CC BY
8Ilmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY Original paper
BOSHLANG'ICH SINFLARDA MA METODLAR ORQALI UZVIYLIKNI
© G. Eshqobilova1H 1O'zbekiston-Finlyandiya pedagogika institute, Samarqand,O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: maqolada boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish jarayonida innovatsion metodlardan foydalanish va uzviylikni ta'minlashning nazariy va amaliy jihatlari tahlil qilinadi.
MAQSAD: tadqiqotning asosiy maqsadi - boshlang'ich sinflarda matematika fanini innovatsion metodlar yordamida samarali o'qitish orqali uzviylikni ta'minlash va o'quvchilarning mustaqil fikrlash hamda ijodiy ko'nikmalarini rivojlantirishdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish bo'yicha ilmiy adabiyotlar, innovatsion metodlarning ta'lim samaradorligiga ta'siri va uzviylikni ta'minlashning nazariy asoslari o'rganildi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: natijalar shuni ko'rsatdiki, boshlang'ich sinflarda innovatsion metodlardan foydalanish o'quvchilarning matematik bilimlarini mustahkamlash, tahliliy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish va o'quv jarayonining uzviyligini ta'minlashda sezilarli darajada samarali bo'ladi.
XULOSA: tadqiqot natijalari innovatsion metodlardan foydalanish boshlang'ich sinf o'quvchilarida barqaror qiziqish va matematik tafakkurni rivojlantirishga xizmat qilishini tasdiqladi.
Kalit so'zlar: innovatsion metodlar, matematika o'qitish, boshlang'ich sinflar, uzviylik, interfaol yondashuv, axborot-kommunikatsion texnologiyalar.
Iqtibos uchun: Eshqobilova G. Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitishda innovatsion metodlar orqali uzviylikni ta'minlash. // Inter education & global study. 2024. №10(1). B.491-496.
TEMATIKA O'QITISHDA INNOVATSION TA'MINLASH
ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПРЕЕМСТВЕННОСТИ В ПРЕПОДАВАНИИ МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ С ПОМОЩЬЮ ИННОВАЦИОННЫХ МЕТОДОВ
© Г.Эшкобилова1И
1Узбекско-Финский педагогический институт, Самарканд, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в статье рассматриваются математике в начальных классах и < образовательном процессе.
©intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 10(1)
инновационные методы обучения беспечение преемственности в
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ЦЕЛЬ: основная цель исследования — повысить эффективность обучения математике в начальных классах с использованием инновационных методов и обеспечить развитие у учащихся аналитического мышления и творческих навыков.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании был проведён анализ научной литературы по инновационным методам обучения математике, их применению в образовательном процессе и обеспечению преемственности.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: результаты показали, что использование инновационных методов способствует укреплению математических знаний у учащихся, развитию аналитического мышления и обеспечению преемственности в образовательном процессе.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: результаты исследования подтвердили, что инновационные методы обучения повышают интерес учащихся к математике, развивают их математическое мышление и творческие способности.
Ключевые слова: инновационные методы, преподавание математики, начальные классы, преемственность, интерактивный подход, информационно-коммуникационные технологии.
Для цитирования: Эшкобилова Г. Обеспечение преемственности в преподавании математики в начальных классах с помощью инновационных методов. // Inter education & global study. 2024. №10(1). С.491-496.
ENSURING CONTINUITY IN TEACHING MATHEMATICS IN PRIMARY SCHOOLS THROUGH INNOVATIVE METHODS_
© Guldona Eshqobilova1®
1 Uzbekistan-Finland Pedagogical Institute, Samarqand, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: the article examines innovative methods of teaching mathematics in primary grades and ensuring continuity in the educational process.
AIM: the main aim of the study is to enhance the effectiveness of teaching mathematics in primary grades through innovative methods and to develop students' analytical thinking and creative skills.
MATERIALS AND METHODS: the study involved analyzing scientific literature on innovative teaching methods in mathematics, their application in the educational process, and ensuring continuity.
DISCUSSION AND RESULTS: the results showed that using innovative methods strengthens students' mathematical knowledge, develops analytical thinking, and ensures continuity in the learning process.
©intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 10(1)
iccl (A
Ilmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
CONCLUSION: the study results confirmed that innovative teaching methods increase students' interest in mathematics, develop their mathematical thinking, and enhance their creative abilities.
Keywords: innovative methods, mathematics teaching, primary grades, continuity, interactive approach, information and communication technologies.
