CC BY
8Ибрагимов Жамаладен Ибрагим^лы,
ЦР Зац шыгару Институты халыщаралыщ зацнама
жэне салыстырмалы щщыщтану белгмгшц жетекшг гылыми щызметкерг, тарих гылымдарыныц кандидаты, доцент
ЖАЬАНДЬЩ СЫН-ЦАТЕРЛЕРГЕ ЬЩПАЛ ЕТУШ1 Ц¥К;ЬЩТЬЩ ТЕТ1КТЕР
2014 жылдыц 6 тамызында Казахстан Республикасы Президентшщ терагалыгымен елдщ экономикалыц жэне элеуметтiк дамуыныц ец басты мэселелерiне байланысты Yкiметтщ кецейтшген мэжши еттi. Елбасы «Казацстан-2050» Стратегиясында керсетшген мiндеттердi орындау ауцымында атцарушы бктктщ алдына жаца мiндеттер цойылатынын атап етп. БYгiнгi Yкiметтщ экономикалыц саясаты цазiрri кезецдеп тэуекелдерге багыттала жYргiзiлуi айцын керiндi. Элемдiк дамудагы iргелi езгерiстерге сэйкес мемлекеттiк басцару багыты жетiлдiру цадамдарын кYн тэртiбiне цойды.
Халыцаралыц децгейде 2015 жылы 1 цацтар-дан бастап Еуразиялыц экономикалыц одац туралы шарт ез ^шше енедi. Сонымен цатар бiздiц мемлекет ДYниежYзiлiк Сауда ¥йымына кiру жешнде келiссездердiц соцгы сатысына да таянды. Осы орайда жаца интеграциялыц жагдайда елiмiздiц экономикасыныц цызметiн одан эрi терендету жумыстары жалгастырылуы цажет.
Мемлекет басшысы 2014 жылгы 14 цацтар-дагы Казацстан халцына жолдауында мундай жYЙелi езгерiстер болатындыгын алдын-ала нусцаган болатын: <Жздщ Стратегия-2050 басты мацсаттарга жетудi кездейтiн барлыц ю-эрекеттерiмiз нацты цагидаттарга негiзделуi тиiс. Бiрiншiден, цабылданатын барлыц шешiмдердiц прагматизмi мен эволюциялылыгы цагидаты. Экономикада, саясат жэне элеуметпк турмыста ешбiр секiрiске, женсiз сынац пен авантюраларга жол беруге болмайды. Айналамыздагы элем цалай тез езгеретш болса, елiмiз бен цогамымыз да солай жылдам езгеруi тшс» [1, 3].
Ал Ац Ордада кешеп еткен келелi жиында узац мерзiмдi стратегия мегзеген кэсiби Yкiметтiц Yлгiсi негiзделiп, жаца уацыттыц жаца
мiндеттерi цойылды. Казацстанныц элемдегi дамыган 30 мемлекеттщ цатарына кiруiн цамтамасыз ету женшдеп шаралардыц жYзеге асырылу барысы, сондай-ац алдагы кезецге арналган басымдыгы бар мiндеттер жаhандыц сын-цатерлердiц аясында царастырылды.
