul Tarihi: 13 Nisan 2021 | Date Accepted: 13 April 2021
ATIF | CITATION
YILDIZ, Kenan. "ismail E. Erünsal, Yirmi iki Mürekkep Damlasi: Osmanli Sosyal ve Kültür Tarihi Üzerine Sohbetler". Kadim 1 (Nisan 2021), 159-164.
* Doç. Dr., Istanbul Medeniyet Üniversitesi, kenan.yildiz@medeniyet.edu.tr, ORCID: 0000-0003-0781-3576.
TEMSiLiN ÖZGÜN MiSALi: YiRMi iKi MÜREKKEP DAMLASI
Sanat, siyaset, akademi vd. alanlarda öne ^lkan isim-lerin nehir söyle^i türü biyogra-fi kitaplari son yillarda yayginlik kazanmaya ba^ladi. Dolayli bir oto-biyografi olarak nitelenebilecek bu tür eserlerde ki^ilerin hayatlarinin bütün evrelerinin kayda ge^irilme-si hedeflenmekte, kariyerlerinin olu^um ve geli^im süre^lerindeki bütün detaylara mercek tutulmakta-dir. Halil Solak'in büyük bir titizlik-le Ismail E. Erünsal ile yaptigi söy-leji ise ilmi alana münhasir olmasi bakimindan müstesna bir özellige sahip. Nitekim önsözde eserin "ali-jilagelmi^ nehir söyle^i türünden birtakim farkliliklar" barindirdigi özellikle vurgulanmi^.
I. Erünsal, farkli alanlarda ^ali^malar yapmi^ özgün bir kültür tarih^isi. H. Solak'in ifadesiyle \ok cepheli bir ilim adami". Genel ba^liklari ile ifade etmek gerekirse kütüphaneler tarihi, inan^ tarihi, edebiyat tarihi, iktisat tarihi, hukuk tarihi, sosyal tarih ve egitim tarihi gibi alanlarda, daha özel olarak da kitabin ve okumanin tarihi gibi birbirine yakin veya uzak alanlarda temel sayilabilecek eserler vermiß ve vermeye de devam etmektedir. Bu ^e^itlilik, kültür tarihi yapmanin zorlugunu göstermesi yaninda dogal bir sonu^ gibi de degerlendirilebilir. Ancak bunun temelinde, Erünsal'in ilgi alanlarinin zenginligi veya bu zenginlikle paralel jekilde tespit ettigi ^ejitli ve temel sorunlari ^özmeyi ilke edinmi^ olmasi yatmaktadir. Erünsal'in bu özgün konumu, belki de, modern ilimler taliplerini derinle^me ve uzmanla^maya dogru ^ekerken diger alanlara körle^meyi onlara bir armagan olarak sundugu vetireye kar^i göste-rilen direncin bir temsili jeklinde yorumlanabilir. Nitekim, söyle^i kitabi olarak okuyucuyla bulu^an kitap da bu arka planin berrak bir resmini vermektedir.
Ba^liginda "söyle^i" vurgusu varsa da Yirmi Iki Mürekkep Damlasi i^in 'akademik nehir söyle^i' yaki^tirmasi daha dogru gelebilir. Hatta, Berat A^il'in "tasnife direnen kitap" dedikten sonra yaptigi ^ok daha dogru isimlendirmesi ile "akademik / ilmi biyografi".1 A^ik
1 i. Erünsal ile Yirmi Iki Mürekkep Damlasi üzerine Fatih Sultan Mehmet Vakif Üniversitesi Yazma Eserler Uygulama ve _ Ara^tirma Merkezi tarafindan yapilan söyle^i i^in bk. https://wwwyoutube.com/watch?v=HITo3 9qmh4o
iSMAil E. ERÜNSAL
gekilde ifade etmek gerekirse bu kitap, akademik bir serüvenin özlü bir derlemesini sunuyor ve her bölümün ana temasini da ilmî konular tejkil ediyor. Bu sayede Erünsal'in ilim muhitle-rindeki kargilagmalari, ilim algisi ve bu alginin pratik yansimasi, çaligmalarinda uyguladigi ve teklif ettigi metod, dert edindigi sorularinin donaticiligi, kendi gündemini özenle korumasi gibi, bir akademisyenin bu kimlikle nasil bir durug sergilemesi gerektigine dair bir temsil kurgusu tagiyor.
