IF = 7.921
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
JUSTIFICATION OF THE COMPOSITION OF DERMATOLOGICAL PHYTOFILMS BASED ON THE EXTRACT OF FUME VAYA Ishmukhamedova Muattar Alavuddinovna Tureeva Galiya Matnazarovna Kholmatov Jasur Olimdzhonovich https://doi.org/10.5281/zenodo.14557883
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024
KEYWORDS Fumaria vaiana extract, photographic films, film-forming polymer, plasticizer, glycerin, polymer mass models, dissolution time, physico-mechanical parameters.
The article presents the results of studies on the selection of the optimal polymer for the formation of polymer films containing the extract of fume vayan, the concentration of the selected polymer and the plasticizer glycerin in the polymer mass. Based on the obtained results, the optimal polymer sodium carboxymethylcellulose was selected and its optimal amount in the polymer mass was determined, which was 2.0%, and the plasticizer glycerin -1%.
ОБОСНОВАНИЕ СОСТАВА ДЕРМАТОЛОГИЧЕСКИХ ФИТОПЛЕНОК НА ОСНОВЕ ЭКСТРАКТА ДЫМЯНКИ ВАЯНА
Ишмухамедова Муаттар Алавуддиновна Туреева Галия Матназаровна Холматов Джасур Олимджонович
https://doi.org/10.5281/zenodo.14557883
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024
KEYWORDS Экстракт дымянки Ваяна, фитоплёнки, плёнкоообразующий полимер, пластификатор, глицерин, моделли
полимерные массы, время растворения, физико-
механические показатели.
Представлены результаты исследований по выбору оптимального полимера для формирования полимерных плёнок, содержащих экстракт дымянки ваяна, концентрации выбранного полимера и пластификатора глицерина в полимерной массе. По результатам был выбран оптимальный полимер натрий-карбоксиметилцеллюлоза и установлено его оптимальное количество в полимерной массе-2,0%, а пластификатора глицерина -1%.
ВАЯН ШОТАРАСИ ЭКСТРАКТИ АСОСИДА ДЕРМАТОЛОГИК ФИТОПАРДАЛАР ТАРКИБИНИ АСОСЛАШ
Ишмухамедова Муаттар Алаутдиновна
Тошкент фармацевтика института
IF = 7.921
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
ARTICLE INFO
[email protected] Туреева Галия Матназаровна
Тошкент фармацевтика института
[email protected] Холматов Жасур Олимжон yFли Андижон давлат тиббиёт институти 2 [email protected] https://doi.org/10.5281/zenodo.14557883
ABSTRACT
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024
KEYWORDS Ваян шотараси экстракты,
фuтоnaрдaлaр, цотл щлyвчu nлaстuфuкaтор, моделлu nолuмер масса, эрuш ea^mu, фuзuк-меxaнuк курсатшчлар.
dopueop napda nолuмеp, глuцеpuн,
Ваян шотараш эксmpaкmu acocudap фumonapдaлapнu шaкллaнmupyвчu мyъmaдuл noлuмеpнu ва yHuнг мuцдopuнu танлаш уамда nлacmuфuкamop глuцеpuннuнг noлuмеp мaccaдaгu кoнценmpaцuяcuнu асослаш буйша тадщцот нamuжaлapu келmupuлгaн. Мyъmaдuл noлuмеp шфат^а нampuй-кapбoк-cuмеmuлцеллюлoзa
танландu. Пoлuмеp массада танланган noлuмеpнuнг кoнценmpaцuяcu 2,0%, nлacmuфuкamop глuцеpuннuнг эса 1% ташшл эmuшu arnK^a^u.
КИРИШ. Адабиётларда келтирилган маълумотларга кура, фаол моддаларни полимер доривор пардалар шаклида куллаш дерматологик касалликларни даволашда самарали булиб, уларнинг таъсирини узайтириш, даволаш х,аражатларини кискартирилиш имкониятини яратади. Шунинг учун дерматологик пардаларни яратиш ва уларни ассортиментини кенгайтириш буйича олиб борилаётган изланишлар уз долзарблигини йукотмайди. Таркибига усимликлардан олинган ажратмалар (настойкалар, экстрактлар) киритилган полимер пардаларнинг бир куриниши бу фитопардалардир.
АДАБИЁТЛАР ТАХ.ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ. Адабиётларда келтирилган маълумотларга кура х,озирда фитопардалар шаклида катор дори воситалари яратилган ва уларнинг самараси тасдикланган [1,2 ].