Осы мемлекеттiк децгейдегi ю-шаралар жYЙелi тYрде жYзеге асырылуы ец алдымен елiмiздiц тургындары Yшiн ете цажет. Жалпы мемлекеттiк реформа, цуцыцтыц жYЙедегi езгерiстер халыц дiлiне жацын, бейiм болса гана тиiмдi турде iске асады. Жаhандану кезецiнде езшщ тарихыныц, эдет-гурпы мен дэстYрiнiц цадiрiне жететiн халыц цана табысты еркендей алады. Казiргi тацда елiмiзде барлыц улттардыц езiндiк ерекшелiгiн сацтай отырып, мэдениет пен дэстYрдi дамыту стратегиялыц басымдыцтарга айналып келе жатыр. ¥лттыц дэстYрлерiмiздi сацтау-мемлекеттiлiгiмiздi дамытудыц кепiлi болып табылады. Кезiнде отыршыл екiмет дала елкесш отарлау саясатын белсендi тYрде жYзеге асырса да, гасырлар бойы кешпелi далада цалыптасцан дэстYрлi цуцыцтыц тэртiптiц тYбегейлi жYЙе екендiгiне, оны халыцца жат жYЙемен кYштеп немесе «бейбгг жолмен» алмастырудыц мYмкiн емесппне кездерi жеткен. Сол кезецдегi дэстYрлi цуцыцтыц жYЙенiц керемет цубылыс екендш туралы деректерде былай деп атап керсетшедк «Киiз туырлыцты цазац аталатын бул елдiц емiр тарихы, турмыс салты, эдет-гурпы, мiнез-цулцы айна цатеаз бiрдей осыншама турацтылыц, тутастыц Октябрь революциясына дейiн тутас мемлекет болмаган елде тацгаларлыц цубылыс» [2, 37].
Мемлекетiмiздiц цуцыцтыц жYЙесiн цалыптастырып, жетiлдiруде жалпыга ортац цабылданган халыцаралыц цуцыц жэне шет елдер тэжiрибесiмен цатар, халыцтыц жадысында сацталган жYЗдеген жылдар бойы цогамда
№ 3 (35) 2014 ж. Цазацстан Республикасы Зацнама институтыныц жаршысы
реттеушш1к кызмет аткарган институттардьщ езшдш тэж1рибес1н1ц зор мэш бар. Сондыктан мемлекет жэне кукык тарихыныц еткенш зерделеу болашак кадамдарга нык жол ашады.
Fылыми кауымныц назарына усынылып отырган бул макала казак мемлекеттшш мен кукыктык жуйелерiнiц дамуында ерекше орын алатын дэстYрлi кукыктык жуйе ережелершщ саяси элеуметтiк реттеушiлiк кызметше арналган. Эйткенi бYгiнгi тацдагы жаhандык сын-катерлерге жауап беруде халкымыздыц жанына жакын кукыктык тетштердщ аткаратын релi мацызды деп ойлаймыз.
ДэстYрлi кукыктык жуйе казак халкыныц мемлекет жэне кукыктык тарихында ерекше орын алатын кубылыс. Оныц кайнар бастауы казак халкыныц кенеден келе жаткан салт-дэстурлер^ эдет-гурыптары. Булар бiрнеше мыцдаган жэне жуздеген жылдар кешпелi ортада, Еуразияныц улан-байтак даласында сакталып, толыктырылып, XVII гасырдыц соцында XVIII гасырдыц басында жаца жуйеге тYciп, Эз Тэукенщ зацдары деген атакпен белгiлi болды. ДэстYрлi кукыктык жYЙенiц мацызы ерекше кукыктык ескерткiшi «Жет жаргыныц» ережелершен, казак билерiнiц талкысынан еткенi ауыз екi мэтел тYрiнде сакталган «КYлтебенiц басында кYнде кецес» деген сиякты сездерден де белгiлi.
Казак халкыныц эдет-гурып зацдарыныц ерекше табигаты мен емiршендiгi туралы академик С.З. Зиманов былай деп жазады: «Значение казахского права заключается не в исключительности его как некоего системно институционального учреждения в истории. Все народы в той или иной форме на ранней стадии своей истории прошли такой период - период господства обычно правового регулирования общественных и управленческих отношений. Такой период у многих народов был неустойчивым, недолгим, переходным... казахское право тем и отличается, что оно, руководствуясь в своей основе обычно правовыми нормативами и институтами, сложилось и получило развитие как бы в «свободной» зоне и в силу этого вобрало в себя больше мирные, естественные устойчивые принципы кочевой цивилизации. В этом плане можно сказать, что оно по содержательной части определило во многом свою эпоху, в недрах которой формировалось, и переросло ее рамки» [3, 18-19].
