Техника, тактика и методика спортивной тренировки
Муаллиф билан богланиш учун:
Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент в.б Волейбол буйича олий тоифадаги дакам А.А. УММАТОВ1
Физика-математика фанлари номзоди, доцент А. АКБАРОВ1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчи^ шадри, Узбекистон
волейбол буиича xxviii узбекистон чемпионати голиби, "скуф" жамоаси
цизлари жамоавий техник хдракатларининг
самарадорлик коэффицентлари
Аннотация
Annotation
В статье приведены значения командного коэффицента эффективности действий каждой спортсменки в ходе чемпионата, которые определяются количеством очков и потерь мяча, что напрямую связано с атакующими и результативными, защитными и блокирующими техническими действиями, выполненных победителями XXVIII чемпионата Узбекистана среди женских команд по волейболу - команды "СКУФ" и данные по их обсуждению.
Ключевые слова: подача, технический, тактический, эффективность игры, нападения, защита.
Маколада волейбол буйича аёллар жамоалари олий лигаси голиби "СКУФ" кизлари томони-дан олий лига Узбекистон XXVIII чемпионати уйинларида жамоавий амалга оширилган хужум ва туп киритиш х,амда химоя ва тусик куйиш техник харакатларига бевосита боглик булган тупни уйинда колишлари, кулга киритилган очколар ва туп йукотишлар сони оркали аниклана-диган хар бир спортчининг чемпионат давомидаги харакатларининг жамоавий самарадорлик коэффицентлари кийматлари ва уларнинг мухокамаси буйича маълумотлар келтирилган.
Калит сузлар: туп киритиш, техник, тактик, уйин самарадорлиги, цужум, цимоя.
The article presents the values of the team efficiency coefficient of the actions of each athlete during the championship, which are determined by the number of points and ball losses, which is directly related to the technical actions of attacking and productive, defending and blocking, performed by the winners of the XXVIII championship of Uzbekistan among women's volleyball teams - the teams of "СКУФ" and information for their discussion.
Key words: serving, technical, tactical, game efficiency, attacks, defense.
CM CM О CM
та t
0 d w
1
с to
Долзарблиги. Бугунги кунда жадонда жисмоний тарбия ва спорт миллат генофондини шакллантириш ва баркамол авлодни тарбиялаш воситаси сифа-тида йилдан-йилга турли ёш гурудларига мансуб адолининг кундалик эдтиёжига айланиб бормокда. Жадонда шугулланувчилар сони жидатидан омма-лашган спорт турларидан бири саналган волейболда кескинлик, тезкорлик, фавкулодда шиддат тобора ортиб бормокда.
Волейбол буйича аёллар жамоалари олий лигаси Узбекистон XXVIII чемпионати уйинлари турт турдан иборат булиб, 1-тур 2021 йилнинг 1-7 март кунлари Андижон шадрида, 2-тур 24-30 май кунлари Нукус шадрида, 3-тур 7-14 июль кунлари Жиззах вилояти Зомин туманида ва охирги 4-тур 2021 йил 13-20 сентябрь кунлари Тошкент шадрида утказилди. Ушбу чемпионат давомида республиканинг куп карра чемпион жамоаси - Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетининг "СКУФ" спортчи-кизлари яна бир бор уз устунлигини курсатиш имконига эга булди ва мамлакатимизда энг кучли жамоа эканлигини тасдиклади.
Мазкур чемпионатда республиканинг 6 та кучли жамоалари (СКУФ жамоасидан ташкари яна Наманган, Андижон, Жиззах давлат педагогика институти жамоаси-ЖДПИ, Нукус жамоалари дам беллашувларда иштирок этдилар) турт тур давомида узаро беллашдилар ва иштирок этган жамоаларнинг
жами 20 нафар уйини кузатиб борилди, волейболчи кизларнинг техник даракатларидан дужум, тупни уйинга киритиш, тусик куйиш ва димоя даракатлари кайд этиб борилди ва кейинчалик умумлаштирилди дамда илмий-назарий тадлил килинди. Шунинг билан бирга, "СКУФ" волейболчи кизларининг урганилган техник даракатларини бажарганларидан кейинги натижаларидан уйинда колган туплар сони, жамоага келтирилган очколар сони ва йукотилган туплар (очколар) сони дамда жами уринишлар сони кайд этиб борилди.
Тадкикотнинг максади. Волейбол буйича XXVIII Узбекистон чемпионати уйинларида "СКУФ" кизларининг жамоавий техник даракатларининг самарадорлик коэффицентини урганиш.
Тадкикотнинг объекти. Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети волейбол йуна-лишида тадсил олаётган талаба-кизларнинг спорт фаолияти.
