CC BY
1Central Asian Journal of
Education and Innovation
ARTICLE INFO
YAKKA INSEKTITSIDLARDAN FOYDALANISH IMKONIYATLARI
Shakirova Gavkharkhan Nazirkulomovna
PhD
Fergana State University Yuldashova Muattarkhan Pulatovna
PhD
Fergana State University https://doi.org/10.5281/zenodo.11295872
ABSTRACT
Qabul qilindi: 18-May 2024 yil Ma'qullandi: 22- May 2024 yil Nashr qilindi: 25- May 2024 yil
KEY WORDS
insecticide, analogue drugs, toxin, cannibalism, glass cylindrical test tube.
insektitsid, analog-dorilar, toksin, kanibalizm, shisha slindrik probirka.
Odatda, G'o'za tunlamiga qarshi ishlatish uchun, turli kimyoviy sinflarga oid u yoki bu insektitsidni ishlatish tavsiya qilinadi. Bularning 2017 yilga qadar soni, ta'sir etish modda birligiga qarab - 26 tacha edi, ammo tavsiya etilgan analog dorilarning nomi 150 taga yetadi (Ro'yxat, 2016). Shunga qaramasdan, insektitsidlarning yangilari, analog-dorilar hamda samarasini oshirish ustida tadqiqotlar davom etmoqda.
Biz 2019- 2020 yillar mavsumlarida birqator insektitsidlarni G'o'za tunlamiga qarshi sinab, baho berdik. Jumladan, laboratriya sharoitlarida ko'paytirilgan G'o'za tunlamining kichik yoshldagi qurtlariga qarshi laboratoriya tadqiqotlarini o'tkazdik. Faqat shu yo'l bilan har qaysi dorining toksikologik xususiyatini o'rganib, yuqori samara oladigan ishlov o'tkazish muddatlarini belgilab berish mumkin. Laboratoriya sinovlari Petri likopchasi, yoki shisha silindrik probirkalarda individual (yakka-yakka joylashtirib) o'tkazildi, chunki hasharot qurtlarida kannibalizm avj olgan. Har bir variantda 10 tadan qurt olinib, ishlov berilgan ozuqa bilan ta'sir o'tkazildi. Ozuqa (shona, gul, ko'sakcha, parrak qilib kesilgan makka so'tasi va b.) dori eritmasiga cho'ktirib olinib, silqitiladi, so'ng har 1 qurtga taklif qilinadi. Kuzatuvlar keyingi kunlarda har 24 soatdan keyin o'tkazildi. Beshta yangi dori, andoza hamda nazoratdagi (dorisiz) qurtlarga nisbatan o'rganildi (1-jadvalga qarang). Natijalar shuni ko'rsatdiki, kichik yosh qurtlarga qarshi Sapportdan tashqari barcha sinalgan dorilar 100% lik samara ko'rsatdi. Tajribada qo'llanilgan dorilar kunlar bo'yicha quyidagi samaradorlikka e erishildi Sapport, 10% s.e. 1-2 kunlar 0%, 3-kun 55,5%, 4-6 kun ) 50,0%, Alfaseyv, 20% em.k 1-kun 60,0% 2 kun 100%, Killer Ekstra, 10% em. k.1-kun 50,0% 2-kun 55,5% 3-kun 66,6%, 4-kun 75,0%, 6-kun 100%, Entovant PRO, 30% em.k. 1-kun 90,0%, 2-kun 100% Emamek, 5,7% WDC 1-kun 90,0%, 2-kun 100%, Surrender, 5% s.e.g. (andoza) 1-kun 90,0%, 2-kun 100% natija olindi. Bularning orasida eng samaralilari istiqbolli karbamatlar sinfiga kiruvchi Alfaseyv, hamda oksadiazinlardan - Entovant Pro va emamektinlardan - Emamek. Sintetik piretroidlardan Killer Ekstra (Karate) yuqori samara ko'rsatgan bo'lsada, bu 6 kunga cho'zildi.
