ЖЫРЫМЕН ЕЛІН СҮЙГЕН МАҒЖАН Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ЖЫРЫМЕН ЕЛ1Н СУЙГЕН МАГЖАН

Нургул Телебай кызы Олжабаева

Шыршык мемлекеггiк педагогика университет! Казак тiлi эдебиет багытыньщ

2-курс студент

Гылыми жетекшга: Жандос Абдазимович Байзаков

АННАТАЦИЯ

Казак халкы Yшiн казак балалары y™iH ершбей ецбек етiп, тер тeгiп, «Болашагы жаркын, адамгершiлiгi мол, оц-солын, ак пен карасын, жаксы мен жаманын айыра бiлетiн кемел т^лга болып калыптассын», - деп болашагымызга Yлкен сенiммен карап «МЕН ЖАСТАРГА СЕНЕМ1Н», - деп кYш-куат берiп, кец тынысты, жомарт, кайратты да кайсар болып,дiттеген максатымызга жетуге тула бойыцды тулатып,денецдi рухтандырып,болашак eмiрге нык кадам бастырган-Магжан Ж^мабаев. Маг,жан ез eмiр жолында талай киындыктар мен кактыгыстар болса да, басынан каншама рет тYрменiц азапка толы, адам тезгшз, жагымсыз, еткелец кезецдерi етседе мойымай елiнiц ертецi Yшш намысын бермей, тек алга карай белдi бекем буып кYрестi...

Б^л макала аркылы Магжаннын, басып еткен жолдарын, шыгармалары мен ецбектерiмен таныс боламыз. Келер ^рпакка тау т^лга болып, одрыс жолга багыттап, асыл м^ра калдырып,жас ^рпак Yшiн ез eмiрiн е^рбан еткен - Магжан Ж^мабаев.

К1ЛТ СЭЗДЕР: КЫЗЫЛЖАР, КАЗАН,КЭКШЕТАУ, УФА, ОМБЫ, ОРЫНБОР,МЭСКЕУ, ТАШКЕНТ, АЛМАТЫ, МАГЖАН ЛИРИКАСЫ, МАГЖАН Б1Л1М МЕН ГЫЛЫМ, МАГЖАН ФИЛОСОФИЯСЫ

Heri3ri белiм: Эбшмагжан Ж^мабаев - 1893 жылы 25 маусымда солтYCтiк казакстан облысы, сасыккел жагасы, сарытомар елдi мекенiнде дYниеге келген. Экесi - Бекен Ж^мабащлы саудамен айналыскан дэулетл адам болган,анасы -ГYлсiм. Магжан Yлкен отбасында дYниеге келген. Оныц алгашкы ж^байы Зейнеп Тастемiр кызы.Зейнеп - Шокан Уэлихановтын, немере карындасы. Ол т^цгыш перзентiн дYниеге экелгеннен кейiн кайтыс болады. Екiншi рет ЗылихаFаYйленедi.

Магжан алгаш ауыл молдасынан ткрт жасында хат таниды, кейiннен мешгт жанындаFы М. Бегишеев ^йымдастырган медресеге тYсiп, оны 1910 жылы жаксы аяктайды. Петрапавл каласында Мiржакып Дулатовтан орыс тiлi мен эдебиетiнен сабак алады, акындык мектебiнен eтедi. Магжан ел тагдырын ойлайтын т^лгага айналады, сол Yшiн небiр кугынга тYседi. Магжан 1921 жылы Омбыдан Петрапавлга барып «БОСТАНДЫК ТУЫ» газетiнде ютейдг Халыкты аштыктан

aMaH caKTan Kany ^mtrnga KMpyap ^yMMic-ic arKapagti.TaFMiga Kyrtrnra Tycin, HsTH^ecmge TamKeHTKe KeTegi. 1928-1929 ^Mmgapti ^M^Mm^apga OKMTymtmMiK KM3MeTiH aTKapagMi.^anraH ^ana ^aStintin,TarMiH KyrtiH SacTanagti. CorranMin TypMere Tycegi. 1936 TypMegeH mtiKKaH cor ^MkMrn^apra opantm, neTpanaB^ KanactiHga caSaK eTegi.

13-14 ^acMHaH eneH ®:a3a SacTaraH. 1911 anramKMi eneHgepi afiKan

ra3eTiHge Sactmagti. 1912 ^tmbi Ka3aH KanactiHgarMi KspiMOBTep SacnactiHga "ffl0.nnAH" aTTM TyHFMim eneHgep ^HHarMi Sactrntm mMiragMi.OcMi ^HHaKTa "YKIMETKE KAPCM HACHXAT BAP" gereH ^actiptiH ^H3opgtiH ^erai3yiMeH , MaF^aHHMH cohmimh ^aHgtiptrngMiK öaKtmay KOfitmraH. 1922 ^mhmi BepHH^3 KyneeBTiH gafitiHgaytiMeH Mar^aHHMir eneHgep ^HHarMi Sactrntm mtiKTMi.