ДэстYрлi кукыктык ЖYЙенiц кукыктык ескерткiшi «Жет жаргыныц» керсетшген уакыт
межесшде, ягни XVIII гасырдыц басында дYниеге келу^ казак эдет-гурып зацдарыныц жацадан ецделуi тарихи окигалармен тыгыз байланысты, занды кубылыс. Казак кешпелiлерiнiц когамы Орталык Азияда калыптаскан ауыр саяси-элеуметтiк жагдайда, сырткы кауiптiц кYшеюiне кайткен кYнде де жауап беруi кажет болды. Осындай объективтi тарихи жагдай мемлекет iргесiн, халыктыц бiрлiгiн кYшейтуге багытталган зацдар, кукыктык дэстYрлердiц кайта жацгыруына тшелей эсер еттi.
Кукыктанушылар мен тарихшылар казактыц дэстYрлi кукыктык жYЙесiн тек казак когамыныц iшкi кауымдык пршшшн реттеу мэселелерiмен гана байланыстырады. Мэселенщ осындай децгейде кетерiлуi белгiлi дэрежеде кукыктык институттарга ретроспекциялык тургыдан караудыц тiкелей жемiсi. ДэстYрлi кукыктык жYЙеге байланысты эдет-гурып ережелерi жинакталып хатка тYсе бастаган XIX гасырда казак халкыныц мемлекетпк дэстYрлерi аса кулдырап, оныц реттегiш тетiктерi, зацдары колданыстан шыга бастаган едi. Сонымен бiрге улттык мемлекеттiц негiзгi уйыткысы, курылымдык жуйесiнiц негiзi болып табылатын туыскандык карым-катынастар «актабан шубырынды» заманында Yлкен соккы алып, калыпты жуйесiн бузып алды.
Кептеген рулар мен тайпалар ездерiнiц YЙреншiктi коныстарын езгертiп баска жактарга коныс аударды жэне ыдырау Yрдiсiне ушырады. Бул дагдарыс элеуметтiк топтар арасындагы карым-катынаска да тiкелей эсер етiп когамдагы тере мен караша, тере мен телецпт, отырыкшы мен кешпелi элементтер, субэтникалык топтар мен жiктер арасындагы калыпты катынас бузылды. Осы себептен гылыми эдебиетте дэстYрлi кукыктык жYЙе зацдарын тек кешпелiлердiц ез ортасындагы кауымдык карым-катынастарды реттейтiн кукыктык ережелер реннде кабылдау калыптасып, оныц мемлекетпк мацызына кецiл белiнбедi.
Шын мэншде эдет-гурып зацдары текказактыц ру шшдеп кауымдык карым-катынасын гана емес, сонымен бiрге жалпы мемлекеттiк, соныц шшде казак сиякты негiзгi мемлекет курушы этнос пен мемлекет курылымындагы калалык ецiр халы, кептеген элеуметтiк топтардыц арасындагы карым-катынастарды да реттейдi.
Осыныц бiр мысалын Кiшi ЖYЗ ханы Эбшкайырдыц етiнiшi бойынша Казак Ордасына келген Ресей елшiсi М. Тевкелевтщ кYнделiгiнен кездестiремiз. Табын руыныц кесемi Бекенбай батыр елшiге айткан эцпмесше суйенiп ол былай
32
деп жазады: «У них, киргис-кайсаков, прежде были города, а именно: Ташкент, Тюркестан, Сейрам с принадлежащими ко оным городками и деревнями, и оными владели киргис-кайсацкие ханы и старшина. В тех городах живут сарты, то есть посадские мужики, с которых брали они дань. А из тех городов выслал их хонтайша тому с 15 лет. А ныне оными никто не владеет и дань не забирает, живут праздно...» [4, 62].
