CC BY
1UO'T 624.011.1
YOG'OCH KONSTRUKCIYA ELEMENTLARI BIRIKMALARINING
MUSTAHKAMLIGI
Razzakov Sobirjon Jo'raevich Namangan muhandislik-qurilish instituti «Bino va inshootlar qurilishi» kafedrasi t.f.d. professor s [email protected]
Berdakov Dauranbay Esenbaevich Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti «Bino va inshootlar qurilishi» kafedrasi katta o'qituvchi [email protected]
Annotasiya. Maqolada yog'och elementlari birikmalaridagi birikish yuzasini kengaytirish hisobiga birikma mustahkamligini oshirish, deformatsiyalanuvchanligini o'rganish bo'yicha o'tkazilgan sinov tafsilotlari va natijalari yoritilgan.
Аннотация. В craTe пoдрoбнo oсвeщaются рeзултaты испытаний, прoвeдeнныx no пoвышeнию прoчнocти кoмпaундa, изучeнию дeфoрмируeмocти, 3a C4eT рacширeния пoвeрхнocти крeплeния в MecTax coeдинeния дeрeвянныx элeмeнтoв.
Annotation. The article covers the details and results of the test conducted on increasing the strength of the compound, studying the deformability, due to the expansion of the attachment surface in the joints of wood elements.
Kalit so'zlar: yog'och birikma, bog'lovchilar, egilish, cho'zilish, ezilish, yorilish, mustahkamlik, deformatsiya.
Ключевые слова: дeрeвяннoe coeдинeниe, cвяьующee, изгиб, рacтяжeниe, измeлчeниe, рacтрecкивaниe, npo4HocT, дeфoрмaция.
Keywords: wooden joint, binder, bending, stretching, crushing, cracking, strength, deformation.
Kirish. Jahonda hozirgi kunda yog'och va boshqa tabiiy, ekologik xavfsiz, konstruksiyalarni ishlab chiqarishning innovatsion texnologiyalari qurilishda muhim o'rinni egallamoqda. Yog'och konstruksiyalari uchun samarador elementlarining birikmalarini yaratish, takomillashtirish amaliy jihatdan tadqiq etish va ularni qurilish sohalarida qo'llash muhim o'rin egallamoqda. Yog'och konstruksiyalari elemenlarining birikmalarini takomillashtirish, birikmalarning mustahkamligini oshirish dolzarb muammolarning biriga aylanmoqda.
Ayniqsa yog'och konstruksiyalari elemenlarining birikmalarini yangi turlarini yaratish, ularning kuchlanganlik-deformatsiyalanuvchanlik holatiga chidamli yog'och konstruksiyalari elemenlarining birikmalarini amaliyotga joriy etish, energiya va resurs-tejamkorligini ta'minlash, ekspluatasiya sharoitlariga bardoshliligi, texnologik kabi xossalarini яxshilashga alohida e'tibor qaratilmoqda. Jahon miqiyosida yog'och konstruksiyalari elementlarining birikmalarini kuchlanganlik-deformatsiyalanuvchanlik holatiga hamda ularga яxshi ishlov berishga keng e'tibor qaratilmoqda. Yog'och konstruksiyalari elementlarining birikmalarini yuqori mustahkamlikka, birikmalarini kuchlanganlik-deformatsiyalanuvchanlik holatida barqarorlikka erishishni ta'minlash muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Shu jumladan, mahalliy xomashyodan foydalanilgan holda yog'och konstruksiyalari elementlarining birikmalarini takomillashtirishga alohida e'tibor qaratilmoqda [15].
Tadqiqotning obyektlari va usullari. Tadqiqotimiz obyekti sifatida jamaot va turar-joy binolarining tom yopma yog'och konstruksiya elementlarining birikmalarini takomilashtirishga qaraltilgan.
Tadqiqotning obyekti sifatida jamoat va turar-joy binolari tom yopma yog'och konstruksiya elementlarining birikmalarining kuchlanganlik-deformatsiyalanuvchanlik holati,
ularni nazariy, kompyuter programmalarida va tajribaviy sinov uslubiyotini, element birikmalarini takomillashtirish va mustahkamligini oshirish usullari tashkil etadi.
