CC BY
1УДК 7.74
Б1Р ЖАЦТЫ ПЛАЩ МАТАЛАРЫНАН ЖАСАЛГАН Б¥ЙЫМДАРДЫ 0ЦДЕУ
ЭД1СТЕР1
ОСПАНОВА АКЖИБЕК ДАРИБОЗОВНА
ага окытушы, ЦАИУ
Ацдатпа: Мацалада плащ маталарынан тггглетгн бYйымдардыц вцдеу технологиясы царастырылады.
Клт свздер: полимер, жасанды былгары, пресстелген былгары
Abstract: The article will consider how artificial leather is made, the technology of its processing.
Key words: polymer, artificial leather, pressed leather
Плащтар мен курткалар eндiрiсiнде непзп материалдар ретшде плащ материалдары колданылады. Эшмнщ бул тYрлерi жогары ылгалдылык пен темен температура жагдайында тозатындыктан, плащ материалдарыныц негiзгi касиеттерi жаксы су eткiзбейтiн жэне жабылатын, тозуга тeзiмдiлiгi жогары, берiктiгi, жещлдш (плащ материалдарыныц бетю тыгыздыгы 180-300 г/м2 аралыгында болуы керек), жумсактык, тшшнщ турактылыгы, купмшц карапайымдылыгы, ылгалдану кезшде аздап шегу, ауа eткiзгiштiгi 20-50 дм2/м2*с (киiмдегi адамныц жайлы жагдайын камтамасыз ету Yшiн). [1 ,159бет]
Плащ материалдарына плащ маталары жэне кеп кабатты (кYрделi) плащ материалдары жатады. Талшыкты курамы бойынша плащ маталары - макта, полиэфир талшыктары бар макта, лиэфир-вискоза, жYн, жiбек талшыктары бар полиэфир (аралас маталар). Эдетте олардыц барлыгы су етюзбейтш сщдiрулермен. Макта маталар жщшке тарак иiрiлген жiптен карапайым жэне токылган току аркылы жеткiлiктi тыгыз непзде шыгарылады, бул оларга белгiлi бiр суга тeзiмдiлiк бередi. Бул тшдердщ беткi тыгыздыгы 190-дан 260 г/м2-ге дейiн. Макта маталарындагы полиэфир талшыктарыныц мeлшерi эртYрлi болуы мYмкiн: 45 %, 60-65 %, 70-80 %. [1,161 бет]
Бул маталардыц бетю тыгыздыгы таза мактадан гeрi Yлкен. Полиэфир талшыктарын пайдалану катты ^ршю бередi, материалдардыц мызгымас жэне шeгу сиякты касиеттерiн жаксартады. Полиамид талшыктарынан, полиэфир талшыктарынан немесе полиэфир талшыктарынан жасалган жука, тыгыз маталарга макта талшыктарымен араласкан шайырлар мен силикондарга негiзделген пленка жабыны колданылуы мYмкiн. Жабын су eткiзбейтiн жэне су eткiзбейтiн. Мундай улпалар жещл-олардыц беткi тыгыздыгы 46- 114 г/м2 аралыгында. Олар тепс боялган, баспа Yлгiсiмен, "лакпен", алтын, ^мю астында, былгарыга елiктеу Yшiн бедерленген. "Лакпен" эрленген жэне гидрофобты сiцдiрiлген маталар бетшщ жылтыр жылтырына ие. Алтын, кYмiс полиамид непзше колданылатын дикрилан (Швейцария) препаратымен жасалады. Резецкеленген жадагай маталар-резецкеден, кептiргiш майлардан, битумдардан немесе синтетикалык шайырлардан жасалган пленкалы жабын тYрiндегi эрлеу есебшен су eткiзбейтiн маталар. Олар макта, жартылай жYннен жэне синтетикалык талшыктардан жасалган маталардан жасалган. Бул маталар массива, серпiмдi, жаксы драп кабшет^ жогары су eткiзгiштiгi бар, бiрак тыныс алу кабiлетi тeмен. Пленка мембраналары курылымы бойынша микрокеуектi, терi тесiгiнiц мeлшерi Бiр тамшы судан бiрнеше есе аз. Мундай теактер судыц eтуiне мYмкiндiк бермейдi, бiрак су буыныц молекулаларын терi астындагы кецiстiктен шыгарады.
Сурет 1
Пленка мембраналары - матаньщ шю бетше немесе баска технологиялык стильдi негiзге ламинатталган ец жаксы пленка. 1 суреттегiдей плащ материалдары суга тeзiмдiлiгi жогары жэне сонымен бiрге ауа мен бу етюзпш болып табылады. БYрiккiш мембрананыц курамында полиуретан бар. БYрку микрокеуект колданылады, оныц кеуектершщ мeлшерi су тамшысыныц мeлшерiнен бiрнеше мыц есе аз, бiрак су молекуласынан Yлкен, бул сырткы тамшыдан етуге мYмкiндiк бермейдi, ал су буыныц молекулалары терi тесiгiнен еркiн eтедi. Бул бу мен тыныс алуды сактай отырып, ылгалдан коргаудыц жогары касиеттерш тYсiндiредi. Мембранамен капталган материалдар бiрнеше рет жууга, химиялык тазартуга тeзiмдi, олар тозуга жэне аязга тeзiмдi. [2]
Сурет 2 -дегi бYЙым мембранамен капталган плащ материалдарынан жасалган ерекше кYтiмдi кажет етедi. Мембраналык жабынды сактау Yшiн тек 30 °С-тан жогары емес температурада колмен жуу жэне арнайы суйык жугыш заттар усынылады, содан кейiн сыгымдалмай сыгылады. Энiмдi бeлме температурасында иыкка кептiру керек. Тiгу Yшiн макта тiгiн жiптерi усынылады :№ 60, лавсан жiптерi 22л жэне 33Л, инелер № 85-100. [2] Сурет 2.
