CC BY
24
НУТРИЦИОЛОГИЯ NUTRITION
УДК 616-056.52.-055.1/2:577.121(574.2)(574.5)
С.Т. Аллиярова, А.Б. Чуенбекова, Г.Х. Хасенова
С.Ж. Асфендияров атындагы Цазак ¥лттык медицина университету нутрициология кафедрасы, Алматы к,
КДЗАЦСТАННЫН, OH.TYCTIK 0Ц1Р1 БОЙЫНША АРТЫК; САЛМАFЫ (ДСИ £25 КГ/М2) БАР АДАМДАР АРАСЫНДА ЖYРЕK-KАНTАМЫР АУРУЛАРЫНЫН (ЖЦТА) ТАРАЛУЫ
Максаты: ЦР оцтустж вцiрi бойынша артык салмагы бар ересек адамдар арасында ЖЦТА таралуын аныктау. Эдктер: Зерттеу бiр кезецдi квлденец болды. Нвлдк гипотезаны тексеру жэне аныкталган к^былыстардыц статистикалыкмацыздылыгын аныктау максатында Пирсонныцх 2 влшемi колданылды.
Нэтижелер: ДСИ>25кг/м2 тец халык арасындаЖЦТА таралуы эйелдер арасында 25%, ерлер арасында 20% к^рады. Цорытынды: Алынган нэтижелер негiзiнде ересек адамдар арасында артык салмак мэселелерiмен куресу жумыстары взектi екендт аныкталды. Tyurndi свздер: ЖЦТА, артык салмак, ДСИ
К1р1спе.
Дуниежузшк денсаулык сактау уйымы (ДДС¥) 1997 жылы семiздiктi жаИандык; эпидемияFа айналды деп жариялады [1,2].
ДДС¥-ныц соцгы мэлiметтерi бойынша, дуниежузшде ересек жастагы адамдардыц 1,9 миллиарды арты; салмакка ие, оныц шшде 600 миллионнан астамы семiздiктен зардап шегуде. Бул кeрсеткiш, ез кезепнде семiздiктiц таралуы 1980 жылмен салыстырганда екi еселенгенiн кeрсетедi [35].
Сем1зджтщ элем бойынша кец таралуымен катар семiздiкпен байланысты жукпалы емес, соматикалык аурулардыц да саны улгаюда.
Семiздiкпен байланысты жукпалы емес аурулардыц iшiнде ец кауiптiсi журек-кантамыр аурулары (ЖКТА) болып табылады.
Егер ЖКТА таралуыныц кауш туралы айтатын болсак, казiргi тацда ЖКТА дYHиежYзi бойынша eлiм-жтмнщ ец бiрiншi себепкерi болып табылады, ЖКТА-га байланысты eлiм кeрсеткiшi секiлдi жогары кeрсеткiштi, баска ешкандай себеп-салдар кeрсетпейдi [6].
ДДС¥-ныц мэлiмдемесiне сай 2012 жылы элем бойынша ЖКТА себебшен 17,5 млн адам каза тапкан, бул кeрсеткiш eз-кезегiнде элем бойынша барлык
Таралуы = ......
Белгш бiр уакыт аралыгында зерттелген халык саны.
Зерттеу тиш тацдалганнан соц, зерттеу жумысыныц максатын орындау Yшiн колданылатын iрiктеме -репрезентативтi болу Yшiн, iрiктеме стратегиясы жасалды.
1р1ктеу стратегиясы: iрiктеу типi: кластерлi iрiктеме тацдалып, зерттеу жумыстары Yй шаруашылык жагдайында ЖYргiзiлдi.
Зерттеу жумысыныц iрiктеу критерилары: 15 жастан аскан ерлер мен эйелдер, сонымен катар iрiктеуге ЖYктi эйелдер кiрмедi.
Yй шаруашылыгы жагдайындагы зерттеу жумыстары Yшiн КР - ныц статистика агенттiгi усынган 2009 ж. халык санагында пайдаланылган кластерлерден туратын, eцiрлiк - репрезентативтi тацдау колданылды. Кластер ретшде халык санагыныц бакылау учаскесi белгiлендi (ХСБУ), 2009 жылгы халык санагы Yшiн, ХСБУ орташа eлшемi 1200 тургынга тец болды.