Natijalar va muhokamalar. Shuni takidlash kerakki, tajriba sinov ishlari davlatlararo DAST 58959-2020 bo'yicha yog'och konstruksiyalar elementlari vint asosida biriktirilib uch seriyada tajriba ishlari o'tkazildi. Yog'och konstruksiyalar elementlarining birikmalarini barna ko'rsatkichlari, yuk ko'tarish qobiliyati yuqori bo'lgan II-navli qarag'ay yog'och to'rini qabul qilib, yakuniy tajriba-sinov ishimizni yog'och konstruksiya elementlarining birikmalarini sinovdan o'tkazildi [11].
Yog'och konstruksiya birikmalari baravar darajada bajarildi va konstruksiya elementlari vintlar yordamida yig'ilib-yechiladigan qilib tayorlandi. Tajriba-sinov ishlari uchun yog'och konstruksiya elementlarining kesimlari 50x150x800 mm o'lnamda qabul qilindi. Yog'och elementlarini mahkamlash bir-biriga gorizantal joylashgan to'sin (stropila)larda bajarildi va yog'och tolalariga nisbatan konstruksiya elementlarini mustahkamlash shu tarzda ta'minlandi [12].
Biz tavsiya qilayotgan va amaldagi yog'och konstruksiya birikma turlari 1.1-rasmda keltirilgan.
a)
b)
c)
1.1-rasm. Yog'och konstruksiya elemenltlarininng birikmalari: a) T-1 turdagi amaldagi birikma, b) T-2 turdagi takomillashtirilgan birikma, s) T-3 turdagi ta^mU^^in^n birikmalar
Yog'och konstruksiya elementlarining birikmalarini deformatsion holatlarini aniqlash uchun tajriba sinov ishlari olib borilib yuklar yuklandi.
Yuk qo'yilgach yog'och konstruksiya elementlarining birikmalari buzilganga qadar ushlab turildi, so'ngra egilish ko'rsatkichlari olindi va yuklamaning keyingi bosqichiga o'tildi. Namunalar buzilishga qadar yuklanishda bo'ldi.
Asosiy yuk ko'taruvchi yog'och konstruksiya elementlarining birikmalarni sinashda, amaldagi birikma to'ri T-1 bilan takomillashtirilgan birikma to'ri T-2 va T-3lar bo'zilish pallasiga qadar amalga oshirildi.
Tadqiqotlar doirasida 3ta birikma to'rlari sinalib, har bir seriyada 10 tadan tadqiqotlar olib borildi. Tajriba tadqiqotlari natijalari grafiklar va jadvallar ko'rinishida natijalar olindi va keltirildi
[4].
Birikmalarning cho'zilishga sinash vaqtidagi umumiy ko'rinishi 1.2-rasmda keltirilgan. O'tkazilgan sinovlar natijalari 1.3-rasmlarda aks etgan.
1.2-rasm. Tajriba-sinovlar vaqtidagi umumiy ko'rinishi: a) amaldagi birikma T-1, b) takomillashtirilgan birikmalar T-2 va T-3, c) buzilish tavsifi
Tajriba tadqiqotlarida olingan natijalar bo'yicha cho'zilish va yuklamalarning bog'liqligini aks ettiruvchi grafiklar tuzildi.
Т-2
m SI.7
пь/* 75.6 72.2
67.3 64 й/ 61 9 Г 56 64.3. 60.^ • 6 60.9 2.3
66.7/ / 61. 57 7 _ 8 . 5 56 Ъ> 5
47.8. 46.6 . 4 48 46'^' 44
/V
0 2 4 6 S 10 12 14 16 18 20
Chuzilish deformatsiya 5. mm
1.3-rasm. T-1, T-2 va T-3 turdagi birikmalarining yuklamaga (kN) va qo'zg'alishining (mm) bog'liqlik grafigi
Yog'och konstruksiya elementlari birikmalarining kuchlanganlik-deformatsiyalanuvchanlik holatlaridagi tajribaviy sinov tadqiqotlarining cho'zilishdagi mustahkamlik chegaralarining natijalari 1.1- jadvalda keltirilgan:
_1.1-j adval
Seriya namuna Cho'zilishdagi buzuvchi yuklama, kN Cho'zilishdagi chegaraviy siljish, mm
1 2 3 4
1 62.3 14
T-1 2 60.9 13.6
3 58 12.4
1 72.2 11.3
T-2 2 68.4 10.8
3 66 10.2
1 81.7 10.5
T-3 2 80 9.9
3 77.6 9.6
Xulosa: yog'och konstruksiya elementlari birikmalarining deformatsion kuchlanganlik holatlari bo'yicha cho'zilishga sinalgan tajriba tadqiqot ishlarini taqqoslasak amaldagi birikma hisoblangan T-1 birikmaga solishtirganda, T-2 birikma turi 15.8% hamda T-2 birikmaga solishtirganda T-3 birikma turi 13.3% mustahkamligi yuqori bo'lishi aniqlandi.
