CC BY
162
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
dr Jerzy Telak1
Przyjçty/Accepted/Принята: 14.01.2014; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 13.02.2015; Opublikowany/Published/Опубликована: 31.03.2015;
Zastosowanie pojazdu amfibijnego GAMMA w trudnych warunkach terenowych
Use of the Amphibious Vehicle GAMMA in Difficult Terrain Conditions
Использование машины-амфибии GAMMA в сложных территориальных условиях
ABSTRAKT
Cel: Przedstawienie mozliwosci wykorzystania przez Panstwow^ Straz Pozarn^ pojazdu amfibijnego GAMMA w dzialaniach ratowniczych w trudnych warunkach terenowych, w tym w czasie kl^ski zywiolowej powodzi. Powodzie s^ naturalnym zja-wiskiem spowodowanym wyst^pieniem z brzegu nadmiernej ilosci wody plyn^cej w ciekach, a takze nadmiernym wzrostem poziomu wody w zbiornikach naturalnych lub sztucznych. W Polsce wyst^puj^ zagrozenia zycia i zdrowia osob wynikaj^ce z powodzi opadowych, w trakcie ktorych prowadzone s^ dzialania z zakresu ratownictwa wodnego. Podczas powodzi i w innych warunkach sily ratownicze powinny byc przygotowane do dzialania na obszarach wodnych o zmieniaj^cej si§ gl^bokosci oraz m^tnej wodzie, kryj^cej drobn^ infrastruktur^ i pozostawione wyposazenie, w terenie zabudowanym, nieoswietlonym (noc^) oraz na rozmokni^tym gruncie. Wykorzystywane w ratownictwie wodnym lodzie i pojazdy kolowe posiadaj^ ograniczone mozliwosci operacyjne. Uzupelnienie srodkow ratowniczych moze stanowic lekki g^sienicowy pojazd amfibijny GAMMA, ktory na drodze i w plytkiej wodzie rozwija pr^dkosc do 60 km/h, a w wodzie gl^bokiej nap^dzany silnikiem zaburtowym posiada charakterystyk^ malej lodzi motorowej. Amfibie GAMMA mog^ realizowac specjalistyczne dzialania operacyjne w warunkach wody plytkiej, jak i gl^bokiej oraz na zalanym terenie, a takze ewakuaj ratownicz^ ludnosci i wyniesionych posterunkow, dowoz zaopatrzenia do osob pozostaj^cych na rozlewisku oraz dowoz zasobow podczas pracy na zagrozonych odcinkach walow powodziowych, zabezpieczanie logistyczne sluzb w trakcie realizowanych przez nie dzialan. Pojazd GAMMA moze byc opcjonalnie wyposazony w szereg dodatkowych akcesoriow w celu podniesienia jego zdolnosci taktyczno-operacyjnych. Metody: Analiza publikacji i dokumentow oraz zasobow sprz^tu, badanie opinii z wykorzystaniem techniki wywiadu przeprowadzonego w sposob jawny i otwarty, badanie mozliwosci trakcyjnych i testowanie sprz^tu. Wnioski:
1. PSP nie posiada na wyposazeniu lekkiego pojazdu amfibijnego umozliwiaj^cego przemieszczanie si§ kilku osob w trudnych warunkach, po mokradlach i obszarze zalanym.
2. G^sienicowy pojazd amfibijny GAMMA posiada prost^ konstrukj i i przez to nie wymaga profesjonalnego serwisowania.
3. Przemieszczenie si§ z l^du na obszar wodny nie stanowi probemu dla amfibii GAMMA, a zastosowany w nim nap^d g^sienicowy umozliwia lokomoj po mokradlach.
4. Pojazd amfibijny GAMMA moze byc stosowany w ratownictwie wodnym i podczas dzialan humanitarnych w trudnych warunkach terenowych.
5. PSP powinna przeprowadzic badania i testy pojazdu amfibijnego GAMMA podczas cwiczen i manewrow w warunkach trudnych, w tym symulacji powodzi.