1913-1917 ^Mmgapti OmSmi MyramMgep ceMHHapuacMiH OKMn SiripreH. 1917 ^mmmi omsmi KanacMHga eTKeH AKMona oshmictmik cte3me KaTMictin, MscKeygeri Syxin PeceömK MyctmMaHgap generar Sontm cafinaHagti. OMStiga Mar^aH «A.Affl» napTHacMHMH KOMHTeTiHe Myme Sontm cafinaHraH. 1918 ^Mmti Mar^aH ocm OmSm KanacMHga Ka3aK MyramMgepme Kypc amagM,03i ohmh gupeKTopti Sanagti. 1917 ^mihmi 5-3 ^emoKcaHga 2-^anpti Ka3aK cte3me KaTMcTM. Anam Opga yKiMeTiHiH KypaMMHau cafinaHgti, OKy-aFapTy komhcchacmhmh KypaMMHa eHegi. 1922 ^mihmi OpMHSopga Mar^aHHtiH " nE^ArorHKA" gereH fmhmmh 3epTTey eHSeri ^aptiK Kepegi.

1929 ^tmM Mar^aH «A.KA» aTTM ^actiptiH yfiMM KypraHM ymiH gereH ^anraH afimnTaynapMeH MscKeygeri SyTMpKa TypMeciHe KaMantm, 10 ^tm afigayra Kecinegi. ^ySafiti 3tmHxa Mar^aHgti KyTKapy KaMMHa Kipiceg. Ocm icKe Mar^aHgti KyTKapy KaMMHa Kipicegi. Ocm icKe MToptKHfi apanactm. Mar^aH Mep3iMiHeH SypMH SocTaHgMKKa mMiragti. Mar^aHHMH Hgeacti KefiiHHeH icKe acTM. KasaKcTaH ®;a3ymMnap ogarM KyptmgMi. Mar^aHHMH ,^annM «A.Affl» ^ypTMi MaKcaTMHa ^erri...

1922 ^mhmI ^M3Mn^apga KyrMH KepMereH Mar^aH TamKeHTKe Kenegi.TamKeHTTeri Ka3aK - KMprMi3 arapTy HHcHTyTMHga caSaK Sepegi. TamKemre Ka3aK OK^iraHgapM « TA.An» KoraMMH KypgM. Mar^aH TamKeHTTe «CAHA» ^ypHanMH yfiMMgacTMpyra SenceHe SenceHe KaTMcKaH. 1923 ^mhmi Ba^H TamKeHTTe Mar^aHHMH «momAH» ^ypHantraga, BATMP - BAflH», »KOP^BIT» nоэмaпapм ^OHE «ffl0.nnAHHbIH, KYHOCI» SHriMeci Sactrntm mMKTM.1923 ^mIhmI TamKeHTTe , eKiHmi eneHgep MeH eKiHmi eneHgepMeH nоэмaпap ^HHarM ^apMK Kepgi.

1937 ^mihmi AnMaTMra Kenegi. AnMartiga My3efige,MeKTenTe, Konxo3garM gspirepmK nyHKTe ^yMMic icTefigi. AygapMa iciMeH afiHanMicagti, e«SeK aKM TeneHSefigi. Mar^aH ymiH eH aytip ^Mngap Sonagti. 1937 ^mhm 30 ^enTOKcaHga KafiTagaH KaMayra anMiHMm,ary ^a3acMHa Kecinegi.

Магжаннын, лирика жанрынын, керкемдш-философиялык куатымен, мэдени-тарихи теревддпмен казак поэзиясынын кекжиепн кенейттi. Казак балаларынын бiлiм алып, сауатты,тэрбиелi урпак болып, баска шет елдегi катарластарынан калмай, ерлеу ушш, биiк белестердi багындыруы Yшiн «ПЕДАГОГИКА» окулыгын жазган. Ауыз эдебиетi Yлгiлерiн жинаган, Акан серi, Базар жырау, Эбдубэкiр Диваев туралы зерттеу енбектер жазган. Магжан Жумабаев-классик акын.

Магжан поэзиясынын мэш-терен, кекжиегi - керкем. «МЕН К1М?» еленiнде «МЕН еЛМЕЙМШ,МЕНШ ДЕ еЛМЕЙД1,НАДАН АДАМ ЭЛ1М ЖОГЫН Б1ЛМЕЙД1» деген. Философ акын Магжаннын енер танымында философиялык ойшылдыгы басым.

Корыта айтканда Магжаннын "МЕН ЖАСТАРГА СЕНЕМ1Н!" еленiнiн езь урпакка калдырган Yмiт пен сенiмнiн жаркын кершюг Магжан казактын жYрегiнде мiнгi сакталатын акын. Онын ер рухты жырлары уакыт еткен сайын ез манызын жогалтпай, келер урпакка жол керсетш турады.

ПайдаланылFан здебиеттер Ti3iMi:

1. «Б1ЗДЩ МАГЖАН» Казакстан баспасы Петрапавл 2018

2. АЙМАУЫТОВ " Ж¥МАБАЕВ МАГЖАННЬЩ АКЫНДЫГЫ ТУРАЛЫ"

1923