CC BY
2
Tursunbaeva M. O.
Jizzax shahar IIB voyaga yetmaganlar va yoshlar bilan ishlash guruhi katta inspektori kapitan
VOYAGA YETMAGANLARGA NISBATAN SODIR ETILADIGAN TAZYIQ VA ZO'RAVONLIKLARNI OLDINI OLISH BORASIDA TASHKILOTLAR BILAN HAMKORLIKNI TAKOMILLASHTIRISH
CHORALARI
Аnnоtаtsiyа:Mаzkur mаqоlаdа vоyаgа yetmаgаnlаrgа nisbаtаn sodir etilаdigаn tаzyiq vа zо'rаvоnliкni оldini оlish bоrаsidа tаshkilоtlаr bilan hаmkоrlikni tаkоmillаshtirishning аhаmiyаti vа usullari tаhlil qilinadi. Mаqоlаdа, huquqni muhоfаzа qilish, ijtimoiy xizmаtlаr, ta'lim muаssаsаlаri, sоg'liqni sаqlаsh vа nоhukumаt tаshkilоtlаri о'rtаsidаgi hаmkоrliкning sаmаrаli mоdelini yаrаtishning zаrurligi tа'kidlаnаdi. Shuningdek, vоyаgа yetmаgаnlаrni himоyа qilish uchun mаvjud muаmmоlаrni аniqlаsh, prоfllаktikа ishlаri vа reаbilitаtsiyа dаsturlаrini ishlab chiqish usullari ka'.rib chiqilаdi. Tаshkilоtlаr о'rtаsidаgi yаxshilаngаn hamkorlik, yoshlarning huquqlarini himoya qilish, ularni tazyiq va zo'ravonlikdan saqlash, shuningdek, ularga ijtimoiy qo'llab-quvvatlash ta'minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni o'z ichiga oladi. Maqola bu sohada amalga oshirilishi lozim bo'lgan takliflar va tavsiyalarni ishlab chiqadi.
Mlit sо'zlаr: Voyaga yetmaganlar, tazyiq, zo'ravonlik, himoya, tashkilotlar bilan hamkorlik, huquqni muhofaza qilish, ijtimoiy xizmatlar, ta'lim muassasalari, sog'liqni saqlash, nohukumat tashkilotlari, profilaktika, reabilitatsiya, yoshlarning huquqlari, qo 'llab-quvvatlash, jamiyatda xavfsizlik.
Tursunbaeva M. O.
Senior Inspector of the Group for Minors and Youth Affairs of the Department of Internal Affairs of the city of Jizzakh Captain
MEASURES TO IMPROVE COOPERATION WITH ORGANIZATIONS TO PREVENT HARASSMENT AND VIOLENCE
AGAINST MINORS
Abstract: This article will analyze the importance and methods of improving cooperation with organizations to prevent harassment and violence against minors. The article emphasizes the need to create an effective model of cooperation between law enforcement agencies, social services, educational institutions, healthcare and non-governmental organizations. Methods of identifying existing problems, preventive work and the development of rehabilitation programs for the protection of minors will also be considered. Improving cooperation between organizations involves a set of measures aimed at protecting the rights of young people, protecting
them from harassment and violence, as well as providing them with social support. The article develops proposals and recommendations that should be implemented in this area.
Keywords: minors, harassment, violence, protection, cooperation with organizations, law enforcement agencies, social services, educational institutions, healthcare, non-governmental organizations, prevention, rehabilitation, youth rights, support, security in society.
Kirish
Voyaga yetmaganlarga nisbatan sodir etiladigan tazyiq va zo'ravonlik jamiyatda haligacha mavjud bo'lib, bu muammo yoshlarning ruhiy va jismoniy salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Ularning huquqlari va xavfsizligi ta'minlanmagan bo'lsa, bu yoshlarni nafaqat jamiyatdan chetlashtiradi, balki kelajakda ular uchun jiddiy psixologik va ijtimoiy muammolarga sabab bo'lishi mumkin. Bugungi kunda, voyaga yetmaganlarni zo'ravonlikdan himoya qilish uchun nafaqat davlat tashkilotlari, balki turli ijtimoiy, huquqiy va ta'lim muassasalari ham o'zgarishlar kiritish zarurligini anglamoqda.