Slowa kluczowe: bezpieczenstwo, ratownictwo wodne, powodz, amfibia Typ artykulu: artykul przegl^dowy
1 Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej w Warszawie; [email protected] / The Main School of Fire Service, Poland;
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
ABSTRACT
Aim: The purpose of this study is to illustrate potential exploitation by the Polish State Fire Service (PSFS) of the amphibious vehicle GAMMA for rescue operations in difficult terrain conditions, including situations caused by flood disasters. Flooding, a natural occurrence, is caused by the overflow of excessive water flowing along water courses or as a result of an abnormal rise in water levels in natural or man-made reservoirs. Life and health risks in Poland are caused by torrential downpours and such are the circumstances during which water rescue operations are undertaken. During flooding and other catastrophes, rescue teams should be prepared for action in conditions where water levels vary in depth and where murky waters hide smaller infrastructures as well as abandoned equipment on unlit waterlogged building sites. Boats and wheeled vehicles used during water rescue operations have limited use. A light caterpillar amphibian vehicle GAMMA may complement existing rescue equipment. The vehicle can achieve a speed of up to 60 kph on roads and shallow water. In deep water the vehicle is powered by an outboard engine and characteristically behaves like a small motorboat. GAMMA vehicles can perform specialised operational tasks in shallow and deep water, and flooded terrain. Such activities include evacuation of people from isolated outposts, transport of supplies to people who remain in flooded areas, movement of supplies during work on endangered sections of flood barriers and logistic protection of personnel engaged with rescue operations. The vehicle may be equipped with a range of accessories, which enhance its tactical and operational capability.
Methods: Analysis of publications, documents and equipment, opinion research using open surveys, practical evaluation
of traction capabilities and equipment testing.
Conclusions:
1. PSFS does not own light amphibious vehicles for transportation of people in difficult terrain conditions or across flooded areas.
2. The light tracked GAMMA vehicle has a simple construction and consequently does not require specialist servicing.
3. The transition from land to a water environment does not present a problem for GAMMA vehicles and its track capability allows for movement across marshland.
4. GAMMA vehicles may be utilised during water rescue and humanitarian operations in difficult terrain conditions.
5. PSFS should perform research and testing of GAMMA vehicles during exercises and manoeuvres in difficult conditions, including flood simulations.
Keywords: safety, water rescue, flood, amphibious vehicle Type of article: review article
АННОТАЦИЯ
Цель: Представление возможностей использования Государственной Пожарной Службой машины-амфибии GAMMA для проведения спасательных действий в сложных территориальных условиях, в том числе во время стихийного бедствия, например, наводнения. Наводнение - это природное явление, которое вызвано выходом из берегов водных потоков большого количества воды, а также чрезмерным повышением уровня воды в природных и искусственных водоёмах. В Польше присутствуют угрозы жизни и здоровья людей, связанные с дождевыми наводнениями. Во время таких наводнений проводятся действия по спасению на воде.
Во время наводнения и при других условиях спасательные службы должны быть подготовлены к действиям в районах с различной глубиной и мутной водой, скрывающей мелкую инфраструктуру и оставшееся оборудование, на застроенной или неосвещенной ночью территориях, а также на разомкнувшем грунте.
Используемые в службе спасения на воде лодки и автомобили имеют ограниченный оперативный потенциал. Легкий, гусеничный автомобиль-амфибия GAMMA, который на сухой дороге и на небольшой глубине развивает скорость 60 км/ч, а на большей глубине, приводимый в движение подвесным двигателем, похож на малую моторную лодку является дополнением к имеющемуся спасательному оборудованию. Амфибии GAMMA могут осуществлять специализированные оперативные действия в условиях большой и малой глубин и на затопленной территории, проводить спасательную эвакуацию населения и станций, доставку оснащения/грузов для людей, оставшихся на затопленной территории, и доставку средств во время работы на пострадавших участках проти-воповадковых дамбов, логистическое обслуживание служб во время проводимых ими действий. Автомобиль GAMMA может быть дополнительно оснащен набором принадлежностей с целью повышения его тактических и оперативных возможностей.
Методы: Анализ публикаций, документов и средств оборудования, опрос с использованием техники интервью, которое проводилось явным и открытым способом, исследование железнодорожных возможностей, испытания оборудования.
ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
Выводы:
1. ГПС не оснащена легкой машиной-амфибией, дающей возможность транспортировки нескольких людей в трудных условиях, по болотам, на затопленной территории.
2. Гусеничная машина-амфибия GAMMA имеет простую конструкцию и, следовательно, не требует профессионального сервисного обслуживания.