( I
с
I I
■ t___ - с
Тепстеу кезшде мембранамен капталган материалдар инемен кесшед^ тшспен тартылуы немесе тасымалдау киын болуы мYмкiн. Сондыктан ецдеу эдiстерi мен жабдьщтарын тацдаганда, материалдарды жылжытудыц косымша курылгылары бар токтаусыз тiгiс машиналарына артыкшылык беру керек. Мембраналык
материалдардан тшн буйымдарын жасау процесiнде тiriстердi тыгыздау кажет. Тыгыздалган тiгiстерге койылатын талаптар:
- буйым жасалган материалдыц су еткiзбейтiндiгiнен темен емес су етюзбейтшдш;
- жумыс кезiнде тiгiстердi бузбай деформациялауга мYмкiндiк беретiн сертмдшк пен берiктiк;
- тыгыздагыштардыц атмосфералык, жылу, аязга тезiмдiлiгi;
^азiрri уакытта жш тiгiстерiн бiр немесе кеп кабатты термопластикалык жабыскак таспаны ешмнщ бетiне желiмдеу, оныц желiм кабатын ыстык ауа агынымен балкыту жэне кешннен басу роликтерiн колдану аркылы тыгыздау технологиясы ец танымал. Бул технологияны "Пфафф" (Германия) жэне "Kouuci Enterprise Co., Ltd " (Кытай) казiрдiц езiнде жасалган тiгiстер мен найзагайларды тыгыздау Yшiн машиналар жасалды. Фирма "Kouuci Enterprise Co., LTD " тiгiстердi тыгыздау Yшiн арнайы таспаныц он тYрiн шыгарады. Таспаныц эр тYрi белгiлi бiр колдану жэне пайдалану шарттарына арналган. Кебшесе желден коргайтын енiмдердi ендiруде мембраналык материалдар ешмнщ YCT^ri жэне астарыныц арасына орналастырылган тыгыздагыш ретiнде колданылады. Желден коргайтын тыгыздагыш тесем белшектерiмен сэйкес келетiн белшектерден турады, курастырудан кейiн ол барлык кесiндiлер бойынша тесем белшектерiмен, сондай - ак тесем материалыныц сегменттерi аркылы барлык тшстермен бiрiктiрiледi. Эшмнщ жогаргы жагында жел ылгалдан коргайтын тыгыздагыш тесемдi тегiстеу кезiнде тiгiстерге салынган тесеу материалыныц сегменттерi аркылы косылады. Плащ материалдарынан жасалган буйымдардыц пакеттерi тек непзп материалдан, непзп материалдан жэне астардан, немесе непзп материалдан, тесемнен жэне астардан, немесе непзп материалдан, окшаулагыш тесемнен жэне астардан туруы мYмкiн немесе беютшген окшауланган астары болуы мYмкiн.
Тесеу матасы ретшде 100% колданылады бетпк тыгыздыгы 50 полиэфир жэне полиамидт маталар -60 г/м 2 , ыстыкка тезiмдiлiгi 110-130 0С. [1,162 бет]
Балалар кшмше арналган маталарга ерекше талаптар койылады. Балалар киiмiндегi тесем жумсак, такырыпты, ыцгайлы болуы керек. Ею жаска дейiнгi балаларга арналган кшмде синтетикалык тесемдi колдануга болмайды, ею жастан бастап бул кажет емес. Тесем ретшде экологиялык таза материалдар колданылады-макта (бул калико, фланель, трикотаж, калико жэне т.б. болуы мумюн) жэне токылган непздеп табиги жYн (жYн). ЖYннiц (табиги токылган жYннiц) мактадан артыкшылыгы-жылу еткiзгiштiгi темен, жылуды жаксы устау, желдетудi жаксарту. Сонымен катар, жYн балага элдекайда жагымды. ЖYнi бар енiмдер кымбатырак кершед^ жYннiц кызмет ету мерзiмi ете узак. ЖYннiц кемшiлiгi, мактамен салыстырганда, кымбатырак, кYPделi тазалау процесi, енiмдi кептiру уакыты узагырак. Токылган матаныц жецдерiн тесеу ретiнде пайдалану кажетп пайдалану жэне функционалдык касиеттердi камтамасыз етедi. Кенеп 100% мактадан жасалуы керек, жеткiлiктi жумсак жэне созылатын болуы керек.
