IF = 7.921
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
ARTICLE INFO
SALIX BABYLONIKA (L) - PHYTOCHEMICAL STUDY OF WILLOW PLANT LEAF Komilov H.M.
Professor of Pharmacognosy Department of Tashkent Pharmaceutical
Institute Ikramova M.Sh. Associate Professor of Pharmacognosy Department of Tashkent Pharmaceutical Institute. Mukhitdinova M.K. Assistant of the Department of Pharmacognosy, Tashkent Pharmaceutical Institute. Ataniyazova L.M. Graduate student of the Department of Pharmaceutical Chemistry and Pharmacognosy of the Tashkent Pharmaceutical Institute. https://doi.org/10.5281/zenodo.13933480
ABSTRACT
Received: 01st October 2024 Accepted: 04th October 2024 Online: 05th October 2024
KEYWORDS Willow - Salix Babilonica L., chromatographic analysis, (carotene, n-oxy-benzoic acid, salicylic acid, coumarin, umbelliferone.
Willow, which is widely grown as an ornamental tree in Uzbekistan, has not been studied from a phytochemical and especially pharmacological point of view. It has not been thoroughly investigated in foreign countries. But in folk medicine, tincture made from willow leaves was used to reduce blood sugar. Taking this into account, the results of extraction and separation of its biologically active substances, as well as chemical analysis of these isolated substances and determination of their chemical structure, as well as the results of determining the bioactivity of the extracts obtained from this plant, are described in the article.
ФИТОХИМИЧЕСКОЕ ИЗУЧЕНИЕ ЛИСТЬЕВ SALIX BABYLONIKA (L) - ИВЫ
ВАВИЛОНСКОЙ Комилов Х.М.
Профессор кафедры фармакогнозии Ташкентского фармацевтического института
Икрамова М.Ш.
Доцент кафедры фармакогнозии Ташкентского фармацевтического института.
Мухитдинова М.К.
Ассистент кафедры фармакогнозии Ташкентского фармацевтического института.
Атаниязова Л.М.
Аспирант кафедры фармацевтической химии и фармакогнозии Ташкентского
фармацевтического института. https://doi.org/10.5281/zenodo.13933480
ARTICLE INFO ABSTRACT
Received: 01st October 2024 Accepted: 04th October 2024 Online: 05th October 2024 Ива широко выращивается декоративное растение. в Узбекистане как Фитохимические
1 Volume 4 Issue 10, October 2024 ISSN 2181-287X Page 7
IF = 7.921
KEYWORDS
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
Ива Salix Babilónica L., хроматографический анализ, (1-каротин, н-оксибензойная кислота, салициловая кислота, кумарин, умбеллиферон.
исследования и фармакологичкая активность сырья ивы, культивируемой в нашей Республике до сегодняшнего дня не проводились, так же как и в зарубежных странах. В народной медицине настой из листьев ивы широко используется для снижения уровня сахара в крови. Принимая во внимание эти обстоятельства, были проведены и изложены в статье результаты фитохимического изучения и выделения биологически активных веществ, изучение их структуры, а также биологическая активность экстракта листьев ивы. SALIX BABILONIKA (L) - МАЖНУНТОЛ УСИМЛИГИ БАРГИНИ
ФИТОКИМЁВИЙ УРГАНИШ Комилов Х.М.
Тошкент Фармацевтика Институти Фармакогнозия кафедраси профессори
Икрамова М.Ш.
Тошкент Фармацевтика Институти Фармакогнозия кафедраси доценти.
Мухитдинова М.К. Тошкент Фармацевтика Институти Фармакогнозия кафедраси асистенти.
Атаниязова Л.М.
Тошкент Фармацевтика Институти Фармацевтик кимё ва фармакогнозия кафедраси
магистранти.
https://doi.org/10.5281/zenodo.13933480
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 01st October 2024 Accepted: 04th October 2024 Online: 05th October 2024
KEYWORDS Мажнунтол - Salix
Babilonika L.,
хроматографик та^лил, в-каротин, n-окси-бензой кислота, салицил кислота, кумарин, умбеллиферон.