3. Для амфибии GAMMA перемещение с сухой дороги в воду не является проблемой, а применяемый в ней гусеничный привод позволяет передвигаться по болотам.
4. Машина-амфибия GAMMA может применяться при спасении на воде и во время гуманитарных действий в сложных территориальных условиях.
5. ГПС должна провести исследования и тестирование машины-амфибии GAMMA во время тренировок и учения в условиях бездорожья, в том числе с симуляцией наводнения.
Ключевые слова: безопасность, спасение на воде, наводнение, амфибия
Вид статьи: обзорная статья
1. Wprowadzenie
Jedn^ z najwazniejszych potrzeb czlowieka jest potrzeba bezpieczenstwa. Jest ona drug^ co do waz-nosci po potrzebach fizjologicznych [1, s. 13]. Bezpie-czenstwo to „stan niezagrozenia, spokoju" [2, t. A-J, s. 49], stan okreslony jest jako „caloksztalt okolicznosci, warunki, w jakich ktos lub cos sif znajduje, w jakich istnieje w jakims czasie, poziom, ilosc czegos, sytuacja, pozycja, polozenie" [2, t. P-S, s. 1370]. Bezpieczenstwo niew^tpliwie jest „naczeln^ potrzeb^ czlowieka i grup spolecznych, a zarazem najwazniejszym ich celem" [3, s. 18]. Z bezpieczenstwem zwi^zane jest pojfcie zagrozenia definiowane jako: „sytuacja lub stan, ktore komus czyms zagrazaj^ lub w ktorych ktos czuje sif zagrozony; takze ktos, kto stwarza tak^ sytuacja" [2, t. T-Z, s. 784].
Potrzeba zapewnienia sobie bezpieczenstwa wi^ze sif z wyeliminowaniem lub uniknifciem zagrozenia. Pelnego stanu bezpieczenstwa osi^gn^c nie mozna. Nie mozna pozbyc sif wszystkich otaczaj^cych czlowieka zagrozen. Nawet w warunkach najbardziej zblizonych do pelnego bezpieczenstwa, mniejsze lub wifksze zagrozenia dla zycia i zdrowia czlowieka oraz dobr ma-terialnych „s^ elementem ryzyka" i „wyst^puj^ zawsze" [1, s. 14].
Do podstawowych zagrozen ludnosci, mienia i sro-dowiska nalez^ zagrozenia pierwotne i wtorne. Zagrozenia pierwotne s^ powodowane przez awarie, kata-strofy, kataklizmy, ktore maj^ charakter naturalnych, technicznych, militarnych, nadzwyczajnych zagrozen srodowiska. Zagrozenia wtorne obejmuj^ egzystencjf czlowieka, srodowisko naturalne i dobra materialne [4, zal. nr 32]. Zagrozenia dziel^ sif na: naturalne, techniczne, spoleczne, militarne. Naturalne zrodla zagrozen to m.in. powodzie. Zagrozenia techniczne mog^ byc zwi^zane z budowlami i urz^dzeniami hy-drotechnicznymi [4, zal. nr 33].
Katastrofy mog^ byc naturalne i nienaturalne, wywolane przez sily przyrody lub ludzi [5, s. 178]. Katastrofa naturalna to zdarzenie zwi^zane z dziala-niem sil natury, w szczegolnosci: „(...) intensywne opady, (...) powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych (...). Awaria techniczna to gwaltowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urz^dzenia technicznego lub systemu urz^dzen technicznych, powoduj^ce przerw^ w ich uzywaniu lub utratf ich wlasciwosci" [6]. Wsrod katastrof naturalnych wyst^puj^ powodzie [5, s. 178], do zagrozen bezpieczenstwa powszechnego nalez^ zagrozenia zwi^zane ze zdarzeniami na obszarach wodnych. Wsrod nich najdotkliwsze s^ zdarzenia o charakterze katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, mog^ce przyj^c rozmiary kl^ski zywiolowej, ktorych skutki zagrazaj^ zyciu lub zdrowiu duzej liczby osob, mieniu w wielkich rozmiarach albo srodowisku na znacznych obszarach [6].
