Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784
educational, natural and social sciences www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(4/2), April, 2023
УДК 656.25
"УЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙУЛЛАРИ" АЖ ДА ПОЕЗДЛАРГА БЕРИЛАДИГАН ОГОХДАНТИРИШЛАРНИ
АВТОМАТЛАШТИРИЛГАН ТИЗИМИНИ ЯРАТИШ АСОСИДА
ПОЕЗДЛАР ХДРАКАТИ ХДВФСИЗЛИГИНИ ОШИРИШ ЧОРА-
ТАДБИРЛАРИ
Н.С. Тохиров АННОТАЦИЯ
Мацолада "Узбекистон темир йуллари" АЖ да поездларга бериладиган огоулантиришларни бериш тизимини автоматлаштириш ва огоулантиришларни ягона тизимга бирлаштириш ёрдамида огоулантириш бланкаларини электрон шаклда поезд машинистига етказиш хамда поездлар уаракатининг хавфсизлигини ошириш масалалари куриб чицилган.
Калит сузлар: поездлар уаракати уавфсизлиги, огоулантириш, бланка, транспорт, рацамлаштириш.
МЕРЫ ПОВЫШЕНИЯ БЕЗОПАСНОСТИ ДВИЖЕНИЯ В АО "УЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙУЛЛАРИ" НА ОСНОВАНИИ АВТОМАТИЗИРОВАННОЙ СИСТЕМЫ ВЫДАЧИ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЙ
Н.С. Тохиров АННОТАЦИЯ
В статье рассматриваются вопросы автоматизации системы предупреждений, выдающимся поездам в АО "Узбекистон темир йуллари" и доставки бланков предупреждений в электронном виде машинисту поезда путем объединения предупреждений в единую систему и повышения безопасности движения поездов.
Ключевые слова: безопасность движения поездов, предупреждение, бланка, транспорт.
MEASURES TO INCREASE TRAIN SAFETY ON THE BASIS OF THE CREATION OF AN AUTOMATED SYSTEM OF WARNINGS TO TRAINS
IN JSC "UZBEKISTAN RAILWAYS"
N.S. Toxirov
ABSTRACT
The article deals with the issues of automation of the system of warnings to trains at JSC "Uzbekistan Railways " and the delivery of warning forms in electronic
Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784
educational, natural and social sciences www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(4/2), April, 2023
form to the train driver by combining the warnings into a single system and improving the safety of trins.
Keywords: train safety, warning, letterhead, transport, digitization.
KHPHm
Y36eKHCTOH PecnySnuKacuga 2020 hhh "HnM-Matpu^ar Ba paKaMnu HKTHCogneTHH puBo^nafflupum hhhh" geS эtпон KunuHraH. X,03Hprn KyHga "Y3ÖeKHCTOH TeMup Hynnapu" A^ wk Ba fiynoBHH Tarnurn xaMga xu3Mar Kypcarum cu^aTHHH TyögaH axmunam MaKcaguga repMaHuaHuHr "DB Engineering and Consulting GmbH" KoMnaHuacu SunaH xaMKopnuKHu fiynra Kyngu. YmSy KOMnaHua TOMOHugaH yTKa3unraH TeMup fiyn TpaHcnopTu ^aonuaTHHUHr ^opun XonaTHHHHr Taxgunu acocuga coxaga ynpaeTraH KaMnunuK Ba MyaMMonap xaMga TeMup fiyn TpaHcnopTuga wk Ba fiynoBHunapHu Tamum coxacugaru xu3Mar cu^araHu omupum SySuna Taxnu^ Ba TaBcuanapuHu umnaS nuKunraH.
X,o3upga xopu^nH Myraxaccucnap norucTuKa puBo^naHum cTpareruacu Ba peSTuHruHu omupum nopa-TagSupnapu ycTuga umnaMoKga. Ahhu naÖTga TeMup öyn TapMoruHuHr SupuK cтaнцнaпapн Ba y3ennapura Tampu^ SywpuS, My36eKucToH TeMup fiynnapu" A^ HuHr norucTuKa canoxuaTuHu ypraHum umnapuHuHr gacraaSKu SocKu^napu aManra omupungu. EyHgaH TamKapu, "DB Engineering & Consulting Gmbh" KoMnaHuacu SunaH KySugaru fiyHanumnapga umnapHu Sa^apum pe^anamTupunraH:
1. "y36eKucToH TeMup fiynnapu" A^ HuHr TpaHcnopT 6o3opugaru MaBKeuHu MycTaxKaMnam, MonuaBun SapKapopnuruHu omupum.
2. TeMup fiyn TpaHcnopTu caMapagopnuruHu omupum, Tapu$ cuecaraHu TaKoMunnamTupum, WK TamumHu puBo^naHTupum.
3. TpaHcnopT Ba norucTuKa xroMaraapuHu TaKoMunnamTupum, ннвecтнцнa-napHu ^anö Kunum, gaBnaT-xycycufi mepuKnunuK MexaHu3MuHu ^opufi этнm MacananapuHu ypraHum.
