CC BY
12ёДэулетханова Эсия Элiмzазъщызы,
КР Зац шыгару институты К^цыцтыц мониторинг орталыгы
талдау жэне щцъщтъщ мониторинг секторыныц
ага гылыми щызметкер1, зац гылымдарыныц кандидаты
ЦУЦЬЩТЬЩ МОНИТОРИНГА ЖУРПЗУ ТЕТ1Г1Н ЖЕТ1ЛД1РУ: ТЕОРИЯ МЕН ПРАКТИКА МЭСЕЛЕЛЕР1
Казакстан Республикасында бiрнеше жылдар бойы нормативтiк к¥кыктык актiлердi, сонымен катар к¥кыктык мониторингтщ рвлiн жетiлдiру бойынша жYЙелi кадамдар жасалып келедь Осындай уакыт талабынан туындап отырган мэселелердщ бiрi нормативтiк к¥кыктык актшерге к¥кыктык мониторинг жYргiзу - оны зацнаманы одан эрi дамыту мен жетiлдiру к¥ралы ретiнде взектiлендiру Казакстан Республикасыныц 2010 -2020 жылдарга арналган к¥кыктык саясат т^жырымдамасында негiзге алынган болатын [1].
Т^жырымдамада белгiленген мiндеттердi iске асыру максатында 2011 жылдыц 1 сэу> рiнде «Нормативпк к¥кыктык актiлер туралы» 1998 жылгы 24 наурыздагы Казакстан Республикасыныц Зацына взгерiстер енгiзiлiп, оныц iшiнде «нормативпк к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторинга (1-баптыц 12-1) тармагына) деген жаца ¥гым берiлiп, казiрri кезде к¥Кыктык мониторинга теракты негiзде жYргiзу нормативтiк тYрде бекiтiлдi. Осыган орай, взгерiстер Нормативпк к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторингiн журпзу кагидасын бекiту туралы (б¥дан эрi - Кагида) Казакстан Республикасы Yкiметiнiц 2011 жылгы 25 тамыздагы № 964 Каулысына да енгiзiлдi [2].
Кагиданыц нормаларын iске асыру Yшiн нормативтiк к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторинпн жYзеге асыратын мемлекеттiк органдарга арналган жэне Казакстан Республикасы Эдшет министршщ м.а. 2011 жылгы 28 казандагы № 350 б¥йрыгымен бектлген Нормативтiк к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторинпн жYргiзу жвнiндегi эдiстемелiк ¥сынымдар эзiрленiп, Казакстан Республикасы Премьер-Министрiнiц 2011 жылгы 24 тамыздагы № 110-в вкiмiмен бекiтiлген «Нормативтiк к¥кыктык актшерге мониторинг жYргiзу жвнiндегi ж¥мысты жYЙелеу бойынша iс-шаралар жоспары» кабылданган болатын.
Осыган орай, казiргi тацда к¥кыктык
мониторингтi жYргiзу тетiгiн дамыту мен жетiлдiру кажеттiлiгi кYн тэртiбiнде т¥р. Аталган ж¥мыс жYЙелi жэне жоспарлы сипат-та болуы жэне оны мемлекетлк органдардыц Yздiксiз жYзеге асыруы кажет. Осыган орай Эдiлет министрлшнщ мемлекеттiк органдар Yшiн к¥кыктык мониторингп жYргiзу бойынша эдiстемелiк ¥сынымдарды, сондай-ак сыбайлас жемкорлыкка бейiм к¥кыктык актшердщ нормаларын багалау эдiстемесiн эзiрлеуiн алдыга койган максат-мiндеттерге жетудiц бiр жолы ретiнде карастырган д¥рыс деп пайымдаймыз.
Нормативтiк к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторингiн жYргiзу кагидасын бекiту туралы Казакстан Республикасы Yкiметiнiц 2011 жылгы 25 тамыздагы № 964 Каулысыныц 4-тармагына сэйкес нормативтiк к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторингi Казакстан Республикасыныц зацнамасына кайшы келетiн, ескiрген жэне сыбайлас жемкорлыкты тудыра-тын к¥кык нормаларын аныктау, олардыц iске асырылуыныц тиiмдiлiгiн багалау максатында Казакстан Республикасы зацнамасыныц жай-кYЙi туралы акпаратты жинау, багалау, талдау, сондай-ак оныц даму сершнш жэне колданылу практикасын болжау бойынша т¥ракты непзде жYргiзiледi.