Ваян шотараси, (Fumaria vaillantii toist) мах,аллий усимлиги булиб, Урта Осиёда кенг таркалган ва уни Абу Али Ибн Сино куп касалликларда ишлатилиши х,ак;ида узининг "Тиб конунлари" китобида курсатиб утган. Куритилган усимлик кукуни ва шарбати тери касалликларини даволашда кулланилиши х,акида маълумотлар келтирган. Усимлик хом ашёсининг тиббиётда унинг ер устки кисми ишлатилади ва таркибида проторпин (фумарин) алкалоиди, фумар кислотаси, витамин С, Е, К ва каротин буёвчи моддалар х,амда эфир мойлари ва бошка компонентларни саклайди.
Ваян шотараси усимлиги фармакогностик томонидан Н.Т Зарипова, К.А. Убайдуллаев, ^ng H.P. томонидан стандартланган [3 ].
Юкорида келтирилганларни ва хрзирда турли дерматологик касалликларни даволашда фитопрепаратларнинг ах,амияти ошиб боришини х,исобга олиб, мах,аллий
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
хом ашё- Ваян шотараси курук экстракти асосида дерматологик полимер пардаларни яратиш масаласи долзарб х,исобланади.
Тадкикотнинг максадини Ваян шотараси курук экстрактини сакловчи полимер дер-матологик фитопардаларнинг муътадил таркибини ишлаб чикиш ташкил этди.
Усул ва услублар: Тажрибаларда Ваян шотараси курук экстракти ва пардалар технологиясида кенг кулланиладиган полимерлар, х,амда пластификатор сифатида глице-риндан фойдаланилди. Полимер пардалар адабиётларда маълум булган эритиш усулида олинди [4,5 ].
Тад;и;от давомида олинган фитопардаларнинг куйидаги физик-механик курсат-кичлари: ташки куриниши, эриш ва;ти, колиплардан кучиш хусусияти, уртача огирлиги, рН курсаткичи РФ Давлат фармакопеясининг [6]. (2018 йилдаги 14- нашри ВФС 1.4.1.0035.18), Узбекистон Республикаси Давлат фармакопеяси [7]. ва адабиётларда келтирилган усуллардан фойдаланилди[8,9].
НАТИЖАЛАР. Дастлабки утказилган тажрибаларда полимер массадаги доривор компонентни - Ваян шотараси экстракти муътадил концентрациясини асосланди ва у 2% ни ташкил этиши ани;ланди [10 ].
Полимер пардалар технологиясининг мух,им боскичи бу муътадил парда х,осил килувчи полимерни танлашдир. Шунинг учун полимер пардалар технологиясида кенг кулланиладиган полимерлар: натрий карбоксиметилцеллюлоза (№ КМЦ), поливинил спирт (ПВС), метилцеллюлоза (МЦ), поливинил пирролидон (ПВП) ва желатина ёрдамида моделли полимер массалар тайёрланди. Урганилагн таркиблар 1 жадвалда келтирилган.
1-жадвал
Ваян шотараси курук; экстракти сакловчи полимер фитопардаларни олишда урганилган моделли полимерлар массалар таркиблари
№ Урганилган полимерлар Полимер, г Ваян шотараси курук экстракти, г Глицерин, г Тозаланган сув микдори
1 Na-КМЦ 2,0 2,0 1,0 100,0 гача
2 ПВС 10,0 2,0 1,0 100,0 гача
3 МЦ 2,5 2,0 1,0 100,0 гача
4 ПВП 10,0 2,0 1,0 100,0 гача
5 Желатина 10,0 2,0 1,0 100,0 гача
Полимер массалар маълум булган эритиш усулида тайёрланди, бунинг олдиндан тайёрланган полимер эритмаларига ваян шотараси куру; экстракти 20 мл сувда эритилган х,олда кушилди. Сунг пластификатор глицерин тортиб кушилди ва аралашма магнитли ММ3М аралаштиргич ёрдамида 25-30 дакика давомида гомогенлаштирилди. Х,осил булган полимер массалар махсус колипларга куйилиб, 30-330С х,ароратда муътадил намликгача куритилди.
МУХОКАМА. Шаклланган фитопардаларнинг куйидаги физик-механик курсат-кичлари урганилди: ташки куриниши, эриш вакти, колиплардан кучиш хусусияти, уртача огирлиги, рН курсаткичи МХ ва адабиётларда келтирилган усуллар ёрдамида [6-9 ].