H. Solak'in enikonu bir girij mahiyetinde yazdigi "Kitabin Ortasindan Mürekkep Damlalari", kitabin muhteviyati üzerinden kisa bir Erünsal takdimi olarak oldukça degerli. Ayrica bu bölümün ikinci bir özelligi, kitabin ismine ilham vermig olmasi. Kitaptaki bölüm sayisinin, bu takdim yazisinin bagliginda geçen mürekkep damlasi metaforu ile bilegimi sonucu lirik ve gizemli bir hava yakalanabilmig. Diger taraftan da, kitabin içerigi ile çok tabii olarak uyumlu, tutarli ve mütevazi bir bag kurulabilmig. Bu açidan kitabin nahif bagliginin okuyucuyu içten içe sardigi itiraf edilmelidir.
Kitap, söylendigi üzere yirmi iki bölümden oluguyor. Erünsal, önsözde kitabin olugum sürecini ve bölümlerini özetlemekte, bir yandan da bu kitapta kendi uyguladigi metodunun çerçevesini vermektedir. Diger yandan ise genellikle kitaplarinin önsözlerindeki âdeti veçhile, Türkiye'deki ilim ortamina getiriyor sözü ve 1979 Nobel Fizik Ödülü'nü alan M. Abdüsselam'a atifla 'bir yerde ilmin olabilmesi için ilim ortaminin olmasi gartini' dikkatimi-ze sunarak, hâlihazirin üyelerine ayna tutuyor ve peginden bu gartlarin olugmasinin önündeki engelleri teghis ediyor.
"Fakültenin Son Ihtigamli Yillari" bajlikli ilk bölüm Erünsal'in egitim sürecinin, yetijtigi muhitlerin ayrintilarina inerken, bir yandan da Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ndeki simalarin resm-i geçidi gibidir adeta. Ayrica, Erünsal'in daha sonra Türkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi ne (DIA) aktarmig oldugu Meydan Larousse tecrübesi de bu bölümde tafsilatli gekilde anlatiliyor. Ikinci bölümde ise, doktora yaptigi Edinburgh'a gidig sürecine odaklaniyor. Fakülte diginda beslendigi muhitlerin baginda gelen Sahaflar Çargisi'nin müdavimi olmasinin hikâyesi, devamindaki bölümün konusu. Kapanmig olan bir dönemin sahaf simalari da bu vesileyle arziendam ediyorlar kitabin sayfalarinda. Yakin dönemin önemli bir ilim muhiti olarak bilinen Enderun'un kurulug süreci, burada bulugan yazar ve akademisyenlere dair anlatilanlar da keyifli bir hatirat tadinda. Erünsal'in Enderun vasitasiyla edindigi sahaflik tecrübesi, bu meyanda nakledilen bahislerden.
Dördüncü bölümde, Osmanli Argivi'nin yakin döneminin manzara-i umumiyesine, dosya usulü tasnif ile aragtirmaya açilan belgelere deginilirken argivin taginmasi baglaminda hâlihazirdaki durumu üzerine görüglere yer veriliyor. Erünsal'in edebiyat tarihi aragtirmalari için girmig oldugu argivde yaptigi tespitlerin, örnegin Çâir Nedim (ö. 1730) için söylenegelen zevk u safaya dügkünlügü gibi yaygin kanaatlerin, terekesindeki bilgilerle örtügmedigi ve degigmesi gerektigi, bu alan için önemi, örnekleriyle beginci bölümde igleniyor.