Будан шыгатын цорытынды цазац цогамыныц жан-жагын тYгел цамтыган ауыр жагдай саяси-цуцыцтыц жYЙенiц де дагдарысын тугызып, мемлекеттiц эюмшшк цурылымына да керi эсер еткен.
Егер мэселеш тарихи-цуцыцтыц цырынан терец зерделейтш болсац дэстYрлi цуцыцтыц жYЙенiц ескерткiшi «Жетi жаргы» цазац халцыныц дэстYрлi мемлекеттiк жэне цуцыцтыц мэдениетiнiц алтын цорынан сацталган ескерткiш. Бул цуцыцтыц цужатца байланысты ауызша жэне жазба деректердi царастырып отырып, оныц мемлекет пен цогамныц тiршiлiгiн YЙлестiретiн непзп зац цагидаларыныц жинагы екенiн керемiз.
Эрине, ол ец алдымен улттыц танымныц айшыцты айнасы, халыц рухыныц цамцоры, улттыц мYДденiц жаршысы, дегенмен оныц басты мэш мемлекет жэне цогам емiрiн реттеу цабiлетiнде. Элемде мывдаган этностар бар болса, солардыц барлыгыныц да арман мYДдесi мемлекетпк жэне улттыц тэуелсiздiк. Мемлекеттiк жэне улттыц дербеснк идеясы дэстYрлi цуцыцтыц жYЙенiц ел цурметiне беленiп, шежiрешi ацсацалдарыныц жадына берiк жазылуына себепкер болган жагдайлар осы.
Осы жагынан келген дэстYрлi цуцыцтыц жYЙенiц мемлекеттiк жэне улттыц элеует цазiргi цазац цогамына да цызмет iстей алатыны сезшз. Казацстан Республикасыныц Президентi Н.Э. Назарбаев тэуелаз Казацстанныц тарихи-цуцыцтыц дамуында кешпелi еркениет тарихын зерделеудiц мацызы туралы былай деп атап етп: «Несмотря на свою кажущуюся молодость, Казахстан, как культурно-историческая целостность, возник не на пустом месте. Его история неотделима от всей трехтысячелетней истории Великой кочевой цивилизации Евразии. Понять это - значить понять глубинную суть процессов, происходящих в современном Казахстане» [5, 223].
Казiргi жаhандану кезещнде бiздiц мемлекетiмiз цатарларына цосылуга умтылатын элемдегi 30 мемлекеттщ тiзiмiндегi бэсекеге
цабiлеттi мемлекеттер (Кытай, Малайзия, ТYркия, Сингапур т.б) мемлекетпк-цуцыцтыц, саяси-экономикалыц дагдарыстан ездерiнiц дэстYрлi жYЙесiн негiзге ала отырып шыццан.
Элемдш децгейде ец жогаргы керсеткiштi бул елдер дэстYрлi цундылыцтарга CYЙене отырып, Азия аймагындагы серпiндi дамудыц бас векторларын айцындады. Осы мемлекеттердiц жетекшiлерi мемлекеттiц басцаруында тарихи жалгастыгы бар дэстурлердщ алатын релi зор екендшн айтады. Сонымен бiрге Азия жолбарыстарыныц тэжiрибесi де жаца элем Yшiн кYресте мемлекет езiнiц улттыц дэстурше CYЙенуi цажет екенiн дэлелдейдi. Дэн Сяопин жYргiзген реформалар туралы зерттеушшер iшiнде «Этот путь органично учитывал национальные корни, не противопоставляя модернизацию традициям ... с самого начала у него было четкое понимание необходимости приспособить национальные традиции для решения задач модернизации... » цажеттi тужырым цалыптасцан [5, 144].
