CC BY
1ISSN 2181-4» Impakt faktor 5.1
WWW '"aoowy*
BUGUNGI KUNDA YOSHLAR TARBIYASIDA ADABIYOT O'QITISHNING AHAMIYATI
Matyakubova Xosiyat Erkaboyevna
Toshkent shahar Yakkasaroy tumani 48- maktabning oliy toifali ona tili va adabiyot fani o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.14499214
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi: 10- Dekabr 2024 yil Ma'qullandi: 13- Dekabr 2024 yil Nashr qilindi: 16- Dekabr 2024 yil
KEY WORDS
adabiyot, yoshlar, ma'naviyat, interfaol metodlar, tarbiya, ta'lim, ilm, tarix, bilim, urf-odatlar.
Ushbu maqolada zamonaviy ta'lim tizimida yoshlarga adabiyot o'qitishning ahamiyati va uning tarbiyaviy, madaniy hamda ijtimoiy jihatlari tahlil qilinadi. Yosh avlodni barkamol shaxs sifatida shakllantirishda adabiyotning roli, innovatsion va interfaol metodlar yordamida o'qitishning samaradorligiyoritib berilgan
Adabiyot insoniyat madaniyati va ma'naviyatining eng muhim qismlaridan biri bo'lib, jamiyat taraqqiyotiga katta hissa qo'shadi. Bugungi globallashuv davrida yoshlarning ma'naviy qiyofasini shakllantirishda adabiyotning ahamiyati yanada ortib bormoqda. Adabiyot o'quvchilarga insonparvarlik, mehr-muhabbat, do'stlik va vatanparvarlik kabi tuyg'ularni singdirishda beqiyos vosita hisoblanadi. Shuning uchun yoshlarga adabiyot o'qitish jarayonini samarali tashkil qilish dolzarb masala sanaladi.
Asosiy qism. Adabiyot nafaqat bilim berish, balki tarbiyaviy ahamiyatga ega. U orqali
yoshlar:
> O'tmishdagi voqealar, tarixiy shaxslar va madaniyatlar bilan tanishadi.
> O'zini anglash, jamiyatdagi o'rnini tushunishga o'rganadi.
> Axloqiy qadriyatlar va insoniy fazilatlarni o'zlashtiradi.
Adabiyot darslari yosh avlodda o'z ona tiliga va milliy madaniyatiga bo'lgan hurmatni oshiradi. Ayniqsa, mumtoz adabiyot namunalari yoshlarga axloqiy fazilatlarni singdirishda muhim o'rin tutadi.
Bugungi kun yoshlari texnologiyaga bo'lgan qiziqishlari sababli adabiyot darslarining shakli va uslubini zamonaviylashtirish zarur. Interfaol va innovatsion metodlardan foydalanish orqali:
> O'quvchilarning adabiyotga qiziqishini oshirish;
> Asarlarni tahlil qilish ko'nikmalarini rivojlantirish;
> Jamoada ishlash va muloqot qilish qobiliyatlarini shakllantirish mumkin.
Interfaol metodlar adabiyot darslarini qiziqarli va samarali o'tkazishga yordam beradi. Masalan:
> Debatlar: Asar qahramonlari va ularning qarashlari bo'yicha munozaralar tashkil qilish.
> ROL (Rollarni bajarish): Asar qahramonlarining xarakterlarini sahnalashtirish orqali
ularni yaxshiroq anglash.
> Klaster metodi: Asarlarning asosiy mavzularini grafik shaklda tahlil qilish.
> Multimedia vositalari: Elektron kitoblar va audiomateriallar yordamida asarlarni zamonaviy usulda o'qish.
Adabiyot orqali yoshlar nafaqat shaxsiy, balki ijtimoiy ko'nikmalarni ham egallaydi. U:
> Jamoatchilikka xizmat qilish ruhini tarbiyalaydi;
> Tolerantlik va turli madaniyatlarni tushunishni rivojlantiradi;
> Yetakchilik qobiliyatlarini shakllantiradi.