2. Zagrozenia na obszarach wodnych i wodno-blotnych
Powodz jest to: „zalanie przez wodf znacz^cych terenow, zwykle nabrzeznych, w wyniku wezbrania rzeki" [2, t. P-S, s. 471]. Powodzie s^ naturalnym zjawiskiem spowodowanym wyst^pieniem z brzegu nadmiernej ilosci wody plyn^cej w ciekach, tj. rzekach, strumieniach, kanalach, rowach melioracyj-nych itp., a takze nadmiernym wzrostem poziomu wody w zbiornikach naturalnych (jeziorach, morzach) lub sztucznych - jeziorach zaporowych, zbiornikach retencyjnych. Powodz wyst^puje nieregularnie, naj-cz^sciej w okresie wczesnowiosennym po roztopach, kiedy wody i kry splywaj^ w dol rzeki, a takze po nadmiernych opadach atmosferycznych, cz^sto wiosn^
i w pierwszym miesi^cu lata. Powodz nalezy traktowac jako: „wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbior-nikach wodnych, kanalach lub na morzu, podczas ktorego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne albo tereny depresyjne i po-woduje zagrozenia dla ludnosci lub mienia" [7, art. 9 ust. 1 pkt. 10].
Wraz z rozwojem gospodarczym i cywilizacyj-nym spoleczenstw powodz przynosi coraz wiçksze i bardziej dotkliwe straty ekologiczne, materialne. Na jej rozmiary i skutki nalezy wplywac. Czçsto pojçcie powodzi niewlasciwie utozsamia siç z wezbraniem. Powodz to wezbranie wody, podczas ktorego woda po przekroczeniu stanu brzegowego lub poziomu korony walu przeciwpowodziowego zalewa dolinç rzeczn^, powoduj^c szkody. Powodz jest - w przeciwienstwie do wezbrania - pojçciem nie hydrologicznym, lecz gospodarczym, czçsto spowodowanym czynnikami antropogenicznymi [8, s. 11].
Podstawowymi kryteriami klasyfikacji powodzi s^:
• geneza:
- powodzie opadowe, powodowane silnymi opadami nawalnymi lub rozlewnymi;
- powodzie roztopowe, przyczyn^ ich jest gwal-towne topnienie sniegow;
- powodzie sztormowe, wystçpuj^ na zale-wach i wybrzezu morskim w wyniku silnych wiatrow;
- powodzie zimowe, s^ rezultatem wyj^tkowego nasilenia niektorych zjawisk lodowych.
• zasiçg:
- powodzie lokalne, obejmuj^ male zlewnie, s^ spowodowane opadami nawalnymi o duzym natçzeniu, okreslanymi potocznie „oberwa-niem chmury";
- powodzie regionalne, obejmuj^ na ogol jeden region hydrograficzny;
- powodzie krajowe, obejmuj^ duze obszary, kilka regionow hydrograficznych, przyczyn^ s^ zwykle dlugotrwale deszcze.
• wielkosc:
- powodzie zwyczajne;
- powodzie wielkie;
- powodzie katastrofalne [8, s. 13].
Przyczyny powodzi mog^ byc rozne: intensywne
opady deszczu, roztopy wiosenne, zatamowanie biegu rzeki przez zatory lodowe czy osuwiska, uszkodzenie obiektow hydrotechnicznych (np. przerwanie tamy), cofka, tsunami i inne. Powodz pomimo ci^glego monitorowania warunkow atmosferycznych i pro-gnozowania pogody moze przyj^c nieprzewidzia-ne rozmiary ze wzglçdu na czas, miejsce i obszar. Walka z powodziami jest cyklicznym problemem
DOI:10.12845/bitp.37.1.2015.10
globalnym. Powazny wplyw na wystçpowanie powodzi ma istniej^cy uklad rzek oraz wystçpuj^ca w poszczegolnych okresach roku sytuacja hydro-logiczno-meteorologiczna. Dotkliwe w ostatnim okresie w Polsce byly powodzie w 1997, 2001 i 2010 roku [szerzej: 9].