Узбекистонда кенг мицёсида манзарали дарахт сифатида устирилаётган мажнунтол Узбекистонда фитокимёвий ва айницса фармакологик томондан урганилмаган. Хорижий мамлакатларда эса чукур текширилмаган. Аммо щлк табобатида мажнунтол баргидан тайёрланган дамлама эса кондаги канд микдорини пасайтириш максадида кулланилган. Шуларни эътиборга олиб, экстракция килиб, унинг биологик фаол моддаларини ажратиб олиш, хамда шу ажратилган моддаларни кимёвий тахлил килиб, кимёвий тузилишларини аниклаш, хамда шу усимликдан олинган экстрактларни биофаоллигини аниклаш натижалари маколада баен килинган.
Кириш. Фармацевтика фани ривожланган сари, тиббиётда цулланилаётган дори воситаларини ишлаб чицариш кескин ортишига царамасдан, доривор усимлик мах,сулотлари хар тамонлама чуцур урганиб, улар асосида табиий, безарар дори воситаларини ишлаб чициш буйича тадцицотлар бутун дунёда, шу жумладан Узбекистонда хам кенг олиб борилмоцда. Тадцицотлар Узбекистон флорасини янада чуцурроц урганиш, улар таркибидаги биофаол моддаларни, асосий таъсир цилувчи
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
бирикмалар билан бирга учрайдиган биоорганик моддаларнинг сифат ва мицдорий тах,лилини утказишдир. Шунингдек ажратиб олинган х,ар бир муайян моддани физик-кимёвий хоссалари билан бир цаторда, инсон организмида узига хос таъсирини урганиш, усимлик таркибидаги бошца бирикмалар билан цушилганда унинг асосий таъсирини ижобий ёки салбий томонга узгаришини х,ам эътиборга олмоц лозим. Чунки муайян биофаол модданинг тоза холдаги таъсири бошца моддалар билан аралашганда мутлацо бошцача булиши мумкин [1-3]. Узбекистонга бошца мамлакатлардан келтирилиб, шу ерни ицлимига мослаштирилганда, уларни таркиб сифат ва мицдор жихатдан, айницса фармакологик таъсирлари узгариб кетиши, хатто инсон организми учун таъсири мутлацо бегона моддалар хам пайдо булиши мумкин. Шунинг учун усимликни ва айницса улардан тайёрланаётган нафацат дори воситаларини, хатто биофаол цушимчаларни х,ам чуцур лаборатория тахлилидан утказилгандан ва камида битта клиника синовларидан уткандагина, тегишли вазирлик ташкилотлари тавсияси билан илмий тиббиётга ишлатишга рухсат берилиш шарт цилиб цуйилган.
Узбекистонда цулланилаётган дори воситалар ассортиментини самарали таъсир цилувчи янги дориларни ишлаб чициш ва тиббиётга жорий цилиш долзарб масалалардан хисобланади.
Тадкикот максади. Узбекистонда манзарали дарахт сифатида кенг экилаёткан мажнунтол хомашёси таркибидаги биофаол моддаларини ажратиб олиш ва уларни физик-кимёвий хоссаларини урганиш.
Тажриба кисми. Тадцицот объекти булган мажнунтол барги Тошкент вилоятидан, х,амда Тошкент шах,ридаги Узбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ботаника институтининг Ботаника боги худудидан йигилган.
Йигилган мах,сулот аралашмаларидан тозаланиб соя-салцинда цуритилди ва 70% ли спирт ёрдамида экстракция цилинди (I). Олинган суюц экстракт вакуумда цуюлтирилиб 1:2 нисбатда сув билан суюлтирилиб ажратувчи воронкада турли эритувчилар ёрдамида фракцияларга ажратилади. Алохдда ажратилган фракцияларнинг эритувчилари учириб юборилиб, бензинли (II), этилацетатли (III), хлороформли (IV), бутанолли (V), х,амда сувли-спиртли (VI) фракциялари олинди [1,2].