Xulosa. Ona zaminimizda ming yillar yaratilgan badiiy merosimiz xalqimizning yuksak salohiyati, kuch-qudrati, bunyodkorlik an'analari haqida, vatanimizning shonli tarixi to'g'risida tasavvur va tushunchalar beradi. Shu muqaddas diyorda yashaydigan har bir inson qalbida g'urur-iftixor tuyg'ularini o'yg'otadi. Milliy mafkuraning asosiy vazifalaridan biri vatandoshlarimizning tafakkurida o'zlikni anglash, tarixiy xotiraga sadoqat, muqaddas qadriyatlarimizni asrab-avaylash, vatanparvarlik tuyg'usini kamol toptirishdan iborat ekan, badiiy meros va undagi g'oyalar yoshlarimizda yurtga nisbatan vatanparvarlik tuyg'usini shakllantirishning muhim omillaridan biri ekanligiga shak-shubha yo'q.Shunday ekan, o'lmas badiiy-adabiy merosimiz g'oyaviy tarbiyaning eng muhim vositalaridan biri bo'lib qoladi. Adabiyot yosh avlodni har tomonlama rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi. Uni zamonaviy metodlar yordamida o'qitish orqali yoshlarning intellektual, ma'naviy va ijodiy qobiliyatlarini yanada rivojlantirish mumkin. Adabiyot darslarining maqsadi faqatgina bilim berish emas, balki barkamol shaxsni shakllantirishdir. Shuning uchun ta'lim tizimida adabiyotga e'tibor qaratish nafaqat yoshlar, balki butun jamiyatning kelajagi uchun muhimdir. O'zbekiston qahramoni Ozod Sharofiddinov aytganlaridek: "Men bir narsaga hayron bo'laveraman, qachon qaramang, to'rtta odam yig'ilsa farzand tarbiyasining og'irligi, ularni odam qilishning azobligi to'g'risidagi hasratga duch kelamiz. O'-o'-v birodarlar, buni eng oson, eng arzon, eng samarali yo'li-usuli shundoq yoningizda turibdi-ku: bolangizni kitob o'qishga o'rgating, uning ko'nglida badiiy adabiyotga mehr va muhabbat uyg'oting, farzandlaringizga uch-to'rt so'mni qizg'anmay munazam kitob olib bering! Axir dunyoda kitobdan ham aqlliroq, undan ham donoroq biron ustozni topib bo'ladimi? Axir kitoblarda yo'q narsaning o'zi yo'q-ku! Odamni odam qiladigan jamiki kuch qudrat, hikmat, go'zallik, aql va odob kitoblarida "Mana-man" deb turibdi-ku! Nahotki, bu buyuk nematdan, bebaho boylikdan bebahra bo'lib ham odam bo'lish mumkin deb o'ylasangiz?!" Badiiy adabiyot azaldan xalqni, ayniqsa, yosh avlodni insonparvarlik, Vatanga muhabbat, rostgo'ylik va halollik, mehnatevarlik, xushmuomalalik va kamtarlik ruhida tarbiyalab kelgan. Mustaqil fikrlash hamda ijodkorlik esa barkamol shaxs qiyofasida aks etuvchi sifatlarni yanada boyitadi. Zero, ijtimoiy taraqqiyotning muayayn bosqichida tashkil etiladigan faoliyatning ijobiy natijaga ega bo'lishida ushbu ikki xislat asosiy mezonlar sifatida e'tirof etilmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Karimov, H. "Adabiyot va tarbiya". T.: Ma'naviyat nashriyoti, 2020.
2. Qodirova, Z. "Zamonaviy adabiyot darslari". T.: Fan va texnologiya nashriyoti, 2019.
3. Alisher Navoiy. "Xamsa". T.: O'zbekiston nashriyoti, 1991.
4. Sharipov, O. "Ta'limda innovatsion yondashuvlar". T.: Adabiyot nashriyoti, 2022.
5. Bayeshanov, Abdulla YOSHLARNI MILLIY G'OYA RUHIDA TARBIYALASHDA BADIIY ADABIYOTNING O'RNI // ORIENSS. 2022. №1. URL:
https://cyberleninka.ru/article/n7yoshlarni-milliy-g-oya-ruhida-tarbiyalashda-badiiy-adabiyotning-o-rni (gaTa o6pam,eHHfl: 15.12.2024).
m
INNOVATIV ACADEIVY