Кысца гана уацыт iшiнде элемнiц ец алдыцгы цатарлы елдерiнiц цатарына цосылган Сингапур тэж1рибес де модернизация багытына тYCкен елдердщ ез дэстYрлерiн пайдалану цажеттiлiгiн айцындайды. Ли Куан Ю осы тургыдан алганда Азия цундылыцтары болып табылатын саяси-цуцыцтыц дэстYрлердi экономикалыц реформалауга сэтп пайдалана бiлдi: «Для Ли экономическая политика еще не все. Неэкономические факторы не менее, а то и более важны. Это чувство общности нации, сильные моральные ценности и крепкие семейные узы... Азиатские ценности - самодисциплина, бережливость, уважение к старшим, ценностям семьи и власти, склонность к консенсусу и авторитет образования, действительно, стали серьезным психологическим импульсом производственной деятельности людей» [5, 102-103].
Мемлекетпк-цуцыцтыц дамудыц жогаргы децгешне бул елдердщ эр цайсысы цайталанбас ез жолдарымен жетп. Тэуелсiз Казацстанныц саяси-цуцыцтыц дамуында да, ерекше бiр дэстурлерд^ рухани цундылыцтарды терец зерделеп, жетiлдiру, олардыц цогамды реттеудегi жасампаздыгы, цажетп жагдайда оларды емiршец нормаларга айналдыру мэселелерiн зерттеу бYгiнгi зац гылымында ете езектi мэселелердiц бiрi деп ойлаймыз.
Мемлекеттiк дамудыц тарихи сабацтарынан цорытынды жасап, оныц бай тэж1рибесш бYгiнгi кYннiц кYн тэртiбiнде турган мэселелердi шешуде пайдалану Казацстан зацгер галымдарыныц да назарында. «Мемлекеттiк лауазымга ие болган
№ 3 (35) 2014 ж Цазацстан Республикасы Зацнама институтыныц жаршысы
азаматтарымызга саяси-кукыктык ой-пшр кайраткерлершщ улагатты да, даналы сездерiн уран ретiнде саналарына сiцiрiп, ултжанды, патриотизм идеяларымен жперленген адамдарды калыптастырып, ел баскару, билш жYргiзу кызметiн тек сол санаттагы адамдар тобына гана тапсыру - даму зацдылыгыныц ец езектi мэселеш. Ец алдымен бул мэселенi шешпей мемлекеттiк кызметте тазалык, эдiлеттiлiк, тек халык игiлiгiне ецбек ету сиякты талаптарды iс жYзiне асыру мYмкiн емес екенi тарихтыц дамуымен накты дэлелденген керiнiс» деп жазады белгш зацгер галым С. взбекулы [6, 4].
Кай жагынан алып карасак та дэстYрлi кукыктык жYЙе атымен танымал кешпелi казак еркениетi тугызган идеялар, асыл сездер, жалпы кукыктык емiр философиясы тэуелсiз Казакстан Yшiн езiнiц мэн-магынасын жойган жок. Казак кукыктык ж^есш^ феноменi мемлекетiмiздiц каркынды дамуына ез элеуетiн элi де коса береди
Казак кукыктык жуйесiнiц ережелерiнiц казiргi замандагы кукык ережелершен бiр айырмашылыгы олар калыптаскан кукык кодекстерше жiктелмейдi. Дегенмен зерттеушiлердiц шшде эдет-гурып зацдарыныц бiреше салаларын (отрасль обычного права) белш керсету тэж1рибес калыптаскан.
Мысалы, соцгы жылдары жарык керген К.А. Алимжанныц «Вопросы теории обычного права» ецбегiнде былайша жштеу бар: «среди первичных (одноуровневых) основных отраслей системы обычного права можно назвать матримониальное, клано родовое, административное, гражданское, уголовное (деликтное) и судебно-процессуальное (судебное) право» [7, 140].
Бул жуйелеудiц шартты екеш мамандарга белгiлi болар, оныц Yстiне бул жерде конституциялык, немесе мемлекетпк зац ережелерi туралы ештеце айтылмаган. Дегенмен эдет-гурып зацдарыныц реттеушiлiк касиен мен мYмкiндiгi емiрдiц эр саласында бiрдей бола бермейдi. Мэселен, отбасы мен неке саласында колданылатын ережелер отбасы мYшелерiнiц кукыгын, олардыц карым-катынасын, туыс-жекжат арасындагы кYрделi жагдайларды реттесе, азаматтык кукыктыц аткаратын кызмен белек.