Куюлтирилган 70% спиртли экстрактни (I) бутанол-сирка кислота- сув (4:1:5) эритувчилар аралашмасида (система) цогозли ва юпца цаватли хроматография цилиб [4-5], 3% РеС1э ни сувдаги эритмаси билан хроматограмма пуркалганда, цуйидагича Rf 0.0; 0.15; 0.2; 0.35; 0.41; 0.55; 0.75; 0.85 булган цорамтир-кук рангли бирикмалар борлиги аницланди.
Спиртли экстрактнинг бензинли фракциясини (II) юпца цаватли хроматография цилиниб 10% фосфорномолибден кислотасининг спиртдаги эритмасини пуркаб, 80-85°С х,ароратда циздирилганда хроматограммада сариц фонда кукимтир Rf 0.44 га тенг булган дог борлиги аницланди. Ушбу Rf 0.44 булган догдаги модда I в-каротин билан хроматография усулида идентификация цилинди.
Экстрактнинг бензинли фракциясини (II) ажратувчи воронкада 0.5% КОН ни сувли эритмаси билан цайта ишланиб, олинган ишцорли эритма 1% сульфат кислота билан кислотали мух,ит х,осил цилинди ва эфир билан ажратувчи варонкада чайкатилди. Бензинли фраксияни эфирга утган цисмини ажратиб олиб ундан кислотали характерга
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
эга иккита модда ажратиб олинди. Улардан модла II эриш харорати 204-205"С (сув спирт) Rf 0.15 ва модда III ни эриш харорати 158-159С, Rf 0.12 эканлиги аникланди. Ажратиб олинган ушбу моддалар хроматограммадаги Rf лари, эриш харорати х,амда аниц моддаларни кушиб циздирилганда, эриш хароратида депрессия кузатилмаслиги туфайли улардан модда II п-оксибензой ва модда III эса салицил кислоталар билан таццосланди.
Махсулотдан 70% спирт ёрдамида олинган экстрактни цогозли хроматография цилинганда (система А; хлороформ-этилацетат-метанол (15:7:3), хроматограммада Rf 0.95 булган модда УБ-нурида тук яшил рангда товланиши (флуоресценция) кузатилди. Хроматограммага диазореактив пуркалганда эса оч цизгиш рангли дог ^ 0.95) хосил булди. Сунг цуюлтирилган спиртли экстрактдан 50 мл хажмли цолбага 3-5г солиб устига 10 мл 10% КОН ни спиртдаги эритмасидан цушиб, сув хаммомида 1 соат давомида циздирилди. Ушбу ишцорий эритмага 5% сульфат кислота солиб ажратувчи воронкада эфир билан чайцатилди ва эфир цатлами ажратиб олинди. Ажратувчи воронкадаги эфирли цисмга 0.5% КОН эритмаси солиб, чайцатилди ва ишцор цатлам ажратиб олинди. Ажратувчи воронкада цолган эфирли эритмани бир марта сув билан ювиб ташланди. Эфирли цатламга сувсиз натрий сульфат солинган фильтр цогози орцали колбага фильтрлаб олинди ва эфир учириб юборилганда колбада рангсиз, саргимтир аморф холидаги чукма цолди. Колдицни спирт-сув аралашмасида эритиб, хажми 25 мл булган колбага фильтрлаб утказилди ва кристалланиш учун цолдирилди. Колбада сувли-спиртли мухитда рангсиз, юпка пластинка Rf 0.95 булган (система А) кристал модда IV ажратиб олинди ва цуритилиб эриш харорати 66.5-68°С булган бирикма эканлиги аницланди. Ушбу модданинг эриш харорати ва гувох модданинг кумарин билан кушиб эриш харорати аницланганда унда депрессия холати содир булмаслиги туфайли ажратиб олинган модда (IV) кумарин билан идентификация цилинди.