Obszarami wodno-blotnymi zostaly okreslone: „tereny bagien, blot i torfowisk lub zbiorniki wodne, tak naturalne, jak i sztuczne, stale i okresowe, o wodach stoj^cych lub plyn^cych, slodkich, slonawych lub slo-nych, l^cznie z wodami morskimi, ktorych glçbokosc podczas odplywu nie przekracza szesciu metrow [10, art. 1. ust. 1]. Bagno okresla siç jako: „obszar trwale podmokly, porosniçty roslinnosci^ przystosowan^ do warunkow srodowiska, powstaj^cy w wyniku utrud-nionego odplywu wod opadowych lub gruntowych; grzçzawisko, trzçsawisko, mokradlo" [2, t. A-J, s. 173]. Mokradlo jest to: „grz^ski, podmokly teren; grzçza-wisko, trzçsawisko, bagno" [2, t. K-Q, s. 701]. Teren podmokly, bagno, bloto, moczary, trzçsawisko, bajoro, grzçzawisko, topiel, topielisko maj^ wspolne okreslenie mokradla, na ktorym pobyt osob wi^ze siç podwyz-szonym ryzykiem.
Bezpieczenstwo powszechne rozumiane jest jako ochrona ludnosci i maj^tku narodowego przed zagro-zeniami i skutkami klçsk zywiolowych. Bezpieczenstwo powszechne znajduje siç w obszarze kompetencyjnym administracji publicznej i samorz^dowej [11]. Podsta-wy prawne podsystemu bezpieczenstwa powszechnego stanowi^ miçdzy innymi ustawy: o ochronie przeciw-pozarowej [12], o powszechnym obowi^zku obrony [13], o stanie klçski zywiolowej [14], o stanie wyj^t-kowym [15], o administracji rz^dowej w wojewodz-twie [16], o bezpieczenstwie osob przebywaj^cych na obszarach wodnych [17].
Komendant Glowny PSP jest zwierzchnikiem krajowego systemu ratowniczo-gasniczego, nad-zorowanego przez Ministra Spraw Wewnçtrznych, ktorego celem jest ochrona zycia i zdrowia osob. Za prowadzenie dzialan ratowniczych z zakresu bezpieczenstwa powszechnego odpowiada Panstwowa Straz Pozarna. PSP jest zawodow^, umundurowa-n^ i wyposazon^ w specjalistyczny sprzçt formaj przeznaczon^ miçdzy innymi do walki z klçskami zywiolowymi i innymi miejscowymi zagrozeniami, w tym do: rozpoznawania zagrozen, organizowa-nia i prowadzenia akcji ratowniczych w czasie klçsk zywiolowych lub likwidacji miejscowych zagrozen, a takze wykonywania specjalistycznych czynnosci ratowniczych podczas klçsk zywiolowych lub likwidacji miejscowych zagrozen przez inne sluzby ratownicze [18].
ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ
Sily PSP powinny bye przygotowane do dzialan w warunkach trudnych na szczegolnych obszarach wodnych, w tym terenach zalanych podczas po-wodzi. Funkcjonariusze PSP powinni dysponowae sprz^tem pozwalaj^cym efektywnie dzialae w kaz-dych warunkach i o kazdej porze dnia i roku. Te-stowane wielokrotnie w latach 2010-2013, w warunkach naturalnych, w trudnym terenie, w tym na obszarach wodnych i mokradlach amfibijne pojazdy terenowe mog^ stac si^ elementem wyposazenia PSP. Amfibia GAMMA, o dobrych parametrach techniczno-uzytkowych, powinna przejsc dalsze testy i badania podczas ewiczen prowadzonych na
Amfibia GAMMA jest srodkiem transportu o sto-sunkowo niskiej masie wlasnej okolo 500 kg (480 kg z najmniejszym silnikiem) i malych wymiarach 300 x 165 cm, a zarazem wytrzymalej konstrukcji.
Tabela 1. Specyfikacja techniczna amfibii GAMMA, model 2013
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
szersz^ skalf, w tym w warunkach symulowanych dzialan przeciwpowodziowych, po ktorych mozna wypracowac procedury uzycia i program szkolenia kierowcow.
3. Dane techniczne i opis amfibii GAMMA [19]
Na rynku polskim znalazl sif g^sienicowy amfibijny pojazd terenowy GAMMA klasy AATV - Amhibious All Terrain Vehicle (ang.) - produkowany w Rosji, ktory zostal przedstawiony ponizej na rycinie 1.
Specyfikacja techniczna pojazdu amfibia GAMMA model 2013 z porownaniem opcji silnikowych zastala zamieszczona ponizej w tabeli 1.