Zo'ravonlik va tazyiqning oldini olish va unga qarshi kurashish borasida tashkilotlar o'rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish juda muhim ahamiyat kasb etadi. Maqsad, voyaga yetmaganlarga nisbatan tazyiq va zo'ravonlikni kamaytirish va ularga to'liq himoya ta'minlashdir. Bu jarayonda huquqni muhofaza qilish, ijtimoiy xizmatlar, ta'lim tizimi, sog'liqni saqlash va nohukumat tashkilotlari o'rtasidagi hamkorlikning samaradorligi kutilgan natijalarni berishi mumkin.
Ushbu maqolada, voyaga yetmaganlarga nisbatan sodir etiladigan zo'ravonlik va tazyiqning oldini olish yo'lida tashkilotlar bilan hamkorlikni takomillashtirish bo'yicha zarur chora-tadbirlar va ularning samaradorligi ko'rib chiqiladi. Maqsad, bu sohada tizimli yondashuvni rivojlantirish va voyaga yetmaganlarni himoya qilish uchun samarali va barqaror mexanizmlar yaratishdir.
TADQIQOT NATIJALARI
Bilamizki,yurtimiz ham yoshlar mamlakati hisoblanadi. Aholining 60foizi yoshlar hisoblanadi. Shundan xulosa qilib aytishimiz mumkinki voyaga yetmagan yoshlar yurtimizda ko'p. Shu sababli ham voyaga yetmaganlarning huquqlarini ta'minlash va himoya qilishga qaratilgan ko'plab ishlar amalga oshirilmoqda. Bunga misol qilib O'zbekiston ham Bola huquqlari to'g'risidagi konvensiyani qabul qilgan. Bundan tashqari Inson huquqlari bo'yicha vakilning birinchi o'rinbosari Bola huquqlari bo'yicha vakil hisoblanadi. Yuqoridagilardan ko'rishimiz mumkinki, yurtimizda ham yoshlarga berilgan e'tibor nihoyatda katta.
Bugungi kunda davlatikl;omiz tomonidan yoshlar uchun yaratib berilgan bir qator imkoniyatlarga qaramay, ular o'rtasidagi sodir etilayotgan jinoyatchilik masalasi keng jamoatchlikni jiddiy tashvishga solmoqda. Ayniqsa bu yoshlar orasida voyaga yetmagan shaxslar o'rtasida ko'payishi achinarli holat. Shu o'rinda jinoyatchilik tushunchasiga to'xtalib o'tsak.
Jinoyat - jinoyat kodeksi bilan taqiqlangan, aybli ijtimoiy xavfli qilmish harakat yoki harakatsizlik.
Voyaga yetmaganlarning jinoyatchiligi esa bu 14yoshdan 18 yoshgacha bo'lgan aqli raso yoshlarning jinoyat sodir etishidir. Yaqin yillar davomida bu tushuncha keng qo'llaniladigan bo'ldi. Buning asosiy sabablaridan biri ayni o'smirlik chog'ida ularga e'tibor berilmaganligidir. Aynan shu sababli ham voyaga yetmaganlarning jinoyatchligi tushunchasi keng qo'llanilmoqda. Buni isboti sifatida stat.uz sayti statistik ma'lumotlariga qarasak
YILLAR 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
16-17 yoshlar 2011 1828 1 1 9 6 1 2 2
o'rtasida 630 372 03 89 088 151 434
jinoyatchilik
Ko'rsatkichlari
Voyaga yetmaganlarga nisbatan sodir etiladigan tazyiq va zo'ravonliklarni oldini olish uchun tashkilotlar bilan hamkorlikni takomillashtirish bir qator muhim choralardan iborat bo'lishi mumkin. Bu borada amalga oshiriladigan faoliyatlar quyidagi yo'nalishlarda bo'lishi mumkin:
Voyaga yetmaganlarga nisbatan zo'ravonlikni oldini olish uchun davlat organlari va huquqni muhofaza qilish organlari bilan yaqindan hamkorlik qilish muhim. Ushbu organlar maxsus tahlil va monitoring tizimlarini yaratishi, shuningdek, voyaga yetmaganlarga nisbatan jinoyatlarni tez va samarali aniqlash va jazolash uchun maxsus bo'limlarni tashkil etishi kerak.
