Научная статья на тему 'ДЕГРЕЗ СУВОМБОРИ ҚИРҒОҚ БЎЙИ ТОРОН ЎСИМЛИГИ НЕМАТОДАЛАР ФАУНАСИ'

ДЕГРЕЗ СУВОМБОРИ ҚИРҒОҚ БЎЙИ ТОРОН ЎСИМЛИГИ НЕМАТОДАЛАР ФАУНАСИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
4
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
фауна / сув омборлари / фаунистик спектр / эркин яшовчи нематодлар / паразит нематодлар / экологик гуруҳлар. / Fauna / reservoir / Faunistic spectrum / free-living nematodes / parasitic nematodes / ecological groups.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Рахматуллаев Б. А.

Мақолада Дегрездаги сув ўсимликлари, қирғоқбўйи ўсимликлари ва таронларнинг нематода фаунаси ҳақида маълумотлар келтирилган. Тадқиқотлар натижасида 12 турдаги нематодлар қайд этилган бўлиб, улар 6 та жинс ва 3 та экологик гуруҳга мансуб экани аниқланган. Экологик гуруҳлар бўйича параризобионтларнинг кўплиги қайд этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NEMATODE FAUNA OF TARAN PLANTS ON THE SHORE OF THE DEGREEZ RESERVOIR

This article provides information on the nematode fauna of the Degrez water plant, the coastal plant, and the thoron plant. As a result of the study, 12 species of nematodes were recorded, and it was determined that they belong to 6 genera and 3 ecological groups. A large number of pararhizobionts was recorded according to ecological groups.

Текст научной работы на тему «ДЕГРЕЗ СУВОМБОРИ ҚИРҒОҚ БЎЙИ ТОРОН ЎСИМЛИГИ НЕМАТОДАЛАР ФАУНАСИ»

Рахматуллаев Б.А.

Термиз давлат университети, доцент

Термиз, Узбекистон

ДЕГРЕЗ СУВОМБОРИ ЦИРГОК; БУЙИ ТОРОН УСИМЛИГИ НЕМАТОДАЛАР ФАУНАСИ

Аннотация. Мацолада Дегрездаги сув усимликлари, циргоцбуйи усимликлари ва таронларнинг нематода фаунаси уацида маълумотлар келтирилган. Тадцицотлар натижасида 12 турдаги нематодлар цайд этилган булиб, улар 6 та жинс ва 3 та экологик гурууга мансуб экани аницланган. Экологик гуруулар буйича параризобионтларнинг куплиги цайд этилган.

Калит сузлар: фауна, сув омборлари, фаунистик спектр, эркин яшовчи нематодлар, паразит нематодлар, экологик гуруулар.

Rakhmatullaev B.A.

Termez State University Termez, Uzbekistan

NEMATODE FAUNA OF TARAN PLANTS ON THE SHORE OF THE DEGREEZ RESERVOIR

Abstract: This article provides information on the nematode fauna of the Degrez water plant, the coastal plant, and the thoron plant. As a result of the study, 12 species of nematodes were recorded, and it was determined that they belong to 6 genera and 3 ecological groups. A large number of pararhizobionts was recorded according to ecological groups.

Key words: Fauna, reservoir, Faunistic spectrum, free-living nematodes, parasitic nematodes, ecological groups.

Нематодалар макробентос компонентлари учун мухим озука сифатида, сувнинг ифлосланиш даражасини курсатувчи индикатор сифатида фойдаланиш ва сув хавзаларининг унумдорлигини оширишда мухим ахамиятга эга. Шу сабабли сув омборларида эркин яшовчи ва фитопаразит нематодаларнинг эколого-фаунистик холатини бахолаш мухим илмий ва амалий ахамият касб этади.

Тадкикот ишлари 2023-2024 йилларда 25 апрелдан 25 сентябргача утказилди. Тупланган намуналар Термиз давлат университети Зоология кафедраси кошидаги фитогельминтология муаммоли лабораториясида анализ ва тахлил ишлари олиб борилди. Доимий препаратлар тайёрлашда Сайнхорст [5; 67-69-б.] услубидан фойдаланилди.

Турни аниклаш учун Micoletzky [3; 650 б.] томонидан модификация килинган de Man [4; 104 б.] формуласининг морфометрик курсаткичларидан фойдаланилди.

Фаунистик тадкикотлар натижасига кура торон (Polygonum hydropiper L., 1753) усимлигида 12 турга мансуб 311 индивид аникланди.

Тадкикотлар давомида торон (P.hydropiper) усимлигида аникланган нематодаларнинг устунлик даражаси Krogerus [109; 1-239-6.] классификацияси буйича аникланиб, 3 гуру^га ажратилди: Торон усимлигида аникланган доминант нематодалар - 7 та турни (L.dadayi, L. pseudostagnalis, P. filiformis, E. pratensis, R. terrestris, P. parainquirendus, P. wescolagricus), субдоминантлар - 3 та турни (T. pellucidus, P. salinarim, A.terricola), рецедент турлар аникланмади. Субрецедентлар эса 2 та турни (T. gracilis, A. buetschlii) уз ичига олади.

Торон усимлигида аникланган нематодалар 6 та туркумга мансуб булиб, улар орасида турлар сони буйича Dorylaimida туркуми вакиллари етакчи уринни эгаллаб (3 тур), жами аникланган турларнинг 25,1% ини ва Chromadoridae туркуми (3; 25,1%) вакиллари эгаллади. Кейинги уринларни Enoplida (2; 16,6%), Araeolaimida (2; 16,6%), Rhabditida (1; 8,3%), Tylenchida ((1; 8,3%) туркумлари вакиллари ташкил этди.