WERSJA GAMMA 600 GAMMA 600 GAMMA 600
Silnik GK China Cherry Ku bota
Moc 41 KM 56 KM 26 KM
Paliwo Benzyna Benzyna Diesel
Pojemnosc 600 cm3 812 cm3 900 cm3
Ilosc cylindrow 2 3 3
Spalanie w l/h 6 8 5
Chlodzenie chlodzony ciecz^
Rozruch rozrusznik elektryczny
Hamulce hydrauliczne
Uklad kierowniczy pedal gazu w podlodze
Uklad sterowania dr^zki kierownicze
Sprz^glo i skrzynia biegow sprz^glo odsrodkowe, skrzynia biegow VAZ, 3 przelozenia do jazdy w przod, 1 w tyl
Ryc. 1. Amfibia GAMMA - wymiary: a) widok z boku b) widok z przodu Fig. 1. Amphibious vehicle GAMMA - dimensions: a) a side view b) a front view Zrodlo: Materialy reklamowe firmy HTRC. Source: Advertising materials of HTRC company.
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
WERSJA GAMMA 600 GAMMA 600 GAMMA 600
System jezdny lancuch z systemem regulacji naci^gu, przekazuj^cy nap^d na g^sienic^
Rama konstrukcja wykonana ze stalowych ceownikow, pokryta farb^ ochronn^
Nadwozie korpus stalowy
Pojemnosc/ladownosc na l^dzie 500 kg 550 kg 550 kg
Pojemnosc/ladownosc na wodzie 500 kg 500 kg 500 kg
Holowanie 820 kg 820 kg 820 kg
Pasazerowie 6 osob na l^dzie / 6 osob na wodzie
Pojemnosc paliwa: 25 litrow
Pr^dkosc na l^dzie 41 km/h 45 km/h 47 km/h
Pr^dkosc na wodzie: 5 km/h 5 km/h 5 km/h
Masa wlasna: 480 kg 490 kg 520 kg
Ulozyskowanie wzmocnione
Zawieszenie amortyzatory spr^zynowe
Panel sterowania zespolony wyswietlacz LCD zawiera licznik pr^dkosci, przebiegu, licznik motogodzin pracy, wskaznik temperatury silnika, wskaznik ladowania, kontrolki; cisnienia oleju, kontrolka Check Engine silnika
G^sienice gumowe, wzmacniane, szerokosc 37 cm, styk z podlozem na dlugosci 210 cm
Przeswit pod pojazdem, g^sienice 300 mm
Instalacja elektryczna 12 V
Warunki uzytkowania od -40°C do +40°C
Kolory nadwozia czarny lub zielony
Zrodlo: Opracowano na podstawie materialow reklamowych firmy HTRC.
Table 1. Technical specification of the amphibious vehicle GAMMA model 2013
VERSION GAMMA 600 GAMMA 600 GAMMA 600
Engine GK China Cherry Ku bota
Force 41 hP 56 hP 26 hP
Fuel Gasoline Gasoline Diesel
Capa city 600 ccm 812 ccm 900 ccm
Cylinder 2 3 3
Incineratin l/h 6 8 5
Cooling liquid Cooley
Start-up electric starter
Brakes hydraulic
Managerial match the gas pedal in the floor
Match of steering steering rods
Coupler, coffer of run centrifugal clutch, transmission VAZ, 3 ratio forward, 1 ratio rear
Carriageable system chain tension adjustment system, transmitting drive to the Caterpillar
Frome construction made of steel channel sections, covered with protective paint
Body steel body
Capacity on land 500 kg 550 kg 550 kg
Capacity on the water 500 kg 500 kg 500 kg
Towing 820 kg 820 kg 820 kg
Passengers 6 people on land / 6 people on the water
Fuel capacity: 25 liters
ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
VERSION GAMMA 600 GAMMA 600 GAMMA 600
Speed on land 41 km/h 45 km/h 47 km/h
Speed on the water: 5 km/h 5 km/h 5 km/h
Kerb weight: 480 kg 490 kg 520 kg
Bering reinforced
Suspension spring shock absorbers
Control panel combined LCD display includes a speedometer, running, hour meter work, engine temperature gauge, charging indicator, controls; oil pressure, Check Engine light
Tracks rubber, reinforced, width 37 cm, with the ground contact on length of 210 cm
Ground clearance - tracks 300 mm
Electrical installation 12V
Terms of use from -40°C to +40°C
Body colours black or green
Source: Developed on the basis of advertising materials of HTRC company.