себептерден болатын eлiмнiц 34% курайды[7-9]. Зерттеу жумысыныц максаты ретшде Казакстанныц оцтYстiк eцiрi бойынша ЖYрек-кантамыр ауруларыныц дене салмагы индексше (ДСИ) тэуелдiлiгiне байланысты таралуыныц ерекшелжтерш аныктау алынды. Материалдары мен эдктерь
Зерттеу жумысыныц максатына кол жетюзу Yшiн «^лденец зерттеу» типi тацдалды, ягни, зерттеу жумыстары обсервациялык зерттеу TYрiне жатады жэне зерттеу барысында ешкандай белсендi араласусыз, кажеттi кубылыстардыц табиги eз кезегiмен ЖYPуi барысында белгш бiр кeрсеткiштердiц таралуы аныкталды. «^лденец зерттеу» типiнiц ец басты колдану аймагы да бул белгш бiр кубылыс немесе ауру TYрiнiц немесе белгiлi популяция белгiлерiнiц таралуын аныктау болып табылады, эаресе, бул тип жукпалы емес аурулардыц таралуын аныктауда кeп колданылатыны белгiлi [10]. ^лденец зерттеу типiнде, белгiлi бiр кубылыстыц, белгiнiц, ауру TYрiнiц таралуын келес формула аркылы аныкталады:
Белгiлi бiр популяцияда зерттелiнiп отырган кубылыс (ауру) саны:
..... (Prevalence)
Тацдау дизайны Казахстан бойынша барлык индикаторлар непзшде жэне бiздiц тацдаган аймактар бойынша, репрезентативт нэтижелер алуга, сонымен катар, кала жэне ауыл халкын жеке-жеке карастыруга MYMкiндiк бередi. Мацсатты тацдау: Зерттеу жумысына тацдалган ещр бойынша, 3 облыс тацдалынып, зерттелш отырган кезецдегi облыстардагы халык санагы эр облыс тургындар санына байланысты пропорционалды TYPДе ЖYзеге асырылды. Нэтижесшде, оцтYстiк ецiр бойынша ЖКТА таралуын ДСИ тэуелдi аныктау максатында 1180 респондент тацдалды. Бул респондент саны алынган нэтижелердi Казакстанныц оцтYстiк ецiрi халкына экстраполирлеуге MYмкiндiк бередi. Сонымен катар зерттеу жумысына тацдалган респонденттер саны репрезентативт болу максатында Epi Info пакетiндегi онлайн-калькуляторы колданылды (ресми сайты: http://www.cdc.gov/epiinfo/).
Зерттеу жумысына койылган мiндеттердi орындау
ма;сатында тандалган респонденттер арасында зерттеу жумысын бастау алдында, эр респонденттен олардын жеке басына байланысты мэлiмет алуга жэне антропометриялы; зерттеулер ЖYргiзу туралы жазбаша TYPДе келiсiмi алынды. Дене салмаFынынын, индексш аньщтау бойынша зерттеулер: Body Composition Monitor BF511, OMRON, Japan Technology&Design, Clinically validated аспабын ;олдану ар;ылы ЖYзеге асты. OMRON компаниясынын BF511 аспабы ДСИ кeрсеткiшiн лезде эрi на;ты кeрсетiп бере алатын ;урылгы. Аталган, ;урылгынын жадына елшеудщ алдында тексеруден eтетiн респонденттщ жынысы, жасы жэне бойы жайлы мэлiметтер енгiзiледi. Антропометриялы;, ягни ДСИ керсеткШ аньщталганнан сон, ЖКТА -нын таралуы 15 жастан
ас;ан эйелдер мен ерлер арасында Каза; тагамтану академиясынын гылыми ;ызметкерлерiмен жасалган жэне Каза; тагамтану академиясынын гылыми кенесiнiн жэне локальды этикалы; комитет шешiмдерiмен бектлген сауалнама негiзiнде аны;талды. Нэтижелер.
Бiрiншi кезенде, онтYстiк eнiрдегi ерлер мен эйелдер арасында ДСИ керсеткшше тэуелаз ЖКТА таралуы аны;талды.
Нэтижесiнде, он^стж eнiр бойынша эйелдер арасында ЖКТА таралуы: барлыгы n=770 эйелдiн 134 (17,4%) жэне ерлер арасында: барлыгы n=490 ерлерден 70 (14%) ЖКТА ие болды (сурет 1).
14%
Эйелдер Ерлер
Эйелдер
Ерлер
Сурет 1 - ЖКТА-нын ДСИ гарсеткшше тэуелаз таралуы
Екiншi кезенде, онтYстiк eнiрдегi ерлер мен эйелдер арасында ЖКТА - нын таралуын ДСИ ^рсе^ш^е тэуелдi аны;талды.