Эфирга утмаган, ажратувчи воронкада цолган 0,5% ишцор эритмасига 1% сульфат кислотани кислотали мухит хосил булгунча цушиб, кейин 3 марта эфир билан ажратувчи воронкада чайцатиб, эфир цатламини ажратиб олинди. Ушбу эфирли эритмани сувсизлантирилган натрий сульфат солинган фильтр цогози орцали утказиб, эритувчиси учириб юборилди. Колбада цолган чукма (цолдик) спиртда эритилиб, цогозли хроматография цилинганда Rf 0.92 булган, яшил рангда флуоресценцияланадиган, диазореактив таъсирида цизгиш ранга буяладиган модда борлиги аницланди. Колдиц сувли спиртдаги эритмадан эриш харорати 232-233°С (спирт) булган призма шаклдаги кристаллар ажратиб олинди модда (V). Модда (V) Rf эриш хароратини таццослаш, хамда гувох 7-оксикумарин билан цушиб эриш хароратини аницланганда депрессия бермаслиги туфайли умбеллиферон билан идентификация цилинли.
Мажнунтол хом ашёси таркибидаги флавоноид ва бошца полифенол, айницса флаваноид ва уларнинг гликозидларини ажратиб олиш ва кимёвий табиатини аницлаш мацсадида барглардан олиб, колбада 96% этил спирти ёрдамида экстракция цилинди. Бунинг учун 300 г махсулотни таги ясси 2 л хажмли колбага солинди ва устига 95% ли этил спиртидан ойнасимон юза хосил булгунича цуйилди (400 мл) ва сув хаммомида совутгич улаб 30 дацица, циздирилди ва эртасигача хона хароратида цолдирилди. Кейин
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
ажратмани цуюлтириш учун бошца идишга фильтрлаб утказилди. Мах,сулот устига яна 400 мл дан икки марта 95% спирт цуйиб жараён цайтарилди. Олинган ажратмалар бир-бирига цушилиб сув х,аммомида вакуумда цуюлтирилди ва 1:2 нисбатда сув цушилиб ажратувчи воронкада устига 150 мл дан эфир солиб, чайцатилди ва эфир цавати ажратиб олинди. Жараён яна икки марта цайтарилди. Эфирли фракциялар бир-бирига цушилди ва устига сувсизлантирилган натрий сульфат солиб, эфирли ажратма цуритилди ва цогозли фильтр орцали утказилди ва сув х,аммомида эфир х,айдалди. Колдиц (18,0 г) ажратилиб кейинги тадцицотлар учун олиб цуйилди (эфирли фракция).
Эфирли фракция ажратиб олингандан кейин, эфирга утмаган сув-спиртли цисми устига ажратувчи воронкада сув билан туйинтирилган-бутанол (150 мл) солиб чайцатилди. Аралашма тиниц х,олга келгандан кейин бутанол цавати бошца идишга цуйиб олинди. Бутанол цаватига утмаган сувли цисмига яна 150 мл дан бутанол солиб, жараёни икки марта цайтарилди. Ажратиб олинган бутанолли фракциялар бир-бирига цушилди ва цогозли фильтр орцали утказилди ва сув х,аммомида вакуумда х,айдалди. Куюлтирилганда ишцорда эрийдиган чукмадан ажратилди ва эритувчисини х,айдаб цолдиц (40,2 г) бутанол фракцияси ажратиб олинди.
Мах,сулотдан олинган ажратмадан эфирга ва буганолга утмаган сувли фракция вакуумда х,айдаб цуритилди. Сувли фракциядаги цолдиц (54,5 г) кейинги тах,лиллар учун олиб цуйилди.
Шундай цилиб мажнунтол х,ом ашёсидан 3 та фракция ажратиб олинди:
Эфирли фракция 18,0 г (9%), н-бутанолли фракция 40,2 г (20,1%), сувли фракция 54,5 г (27,25%) ташкил цилди.
Ажратиб олинган фракцияларни концентрлантан сирка кислота-сув (6:4) системасида цогозли хроматография цилинганда, эфирли фракцияда флавоноидларга хос сариц рангли доглар (1% А1С1з ни спиртли эритмаси пуркалиб, УФ-нурида курилганда) Rf 0,37; 0,48 борлиги аницланди. Бутанолли фракцияда эса УФ-нурида курилганда Rf 0,37; 0,48 ва 0,77 булган, 1,2 доглар сариц, З - туц цунгир дог х,олда куринди. Хроматограммага 1% А1С1з ни спиртдаги эритмасидан пуркаб, 100-105° С х,ароратда 1-2 дацица циздириб УФ-нурида царалганда 1-3 доглар тук-сариц рангга буялганлиги кузатилди.