4. y36eKucToH PecnySnuKacu TeMup fiyn TpaHcnopTuHu paKaMnamrapum gapa^acuHu omupum.
5. HynoBnunapra xu3MaT KypcarumHuHr caMapagopnuruHu omupum.
KoMnaHua SunaH Ty3unraH mapTHoMa acocuga "ysSeKucTOH TeMup fiynnapu"
A^ ^aonuaTuHu TaKoMunnamTupum SySuna ymöy nopa-TagSupnapHu aManra omupum ynyH "Hyn xapuTacu" TafiepnaHgu [1].
MYXOKAMA BA HATH^AHAP
roKopugarunapgaH KenuS hukuS, TeMup fiyn TpaHcnopTuga aHru axSopoT TexHonoruanapuHu KynnaraH xonga noe3gnap xapaKaru xaB^cronuruHu omupum
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz
3(4/2), April, 2023
тизизимини яратишни таказо этади. Хрзирда темир йул транспортида айрим сохаларда, хужжат айланишини электрон шаклини яратиш ва жараёнда инсон омилини камайтириш максадга мувофик.
"Узбекистан Республикаси темир йулларидан техникавий фойдаланиш коидалари" нинг 263 бандига мувофик, поездларнинг йуналиш вактида локомотив бригадаларининг алохида хушёрлигини таъминлаш ва уларни ишларни амалга ошириш хакида огохлантириш керак булган такдирда поездларга ёзма огохлантиришлар топширилади.
Барча огохлантиришлар уч турга булинади:
а) белгиланган вактдан бекор килингунча амалдагилар, тегишли рахбар ишларни бажариш шароитларига кура ишнинг якунлашининг аник вактини айтиб беролмаган холларда;
б) ишлар рахбари томонидан белгиланган аник муддат мобайнида амалдагилар, ушбу муддат огохлантириш бериш учун буюртмада курсатилади;
в) айрим поездлар учун утказишнинг алохида харакатларида (масалан, поездда белгиланган тезликда харакатланиши мумкин булмаган юк ёки харакат таркибининг мавжудлиги, графикда белгиланмаган тухташлар тайинланиши ва риоя килиш зарурлигида).
Барча огохлантиришлар ДУ-61 шаклидаги огохлантириш бланкасига ёзилади ва станция навбатчиси томонидан поезд машинистига берилади (1-расм).
Уз навбатида огохлантиришни олган поезд машинисти бланкада курсатилган пикет ёки километрга якинлашганда огохлантириш бланкасида тезликда алохида хушёрлик билан харакатини давом эттириши шарт [1,2].
"Узбекистон темир йуллари" АЖ да поездларга бериладиган огохлантиришлар тизимидаги камчиликларни куйидагилар ташкил этади:
- тизимда инсон омилининг юкорилиги;
- тизимнинг тулик автоматлаштирилмаган тарзда ишлаши;
- огохлантириш бланкаси поезд машинистига етиб бориш вактининг узунлиги;
- огохлантиришларни руйхатга олиш журналини (ДУ-60) электрон тарзда тулдириш имкониятининг мавжуд эмаслиги;
- огохлантиришлар бланкасининг хар бир поезд учун алохида тулдирилиши;
- парк буйича навбатчиси булмаган станцияларда станция навбатчиси-нинг бланкани тулдириш учун вакт сарфининг юкорилиги;
ДУ-61 шаклидаги бланка
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
OrOX^HTHPHm B.ÏÏAHKACH
№_noe3gra oroxgaffrapumHu_20_fiunga onguM
MamuHucT (MamuHucT ëpgaMHucu)_
Стaнцнa_(mTeMnent) «_»_20_fi.