Белгiлi болганындай, Казакстан Республикасыныц к¥кыктык жYЙесiн нормативтiк к¥кыктык актiлер реттейдi. Дегенмен, вкiнiшке орай, бYгiнгi кYнi колданыстагы зацнамада тYрлi талкылауларга жол беретiн олкылыктар мен кайшылыктардыц, сонымен катар ережелердiц орын алып отыргандыгы, б¥л азаматтардыц, занды т¥лгалардыц зацды к¥кыктары мен мYДделерiн iске асыруда кедергi жасайтындыгы жэне оларды тиiсiнше коргауда киындыктарга экелш согатындыгы белгiлi жэйт. Осындай когам вмiрiндегi олкылыктарды жою максатында к¥кыктык мониторинг жYЙелi бакылау мен зацнаманыц тиiмдiлiгiн багалау ретiнде норма шыгармашылык кызметiнiц сапасын
№ 4 (32) 2013 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан
жогарылатудыц к¥ралы болуга тшс деген ойда-мыз. Жыл сайын мемлекеттiк к¥рылымдардыц к¥кыктык кызметше багалау влшемдерi аркылы талдау жYргiзiп, жiберiлген кемшiлiктер мен олкылыктарды жою Yшiн ¥сыныстар эзiрлеу осы багыттагы ж^мысты жандандыра тYсерi анык.
Сондыктан мемлекеттiк органдардыц вздерi кабылдаган жэне (немесе) эзiрлеушi болып табылатын нормативтiк к¥кыктык актшердщ к¥кыктык мониторингiн жYзеге асыру жвнiндегi мшдеттерше катысты тэж1рибеде бiркатар кYрделi жагдайлар кездесетiндiгiн атап вту кажет.
Атап айтканда, Казакстан Республикасы Эдiлет министршщ м.а. 2011 жылгы 28 казан-дагы № 350 б^йрыгымен бектлген Нормативтiк к¥кыктык актiлерге к¥кыктык мониторинг жYргiзу жвнiндегi эдiстемелiк ¥сынымдардыц (б^дан эрi - Эдiстемелiк ¥сынымдар) 2-тарауыныц1-тармагына сэйкес к¥кыктык мониторинг жYргiзу 3 сатыдан тирады: 1) зацнамалык актiлер мониторингi; 2) зацга тэуелдi актiлер мониторингi; 3) к¥кык колдану практикасы мониторингi. Ал, iс-жYзiнде К¥кыктык мониторинг орталыгы кызметкерлершщ к¥кыктык мониторинг жYргiзуi барысында аталган Эдiстемелiк ¥сынымдардыц 1-тармагыныц к¥кык колдану практикасы мониторинг бвлiгiн iске асыру киындыкка экелiп согады. Себебi Эдютемелш ¥сынымдардыц 2-тарауыныц 1.1-тармагындагы 14 жэне 15-тармакшасына сэйкес зацнамалык актшердщ к¥кыктык мониторингiн жYргiзушi субъектi реттелетiн когамдык катынастар субъектшершщ зацнамалык актiнiц колданылуы мен мазм^ны туралы хабардар болуын аныктауы жэне уэкiлеттi органдардыц к¥зыретп мецгеру децгейiн, зерттелiп отырган актшщ талаптары-на к¥кык колдану практикасыныц сэйкестiгiн айкындауы жэне багалауы тшс. Оныц взiнде, осы Эдiстемелiк ^сынымныц казак тiлiндегi ре-дакциясын басшылыкка ала алмайсыз, себебi тYрлi техникалык жэне редакциялык сипаттагы олкылыктар зац акпсшщ казак тiлiндегi ре-дакциясына тiкелей сiлтеме жасауга мYмкiндiк бермейдь Осы орайда к¥кыктык мониторингтi жYргiзудегi зац техникасы мэселелерi де жете зерделенбеген такырыптардыц бiрi екендiгiн
баса айта кеткен жвн. Эаресе, казак тшшдеп к¥кыктык актiлердiц ол жагынан кемшiн екенi белгiлi. Дегенмен б¥л взге такырыптыц еншiсiндегi мэселе.
Сонымен казiргi кезде мемлекеттiк органдардыц материалдарды толык бермеуi жэне осы тармакты орындау барысында к¥кыктык катынастарды реттейтiн зацга тэуелдi iлеспе к¥кыктык актiлердiц тiзбесiн берумен шектелетiндiгi себепт объективтi багалау мYмкiн емес.