For citation: Guldona Eshqobilova. (2024) 'Ensuring Continuity In Teaching Mathematics In Primary Schools Through Innovative Methods', // Inter education & global study, (10(1)), pp. 491-496.
Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish jarayonida innovatsion metodlardan foydalanish zamonaviy ta'lim tizimini rivojlantirishda eng ustuvor masalalardan biri hisoblanadi. Chunki dastlabki sinflardayoq matematik bilimlarning mustahkam poydevori yaratilishi, o'quvchilarning ijodiy fikrlash, tahlil qilish, mantiqiy xulosa chiqarish kabi ko'nikmalarini rivojlantirish kelgusida fanni chuqur egallashga zamin yaratadi. Ta'lim jarayonida uzviylikni ta'minlash, ya'ni boshlang'ich sinflardan boshlab yuqori bosqichlarga izchil tarzda o'tganda mavzular o'rtasidagi bog'liqlikni yo'qotmaslik, o'quvchilarda fanga nisbatan barqaror qiziqish uyg'otish hamda o'rganish jarayonini samarali tashkil etish muhim ahamiyatga ega.
Shu ma'noda, innovatsion metodlar o'qitishni faqat ma'lumot yetkazish bilan cheklab qolmasdan, o'quvchilarda mavzu bo'yicha chuqur tushuncha va mustaqil fikrlash ko'nikmalarini shakllantirishga imkoniyat beradi. Jadal sur'atlar bilan rivojlanayotgan axborot-kommunikatsion texnologiyalardan foydalanish, interfaol, loyihaviy hamda o'yin shaklidagi dars tashkil etish boshlang'ich sinf o'quvchilarining diqqatini jalb qiladi, ularning fanga bo'lgan qiziqishini yanada kuchaytiradi. Natijada matematika faniga xos bo'lgan analitik fikrlash, muammoni izchil tahlil qilish, yechim topish kabi zarur bilim va ko'nikmalar o'z vaqtida, pishiq shakllantiriladi.
Innovatsion metodlar - bu an'anaviy dars shaklidan farqli ravishda, o'quvchilarga yangi bilimlar berish jarayonida faollik, mustaqil izlanish va ijodkorlikni rag'batlantiradigan, zamonaviy texnologiyalar bilan boyitilgan interfaol usullar majmuidir. Mazkur metodlar dars jarayonini yangicha formatda tashkil etish orqali o'quvchilarning fanga bo'lgan qiziqishini kuchaytirish, ularning mustaqil fikrlash va amaliy yechimlar topish bo'yicha ko'nikmalarini shakllantirishni maqsad qiladi.
Birinchidan, innovatsion metodlarda o'quvchilar tinglovchi emas, balki faol ishtirokchi sifatida qatnashadilar. Ular masalalarni mustaqil tahlil qilish, "topshiriqlarni o'zlari kashf etish" (discover learning), guruhli muhokama qilish, ijobiy bahs-munozaralar olib borish kabi jarayonlarning bevosita ishtirokchisiga aylanadilar. Bu o'quvchilarda fikr yuritish mexanizmlarini rivojlantiradi, ularning mas'uliyat hissini oshiradi va o'ziga bo'lgan ishonchni mustahkamlaydi.
Ikkinchidan, innovatsion metodlar davomida axborot-kommunikatsion texnologiyalardan keng foydalanish ta'lim samaradorligini oshiradi. Masalan, elektron
©intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 10(1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
taqdimotlar, videoroliklar, interaktiv dasturlar, virtual laboratoriyalar, onlayn test va baholash usullari darsni yanada qiziqarli va tushunarli qiladi. Bunday yondashuv o'quvchilar tafakkurining bir necha kanalda faollashishiga, mavzuni chuqur o'zlashtirishiga ko'maklashadi.
Uchinchidan, loyihaviy (projekt) usul - innovatsion metodlarning asosiy turlaridan biri bo'lib, bunda o'quvchilar kichik guruhlarda ma'lum bir muammoni mustaqil tahlil qiladilar, ma'lumotlar yig'adilar, yechim ishlab chiqadilar va natijada tayyor mahsulot (taqdimot, sxema, chizma, tajriba natijasi) yaratadilar. Bunday jarayon ijodiy fikrlashni rag'batlantiradi, mavzuni chuqur o'zlashtirish bilan birga ijtimoiy ko'nikmalarni (guruhda ishlash, muloqot, muammoni birgalikda hal qilish) ham shakllantiradi.