Tizimda yuridik yordam, shuningdek, voyaga yetmaganlar uchun maxsus advokatlar, psixologlar va reabilitatsiya xizmatlari taqdim etilishi zarur.
Maktablar, kollejlar va o'quv yurtlari bilan birgalikda zo'ravonlikka qarshi ta'lim va targ'ibot ishlari olib borish kerak. Bu yerda voyaga yetmaganlarga zo'ravonlik, haqorat va tazyiqning nima ekanligi, ularning huquqlari haqida ma'lumot berish muhim.
Ijtimoiy xizmatlar, yoshlar markazlari va reabilitatsiya markazlari bilan hamkorlikda yoshlarning ruhiy va jismoniy salomatligini qo'llab-quvvatlash uchun dasturlarni tashkil etish lozim.
Mahalliy jamoalar va nohukumat tashkilotlari (NHT) bilan yaqin aloqalar o'rnatish, ularning resurslaridan samarali foydalanish, jamoatni zo'ravonlikni oldini olish va profilaktika qilishda faol jalb etish kerak. Jamoat tashkilotlari o'quvlar, seminarlar, ommaviy targ'ibotlar va "qizil chiroq" tizimlarini ishlab chiqish orqali odamlarni ogohlantirishlari mumkin.
NHTlar yordamida foydalanuvchilarni zarur huquqiy, psixologik va tibbiy yordam bilan ta'minlash mumkin.
Voyaga yetmaganlar uchun sog'liqni saqlash tizimi va psixologik yordam markazlarini yanada rivojlantirish kerak. Bunda, o'zining qiyin sharoitlariga duch kelgan yoshlarni va ularning o'ziga ishonchini qaytarish maqsadida psixologik reabilitatsiya dasturlari ishlab chiqilishi lozim.
Zo'ravonlikka uchragan voyaga yetmaganlar uchun maxsus psixoterapevtik xizmatlarni tashkil etish, shuningdek, yotgan kasalliklar va psixologik jarohatlarni davolashga e'tibor qaratish zarur.
Voyaga yetmaganlarga nisbatan zo'ravonlikni kamaytirish uchun zamonaviy monitoring tizimlari joriy etilishi kerak. Bu tizim o'z ichiga barcha ta'sirchan organlar va tashkilotlarni jalb etgan tolda, zo'ravonlik holatlari haqida tezkor xabar berish va teztor choralar ko'rishni ta'minlashi mumkin.
Zamonaviy texnologiyalar, xususan, internet, mobil ilovalar va ijtimoiy tarmoqlar orqali yoshlar o'rtasida ma'lumot tarqatish, zo'ravonlikni oldini olish bo'yicha interaktiv dasturlar va o'yinlar ishlab chiqish mumkin. Bu metod yoshlarni o'z huquqlari haqida ogoh qilish va ularga tegishli yordam olish imkoniyatlarini ko'rsatish uchun samarali bo'lishi mumkin.
Bu chora-tadbirlar voyaga yetmaganlarga nisbatan tazyiq va zo'ravonlikni kamaytirish uchun kuchli va samarali tizim yaratishda yordam beradi. Tashkilotlar, davlat organlari va ijtimoiy guruhlar o'rtasidagi hamkorlikni yanada kuchaytirish bu m^m^^ng hal etilishiga katta ta'sir ^rsatadi.
Ma'lumotlarga ko'ra, 2020-yilda 156 ta, 2021-yil 243 ta nomusga tegish jinoyati sodir qilingan bo'lsa, 2020-yilda 154 ta, 2021-yil 208 ta jinsiy ehtiyojni zo'rlik ishlatib g'ayritabiiy usulda qondirish jinoyati sodir etilgan.