Осы туралы зерттеушi К.А. Алимжан пшрше жYгiнейiк: «гражданское право состоит из норм, регулирующих имущественные отношения, связанные с правом собственности, узуфруктом либо иным вещным прав, а также наследственные и иные связанные с этими отношениями...
судебно-процессуальное (судебное) право составляют нормы, регламентирующие судоустройство и судопроизводство в данном сообществе» [7, 141] .
Жалпы зац гылымында кукык жуйесiшц шю салаларын (отрасль) реттеу нысаны бойынша аныктайды. Оны курайтын когамдык карым-катынастардыц ерекше тYрлерi, ал осы ерекшелштер взiне сэйкес реттеудщ арнайы режимiн талап етедi: «особый режим регуляции, обеспечиваемый всякой отраслью права, заключается, прежде всего, в определенных способах и приемах регулирования, сочетание которых воплощается в присущем лишь данной отрасли методе правового регулирования» [7, 135].
Осылайша эдет-гурып зацдарыныц рет-теушшк кызмен ец алдымен олардыц вмiрдiц белгш бiр саласына сэйкестiгiмен тYсiндiрiледi. Тарихи-кукыктык жагынан сараптау тургысынан ол кукыктык ережелердi вмiрдiц взi тугызган деп айта аламыз. Осы жагынан алып караганда казактыц эдет-гурып зацдары квшпелi когамныц iшiнде бiте кайнаган, оныц вмiр CYPУ зандылыктарынан вз бастауын алатын кубылыс. Тагы бiр арнайы ескерте кететш мэселе -казактыц эдет-гурып зацдары казак халкыныц взшщ когамдык адами тiршiлiгiн реттеу Yшiн тугызган жэне калыптастырган кундылыктары. Олай болса мемлекет жэне кукык тарихында осыншама бай тэжiрибесi бар халыктыц взшщ вмiр CYPуiне кажеттi реттеу тетiктерi болып табылатын зац ережелерiн вмiрге келтiруге мYмкiндiгi болганын айта аламыз.
Жаца талаптарга сэйкес аткарылатын ютер халкымыздыц игiлiгiне багытталып, оныц кемелдi дамуына сэйкестелiп жYргiзiледi деп ойлаймыз. Казакстан Республикасыныц Президентi дэстYрге катысты ойын былай деп бiлдiрдi: «Дэстур мен мэдениет -улттыц генетикалык коды. Патшалыктыц, твцкерiс дYмпуi мен тоталитаризмнщ барлык ауыртпалыгы мен киыншылыктарына карамастан, бiздiц елiмiздiц аумагында туратын казактар жэне баска да халыктардыц вкiлдерi вздерiнiц мэдени ерекшелiктерiн сактай алды. Тэуелсiздiк жылдарында, жаhандану мен вестернденуге карамастан, бiздiц мэдени iргетасымыз беки тYCтi. Казакстан - бiрегей ел. Бiздiц когамда эртYрлi мэдени элементтер бiр-бiрiмен бiрiккен жэне бiрiн-бiрi толыктырып турады, бiрiне-бiрi нэр берш турады. Бiз взiмiздiц улттык мэдениетiмiз бен дэстYрлерiмiздi осы эралуандыгымен жэне улылыгымен
цосып цоргауымыз керек, мэдени ипл1пм1зд1 белшектеп болса да жинастыруымыз керек» [8, 5]. Осы орайда жаhандыц сын-цатерлерге жауап бере алатын дэстYрлi цуцыцтыц тетштердщ де
атцаратын ролi зор болмац. Мемлекетiмiздщ болашац басымдыцтары цатарынан бул цуцыцтыц тетiктер де ез орнын тауып, реттеушiлiк цызметш атцарады деп Yмiттенемiз.