Бутанолли фраксиядаги флавоноидларга хос булган бирикмаларни ажратиб олиш, физик-кимёвий хоссаларини аницлаш мацсадида бутанолли фракция цолдигидан — 25,0 ни олиб ичига полиамид (капрон кукунлари) солинган d- 2 см, ^ 40 см булган шиша найчадан иборат булган хроматографик колонкадан фойдаланилди. Полиамидни колонкага сув солингандан кейин суспензия х,олида солиб тулдирилди. Колонка 1 сутка давомида сув билан ювилди ва устига 25,0 н-бутанол цолдицни спиртда эритиб 10,0 г полиамид билан аралаштириб, цуритилгандан кейин колонкадаги полиамид устидаги сув цаватига аста-секин солинди ва хроматографик колонка сув билан ювишни давом эттирилди. Колонкадан тушаётган сувли фракциялар 250 мл дан алохида идишларга йигилди. Колонка шу шароитда 3 сутка ювилди. Фракциялардан наъмуналар олиб унга цианидин реакция, х,амда юцорида цайд этилган 1% А1С1з пуркаб УФ-нурида назорат цилиб борилди. Уч суткадан кейин сувли фракциялар рангсиз булиб флавоноидларга хос моддалар булмагандан кейин, хроматография колонкасига цуйилаётган сувга 5 %
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
этил спирти кушилди ва колонкадаги биофаол моддаларни ювиш давом эттирилди. Шу жараён яна уч сутка давом эттирилди. Фракциялар бир оз рангли холда туша бошлади, аммо флавоноидлар аникланмади. Сунгра колонкага куюлаётган сувдаги спиртнинг микдори купайтирилди. Спиртнинг концентрацияси 15% га етганда 10 суткада фракцияларда флавоноидларга хос бирикма туша бошлади. УФ-нури билан фильтр когозига колонкадан томизиб назорат килиб борилди. Натижада 10-13 суткада 15% спирт билан ювилган фракцияларни хроматография килинганда Rf 0,77 булган тук рангли дог бор элюатлар бир-бирига кушилди. Фракциялар вакуумда х,айдалди, куюлтирилди ва бутанол билан кайта ишлаб, бутанолга утказилади. Бутанол х,айдалгандан кейинги колдикни 40% ли спирт билан киздириб эритилди ва кристаллаш учун 50 мл хажмли конуссимон колбага утказиб колдирилди. Бир суткадан кейин колбага тук сарик рангли пластинкасимон кристаллар тушгани кузатилди. Кристаллар ажратиб олинди ва 95% этил спиртида кайта кристалланди. Ажратиб олинган ушбу моддани шартли равишда модда VI деб номланди.
Хроматография колонкасини 15% спирт билан ювиб Rf 0,77 булган модда VI тушиб булганидан кейин, бошка флавоноидларга ухшаш моддалар тушмай колгандан кейин колонкани 40% ли спирт билан ювиш давом эттирилди ва Rf 0,48; 0,37 булган моддалар туша бошлади. 17-20 суткада йигилган фракциялар бир-бирига кушилиб вакуумда х,айдаб куюлтирилди ва ажратувчи воронкада этилацетат билан кайта ишлаб, этилацетатга утган кисми ажратиб олинди ва этилацетат хдди кетгунча куритилди. Колбада колган колдикни 95% спиртда киздириб эритиб, хажми, 25 мл ли колбага когозли фильтр оркали утказилди. Фильтратда Rf 0,37; 0,48 флавоноидларга хос булган УБ-нурида сарик рангли, 1% А1С1з сепиб киздирилганда тук сарик рангга кирадиган доглар борлиги аникланди. Ушбу моддаларни ажратиш учун целлюлоза тулдирилган d-2 см, h-30 см булган хроматографик колонкада рехроматография килинди. Моддалар колонкадан хлороформ-этанол (3:1) ёрдамида ювилди. Элюатлар 50 мл дан йигилди. Натижада Rf 0,48 булган VII модда ажратиб олинди.