Bu kabi holatlar qonunchilikni takomillashtirish zaruratini yuzaga chiqardi. Kuni kecha Prezidentimiz imzolagan "Xotin-qizlar va bolalar huquqlari, erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilish tizimi yanada takomillashtirilishi munosabati bilan O'zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o'zgartish va qo'shimchalar kiritish to'g'risida"gi qonun shu maqsadga xizmat qiladi.
Xulosa
Voyaga yetmaganlarga nisbatan sodir etiladigan tazyiq va zo'ravonlikni oldini olish uchun tashkilotlar o'rtasidagi ham^r^m takomillashtirish muhim ahamiyatga ega. Maqolada keltirilgan tahlil va tavsiyalar asosida, zo'ravonlikni kamaytirish va yoshlarni himoya qilish uchun huquqni mutofaza qilish organlari, ijtimoiy xizmatlar, ta'lim muassasalari, sog'liqni saqlash tizimi va mhukumat tashkilotlari o'rtasida samarali va tizimli hamkorlik o'rnatish zarurligi ^'^tildi. Ushbu hamkorlik, yoshlarning huquqlarini ta'minlash, ularga zarur psixologik, ijtimoiy va yuridik yordamni taqdim etish, hamda zo'ravonlikka qarshi profilaktik chora-tadbirlarni amalga oshirishda muhim rol o'ynaydi.
Bundan tashqari, voyaga yetmaganlarga nisbatan zo'ravonlikni oldini olish borasida zamonaviy texnologiyalarni, shu jumladan ijtimoiy tarmoqlar va mobil ilovalar yordamida ma'lumot tarqatish va ogohlantirish tizimlarini joriy etish zarur. Har bir tashkilotning o'z resurslarini va imkoniyatlarini birlashtirgan holda,
yoshlarning xavfsizligini ta'minlash, ularning ruhiy va jismoniy salomatligini qo'llab-quvvatlashda samarali tizim yaratish mumkin. Shunday qilib, mazkur maqola, voyaga yetmaganlarga nisbatan tazyiq va zo'ravonlikni oldini olishda tashkilotlar o'rtasidagi hamkorlikni kuchaytirishning zaruriyati va unga erishish yo'llarini batafsil ko'rib chiqdi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Xa^MoB, С. (2022). АКТИВ ВА ПАССИВ СЕЙСМИК УСУЛЛАРИ ДАМДА УЛАРНИНГ АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ. Journal of Integrated Education and Research, 1(2), 30-36.
2. Аbdunazarov, А., & Soliev, N. (2020). STUDY OF THE PERFОЯМАЫСЕ OF FRАMELESS CONSTRUCTION STRUCTURES UNDER THE INFLUENCE OF VERTICАL STRESSES OF ULTRА-SUBMERGED THE LYOSS SOILS. Студенческий вестник, 28(126 4acTb 3), 39.
3. Yuldashev, S., & Xakimov, S. (2022). ТЕМИР ЙУЛ ТРАНСПOРТИДАН КЕЛИБ ЧЩАДИГАН ТЕБРАНИШЛАР ДАВИДА. Science and innovation, 1(А5), 376-379.
4. Шaрoпoв, Б. X., Xa^MoB, С. Р., & Рaхимoвa, С. (2021). Oптимизaция
5. режимoв гелиoтеплoхимическoй oбрaбoтки зoлoцементных кoмпoзицийXusanov, M. (2022). "Zo'ravonlikka qarshi kurashish: xalqaro tajriba va O'zbekistondagi holat". Xаlqаrо huquq va jаmiyаt, 11(2), 42-57.
6. Kamilov, S. (2017). "O'zbekistonda yoshlar huquqlarini himoya qilish va rivojlantirish". Ijtimoiy fanlar va huquq, 8(1), 101-112.
7. Zaynullayeva, D. (2023). "Zo'ravonlik va uning oldini olish: yoshlar o'rtasida huquqiy madaniyatni oshirish". Yoshlar va ijtimoiy taraqqiyot, 9(5), 33-45.