ADABIYOTLAR
1. ГОСТ 16483.5-73. Древесита. Методы oпрeдeлeния прeдeлa прoчнoсти при скaлывaнии вдoл вoлoкoн. -М.: ИПК Издaтeлствo стaндaртoв, 1999.
2. ГОСТ 16483.11-72. Древесита. Метод oпрeдeлeния услoвнoгo прeдeлa
npo4Hocra при сжaтии пoпeрeк вoлoкoн. -М.: ИПК Издaтeлствo стaндaртoв, 1999.
3. ГОСТ 16483.10-73. Древесита. Методы oпрeдeлeния прeдeлa прoчнoсти при сжaтии вдoл вoлoкoн. -М.: ИПК Издaтeлствo стaндaртoв, 1999.
4. ГОСТ 16483.23-73. Древесита. Метод oпрeдeлeния прeдeлa прoчнoсти при рaстяжeнии вдoл вoлoкoн. -М.: ИПК Издaтeлствo стaндaртoв, 1999.
5. ГОСТ 16483.28-73. Древесита. Метод oпрeдeлeния прeдeлa прoчнoсти при рaстяжeнии пoпeрeк вoлoкoн. - М.: ИПК Издaтeлствo стaндaртoв, 1999.
6. ГОСТ 23431-79. Древесита. Стрoeниe и физикo-мeхaничeскиe свoйствa. Термины и oпрeдeлeния. - М.: Издaтeлствo стaндaртoв.
7. СП 64.13330.2017 Деревянные кoнструкции. Актуaлизирoвaннaя рeдaкция СНиП II-25-80. МинрeгиoнРoссии. - М.: ОАО "ЦПП", 2017. 15. DIN EN 204/205 «Клaссификaция тeрмoплaстичных клеев для древесины для применения в прoизвoдствe кoнструкциoннoгo силoвoгo брусa».
8. DIN 1052:2004-08 Entwurf, Berechnung und Bemessung von Holzbauwerken -Allgemeine Bemessungsregeln und Bemessungsregeln fr den Hochbau. 2004.
9.EN 1995-1-1:2004 Eurocode 5 - Design of timber structures, Part 1-1: General - Common rules and rules for buildings, Brussels.
10. ETA-12/0114. European Technical Approval. SPAX self-tapping screws. 2013. 97 p.
11. ГОСТ 58959—2020. Уединения элементов деревянных шнструкций та винтах. Мoсквa 2020.
12. Влaсoв А.В. Рaзрaбoткa кoнструктивных и тeхнoлoгичeских решений узлoвых спряжений пaнeлeй с деревянным кaркaсoм. Диссертация. Влaдимир-2015. -126 с.
13. ГОСТ 16483.0-89. Древесита. Общие трeбoвaния к физикo-мeхaничeским испытaниям - М.: ИПК Издaтeлствo стaндaртoв, 1999
14. Razzoqov S.J. Yog'och va plastmassa konstruksiyalari. O'quv qo'llanma. T., Akademiya. 2005. -160 б.
15. Razzaqov S.J. Ekologik sof qurilish konstruksiyalari. O'quv qo'llanma. -Тoшкeнт, 2014 y. - 155 b.
16. ОМО 2.03.08-98. Ëg'och кoнструкциялaр. Тoшкeнт, 1998, - 79 б