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
Полимер пардаларнинг урганилган курсаткичлари ва натижалар 2-жадвалда келтирилган. Пардаларнинг рН курсаткичи полимернинг табиатига кура 5,27- 6,19 оралигида булиши ани;ланди. Желатина ва ПВП полимерларда олинган пардалар эластик эмас, синувчан булиб чикди. Колипдан кучиш хусусияти буйича ижобий натижаларни фа;ат МЦ ва Na КМЦ да олинган пардалар намоён этди.
2 жадвал
Турли полимерларда олинган Ваян шотараси курук; экстракти сакловчи полимер пардаларнинг физик-механик хоссаларни урганиш натижалари
Курсаткичлар Na КМЦ ПВС МЦ Желатина ПВП
Таш;и Жигарран Оч жигар- Жигарран Жигарранг Жигарранг
куриниши г рангли, ранг рангли г рангли, рангли, рангли,
эластик эластик эластик мурт парда мурт парда
парда парда парда
Бир хиллиги бир хил, бир хил бир хил, бир хил, бир хил,
ва ;олипдан ;олипдан эмас, ко- ;олипдан ;олипдан колипдан
кучиш осон липдан кучди кийин кийин
хусусияти кучди ;ийин кучди кучди кучди
Эриш ва;ти, с 450 900 790 610 210
pH кур- 6,19 5,86 5,52 5,63 5,27
саткичи
Уртача 0,529 0,524 0,531 0,540 0,519
огирлиги, г
Олинган полимер пардаларнинг эриш вакти 210-900 сония оралигида булиши кузатилди. Бунда, барча урганилган курсаткичлар буйича энг яхши натижани № КМЦ полимерда олинган фитопардалар намоён этганлигини х,исобга олиб, Ваян шотараси экстракти сакловчи фитопардалар олиш учун муътадил парда х,осил килувчи полимер сифатида Na КМЦ танлаб олинди.
Ваян шотараси курук; экстракти сакловчи полимер массаларда танланган № КМЦ ва пластификатор глицериннинг муътадил концентрациясини асослаш тад;и;отлар кейинги боскичини ташкил этди. Бунинг учун таркибида № КМЦни 1,0, 2,0 ва 4,0 % са;лаган полимер парда массалари тайёрланди ва улардан шаклланган фито-пардаларнинг хоссалари урганилди. Олинган натижалар 3-жадвалда келтирилган.
1,0 % № КМЦ са;лаган полимер массани аралаштириш осон булди ва ундан тайёрланган фитопардалар 24 соат давомида куриди. Куриниши буйича бир хил, аммо уларни ёпиш;о;лиги туфайли колипдан кучиши кийинро; булди.
2,0 % № КМЦ са;лаган полимер массани аралаштириш осон булди ва ундан тайёрланган фитопардалар 24 соат давомида куриди. Куриниши буйича бир хил, колипларга бир текис, силли; куйилди ва колипдан кучиши енгил булди.
4,0 % № КМЦ са;лаган полимер массани аралаштиришда кийинчиликлар кузатилди ва ундан тайёрланган фитопардалар 48 соат давомида куриди. Куриниши буйича бир хил эмас, х,аво пуфакчалари бор, колиплардан кийин кучди.
3-жадвал
IF = 7.921
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
Ваян шотараси курук экстракти сакловчи фитопардаларнинг физик-механик хоссаларига полимер - Na КМЦ концентрациясининг таъсири
Урганилган курсаткичлар Полимер массадаги - Na КМЦни концентрацияси, %
1 2 4
Таш;и куриниши Куриниши буйича бир хил тиник; Куриниши буйича бир хил тини; Куриниши буйича бир хил эмас, х,аво пуфакчалари учрайди
Колипдан кучиш хусусияти Ёпишко;, колипдан кучиши ;ийин булди Колипдан кучиши енгил булди Колипдан кийин кучди
Эриш ва;ти, с 370 520 970
рH курсаткичи 6,65 6,15 7,86
Юкорида келтирилган натижаларга асосланиб, фитопардаларни шакллантириш учун полимер массадаги Na КМЦ ни муътадил концентрацияси 2,0 % деб белгиланди.
Полимер массада глицериннинг муътадил микдорини асослаш максадида глицеринни 0,5 %, 1,0 % ва 1,5 % саклаган полимер массалардан полимер фитопардалар шакллантирилди ва уларнинг физик-механик хоссаларини урганилди. Олинган натижалар 4- жадвалда келтирилган.