ДСИ кeрсеткiшi бойынша ;атысушылар екi топ;а бeлiндi: ДСИ <25кг/м2 жэне ДСИ>25кг/м2, ягни, арты; салмагы жо; топ пен арты; салмагы бар топ. Нэтижесiнде, ЖКТА таралу пайызы ДСИ>25кг/м2, ягни, арты; салма; пен семiздiкке ие топта ДСИ <25кг/м2, ягни, арты; салма; жо; топпен салыстырганда статистикалы; манызы бар
айырмашыльщпен жогары болды. ДСИ<25кг/м2 тен, ягни, n=396 (100%) эйел арасында ЖКТА таралуы n=33 (8,3%) ал, ДСИ>25 кг/м2 тен, ягни, n=401 (100%) эйел арасында, ЖКТА таралуы n=101 (25%) курады (Пирсоннын X 2 =40,464>3,841), ал ерлер арасында, ЖКТА таралуы: ДСИ <25кг/м2 тен, ягни, n=264 (100%) ерлер арасында ЖКТА таралуы n=25 (9,4%), ал ДСИ>25кг/м2 тен, ягни, n=224 (100%) ерлер арасында, ЖКТА таралуы n=44 (20%) курады (Пирсоннын X 2 =10,330>3,841) (сурет 2).
25,00%
20,00%
I 15,00%
л
н
<С
Н 10,00% £
5,00% 0,00%
8,3%
I
20%
9,4%
□ —]
ДСИ <25 ДСИ>25 ДСИ <25 ДСИ>25 эйелдер эйелдер ерлер ерлер
ДСИ <25 эйелдер ДСИ>25 эйелдер ДСИ <25 ерлер ДСИ>25 ерлер
ДСИ кврсеткiшi
Сурет 2 - Онтустж eнiр бойынша ЖКТА-нын ДСИ кeрсеткiшiне байланысты таралуы
Талцылау.
ЖYргiзiлген кeлденен зерттеулер ма;саты Каза;станнын онтYстiк eнiрi бойынша ересек халы; арасында ДСИ кeрсеткiшiне тэуелдi ЖКТА таралуын аны;тау болды.
Нэтижесiнде, Каза;станнын онтYстiк eнiрiнiн ересек тургындары арасында ЖКТА таралу пайызы арты; салмагы (ДСИ>25кг/м2) бар халы; арасында дене салмагы ;алыпты (ДСИ <25кг/м2) халы;пен салыстырганда статистикалы; манызы бар айырмашылы;пен жогары болды. Бул кeрсеткiштер, семiздiктiн алдын алуга байланысты шугыл iс-шаралардын ;ажеттшпшн тагы бiр кeрiнiсi, eйткенi, жу;палы емес аурулар дYниежYзi бойынша денсаулы; са;тау саласы мамандарын аландатып отырган мэселе. Себеб^ ДДС¥-нын мэлiмдемесiне сай 2012 жылы элем бойынша ЖКТА себебшен 17,5 млн адам ;аза тап;ан, бул кeрсеткiш элем бойынша барлы; себептерден болатын eлiмнiн 34% курайды. Ал семiздiк пен ЖКТА-нын на;ты байланысы барын жэне семiздiк ЖКТА-нын тэуелаз ;ауш факторы болып табылатындыгы 26 жыл аралыгында eткiзiлген Фрамингемдж зерттеулер нэтижелерi дэлелдейдi [11].
Фрамингем зерттеулершщ мэлiметi бойынша, егер ересек адамнын дене салмагы 1 кг eссе ЖКТА пайда
болуы 3,1% eсетiнi кeрсетiлген. Сонымен ;атар, мунын дэлелi ретiнде, XX гасырдьщ екiншi жартысында ЖYргiзiлген кeптеген Yлкен масштабты гылыми зерттеулердi айта аламыз, атап айтса;: Framingham Study, Health Professionals' Follow -Up Study жэне The Nurses' Health Study жэне т.б. [11]. Цорытынды.
ЖYргiзiлген кeлденен зерттеулер непзшде арты; салма; бар халы; арасында дYниежYзi бойынша eлiм-жтмнщ жетекшi себептерiнiн бiрi болып табылатын ЖКТА таралуы ;алыпты дене салмагына ие топпен салстырганда статистикалы; манызды ерекшелiк барын кeре аламыз. Бул деректер, eз кезегiнде ересек адамдар арасында арты; салма;тын алдын алуына багытталган iс-шаралар ЖYргiзу ;ажет екендiгiнiн, сонымен ;атар арты; салма; пен ЖКТА арасындагы корреляцияны теренiрек зерттеу ма;сатында зерттеу жумыстарын ЖYргiзу ;ажеттшпшн тагы бiр мысалы.