Чемпионат давомида кайд этилган "СКУФ" волейболчи кизларининг техник даракатлари икки гурудга: дужум ва (даракатда дужумкорлик мавжудлиги сабаб-ли) туп киритиш дамда димоя ва у билан бевосита бог-лик булган тусик куйиш даракатлари бирлаштирилди, шунингдек спортчи кизлар бажарган турдош техник даракатлар сони мазкур турдаги умумий техник да-ракатлар сонига нисбатан фоизларда(%) бадоланди (1-2-жадвалларга каранг).
18
www.fansports.uz
№1-2022
Техника, тактика и методика спортивной тренировки
1-жадвал
"СКУФ" жамоасининг XXVIII Узбекистон чемпионати уйинларида жамоа буйича амалга оширган техник харакатларини тахлили (турлар кесимида)
№ Жами техник харакатлар Хужум ва туп киритиш Химоя ва тусик куйиш
Жами уриниш сони я £ * Очко 1 i Жами уриниш я £ * Очко 1 i
1-тур 2324 878 526 227 125 1446 1161 165 120
2-тур 2351 974 619 220 135 1377 1115 167 95
3-тур 3104 1237 715 340 182 1867 1450 304 113
4-тур 2683 1103 719 244 140 1580 1256 248 76
Жами 10462 4192 2579 1031 582 6270 4982 884 404
Уртача 2615,5 1048 644,75 257,75 145,5 1567,5 1245,5 221 101
Аёллар жамоалари олий лигаси Узбекистон чемпионати уйинларида "СКУФ" волейболчи кизларининг жамоа буйича амалга оширган техник харакатлари утказилган турлар орасида энг куп харакатлар бажа-ришга 3-турда эришганлар ва ушбу турда улар жами 3104 та техник харакатларни амалга оширган булиб, бу курсаткич жамоа кизларининг мазкур чемпионат-да бажарган умумий техник харакатлари (10 462 та) сонининг 29,6 %ини ташкил этди.
4-турда спортчи кизлар 3-турдагига нисбатан 421 тага кам техник харакатларни амалга оширган ва бу курсаткич жамоа умумий техник харакатларининг 25,65 % ини ташкил этди. 1-2 турларда спортчи кизлар амалга оширган техник харакатлар сони бир-биридан жуда кам (27 тага) фарк килган хамда бу турлардаги техник харакатлар умумий курсаткичнинг, мос ра-вишда, 22, 21%, ва 22, 47% ини ташкил этган.
Шунинг билан бирга утказилган 4 та тур курсат-кичлари буйича хар бир турда жамоа аъзолари уртача 2615,50 тадан техник харакат бажарганлиги аникланди. Ушбу курсаткичларнинг харакат турлари буйича такси-мотида куйидагича натижа кузатилди: 1-турда хужум ва туп киритиш буйича жами 878 та уриниш (ушбу курсаткич мазкур турдаги жами бажарилган техник харакатларнинг 37,78 % ига тенг), химоя ва тусик куйиш буйича эса 1446 та уриниш (турдаги жами уринишлар-нинг 62,22% ига тенг) амалга оширилганлиги кузатилди. Мазкур турдаги жами уринишларнинг 22,63%да (526 та уриниш) хужум ва туп киритишда хамда тусик куйиш ва химоядаги жами уринишларнинг 49,96 %ида (1161 та уриниш) туп уйинда колган.
Хужум ва туп киритишдаги кулга киритилган очколар 227 тага (9,77%) хамда тусик куйиш ва хи-мояда 165 тага (7,10 %), шунингдек туп йукотишлар, мос равишда 125 тани (5,38 %) ва 120 тани (5,16 %) ташкил этди.
2-турда хужум ва туп киритиш буйича жами 974 та уриниш (ушбу курсаткич мазкур турдаги жами бажарилган техник харакатларнинг 41,43% ига тенг), тусик куйиш ва химоя буйича эса 1377 та уриниш (турдаги жами уринишларнинг 58,57% ига тенг) амалга оширилган-лиги кузатилди. Мазкур турдаги жами уринишларнинг 26,33%ида (619 та уриниш) хужум ва туп киритишда хамда тусик куйиш ва химоядаги жами уринишларнинг 47,43%ида (1115 та уриниш) туп уйинда колган. Хужум
ва туп киритишдаги кулга киритилган очколар 220 тага (9,36%) хамда тусик куйиш ва химояда 167 тага (7,10%), шунингдек туп йукотишлар, мос равишда, 135 тани (5,74%) ва 95 тани (4,04 %) ташкил этди.