To'rtinchidan, o'yin texnologiyalari ta'lim jarayonini ijobiy emosiyalar bilan boyitish, o'quvchilar diqqatini dars mavzusiga jalb qilish hamda ularni dars faoliyatiga oshkora tarzda jalb etish imkonini beradi. "O'yin maketlari" (role-playing), "intellektual musobaqalar" (kvizlar, viktorinalar) va "qiziqarli matematika" kabi usullar orqali fanlararo bog'liqlik, hayotiy situatsiyalarni aks ettirish va ijodiy izlanishni rag'batlantirish mumkin.
Beshinchidan, interfaol metodlarning qo'llanilishi o'qituvchi va o'quvchi o'rtasidagi muntazam muloqotni kuchaytiradi. Savol-javob, bepul muhokama (brainstorming), "suhbat" texnologiyalaridan foydalanish natijasida har bir o'quvchi o'zining fikrini erkin ifoda etishi, xilma-xil masalalarning yechimiga hissa qo'shishi, xatolarini to'g'rilash va tajriba orttirish imkoniyatiga ega bo'ladi.
Shunday qilib, innovatsion metodlar o'qitish jarayonini yangilab, unga interfaol, texnologik hamda ijodiy tamoyillarni olib kiradi. Natijada matematika yoki boshqa fanlar bo'yicha o'quvchilar faqatgina nazariy bilimga ega bo'lib qolmay, balki amaliy ko'nikmalarga ega, mustaqil fikrlash va ijodiy yondasha oladigan avlod sifatida shakllanadilar. Bu esa, o'z navbatida, ta'lim tizimining raqobatbardoshligini oshirish va jamiyatning intellektual salohiyatini yuksaltirishga xizmat qiladi.
Ushbu maqolada boshlang'ich sinflarda matematika fani bo'yicha innovatsion metodlarni tatbiq etish va bu jarayonda uzviylikni ta'minlashning nazariy asoslari hamda amaliy yechimlari ko'rib chiqiladi. Maqolada dars jarayonini yanada jonli va mazmunli tashkil etishda yordam beradigan pedagogik texnologiyalar va ko'rgazmali vositalar, fanni bolalar ongiga singdirishning zamonaviy usullari tahlil qilinadi. Bundan ko'zlangan asosiy maqsad - maktabning ilk bosqichidan boshlab matematik bilimni chuqur egallashga yo'naltirilgan, tahliliy fikr yuritadigan va ijodiy izlanishga qodir avlodni tarbiyalashdir.
Boshlang'ich sinflarda matematika fanini o'qitishda innovatsion metodlardan samarali foydalanish jamiyatda fanlararo integratsiyani, o'quvchi shaxsini rivojlantirishni hamda uzviylikni ta'minlashda muhim omil sifatida namoyon bo'ladi. Zamonaviy ta'lim texnologiyalarining uyg'unlashuvi natijasida qulay o'qitish muhitini yaratish, o'quvchilarning mustaqil fikrlash faolligini oshirish hamda ular tafakkurini tarbiyalash ta'minlanadi. Shuningdek, matematika faniga doir tushunchalarni dastlabki sinflardan to'g'ri shakllantirish kelgusida yuqori sinflarda bu fanni puxta egallash, mantiqiy tafakkurni rivojlantirish va amaliy ko'nikmalarni mustahkamlash uchun asos bo'ladi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
Innovatsion metodlar o'qitish jarayonini faqat bir tomonlama ma'lumot yetkazish bilan cheklamaydi. Aksincha, ular o'quvchilarning mustaqil izlanish, kashf qilish va ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi. Masalan, interfaol darslar davomida o'quvchilar masalani o'zlari aniqlab, yechim topishga intiladilar. Bu jarayonda axborot-kommunikatsion texnologiyalar (AKT) imkoniyatlaridan foydalanish, masalan, elektron taqdimotlar, virtual tajribalar, onlayn testlar va interaktiv platformalar vositasida darslarni boyitish muhim ahamiyatga ega. Erta yoshdan matematika fanini qunt bilan o'rganishga undaydigan, ijobiy rag'bat beradigan o'yin texnologiyalarini qo'llash ham samarali usullardan sanaladi.
Uzviylikni ta'minlashda darslarning mazmunan ham, shaklan ham bir-biri bilan bog'lanishi muhim. Buning uchun boshlang'ich sinflar dasturi yuqori sinflardagi murakkabroq mavzularga asos yaratishi zarur. Ta'lim jarayonida kollegial metodlarga, ya'ni matematik muammolarni guruh bo'lib muhokama qilish, birgalikda loyihalar bajarish va masalalarni chizmachilik uslubi orqali tahlil qilish kabilarga e'tibor berish talab etiladi. Bunday usullar dastlabki sinflardayoq bola tafakkurini mustahkamlab, kelgusi bosqichlarda yaxlit dunyoqarashni, murakkab vazifalarni tushuna olish va mantiqiy yechim topish ko'nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi.