Nadwozie pojazdu o innowacyjnym wygl^dzie posiada korpus (kadlub) stalowy zamontowany na ramie wykonanej ze stalowych ceownikow, po-krytej farb^ ochronn^. Konstrukcja ta daje amfibii pojemnosc (ladownosc) na l^dzie i wodzie 500 kg i najwi^kszy przedzial bagazowy dla pojazdow tej klasy.
Pojazd posiada hamulce hydrauliczne oraz uklad sterowania z pedalem gazu w podlodze i dr^zkami sterowniczymi w zasi^gu prawej r^ki kierowcy. Ergo-nomiczna deska rozdzielcza jest prosta, przejrzysta i praktyczna. Panel sterowania zespolony wyswietlacz LCD zawiera obrotomierz, pr^dkosciomierz, licznik przebiegu w kilometrach, licznik motogodzin pracy, wskaznik temperatury silnika, wskaznik ladowania, woltomierz, wskaznik temperatury plynu chlodz^-cego silnik, lampki ostrzegawcze niskiego cisnienia oleju i hamulca r^cznego oraz kontrolk^ Check Engine silnika, cisnienia oleju, a takze postojowy glowny wyl^cznik pr^du.
Pojazd w wersji GAMMA 600 zostal wyposazony w 4-suwowy silnik benzynowy, 2-cylindrowy, z wtry-skiem paliwa o pojemnosc 600 cm3, elektrycznym za-plonem i cisnieniowym ukladem smarowania z filtrem oleju o mocy 41 KM, ktory spala od 6 l/h. Dost^pne s^ takze wersje z benzynowym silnikiem 1000 cm3 oraz diesel 900 cm3, wszystkie bez wzgl^du na wersj^ silnika chlodzone s^ ciecz^. Centralnie umieszczony silnik daje najlepszy rozklad ci^zaru pojazdu. W amfibii montowany jest zbiornik paliwa o pojemnosci 25 litrow oraz instalacja elektryczna 12 V.
W amfibii zastosowano skrzyni^ biegow typu VAZ z 3 przelozeniami do jazdy w przod i jednym w tyl. System jezdny oparty jest o lancuch z urz^dzeniem do regulacji naci^gu, ktory przekazuje nap^d (staly) na g^sienic^. G^sienice wykonane s^ ze wzmocnionej
gumy o szerokosc 37 cm, ktore daj^ styk z podlozem na dlugosci 210 cm. Zawieszenie wyposazone zostalo w amortyzatory sprfzynowe. Konstrukcja ta zapewnia przeswit 300 mm.
Do napfdu na powierzchni wody glfbokiej sto-suje sif zaburtowy silnik spalinowy o mocy od 5 KM, ktory podczas pracy nadaje amfibii charakter malej lodzi motorowej. Silnik, z odrfbnym zbiorni-kiem paliwa swobodnie umieszczonym w kokpicie, jest latwy w montazu i demontazu z tylu pojazdu. Producent deklaruje prfdkosc jazdy amfibii na l^dzie 41 km/h z silnikiem 41 KM, a przy moc-niejszych silnikach do 60 km/h, natomiast na powierzchni wody prfdkosc do 5 km/h z mozliwosci^ holowania przedmiotow nieton^cych o wadze do 820 kg.
Dopuszczalna ladownosc amfibii GAMMA, wedlug producenta wynosz^ca 550 kg, oraz powierzch-nia kokpitu umozliwiaj^ zabranie do przewiezienia 6 pasazerow zarowno na l^dzie, jak i na wodzie. Pojazd moze byc uzytkowany w temperaturze powietrza od -40°C do +40°C.