Enoplida туркуми 1 та кенжа туркум: Tripyloidina; 1 та оила: Tobrilidae; 1 та кенжа оила: Tobrilinae; 1 та авлод: Tobrilus ва 2 та турни (жами аникланган турларнинг 16,6%) ва жами 12 та индивидни (аникланган нематодаларнинг 3,8% ) уз ичига олади.

Dorylaimida туркуми 1 та кенжа туркум: Dorylaimina; 1 та катта оила: Dorylaimoidea; 2 та оила: Dorylaimidae, Paradorylaimidae; 2 та кенжа оила: Dorylaiminae, Paradorylaiminae; 2 та авлод: Laimydorus, Paradorylaimus; 3 турдан (25,1%) иборат. Жами 138 та (44,5%) индивидни уз ичига олади.

Chromadorida туркуми 2 та кенжа туркум: Chromadorina, Cyatholaimina; 1 та катта оила: Cyatholamoidea; 3 та оила: Chromadoridae, Cyatholaimidae, Ethomolaimidae; 3 та кенжа оила: Chromadorinae, Cyatholaiminae, Ethomolaiminae; 3 та авлод: Punctodora, Acromadora, Ethomolaimus; 3 тур (умумий аникланган турларнинг 25,1%) ва жами 41 та (аникланган нематодаларнинг 13,1%) индивиддан иборат.

Araeolaimida туркуми 1 та кенжа туркум: Araeolaimina: 2 та оила: Rabdolaimidae, Plectidae; 2 та кенжа оила: Rabdolaiminae, Plectinae; 2 та авлод Rabdolaimus, Plectus; 2 та турни (барча аникланган турларнинг 16,6 %) уз ичига олади. Жами 99 та (умумий аникланган индивидларнинг 31,9%) индивиддан иборат.

Rhabditida туркуми 1 та кенжа туркум: Cephalobina; 1 та катта оила: Cephaloboidea; 1 та оила: Cephalobidae; 1 та кенжа оила: Acrobelinae; 1 та авлод: Acrobeloides; 1 та тур (8,3%), жами 2 та (0,6%) индивиддан иборат.

Tylenchida туркуми 1 та кенжа туркум: Tylenchina: 1 та оила: Pratylenchidae; 1 та кенжа оила: Pratylenchinae; 1 та авлод: Pratylenchus ва 1 та

тур (барча аникланган турлар сонининг 8,3%) ва жами 19 та (аникланган нематодалар сонининг 6,1%) индивиддан ташкил топган.

Торон усимлигида аникланган нематодалар А.А. Парамоновнинг экологик классификациям буйича [1; 338-369-6.], буйича 3 та экологик гурухга мансуб булиб, параризобионтлар - 10 та тур (жами аникланган турларнинг 83,4%), 290 та (жами аникланган индивидларнинг 93,3%) индивид; девисапробионтлар 1 та турни (8,3%), 2 та (0,6%) фитонематода; касаллик келтириб чикарадиган фитогельминтлар 1 та турни (8,3%), 19 та (6,1%) индивидни уз ичига олади. 3- Аникланган турларнинг экологик гурухлар буйича таксимланиши (турлар ва индивидлар сони ва уларнинг % курсаткичи).

Параризобионтлар гурухи куйидаги туркумлар: Enoplida, Dorylaimida, Chromadorida, Araeolaimida ва Tobrilidae (2 тур; 16,8%), Dorylaimidaе (2; 16,8%), Nygolaimidae (1; 8,3%), Chromadoridae (1; 8,3%), Cyathaloimidae (1; 8,3%), Ethomoloimidae (1; 8,3%), Rabdolaimidae (1; 8,3%), Plectidae (1; 8,3%), оила вакилларини уз ичига олади.

Девисапробионтлар гурухи Rhabditida туркуми, Cephalobidae оиласига мансуб 1 та турни уз ичига олиб, жами аникланган турларнинг 8,3% ни ташкил килди.

Касаллик келтириб чикарадиган фитогельминтлар Tylenchidae туркуми Pratylenchidae оиласига мансуб 1 та турни (8,3%), 19 та (6,1%) индивидни уз ичига олади. Учкизил сув омборида кдргок буйи торон усимлиги илдизи ва поя кисмидан аникланган жами 12 тур нематодалардан 1 та тури (P.salinarim) Узбекистон фаунаси учун илк бор учраганлиги кайд этилди.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Парамонов А.А. Опыты экологической классификации фитонематод // Сб. науч. трудов. ГЕЛАН СССР. - М., 1952. - Т.6. - С. 338-369.

2. Рахматуллаев Б. А. Фауна нематоды береговой растительности южносурхонского водохранилища //Актуальные научные исследования в современном мире. - 2017. - №. 4-6. - С. 24-27.

3. Рахматуллаев Б. А., Эшназаров к. Испытание растительных отходов, как средство борьбы с галловыми нематодами //Хоразм Маъмун академияси ахборотномаси. - 2018. - С. 20.

4. Micoletzky G. Die freilebenden Erd-Nematoden, mit besonderer Berucksichtigung der Steiermark un der Bukowina, zugleich mit einer Revision samtlicher nicht mariner, freilebender Nematoden in Farm von esenus-Beschreibungen und Bestimmungs-schlusselh // Arch. Naturgesch. -1922. Ant. A. - Vol. 87. - 650 p.

5. De Man J.G. Die einheimischen, frei in der reinen erde und im siissen wasser Lebenden Nematoden. - Tijdschr // Nedrl. Dierk. Vereen, 1880. - V.5. - 104 p.

6. Seinhorst J.V. Быстрый способ перевода нематод из фиксатора в безводный глицерин // Nematologica. 1959. Т.4. - С. 67-69.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.