Мемлекетпк органдардыц НКА к¥кыктык мониторингiн жYргiзу тиiмдiлiгiн артты-ру максатында Казакстан Республикасы Эдiлет министрiнiц 2013 жылгы 9 сэуiрдегi № 120 б¥йрыгымен бекiтiлген «Мемлекетпк органдарды к¥кыктык камтамасыз етудiц тиiмдiлiгiн багалау эдютемесшщ» «НКА-ныц к¥кыктык мониторинг» влшемiн багалау» атты 12-тармагын мынадай редакциядагы 5) тармакшамен толыктыру жвн деп пайымдай-мыз: «к¥кык колдану тэжiрибесiнiц талдауы толык акпаратпен, оныц iшiнде НКА к¥кыктык мониторингш жYргiзу барысында аныкталган статистикалык деректер жэне элеуметпк сау-алнамалар нэтижелерi ¥сынылган НКА Yлесi» бойынша влшем. Осылайша, багалау жYргiзу влшемдерiн кецейту аркылы НКА-ныц к¥кыктык мониторингi сапасын жаца децгейге квтеруге мYмкiндiк бершедь
Корытындылай келгенде, нормативтiк к¥кыктык актшердщ к¥кыктык мониторингi - Казакстан Республикасы зацнамасыныц жай-кYЙi туралы акпаратты жинау, багалау, талдау бой-ынша, сондай-ак Казакстан Республикасыныц зацнамасына кайшы келетiн ескiрген жэне сы-байлас жемкорлыкка бейiм к¥кык нормаларын аныктау максатында, оныц даму каркынын жэне колданылу тэжiрибесiн, оларды юке асыру тиiмдiлiгiн багалауды болжау бойынша т¥ракты негiзде жYзеге асырылатын кызмет. Б¥л аныктамадан келiп шыгатыны, к¥кыктык мониторинг - б¥л т¥ракты тYрде, Yздiксiз, жYЙелi жYзеге асырылатын кызмет жэне ол к¥кыктык мониторингтi жYргiзу барысында койылатын максатка кол жеткiзуге мYмкiндiк бередi.
ПайдаланылFан эдебиеттер тiзiмi
1. «Казакстан Республикасыныц 2010 жылдан 2020 жылга дешнп кезецге арналган к¥кыктык саясат т¥жырымдамасы туралы» Казакстан Республикасы Президентiнiц 2009 жылгы 24 тамыздагы № 858 Жарлыгы // «Зац» деректер коры.
2. Нормативтш к¥кыктык актiлердiц к¥кыктык мониторингiн жYргiзу кагидасын бекiту туралы Казакстан Республикасы Yкiметiнiц 2011 жылгы 25 тамыздагы № 964 каулысы // «Зац» деректер коры.
Мацалада Казацстан Республикасында нормативт1к цуцыцтыц актыердщ цуцыцтыц мониторингin ЖYргiзу теттн жетыд1ру мэселелер1 теориялыц жэне практикалыц жагынан царастырылган.
TYuin свздер: цуцыцтыц мониторинг, эдктемелж усынымдар, мемлекеттт органдар.
Автор в статье раскрывает механизм проведения правового мониторинга с теоретических и правовых аспектов.
Ключевые слова: правовой мониторинг, методические рекомендации, государственные органы.
The author in article opens the mechanism of carrying out legal monitoring from theoretical and legal aspects.
Keywords: legal monitoring, methodical recommendations, government bodies.
Эсия ЭлiмFазык;ызы Дэулетханова,
КР Зац шыгару институты К^ьщтьщ мониторинг орталыгы талдау жэне к^ыктыщ мониторинг секторыныц ага гылыми кызметкер^ з.г.к.
^укыктык мониторингп жургау TeTiriH жетiлдiру: теория мен практика мэселелерi
Даулетханова Асия Алимгазиевна,
старший научный сотрудник сектора анализа и правового мониторинга Центра правового мониторинга Института законодательства РК, к.ю.н.
Совершенствование механизма проведения правового мониторинга: вопросы теории и практики
Dauletkhanova Asy Alimgaziyevna,
senior research fellou sectors of the Center of legal monitoring Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, c.j.s.
Improvement of the mechanism for carrying out legal monitoring: theory and practice questions