4-жадвал
Глицериннинг Ваян шотараси курук экстракти сакловчи фитопардаларнинг хоссаларига таъсири
Урганилган Полимер масса таркибида глицерин концентрацияси,%
курсаткичлар 0,5 1,0 1,5
Жигарранг Жигарранг рангли, Жигарранг рангли,
Таш;и рангли, мурт эластик парда эластик парда
куриниши парда
Колипдан кучиш колипдан кучиши Колипдан кучиши колипдан кучиши
хусусияти кийин булди осон булди кийин булди
рн 6,20 6,40 6,82
курсаткичлари
Эриш ва;ти, с 720 480 420
Полимер пардалар хусусиятини текширишда куйидаги натижалар олинди: 0,5 % глицерин саклаган парданинг четки ;исми тез синувчан яъни мурт булиши х,амда колипдан кучиши осон булмаганлиги кузатилди. 1,5 % глицерин саклаган парда эса нисбатан (четлари) ёпишувчан, кийин куриши билан ажралиб турди, бунда пардаларнинг рН курсаткичи ва эриш ва;ти жиддий даражада узгармади. Олинган натижаларга асосланиб, з глицериннинг муътадил концентрацияси 1,0 % деб олинди.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
IF = 7.921
Юкорида келтирилган натижаларга асосланиб, ваян шотараси курук экстракти сакловчи дерматологик фитопардаларни олиш учун куйидаги полимер масса таркиби тавсия этилди:
Ваян шотараси курук экстракти 2,0 № КМЦ 2,0
Глицерин 1,0 Тозаланган сув 100,0 гача
ХУЛОСА. Ваян шотараси таркибли полимер фитопардалар учун муътадил полимер танлаш максадида катор полимерлар урганилди: № КМЦ, МЦ, ПВС, ПВП, желатина. Олинган пардаларнинг курсаткичларини бах,олаш натижаларига кура муътадил парда х,осил килувчи полимерна КМЦ танланди.
Танланган полимер- № -КМЦ х,амда пластификатор глицериннинг полимер массадаги муътадил концентрацияси асосланди. № КМЦ нинг полимер массадаги муътадил концентрацияси 2,0 % ни, пластификатор глицериннинг эса 1% ташкил этди.
References:
1. Кищенко В.М., Верниковский В.В., Привалов И.М., Шевченко А.М. Плен-ки в российской медицине и косметологии: история развития, класси-фикация, технология// Фармация и фармакология. научн-практ.журн.-2020.-Т.8,-вып. 2. С.124-132
2. Туреева Г.М., Юнусходжаева Н.А., Зоирова М.А. Технология ле-карственных фитоплёнок на основе настойки горца птичьего обоснование оптимального состава/ZEurasian Journal of Medical and Natural Sciences»-2023.- Vol.3, Issue 4.- p.- 21-29.
3. Зарипова Н.Т., Убайдуллаев К.А., Jeong H.P. Стандартизация по фармакогностическим параметрам растения дымянка ваяна //Фармацевтика журнали. -2020.- №4.-С.30-33.
4. Лосенкова С.О., Крикова А.В. Лекарственные плёнки // Учебно-методическое пособие. Смоленск, 2007.-46с.
5. Саримсаков А.А., Ли Ю.Б., Рашидова С.Ш. Биоразлагаемые полимерные плёнки-матрица для биологически активных соединений. Т.: «Фан ва технология», 2015- 148с
6. Государственная Фармакопея РФ. - 14 изд.,М.: 2018., 0ФС.1.4.1.0035.18.-Плёнки.3262с.Электронныйресурс:http://www.femb. ru/femb/pharma-copea.php
7. Узбекистон Республикаси Давлат фармакопеяси, 2021, 1-нашр, жилд 1, ;исм 1.-1214б
8. Камаева С.С, Поцелуева А.А, Сафиуллин Р.С, Егорова Е.В. Разработка состава лекарственных плёнок с хлоргексидина биглюконатом // Фармация - М, 2007.-№3. - С. 2022
9. Кищенко В.М. Разработка состава, технологическое исследование и стандартизация лекарственной формы-плёнки с природными компонентами. Автореф. канд дисс., Пермь.- 2021-23с
10. Холматов Ж.О., Ишмухамедова М.А., Зарипова Н.Т. Ваян шотараси экстракти асосида дерматологик полимер парадалар таркибини асослаш. Абу Али Ибн Сино ва
IF = 7.921
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
3aMOHaBHH ^армацевтнкаgа ннновацнн^ар IV xa^rçapo H^MHH-aMa^HH aH^yMaH Ma^o^a^p Tyn^aMH.TomKeHT 2021 h,20 Mafi.B.232-233.