3-турда хужум ва туп киритиш буйича жами 1237 та уриниш (ушбу курсаткич мазкур турдаги жами бажарилган техник харакатларнинг 39,85% ига тенг), тусик куйиш ва химоя буйича эса 1867 та уриниш (турдаги жами уринишларнинг 60,15% ига тенг) амалга оширилганлиги кузатилди. Мазкур турдаги жами уринишларнинг 23,03%ида (715 та уриниш) хужум ва туп киритишда хамда тусик куйиш ва химоядаги жами уринишларнинг 46,71% ида (1450 уриниш) туп уйинда колган. Хужум ва туп киритишдаги кулга киритилган очколар 340 тага (10,95 %) хамда тусик куйиш ва химояда 304 тага (9,79%), шунингдек туп йукотишлар, мос равишда, 182 тани (5,86%) ва 113 тани (3,64%) ташкил этди.
Якуний 4-турда эса хужум ва туп киритиш буйича жами 1103 та уриниш (ушбу курсаткич мазкур турдаги жами бажарилган техник харакатларнинг 41,11 % ига тенг), тусик куйиш ва химоя буйича эса 1580 та уриниш (турдаги жами уринишларнинг 58,89 % ига тенг) амалга оширилганлиги кузатилди. Мазкур охирги турдаги жами уринишларнинг 26,80%ида (719 та уриниш) хужум ва туп киритишда хамда тусик куйиш ва химоядаги жами уринишларнинг 46,81% ида (1256 та уриниш) туп уйинда колган. Хужум ва туп киритишдаги кулга киритилган очколар 244 тага (9,09 %) хамда тусик куйиш ва химояда 248 тага (9,24 %), шунингдек туп йукотишлар, мос равишда, 140 тани (5,22 %) ва 76 тани (2,83 %) ташкил этди.
Шунинг билан бирга, утказилган 4 та тур буйича хужум ва туп киритишдаги жами уринишлар сони 4192 га (чемпионат давомидаги мос техник харакатларнинг 40,07%) тенг булиб, бу курсаткичдан "СКУФ" кизларининг чемпионатда утказилган 4 та турнинг хар бирида урта хисобда 1048 та (хар турда уртача 40,04%) хужум ва туп киритишга хамда 4 та турда жами 6270 марта тусик куйиш ва химоя (59,93%) харакатларига ва хар бир турда уртача 1567,5 марта (59,96%) тусик куйиш ва химоя харакатларига уринганлиги келиб чикади. Шунингдек, спортчи кизлар жамоаси чемпионат давомидаги жами 2579 марта (хар турда уртача 644,75 та, яъни 24,70%) хужум ва туп киритишлардан кейин туп уйинда колган, жами 4982 та (хар турда уртача 1245,5 та, яъни 47,73 %) тусик куйиш ва хи-моялардан кейин туп уйинда колган.
Чемпионат давомидаги умумий 1031 та хужум ва туп киритишлар натижасида, яъни хар бир турда уртача 257,75 тасини (9,79%), умумий тусик куйиш ва химоя харакатларидан 884 тасини, яъни хар турда уртача 221 тасини (8,31%) уз фойдасига очко ишлаб олиш билан бажарганлар. Шунингдек, жами уйинлар давомида "СКУФ" волейболчи кизлари жами 582 та (хар турда уртача 145,5 та, яъни 5,55%) хужум ва туп киритиш уринишлари хамда жами 404 та (хар турда уртача 101,0 та, яъни 3,86 %) тусик куйиш ва химоя харакатлари натижасида ракиб жамоани очко олишига имкон берганлар.
см см о см
го га
0 ^
ю
1
с го
№1-2022
www.fansports.uz
19
Техника, тактика и методика спортивной тренировки
2-жадвал
"СКУФ" жамоасининг Узбекистон XXVIII чемпионати унинларида жамоа бунича хар бир турда амалга оширган техник харакатларини мазкур турдаги умумин техник харакатлар сонига нисбатан тахлили (%)
№ Жами техник даракатлар Хужум ва туп киритиш Химоя ва тусик куйиш
Жами уриниш Уйинда колди очко н Е £ 5S Жами уриниш Уйинда колди Очко н 1 £ 5S
1-тур 22,21 37,78 22,63 9,77 5,38 62,22 49,96 7,10 5,16
2-тур 22,47 41,43 26,33 9,36 5,74 58,57 47,43 7,10 4,04
3-тур 29,67 39,85 23,03 10,95 5,86 60,15 46,71 9,79 3,64
4-тур 25,65 41,11 26,80 9,09 5,22 58,89 46,81 9,24 2,83
Жами 100 40,07 24,65 9,85 5,56 59,93 47,62 8,45 3,86
уртача 25,0 40,04 24,70 9,79 5,55 59,96 47,73 8,31 3,92
"СКУФ" волейболчи кизлари жамоасининг олий лига Узбекистон чемпионати уйинларининг дар бир турида амалга оширган техник даракатларининг са-марадорлик коэффициенти (СК) куйидаги формула буйича дисобланди.