Erünsal'in, agabeyim dedigi Hakki Dursun Yildiz'in (ö. 1992) yönlendirmesi ile edebiyat tarihi kulvarindan kütüphanecilik sahasina geçigi, bu alanda yaptigi çaligmalardan hareketle kademeli gekilde anlatildiktan sonra bu sürecin devaminda Omanli kütüphane tarihi ile ilgili kegiflerine dair detaylar, altinci bölümde konu ediliyor. Kütüphane tarihi konusu Fatih, II. Bayezid, III. Ahmed, I. Mahmud, III. Osman, II. Abdülhamid vd. sultanlarin kütüphanele-
rinin ve bu alandaki faaliyetlerinin i^lendigi daha özel bir bakij ile devaminda gelen bölümde sürdürülüyor. Ilk olarak Erünsal'in ilim alemine duyurdugu ve yakin zamanda üzerine editoryal bir kitap yayinlanan II. Bayezid devri (1482-1512) Saray Kütüphanesi katalogunun tespit serüveni de keyifli ve ögretici bir okumayi vaad ediyor.
Sekizinci bölüm, Erünsal'in sahaflik tarihine dair kitabinin detayli bir özeti mahiyetin-de. Sonraki bölümde, Osmanli toplumunun aynasini tejkil eden temel kaynaklar olan kadi sicilleri hakkinda ve bu kaynaklarda yer alan terekelerden hareketle vasiyet, cariyelik, gayri-müslimler ve yetimler gibi hassasiyet i^eren konularda detaylar veriliyor ve birtakim yanli^lar düzeltiliyor. Üstelik Erünsal bu kaynaklari "ge^ farkettigim bir hazine" olarak tanimliyor.
"Kadinlar ne okuyordu?", "Osmanlida kadinin yeri ne idi?" gibi sorular Erünsal'in son yillarda üzerinde durdugu ve ilgilendigi önemli temalar. Zira, bu baglamlarda da birtakim yanli^ algi ve dü^ünceler mevcut. Söz konusu algiyi tamir edecek nitelikte tespitler i^eren onuncu bölüm, özellikle Osmanli kadinlarinin okuduklari kitaplar, ticaret ve üretimdeki rolleri ile aldiklari unvanlara dair i^lenmi^ ve orijinal bilgiler sunuyor.
Egitim tarihimizin topluma dönük önemli kurumlarindan olan sibyan mekteplerinin fonksiyonu, buralarda "neler ögretilmiyordu?" gibi tersinden bir soru ile a^ilip detaylandi-riliyor. Bu bölümde, sibyan mekteplerinin özellikle fakir ^ocuklara Kur'an ve ilmihal bil-gilerinin ögretilmesi ile ^er^evelenen genel bir fonksiyonlarinin oldugu, ilkögretim gibi bir düzeyinin bulunmadigi somut olarak ortaya konuluyor. Olduk^a geni^ ele alindigi gözlenen sibyan mektepleri konusundaki ar^iv kaynaklari da bir katalog halinde listelenmi^ adeta. Dört yüze yakin vakfiyeden ^ikan bilgilere göre mekteplere kimler, ka^ ya^inda ba^liyordu, bu mekteplerde okuma yazma ögretiliyor muydu, karma egitim var miydi, personel kimlerden olu^uyordu, hangi kitaplar okutuluyordu, mektep binalari nerelerde idi, gibi hepsi birer makale konusu sikletinde olan bir^ok soruya cevaplar verilmi^, a^iklamalar getirilmi^.
Osmanlida okuma kültürünün cüzlerinden biri olan halkin okudugu kitaplar on ikinci mürekkep damlasinin meselesi. 'Osmanlida halk sinifina kimler girer?' sorusu pe^inden aga, efendi, ^elebi ve molla gibi unvanlar üzerinde durulmakta ve bölüm, yapilan tasnife giren gruplarin terekeleri üzerinden okuduklari kitaplara dair ampirik tespitlerle devam etmektedir.