^азiрri уакытта кыскы киiмдегi окшаулау ретiнде синтетикалык - синтетикалык кыстагыш, тинсулейт, холофибер, файберскин, файбертек, полифибер, изософт жэне табиги окшаулау - мамык пен жYн колданылады. Синтетикалык кыстагыш ею тYрге белiнедi: тыгыз жэне куыс. Екеуi де полиэфир талшыктарынан жасалган.
Тыгыз синтетикалык кыстагышты алу Yшiн оны параллель кабаттармен тесейдi. Талшыктарды бiр-бiрiне бекiту термиялык эдiспен жYзеге асырылады. Осыган байланысты оныц жылу корганысы ете темен жэне ылгалдыц айтарлыктай еткiзгiштiгi бар. Сондыктан тыгыз синтетикалык кыстагыш тек арзан ешмдерде колданылады. Толык синтетикалык кыстагышта талшыктар желiмделмейдi, бiрак силикон инелершщ кемегiмен бiр-бiрiне
жабысады. Мундай окшаулау 6epiK, пiшiнiн жогалтпайды. Тинсулейт ^a3ipri уакытта ец жаксы окшаулаудыц 6ipi болып саналады. Ол термиялык Yнемдеу касиеттерiмен теменге тец. ^урамы-ете жука талшыктардан, жылуды керемет устайды. Тинсулейттегi бинезондар мен курткалар жещл, жука жэне жылы. Жуу кезiнде деформацияланбайды, катты аязда жылытуга кабiлеттi. Тинсулейт-жука микроталшыкты токыма емес материал, оныц жылу коргау касиеттерi мамык толтыргыштыц жылу коргау касиеттершен 1,5 есе жогары. Талшыктар iс жYзiнде ылгалды ащрмейдь Материал ылгалданган кезде де жылуды сактайды. Плащ маталарынан жасалган буйымдарды ендiруде ец кеп таралган классикалык жэне мамык Тинсулат эр тYрлi Yстiцгi тыгыздыгы 43 - тен 300 г/м2-ге дейiн жэне калыцдыгы 0,3-тен 3,0 см-ге дейiн.
Классикалык типтеп тинсулейттiц беткi тыгыздыгы 17 г/м2 болатын жука токыма емес матамен бiр жакты немесе ею жакты жабыны болуы мYмкiн. Окшаулау мен токыма емес кабаттардыц байланысы ультрадыбыспен жасалады. Окшаулаудыц бiр немесе баска тYрiн колдану негiзгi матаныц тыгыздыгына байланысты. Тыгыздыгы темен маталар Yшiн екi жакты жабыны бар тинсулейт колданылады (окшаулагыш талшыктардыц Yd^ri жэне астарлы маталар аркылы кешуше жол бермеу Yшiн).
Теменгi типтеп Тинсулейт спорттык стильдегi енiмдер Yшiн колданылады. Холофайбер, файберскин, файбертек, полифибер, изософт - курамында желiм негiздерi мен жецiл балкитын коспалар жок синтетикалык окшаулау, бул аллергиялык реакциялардыц болмауына экеледi, енiмдердiц жылу коргау жэне гигиеналык касиеттерiн жаксартады. Бул окшаулаудыц курылымы адам агзасынан ылгалды тез кетсруге кемектеседi, денеге "тыныс алуга" мYмкiндiк бередi, жайлылык, жылулык пен жайлылык сезiмiн тудырады. Олармен жасалган буйымдар жанасуга жумсак жэне жещл. Бул окшаулау экологиялык таза жэне улы емес. [1,165бет]
Кеп кабатты (кYPделi) плащ материалдары желiммен, кыздырумен немесе тiгiспен бiр-бiрiне бекiтiлген эртYрлi материалдардыц екi-Yш кабатынан турады. Тагы ескерту керек зат, ол бул ею жакты керпеге де колданылатын материалдары жэне ею жакты колданылатын материалдар. Керпе материалдары ею кабаттан (YCтiцгi мата + окшаулагыш тесем) жэне белек тесемнен немесе Yш кабаттан (мата + окшаулагыш тесем + тесем) туруы мYмкiн. ^абатталган материалдар екi кабаттан турады, мысалы, жYнмен дубляждалган плащ матасы. Кешендi екi жакты материалдар ерлер, эйелдер жэне балалар кшмдерш, эйелдер дэретханасыныц заттарын ендiруде колданылады. Бул материалдар жещл, сертмд^ мыжылмайтын, жарыкка тезiмдi, жеткiлiктi жогары су жэне жылудан коргайтын касиеттерге ие. Олар каттылыктыц жогарылауымен, нашар драппен, сондай-ак темен тыныс алумен сипатталады.
1. Бодяло Наталья Николаевна Голубкова Валентина Тимофеевна Филимоненкова Раиса Николаевна Кулаженко Елена Леонидовна Панкевич Дарья Константиновна., ТЕХНОЛОГИЯ ОДЕЖДЫ ИЗ РАЗЛИЧНЫХ ВИДОВ МАТЕРИАЛОВ Учебно-методическое пособие Москва, 2014 г.
2. ru.pinterest.com>ideas/пальто-из-двухслойной плащевой ткани
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