AnFbic: Каза;станнын онтYстiк eнiрi бойынша ЖYргiзiлген кeлденен зерттеулердi уйымдастыруда, оны ЖYргiзуде жэне нэтижелерiн талдаудагы улкен зерттеу жумыстары Yшiн Каза; тагамтану академиясы ;ызметкерлерше алгысымызды бiлдiремiз.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Katovich M.J., Pachori A. Effects of inhibition of the renin-angiotensin system on the cardiovascular actions of insulin // Diabetes, Obesity and Metabolism. - 2000. - №2. - Р. 3-14.
2 Всемирная организация здравоохранения. Ожирение и избыточный вес // Информационный бюллетень. - 2015. - №31. - С. 88-94.
3 Шарманов Т.Ш., Тэжiбаев Ш.С., Балгымбеков Ш.А. Артык дене салмагы мен семiздiктiц алдын алу бойынша жетекшi курал. - Алматы: 2012. - 63 б.
4 Романцова Т.И. Эпидемия ожирения: очевидные и вероятные причины // Ожирение и метаболизм. -2011. - №1. -С. 5-13.
5 James Toouli, Michael FriedAamir Ghafoor Khan, James Garisch, Richard Hunt, Suleiman Fedail, Davor Stimac, Ton Lemair, Justus Krabshuis. Obesity // WGO Global Guideline. -World Gastroenterology Organization. - 2009. - №2. - P. 511.
6 Мельниченко Г.А. Ожирение в практике эндокринолога // РМЖ. -2001.- №2(9).- С. 82-87.
7 Сердечно-сосудистые заболевания // Информационный бюллетень. - 2015, январь №317: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs317/ru/.
8 Аллиярова С.Т., Нуржанова К.С. Карагизова А. Семiздiк - ЖYрек кантамыр ауруларыныц кауш факторы ретшде // Вестник КазНМУ. -2016.- №1. - С. 406-409.
9 Шарманов Т.Ш. Питание важнейший фактор здоровья человека. - Алматы: Асем систем, 2010.- 63 с.
10 Зайцев В.М., Аликбева Л.А. Медицинская статистика в амбулаторно - поликлинических учреждениях промышленных предприятий. - Спб.: SPb GMA, 2009. - 416 с.
11 Hubert H.B., Feinleib M., McNamara P.T., Castell W.P. Obesity as an independent risk factor for cardiovascular disease: a 26-year follow -up of participants of the Framingham Heart Study // Circulation. - 1983. - №67. - Р. 968-977.
С.Т. Аллиярова, А.Б. Чуенбекова, Г.Х. Хасенова
Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, кафедра нутрициологии
РАСПРОСТРАНЕННОСТЬ СЕРДЕЧНО - СОСУДИСТЫХ ЗАБОЛЕВАНИЙ (ССЗ) У ЛЮДЕЙ С ИЗБЫТОЧНОЙ МАССЫ ТЕЛА (ИМТ£25 КГ/М2) НА ПРИМЕРЕ ЮЖНОГО РЕГИОНА КАЗАХСТАНА
Резюме: Изучить распространеность ССЗ среди людей с избыточной массы тела среди взрослого населения южного региона Казахстана
Методы: Данное исследование является поперечным одномоментным исследованием. Для проверки нулевой гипотезы и статистическую значимость полученных данных был использован х 2 Пирсона.
Результаты: Распространенность ССЗ среди населения с ИМТ выше 25 кг/м2 составила среди женщин 25%, а среди мужчин 20%.
Выводы: На оснований полученных данных можно утверждать об актуальности борьбы с проблемами избыточной массы тела
Ключевые слова: ССЗ, избыточный вес, ИМТ
S.T. Alliyarova, A.B. Chuenbekova, G.H. Khassenova
Asfendiyarov Kazakh National medical university, Department of nutriciology
THE PREVALENCE OF CARDIOVASCULAR DISEASES (CVD) AMONG PEOPLE WITH OVERWEIGHT (BMI £25 KG / M2) BY THE EXAMPLE OF THE SOUTHERN REGION OF KAZAKHSTAN
Resume: To study the prevalence of CVD depending on the body mass index among the adult population of the southern region of Kazakhstan
Methods: This study is a cross-sectional study. Pearson's x 2 test was used to test the null hypothesis and the statistical significance of the data.
Results: The prevalence of CVD among the population with a BMI above 25 kg / m2 prevalence of CVD among women was 25% and among men 20%.
Conclusions: Based on these data it can be argued the relevance of struggle with the problems of overweight Keywords: cardiovascular disease, obesity, BMI