Erünsal'in, yukarida da söylenildigi üzere, tasavvuf tarihi konusunda ^ok önemli temel ^ali^malari olmu^tur. Bu ^ali^malarin ortaya ^ikij hikayesi, ^özümledigi problematikler ve yaptigi katkilar on ü^üncü bölümde degerlendiriliyor. Özellikle Menakib-i Kudsiyye'nin ne^rini birlikte yaptiklari A. Ya^ar Ocak ile olan kigisel hukuklari okuyucunun bilgisine sunuluyor ve söz konusu ortak yayinlarinin muhatap oldugu itibarin yani sira ugrami^ oldugu bir yol kazasinin arka plani da bu meyanda a^ikliga kavu^turuluyor.
§ahitlik konusu Islam hukukunun asal unsurudur. Bu nedenle de kadi sicillerinde görülen ve hukuk tarih^ileri tarafindan farkli anlamlar da yüklenebilen ^uhudülhal bahsi, Erünsal'in bir yil ugra^ip aydinliga kavu^turdugu önemli bir ba^ka mesele. Bu konu da, "Dügümü Qözmek: 'Kü^ük' Bir Hukuk Tarihi Meselesi" ba^ligi ile on dördüncü bölümde ayrintilari ve bütün tarti^mali yönleriyle ele aliniyor.
On bejinci bölüm, bir akademisyen veya ciddi bir arajtirmaci i^in kilavuz niteliginde. Nitekim, bölümün bajligi "Akademik Hayat Rehberi". Erünsal, bir akademisyen hayati nasil olmalidir, üniversitede ders nasil ijlenir, arajtirmaci nasil olmalidir, nasil bakmalidir gibi sorulara cevaplar vermenin yani sira arajtirma konusunun se^imi, tez yazma metodu, lisan bilmenin önemi, danijman se^imi, danijmanin görevleri ve tezin amaci gibi can alici konularda ^ok önemli bilgi ve tecrübelerini aktariyor.
On altinci bölüm, bir soru ile a^iliyor: "Mezar Tajini Okumak ya da Okuyamamak, Bütün Mesele Bu mu?". Bu bölüm, Arap alfabesinden Latin alfabesine gepj süreci sonunda gelinen nokta üzerinden bir yazi ve kültür degerlendirmesi yapiyor. Erünsal, yine yaygin kanaatin aksine birtakim gü^lü argümanlar sunuyor. Bunlarin bajinda, degijiklige ugrayan jeyin kültür oldugu ve dolayisiyla tartijilmasi gerekenin "harfler degil, kültür ve medeniyet" olmasi gerektigine vurgu yapiyor. Bajliktan mülhem söyleyecek olursak, meselenin mezar tajini okumak olmadigi, harfleri tanimanin kültürü anlamamiz i^in yeterli gelmeyecegi ve eksikligimizle ilgili tejhisin dogru konulmasinin gerekliligi vurgulaniyor.
Önceki sayfalarda "arajtirmaci nasil olmalidir?" sorusu cevaplandirilirken diger taraftan da "bir arajtirmaci nasil olmamalidir?" sorusuna yine somut örnekler ve isimler üzerinden cevaplar "Ilmi Arajtirmalarda Ideolojik Körlük" bajlikli on yedinci bölümde veriliyor. Bu baglamda, Osmanliya matbaanin ge^ gelmesi, hattatlarin matbaaya karji ^ikmasi, üstelik bu hattatlarin sayisinin 90 bini bulmasi gibi hesapsiz ve temelsiz söylemler tartijmaya a^iliyor ve getirilen somut deliller ve mantikli ^ikarimlarla bu bahisler de a^ikliga kavujturuluyor. Ayni paralelde, Molla Lütfi'nin (ö. 1495) idam gerek^esinin yaygin jekilde söylenegeldigi gibi zindiklik olmadigi, icazet vermenin artik demode ve anlamsiz bir usul oldugu, §ehid Ali Paja'nin (ö. 1716) kitaplarinin müsaderesi üzerinden Osmanlilara atfedilen bagnazlik su^lamasinin asli ve esasinin bulunmadigi somut delillerle izah ediliyor. Diger taraftan, tarih^i olmamakla birlikte tarih alaninda temelsiz tezler ileri süren taninmij kimselere de siki bir reddiye i^eren sayfalar, ayni bölümün son kisminda yer aliyor. Bu bölümde ijlenen konularin harareti dinmeksizin bir sonraki bölümden ancak biraz daha farkli bir mecradan devam ediliyor. "Osmanlilarin Arap ülkelerindeki kütüphanelere muameleleri nasildi?" ve "bu kütüphanelerin Osmanlilar tarafindan yagmalandigi fikri, hakikati yansitiyor mu?" sorulari on sekizinci bölümün ana konusunu tejkil ediyor.