OrO^^AHTHPHm №_noe3gra
Orox,.naHTH pum aMan KHnum SOHH (KM, nuKeT, cтaнцнa) AMan Kunum MyggaTn, coaT Te3^HK, Kynu Gu^aH, KM/coaT curaan O^guga TyxTam, y Gy^Maca ^apaKaT^aHaguraH энг KaTTa Te3^HK, KM/coaT noe3g ^apaKaTHHHHr Gomrça a.nox,uga mapraapu
1 2 3 4 5
15 EeKop KH^HH. 25
28 8-16 15
123 8-14
172-175 8-16
OKCOH
186 10-12
Eyno^nu EeKop KH^HH. 40
8
crpe.nKa.nH
yTKa3rnH
XaHaGag EeKop KH^HH. 60 WK noe3gu
3-acocufi EeKop 70
fiyn KH^HH. fiy^OBHH noe3gu
Стaнцнa HaBÖaTHHCH_
(ok paHrgaru guoraHanu Gyfiuna capuK nonocanu)
1-pacM. "Y3ÔeKHCTOH TeMup fiynnapu" A^ga oroxnaHTupumnap GnaHKacu
"Y3ÔeKHCTOH TeMup fiynnapu" A^ ga oroxnaHTupumnapHH GepumHHHr xp3Hprn KyHgaru cxeMaTHK KypuHumu 2-pacMga KernnpunraH.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
2-pacM. "Y36eKHCTOH TeMup Hyggapu" A^ ga oroxHaffrapumgapHu
öepnmHHHr xo3upru KyHgaru xogaru
By epga:
TÏM-noe3g MamuHucTu
^Cn-6eKar HaBSarHucu
^Ci H I-CTpegKagu nocT HaBSaTHucu
Tegerpa$-Tegerpa$
n^^-fiyg xy^aguru gucneTHepu
ffl^^-ano^a Ba curaaggamTupum xy^aguru gucneTHepu Э^,Ц-эgeктp TatMuHOTu xy^aguru gucneTHepu
ro^opugaru pacMgaH KypuHuô TypuSguKu W3ara KegraH oroxgaHTupumgap fiyg ycTacu, agoKa Ba cнгнaпнзaцнa ôyguMu MexaHuru Ba эgeктp TapMoK KopxoHacu MexHuKnapu aHuKgafigu. AHuKgaHraH oroxgaHTupumgap xap 6up KopxoHaHuHr gucneTHepgapura y3aragagu. ^ucneTHepgap Tegerpa^ra Tegerpa^ эca noe3g gucneTHepura Ba cтaнцнa HaBSarnugpura y3aragu, arapga KyrugMaraH Ba3uaTnapga M3ara KegaguraH oroxgaHTupumgap Ky3arugca n^,, ffl^A Ba ^^
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
лар дархол поезд диспетчерига хабар беради. Одатий тарзда огохлантиришлар юкоридаги схема буйича бериладиган вактини камайтириш.
Маълумотлар окими айланишини ва харакат хавфсизлигини ошириш максадида автоматлаштирилган тизимлари оркали маълумотларни узатишни максадга мувофик.
Огохлантиришларни автоматлаштирилган тизимини яратиш "Узбекистон темир йуллари" АЖ нинг 6 та минтакавий темир йул узелларидан юборилган маълумотларга таянган холда амалга оширилади ва назорат бошкарув раиси ва "Ягона диспетчерлик маркази" бошлиги томонида олиб борилади [3,4].
Таклиф этилаётган тизимдаги маълумотлар базасига огохлантиришларнинг йигилиш жараёни 3-расмда келтирилган схема буйича ишлайди.
Ташишларни ташкил этиш бошкармаси
MTV- 6
MTV- 4
MTV- 2
MTV- 3
3-расм. Маълумотлар базасига огохлантиришларнинг йигилиш жараёни
Автоматлаштирилган тизим огохлантиришларнинг уз вактида етиб бориши ва кунгилсиз ходисаларни олдини олишга хизмат килади. Огохлатиришларни автоматлаштиришда таклиф этилаётган тизими 4-расмда келтирилган[5].
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
Poyezd dispetcheri
Kuzatilmagan vaziyatlarda beriladigan ogohlantirishlar
§ :s
^ 1 eg JS
О U i
DU-60 jurnali
Kompyuter
Baza
DSP, DSPP
Printer
DU-61 blankasi
О
Ogohlantirishlarni uzatish
Telegrammalarni / _j
... \
Bazaga kiritish
Yo'l ustasi PCH, SHCH
MTU lar
4-расм. Огохлантиришларни автоматлаштирилган тизими Бу тизимни жорий килиш оркали маълумотларнинг аник ва киска вакт ичида поезд машинистига етиб боришини таъминланади.
Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, темир йул транспортини ракамлаштириш ва автоматлаштириш бугунги куннинг энг долзарб масаласи хисобланади. Шу максадда поездларга бериладиган огохлантиришларни ягона тармокда бирлаштириш ва огохлантиришларнинг поезд машинистига етказиб беришнинг янги электрон тизимини ташкил килиш оркали поездлар харакати хавфсизлигини ошишириш.
REFERENCES
1. Узбекистон Республикаси темир йулларидан техникавий фойдаланиш коидалри. Тошкент 2017. - 64 б.
2. Узбекистон Республикаси темир йулларида поездлар харакати ва маневр ишлари буйича йурикнома. Тошкент 2017. - 109 б.
3. В.Н. Морозов, А.П. Батурин, С.С. Иотапченко. Автоматизированная система выдачи и отмены предупреждений (АСУ ВОП-2). Москва. 2015 й.
4. Рязанов Н.А. Боцвин Д.В. Снижение факторов риска работы автоматизированных систем выдачи предупреждений (АСУ ВОП-2) на железнодорожном транспорте.
5. Е.В. Врублевская, И.П. Врублевский, Я.Л. Засенко. Система выдачи предупреждений, интегрированная в систему контроля за машинистом и локомотивом.