CC BY
1ЭОЖ 687.1 (045)
ПЛАЩ МАТЕРИАЛДАРЫНЬЩ НЕГ1ЗГ1 АССОРТИМЕНТЕ
ДОШИБЕКОВА АЙЖАН БАГДАТОВНА
Дизайн, текстиль жэне киiм технологиялары факультетi профессорыньщ ассистентi, PhD, Алматы Технологиялык Университет^ Алматы, ^азакстан
ЦУАН АЙЯ ЖЕКСЕЩЫЗЫ
Дизайн кафедрасыныц студентi, Алматы Технологиялык Университетi, Алматы,
^азакстан
Аннотация. Мацалада плащ матасыныц, соныц гшгнде макинтоштыц шыгу тарихы, угымы, оны вндгру технологиясыныц ерекшелжтерг, сонымен цатар плащтыц материал ассортимент1 - болонья, дюспо жэне оксфорд маталары царастырылган.
Кттт1 свздер: плащтыц материал, макинтош, макинтош шыгу тарихы, плащтыц материалдыц внд1ру кезецдер1, болонья, дюспо, оксфорд.
Плащтык маталар - майдаернект айкаспа тYрiмен токылган жартылай жYндi маталар тобына юретш мата тYрi [1, б. 247]. Жалпы мататану саласыныц осы уакытка дейiн жеткен ылгалдан коргайтын мата, ягни плащтыц пайда болуы жэне одан жасалган алгашкы буйымдар элем Чарльз Макинтошка карыздар [2]. Муныц себебi оныц 1836 жылы жаца материал жасаудыц жолын ойлап табуында. Токыма талшыктарын резецкемен араластыра отырып, шотланд химигi жэне енертапкышы ылгалдан коргайтын зат алды.
Макинтош - жел мен жацбырдан коргайтын резецкеленген матадан жасалган плащ [3]. Ацыз бойынша, Макинтош тагы бiр химиялык тэж1рибе жYргiзiп, пенжектiц жецш резецкеге жагып, бiраз уакыттан кешн оныц ылгалданбайтынын байкады. Эрине, бул киiм киюге жарамсыз болар ед^ ейткенi резецке ете жабыскак болды. Алайда галым матаныц екi кабатын керосиндегi резецке ерiтiндiсiмен бiрiктiру аркылы су еткiзбейтiн мата жасау эдiсiн жетiлдiрдi, содан кейiн ол езшщ енертабысын патенттедi.
Сурет 1 - XIX гасырдагы Макинтош жарнамасы
Плащ матасы - ылгалга тезiмдi касиеттердi камтамасыз ету Yшiн арнайы композициямен сiцдiру кезецiнен еткен табиги, аралас немесе синтетикалык курамдагы текстиль тYрi.
Бiз бiлетiнiмiздей, эр текстильдiц ез ендiру ерекшелiктерi болады. Жогарыда аталган текстиль тYрiнiц ендiру технологиясы непзп материалдыц тYрiне жэне оныц максатына байланысты тацдалады. Бастапкыда кенеп табиги, аралас жэне синтетикалык талшыктардан жасалган. Кенеп непзш дайындау Yрдiсiнен кешн кешн бояу жэне сiцдiру кезеш жYредi.
Кесте 1
0ндiру кезецдерi Тэсш 1 Тэсiл 2
1. Кенептердi сiрке этил эфирiмен ецдеу Полиакрилаттарды кенеп бетше жагу
2. Бiрiншi кезецдi кайталау Тущырлыгы темен полиакрилат ерiтiндiсiмен кайта ецдеу
3. ^урамында металл бар унтакпен соцгы кабаттау Силиконмен ецдеу
4. Су eткiзбейтiн касиеттердi камтамасыз ететш силиконмен ецдеу
Сондай-ак eндiрiс кезшде колданылатын жштер де белек тацдалады. Плащтык матага жатьщбоялган, алатокылган, ширатылган сонымен катар жалацкабат жiптер колданылады [1, б. 247].
Сурет 2 - Болонья матасы
Болонья матасы - полимерлi капрон немесе нейлоннан жасалган химиялык синтетикалык материал. Кенеп жука, орташа тыгыз, ете жумсак. Материал кез-келген механикалык эсерге iс жYзiнде тезiмдiлiкке ие, сондыктан мундай матаны жырту ете киын. Материал ауа мен ылгалдыц етуiне жол бермейдi.Мата жещл, тыгыз, мыжылмайды. Зец сацыраукулактарына, бактерияларга тезiмдiлiктi керсетедi. Матаныц негiзгi кемшшп -ультракулгш сэулелелерден кушп к;алуы мумкш.
Сурет 3 - Дюспо матасы Дюспо немесе полипонж матасыныц атауы агылшын тiлiндегi «dews» шы; жэне «ро» полимер - оныц су eткiзбейтiн касиеттерiн мецзейдь Бул токыма материалын жасау Yшiн карапайым токылган полиэфир жiптерi колданылады. Бул эдю матаны берiк жэне серпiмдi етедi. Дайын материал туракты боягыштармен боялып, кептiрiлiп жэне арнайы ертндшермен
сщдiрiлeдi. Кебшесе желден жэне юрден коргайтын сщдiрулeр колданылады, бул KeHenTi одан да практикалык жэне бeрiк eтeдi. Сщдiрeтiн химиялык eрiтiндiгe байланысты материя эртYрлi косымша касиеттерге ие болуы мумкш: отка тезiмдi, кiргe тезiмдi, желге тез1мд1,сонымен катар механикалык; эсерге 6epiiairi мен тез1мдшп жогарылайды.
Сурет 4 - Оксфорд матасы
Оксфорд матасын дайындау Yшiн полиэстер, нейлон немесе осы талшьщтардьщ eкeуi де эртYрлi пропорцияларда колданылады. «Рогожка» деп аталатын арнайы току эдiсiмeн токылган. Бул току эдiсi матаны ете берш жэне тозуга жэне кез келген механикалык эсерге тезiмдi етедг Арнайы сщдiру матаны су етюзбейтш eтeдi. Сондыктан аталмыш мата туриспк жабдыктар ендiрiсiндe колданылады.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. ^утжанова, А.Ж Токыма материалтану [Электронный ресурс] : CD / А. Ж. ^утжанова. -HTML5. - Алматы : АТУ, 2006. - 195 б. - ISBN 978-601-263-172-2.
2. https://textilegu.ru/smeshannye-tkani/plaschevka.html
3. https://www.kommersant.ru/doc/5902086