Erünsal'in kütüphaneler, sahaflar ve kitap ü^lemesinin ü^üncüsünü ele aldigi Orta Qag Islam Dünyasinda Kitap ve Kütüphaneler adli eserinin özeti niteligindeki Islam Dünyasinda "Kitabin Serüveni" ile "Kitap Üretimi ve Kütüphaneler" bajlikli bölümler, on dokuz ve yirminci mürekkep damlalarini tejkil ediyor.
Ismail Erünsal'in hayatinin son kirk yilini neredeyse vakfettigi bir proje olan DlA ile Islam Arajtirmalari Merkezi (ISAM)'nin hikayesi, kitapta yirmi birinci blümde tafsilatlan-diriliyor. Sosyal bilimler sahasinda Türkiye'nin yüz aki ijlerinden ikisi olan DlA ve ISAM'in kuruluju, gelijimi ve fonksiyonlarini büyüterek sürdürmesinin ayrintilarina dair ilk elden ^ok degerli bilgiler veriliyor.
Mürekkep damlalarinin sonuncusu ise "Kütüphane, Bu Me^hul" bajligini tajiyor. Bu bölümde, ISAM Kütüphanesi'nden hareketle bir arajtirma kütüphanesi, üniversite kütüpha-nesi nasil olmalidir, dermeler nasil olujturulmalidir gibi sorulara teknik ve pratik degerlen-
KiTAP DEUERLENDiRMELERi | BOOK REVIEWS
KENAN YILDIZ
dirmeler yapilarak cevaplar veriliyor. Son olarak da arajtirmacilarin daima sitayijle andigi ve iyi bir orneklik tejkil eden ISAM'in bajarisinin ardindaki sirlara dair tespitler yapiliyor ve bazi arajtirmacilardan kutuphane i^in gelen ovgu mesajlari paylajiliyor. Ve bolum, Erunsal'in 'akademisyenlerin manastirdaki bir kejij gibi olmalari' ve 'derdimizin bilgi uretmek olmasi' gerektigi temennisi ile nihayetlendiriliyor.
Ismail E. Erunsal'in akademik hayatindan kesitlerin sunuldugu bolumler, bir yonuyle biyografi olarak ^ikarken karjimiza, diger yonuyle de akademisyenin sorumluluklarini hatirlatan nasihatname olarak arziendam ediyor. Bu yapilirken, salt ogut ve telkin i^eren ve bojlukta duran lafizlar serdedilmiyor, ijaret edilen ve parmak basilan tum problemler adeta bir kuyumcu titizligi ile somut ornekler ve tecrubelerle ete kemige burunduruluyor, rafine hale getiriliyor. Bu a^idan samimi oldugu kadar mevcut jartlari ihmal etmeyen ger^ek^i bir profil de ^izilmij oluyor. Butun bu ozellikleri yaninda i^erdigi konularin zenginligi ve bir donemin canli tanikligini kayit altina almasi dolayisiyla, elimizdeki eser ornek bir bajyapit adeta. Mutebahhir ve dakik bir alimin penceresinden son elli yilin manzara-i umumiyesinin seyrine dalinabilecek, olduk^a bajarili kurgusu ile film gibi suren, roman gibi akan, soyleji dalinda nevicad ve kirkambar bir kitap Yirmi Iki Murekkep Damlasi.