ПайдаланылFан эдебиеттер тiзiмi
1. Казацстан Республикасыныц Президент Н.Э. Назарбаевтыц «Казацстан-2050»: Бiр мацсат, бiр мYДде, бiр болашац» атты Казацстан халцына жолдауы // Егемен Казацстан. - 2014,14 цацтар. - 8 б.
2. Муцанов С. 16 томдыц таидамалы шыгармалар. - Алматы: Жазушы,1979. 15 том. 187 б.
3. Зиманов С.З. Казахский суд биев - уникальная судебная система. - Алматы,2008.224с.
4. Казахско-русские отношения в XYШ-XIX вв. (1171-1867). - Алматы: Наука, 1964. - 573 с.
5. Назарбаев Н.А. Казахстанский путь. Последнее кочевье// Азиатский прорыв. - Астана: «Казахстанский Институт «Свободное Общество», 300 с.
6. Эзбекулы С. Казацстанныц саяси-цуцыцтыц ой-птр тарихыныц езекп мэселелерь - Алматы: «Бшм», 2004. - 128 б.
7. Алимжан К.А. Вопросы теории обычного права. - Алматы: ОФ «Интерлигал», 2003. - 320 с.
8. Казацстан Республикасыныц Президент Н.Э. Назарбаевтыц «Казацстан-2050» стратегиясы цалыптасцан мемлекеттщ жаца саяси багыты» атты Казацстан халцына жолдауы // Егемен Казацстан. - 2012, 15 желтоцсан. - 8 б.
Мацала жаhандъщ сын-цатерлерге ъщпал ететт цуцыцтыц тет1ктерге арналган. Мацалада дэстYрлi цуцыцтыцреттеуштк жэне нормативтжрол1 мен нег1зг1 белгыер1 корсетыед1. Сонымен цатар еуразиялыц кецiстiктегi цуцыцтыц ЖYйенiц негiзгi басымдыцтары царастырылады.
Ty^u свздер: Еуразиялыц экономикалыц одац, интеграциялыц бiрлестiктер, цуцыц, шарт, мемлекет, дэстYP, тэртт, басымдыц, феномен, билж.
Статья посвящена некоторым вопросам традиционной правовой системы и правовым механизмам, влияющим на регулирование глобальных вызовов. В статье раскрываются основные признаки и некоторые правовые проблемы касательно регулятивной нормативной роли традиционного права. Также рассматриваются основные приоритеты правовой системы евразийского пространства.
Ключевые слова: Евразийский экономический союз, интеграционные объединения, право, договор, государство, традиция, порядок, приоритет, феномен, власть.
The article is sanctified to some questions of the traditional legal system and legal mechanisms of influencing on adjusting global calls. In the article basic signs and some legal problems open up concerning the регулятивной normative role of traditional right. Basic priorities of the legal system ofEurasian space are also examined.
Keywords: the Eurasian economic union, integration associations, rights, agreement, state, tradition, order, priority, phenomenon, power.
Жамаладен Ибрагимулы Ибрагимов,
КР Зац шыгару институты халыцаралыц зацнама жэне салыстырмалы цуцыцтану белiмiнiц жетекшi гылыми цызметкер^ т.г.к., доцент
Жаhандык; сын-катерлерге ыкпал етушi кукыктык; тетжтер
№ 3 (35) 2014 ж Цазацстан Республикасы Зацнама институтыныц жаршысы Ибрагимов Жамаладен Ибрагимович,
ведущий научный сотрудник отдела международного законодательства и сравнительного правоведения ИЗ РК, к.и.н., доцент
Правовые инструменты, влияющие на глобальные вызовы
Ibragimov Zhamaladen,
leading research fellow of the Department of International legislation and Comparative Law of the Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, c.h.s., associate professor Legal arrangements affecting the world tests-threats