очколар..сони +
( уйинда.
колганлар..сони
/2) - йу!
'котилганлар..сони
СМ
см о см
го га t
0 Q. W
1
жами..харакатлар ..сони
Бунда бир-бирига якин ва турдош булган дужум ва туп киритиш дамда димоя ва тусик куйиш даракатлари учун алодида ва жамоанинг умумий техник даракатлари учун жами уринишлар сони, уйинда колган туплар сони, даракат натижасида жамоага очко келтирган уринишлар сони ва йукотишлар сонини инобатга олинди (1-расмга каранг).
Хисоблаш натижаларига кура дужум ва туп киритиш даракатлари буйича дамма турларда (СК) кийматлари бир-бирларига жуда якин булиб, улар 0,41 ва 0,42 оралигида тебраниши дамда уларнинг уртача арифметик киймати 0,41 га тенглиги кузатилди. Тусик куйиш ва димоя даракатларида эса (СК) кур-саткичлари 4-турда энг катта (0,51 га тенг), 3-турда бироз пастрок (0,49), 2-турда (0,46) ва охирги 1-турда энг кам (0,43) эканлиги аникланди. Уларнинг уртача арифметик киймати 0,45 га тенг булди ва у дужум ва туп киритишдаги (0,41) дамда умумий (0,45) (СК) га нисбатан юкорирок булди.
0 42 0,43 0,43
1-тур 2-тур
■ хужум ва туп киритиш
3-тУР
■ тусик куйиш ва химоя
4-тУР ■ Жами
уртача харакатлар
1-расм. Х,ар бир тур натижаларига кура "СКУФ" жамоаси волейболчи цизларининг самарадорлик коэффициенти (СК) курсаткичлари
Хулоса. Жамоанинг дамма уйинчиларининг чемпионат уйинларидаги умумий техник даракат-лари сони 10462 тани ташкил килди. Шулардан, биринчи гурудга киритилган: дужум ва туп киритиш даракатлари жами 4192 нафарга тенг булиб, бу натижа умумий техник даракатлар сонининг 40,07 %, иккинчи гуруд - димоя ва тусик куйиш даракатлари сони 6270 га тенг булиб, улар 59,93 фоизини ташкил килди. Шунинг билан бирга, жамоа волейболчи кизлари чемпионат уйинлари давоми-да амалга оширган даракатлари натижасида 7561 уринишларда (умумий уринишларнинг 72,27 % ) туп уйинда колган, 1915 уринишда (18,30 % ) очко келтирган ва 986 уринишлар (9,42 % ) натижаси очко йукотилишига сабаб булган.
Адабиётлар:
1. Акулич Л.И., Пулатов А.А., Ашуркова С.Ф., Спортивные и подвижные игры (волейбол), 2021, 256 с. - elib.sportedu.by
2. Ахматжон, Акбаров. Взаимосвязь показателей технических действий и скоростно-силовых способностей на этапе углубленной подготовки молодых дзюдоистов. Теория и методика физической культуры, 2021, 64(2), 50-56. https://doi.org/10.48114/2306-5540_2021_2_50
3. Ашуркова С.Ф., Установочно-профилактическая значимость предсоревновательной разминки у волейболистов разной квалификации. СФ - Фан-Спортга, 2019 - elibrary.ru
4. Ашуркова С.Ф., Дифференцированный анализ результатов исследования профессиональной компетентности тренера на соответствие его..., Актуальные проблемы правового..., 2021 - elibrary.ru
5. Потребность и роль здорового образа жизни в сознании молодежи, ДХ Умарова, А Акбаров, Физическое воспитание и студенческий спорт глазами студентов, 479-480,
6. Пулатов А.А., Умматов А.А. Объективная диагностика прыжковой работоспособности волейболистов с использованием сенсорно-компьютерной установки, - Физическая культура. Спорт. Туризм ..., 2019 - cyberleninka.ru
7. "Спортда математик тахлил усуллари", у^ув ^улланма, http:// library.uzdjtsu.uz/files/pdf/Sportda matematik tahlil.pdf. Акбаров Ахматжон, УзДЖТСУ, 2020, 228 с.
8. Спортда педагогик тадкикот натижаларини интерпретация килиш усулларини солиштириш, А Ахматжон, Фан-спортга, 62-64, 2021, № 6
9. Спорт метрологияси, дарслик, http://library.uzdjtsu.uz/files/pdf/ Sportda matematik tahlil.pdf МББ Акбаров Ахматжон, Тафаккур ^аноти, Тошкент, 2014, 459 с.
0,51
СК
20
www.fansports.uz
№1-2022