Ажратиб олинган флавоноид ва унинг гликозидларининг кимёвий тузилишини аниклаш, идентификация килиш учун минерал кислоталар ёрдамида гидролизга учратиб, ажратиб олинган агликон ва углевод кисмларини кимёвий тузилишларини замонавий тахлил усуллари оркали (хроматография, УБ-, ИК^-, ЯМР-, масс-спектроскопия ва бошкалар) аникланиши мумкин [3].
Ажратиб олинган модда I оч сарик рангли булиб органик эритувчиларда деярли эримайди, сувда ёмон, спиртда киздирилганда эрийди. 5% сульфат кислотаси ёрдамида гидролизга учрайди. Гидролизатда углеводлардан когозли хроматография ёрдамида L-рамноза ва D-глюкозалар борлиги аникланди. Агликон кисми Rf-0,37 булган- 3,5,7,3'4' -пентагидроксифлавонол хроматографик усулда кверцетин билан таккосланди.
Натижалар ва уларнинг таххлили.
Модда VI - C27H30O16, эриш харорати 189-192°С, Rf 0,77, система: сирка кислота-сув (6:4). УБ-спектр (C2H5OH, A max nm): 258, 269, 363. ИК-спектр (КВг, v, см); 3508-3325 (ОН), 1663 (С=0 у-пирон) 1569, 1518 (С=С), 1091, 1022, 906 (С-О глюкозидлар) .
Ушбу модда физик-кимёвий хоссалари, УБ-, ИК^-спектрларини, х,амда гидролиз натижасида кверцетин агликони ва углеводлардан D-глюкоза, L-рамнозаларни ажралиб
чи;иши, гувох рутин гликозиди билан аралаштириб эриш х,арорати ани;ланганда эриш х,арорати депрессияси кузатилмаслиги туфайли рутин билан идентификация к;илинди
Модда VII С15Н10О7 , м + 270, эриш ^арорати 310-312°С (этанол), Rf 0,37.
Система: сирка кислота-сув (6:4). УБ-спектр (С2Н5ОН, Яшах, пт) 256, 371. ИК -спектр (КВг, V, см-1); 3412, 2959, 1640, 1610, 1522, 1464, 1382, 1262, 1167, 1015. Ажратиб олинган флавоноид характерига эга булган бу бирикма физик-кимёвий хоссалари, хроматографияси, х,амда кушиб эриш х,арорати ани;ланганда депрессия кузатилмаслиги сабабли у 3,5,7,3'4'-пентагидрокси флавонол-кверцетин билан идентификация илинди [7].
Бутанолли фракцияни сув х,аммомида вакуумда эритувчи х,айдалди, бензол ёрдамида куритилди. Олинган курук; ту; жигаррангдаги экстракт ажратиб олинди. 20 г куру; экстактни ичига полиамид кукуни тулдирилган хроматография колонкасига солиб, дистилланган сув билан 7 кун ювилди. Элюатни 1 литрдан йигилди. Элюатни 1% FеСlз эритмаси билан назорат ;илиб борилди. Колонкадан моддалар тушмайдиган булгунча ювилди. Сунгра колонкани олдинига 3% этил спирти билан, 5% спирт, сунгида 10% спирт билан ювилишни давом этдирилди. 10% спирт ёрдамида ювилганда, молдалардан Rf 0,68 (VIII), 15% спирт билан эса Rf 0,51(1Х), х,амда 20% спирт ёрдамида Rf 0,44 (X) булган моддалар ажратиб олинди. (система: 15% сирка кислота).
Натижалар: ажратиб олинган моддалар флавоноид характерига эга булиб, улар FеСlз, эритмаси ёрдамида кук ранга буялди, УБ-нурида сари;-;изгиш рангда флуоресценцияланади. Улардан VIII спиртда эрийди, (IX) ва (X) моддалар эса органик эритувчиларда эримайдилар.