1-jadval
G'o'za tunlamining kichik (II-III) yosh qurtlariga insektitsidlarning ta'siri
Laboratoriya tajribasi, Toshloq tumani., Laboratoriya populyatsiyasi, 2020y.
№ Variantlar Ta'sir etuvchi moddasi Dorilarn ing sarf-me'yori, l (kg)/ga Tirik qurtlar soni, dona Samaradorlik, % kunlarga:
Ishlov gacha Zaharlangan ozuqa yeganidan keyin, kunlarga:
1 2 3 4 6 1 2 3 4 6
1. Sapport, 10% s.e. zetatsipermet rin 0,3 10 10 9 4 4/3* ) 4/ 4 0 0 55,5 ±4,2 50,0 ±5,3 50,0 ±3,2
2. Alfaseyv, 20% em.k. Metomil 2,0 10 4 0 - - - 60,0 100 - - -
3. Killer Ekstra, 10% em.k. lyambdatsigalo trin 0,25 10 5 4 3 2 0 50,0 55,5 ±4,5 66,6 ±5,7 75,0 ±2,6 100
4. Entovant PRO, 30% em.k. Indoksakarb 0,2 10 1 0 - 90,0 100 - - -
5. Emamek, 5,7% WDC emamektin benzoat 0,35 10 1 0 - 90,0 100 - - -
6. Surrender, 5% s.e.g. (andoza) Emamektin Benzoat 0,35 10 1 0 - - 90,0 100 - - -
7. Nazorat (dorisiz) - - 10 10 9 9 8 8/ 8 - - - - -
*) - 4-qurt, 3-g'umbak.
Laboratoriya sharoitlarida olingan natijalar Toshloq tumanidagi "Soxibjon-MMM" fermer xo'jaligi dalalarida 2020 yili o'tkazgan amaliy tajribalarimizda tasdig'ini topdi. Bu yerda ham Emamek, Alfaseyv va Entovant PRO o'tkazgan tajribamizda (ilmiy-asoslangan muddatlarda) g'o'za tunlamiga qarshi eng yuqori va davomli samaradorlikni ko'rsatdi; Sapport ning samaradorligi past (qoniqarsiz) bo'ldi.
CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND INNOVATION SJIF = 5.281
1. O'zbekiston respublikasida ishlatish uchun ruxsat etilgan o'simliklarni himoya qilish vositalari ro'yxati. - 2016.
2. Xo'jaev Sh.T. Insektitsid, akaritsid, biologik faol moddalar va fungitsidlarni sinash bo'yicha uslubiy ko'rsatmalar. - Toshkent, 2004. - 103 b.
3. Xo'jaev Sh.T. O'simliklarni zararkunandalardan uyg'unlashgan himoya qilish hamda agrotoksikologiya asoslari. - Toshkent: "Navro'z", 2015. - 564 b.
4. Xo'jaev Sh.T., Shokirova G.N. G'o'za tunlamiga qarshi kurash usulining samaradorligi //O'simliklar himoyasi va karantini. - 2015. - №1. - B. 35-37.
5.Xo'jaev Sh.T., Yuldashev F.E., Shokirova G.N. Uyg'unlashgan himoya qilish tizimining ustunligi //Agro kimyo himoya va o'simliklar karantini. - 2017. - №1. - B.24-26.
6. Xo'jaev Sh.T., Shokirova G.N., Mirzaeva S., Yo'ldoshev F. Uvatlarda oldini olish ishlovini o'tkazishning zararkunandalarga qarshi samaradorligi //Agro kimyo himoya va o'simliklar karantini jurnali. - 2018. - №6. - B. 21-23.
7.Ш.И Маматожиев, М.А.Мирзаева, Г.Н.Шокирова Влияние технологии допосевной обработки на содержание влаги в почве //Универсум:технические науки: научный журнал. - Москва, 2021. - №6(87). - С.46-49.