O'qitish jarayonida individual yondashuv prinsiplariga e'tibor berish, har bir o'quvchining qobiliyatidan kelib chiqib mos metodlarni tanlash maqsadga muvofiqdir. Shuningdek, o'quvchilarning tafakkur darajasiga mos turli masalalar banki yaratilishi, bu masalalar bosqichma-bosqich murakkablashib borishi lozim. Natijada uzviylik hamda samaradorlikni saqlab qolish uchun har bir bosqichda puxta nazorat mexanizmlarini kiritish tavsiya etiladi. Tajribada interaktiv testlar yoki onlayn platformalar orqali baholash usullari bosqichma-bosqich yondashuvni kuchaytirib, o'quvchilar bilimini xolis ravishda o'lchash imkonini beradi.
Matematik bilimlarning turli hayotiy ko'nikmalar bilan bog'lanishi ham ta'lim uzviyligiga xizmat qiladi. Boshlang'ich sinflarda o'quvchilarga raqamlar, amallar, oddiy geometrik shakllar bilan bog'liq matnli masalalarni berish orqali hayotiy misollarni o'rgatuvchi metodlar ishlatilsa, yuqori sinflarda esa shu elementlarni chuqurlashtirish, kengroq matematik tushunchalar bilan integratsiya qilish mumkin bo'ladi. Masalan, olamshumul miqdorlar (vaqt, masofa, tezlik, xarajat) haqida turli loyihalar tashkil etish, o'quvchilarni ijtimoiy hayotga tayyorlash bilan birga matematikaning amaliy qo'llanish doirasini kengaytiradi.
Innovatsion metodlarning imkoniyatlari tobora kengayib, raqobatbardosh muhitda har bir yosh avlod chuqur bilim va mustahkam ko'nikmaga ega bo'lishi zarur. Buning uchun esa uzviylikni ta'minlash, ya'ni boshlang'ich sinflardagi boshlang'ich matematik tushunchalardan boshlab yuqori bosqichlardagi murakkab mavzularga qadar ketma-ketlikda, tizimli hamda mazmunan bog'liq darslar tashkil etish o'ta muhimdir. Innovatsion dars ishlanmalari, ilg'or pedagogik hamda didaktik texnologiyalardan oqilona foydalanish boshlang'ich sinf matematika ta'limida siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyotga mos raqobatbardosh avlodni voyaga yetkazishda keng imkoniyatlar yaratadi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
Shunday qilib, boshlang'ich sinflarda matematika o'qitishda innovatsion metodlardan unumli foydalanish orqali uzviylikni ta'minlash ta'lim jarayonining pishiq asosini shakllantiradi. Bu jarayon mazmunan boyitilgan dasturlar, interfaol va axborot-kommunikatsion vositalar bilan integratsiyalash, individual yondashuvni hisobga olish hamda baholash va nazoratning zamonaviy shakllaridan foydalangan holda amalga oshirilgandagina kutilgan natija beradi. Natijada yosh avlodda matematik tafakkurning izchil rivojlanishi, ijobiy o'qish motivatsiyasi va ijodiy qobiliyatlarning shakllanishi ta'minlanadi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Tursunov X.T., Qayumova Sh.Z. Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi. Toshkent: O'qituvchi nashriyoti.2019.
2. Ko'chimov M.S., Xudoynazarova R.X. Boshlang'ich ta'lim jarayonida innovatsion texnologiyalar: izohli lug'at. Toshkent: Fan nashriyoti.2020.
3. M.V. Klarin. Pedagogik texnologiyalar nazariyasi va amaliyoti. Toshkent: Fan nashriyoti.2002.
4. Navoiy Davlat Pedagogika Instituti. Boshlang'ich ta'limda matematika o'qitish metodikasi bo'yicha dastur. Navoiy: NDPI.2018.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
^Eshqobilova Guldona, o'qituvchi [Эшкобилова Гулдона, преподаватель], [Eshqobilova Guldona, teacher]; manzil: Samarqand sh, Spitamen shoh ko'chasi, 166-uy, [адре^ Самарканд ш, пр. Спитамен, 166], [address: Samarkand sh., 166 Spitamen ave.].