Ажратилан моддаларини комплекс ионлаштирувчи моддалар эритмаларини кушиб УБ- спектрлари урганилганда флавоноид VIII молекуласини С5; С7; С4'; СЗ' ларда эркин гидроксил гурухи борлиги аникланди. Моддалардан (IX) ва (Х)ларда эса С5 ва С4 хамда СЗ ларда эркин гидроксиллар борлиги туфайли УБ спектрларида бетахром силжишлар кузатилди. С7 углерод атомида, эса кислотали гидролиз ;илиш натижасида (IX) моддадан D-глюкоза, (X) моддадан эса углеводлардан глюкоза ва рамнозалар (рутиноза) борлиги ани;ланди.
Шундай ;илиб ажратилган моддаларни физик-кимёвий хоссаларини урганиш натижасида улар, флавон лютеолин ва унинг гликозидлари эканлиги топилди.
Моддалардан (VIII) лютеолин, (IX) глюколютеолин яъни лютеолин 7-гликозид, (X) лютеолин-7-рутинозид билан та;;осланди.
[4,5].
OH
OH
OH O
(VIII) лютеолин- R-H;
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
IF = 7.921
(IX) глюколютеолин — R- глюкоза;
(X) лютеолин-7-рутенозид R-рутиноза;
Биофаол моддаларни ажратиш, идентификация цилиш давом этдирилади. 1-жадвал
Мажнунтол ;ом ашёси экстрактидан ажратиб олинган биофаол моддалар
N ° Ажрaтилгaн моддaлaр Умумий формулaси Kимёвий тузилиши
1 ß-кaротин aморф x^a^a
2 n- окси бензой кислотa C7H6O3 204-205°
3 Сaлицил кислотa C7H6O3 180-183°
4 Kумaрин C9H6O2 67-68°
5 Умбеллиферон C9H6O3 233-234°
6 Рутин C27H30O16 195-198°
7 Kверцетин C15H10O7 316-318°
8 Лютеолин C15H10O6 330-331°
9 Лютеолин-7-глюкозид C21H20O12 238-254°
10 Лютеолин-7-рутинозид C27H30O16 184-187°
Хулоса. Шундай цилиб мажнунтол баргларидан олинган спиртли экстрактнинг бензинли, эфирли, бутанолли фракцияларни колонкали хромотография усулини цуллаб 10 та индивидуал биологик фаол моддалар ажратиб олинди. Ажратиб олинган моддаларни физик- кимёвий хоссаларини урганиб, эриш х,арорати, УБ-, ИК^-, ЯМР спектрлари ва адабиётлардаги маълумотларга асосланиб, хамда моддаларни аниц гувох, бирикмалар билан цушиб эриш хароратлари аницланганда, депрессия холати кузатилмаганлиги ва узига хос сифат реакциялар орцали улар идентификация цилинди.
References:
1. Комилов Х.М., Икрамова М.Ш., Атаниязова Л.М., Мухитдинова M.K. Salix babilónica L.-мажнунтол усимлигини урганишга доир // Абу Али ибн Сино ва замонавий фармацевтикада инновациялар. VI — Халкаро илмий-амалий анжуман туплами. Тошкент. -2023 й., 230 б.
2. Комилов Х.М., Икрамова М.Ш., Мухитдинова М.К. Мажнунтол усимлигидаги полифенол бирикмаларни идентификацияси // «Фармацевтика сох,асининг бугунги х,олати: муаммолар ва истикболлар" IV халкаро илмий-амалий анжумани материаллари (профессор С.Н.Аминовнинг хотирасига багишланади). Тошкент. -2023 й., 166 б.
3. Абдуллаева Р.Х, Бобакулов Х.М., Нишонбоев С.З, Шамянов И.Д. Биологически активные вещества надземной части Zepidolopha Komarovii // Farmatsevtika jurnali. -Ташкент, 2017.- №3,— С. 39-42.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
IF = 7.921
4. Компанцева Е.В., Фролова О.О., Дементьева Т.М. Возможность использования ивы вавилонской в фармации // Фармация и фармакология. Москва, 2013.-№1,-С.4-7.
5. Бонцевич А.И, Замесова О.Ю., Воробьева Г.В.Использование тонкослойной хроматографии для идентификации сырья некоторых лекарственных растений // Сб. тезисов докл. 70-й итоговой конф. СНО. - Самара, 2002.-С. 55.