Pojazd moze byc dodatkowo, opcjonalnie, wyposazony w dach mifkki lub sztywny (metal, tworzywo sztuczne) o dowolnych parametrach technicznych oraz w drzwi boczne i tylne. Praktyczny jest dach wykona-ny z aluminium lub tworzyw sztucznych z relingami i drabink^, odporny na dzialanie czynnikow mecha-nicznych, ktory umozliwia przewoz dodatkowego bagazu lub moze stanowic platformf obserwacyjn^. Brezentowe drzwi boczne i tylne s^ zalecane przy opcji dachu stalego. Istnieje takze mozliwosc zamontowania szyby przedniej z wycieraczk^ i spryskiwaczem, przy ktorej zaleca sif linki stalowe i ochraniacze szyby, przed uderzeniem podczas jazdy np. mifdzy galfziami. System ogrzewania kabiny z nadmuchem na przedni^
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
szybç usuwa z niej parç i zapewnia ogrzewanie podczas postojow.
Dwa dodatkowe reflektory dla stalego dachu zamontowane w pojezdzie (przedstawione na
ryc. 2) rekomendowane s^ przez producenta na nocne wyprawy i do dzialan ratowniczych lub humanitarnych.
■ • -, » • •• ^¿»r - .. '..ri- (
. Л -
; ' s , -V . ' - ' -
■ - г
H ■ 4 f > . * я *
Л W i
te; ■ . - I
" -, • -.vi s
____
«
- ■ ■' .»"s;.--- - ■ -■-■'.
- ■ ' V f 'i>-
-n ■ \ L5. - ■
■ iS.'s ■ '-•.'■■■--1 .....-
2 - о - ' '¿S ■ ■. .
Ryc. 2. Amfibia GAMMA w terenie noc^ Fig. 2. Amphibious vehicle GAMMA in the field at night Zrodlo: Zbiory firmy HTRC. Source: HTRC resources.
Opcjonalnie amfibia moze posiadac przedluzone siedzenia tylne z mifkkimi podparciami pod plecy, chroni^ce plecy pasazerow podczas jazdy w trudnym terenie oraz dodatkowy uchwyt dla kierowcy i przed-niego pasazera. W standardzie s^ schowki pod siedze-niami pasazerow.
Przedni zderzak pojazdu moze byc zintegrowany z wyci^gark^ o uci^gu do 1600 kg, ktora moze byc po-mocna przy wyci^ganiu pojazdu. Analogicznie moze byc zaopatrzony w tak^ sam^ wyci^garkf tylni zderzak. Hak do zaczepienia wyci^garki w gruncie (lodzie) jest przydatny, gdy nie ma w najblizszej okolicy drzew lub innego punktu do zaczepienia wyci^garki, a pneuma-tyczny podnosnik o udzwigu 3 t sluzy do wydobycia pojazdu z grzfzawisk.
Pod przedni^ wyci^garkf i zderzak moze byc pod-l^czany plug, ktory zmienia amfibif w pojazd przysto-sowany np. do zimowych prac komunalnych. Gorna dostawka do plugu powoduje lepsze odprowadzanie sniegu. Natomiast boczna dostawka pozwala zgarniac szerszy pas sniegu.
Dodatkowy boczny stopien ulatwia wsiadanie przy stosunkowo wysokiej burcie amfibii, a lampa poszuki-wawcza (12 V) umieszczana na boku pojazdu sprawdza siç podczas pracy w ciemnosciach. Opcjonalnie mozna nabyc pokrowiec parkingowy, ktory chroni pojazd podczas postojow i przewozenia amfibii.
Pompa zçzowa usuwa z kokpitu i wnçtrza pojazdu wodç, ktora moze siç tam dostac, np. podczas wjez-dzania do wody ze stromego brzegu. Zalecana jest ona w pojazdach, ktore przewiduje siç wykorzystywac na obszarach wodnych i bagnistych. Powiçkszony zbior-nik paliwa z 25 l do 30 l wydluza czas pracy w terenie o okolo 1 h. Wzmocniona podloga, grubsza od standar-dowej o 2,5 mm, jest szczegolnie zalecana w kontakcie z kamienistym podlozem.
Na zamowienie uzytkownika mozna podniesc standard pojazdu poprzez zamontowanie: stalych przel^cznikow wyci^garek, ergonomicznego miejsca kierowcy, wzmocnionych rur klatki bezpieczenstwa, dodatkowych uchwytow w tylnej czçsci pojazdu, zaczepu do przyczepy i uniwersalnego klucza do oslony silnika i schowkow, swiatel hamulcowych,
ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ
tylnego reflektora, dodatkowego gniazda 12 V i prze-l^cznikow prçdowych do ladowania akumulatorow radiostacji, nawigacji, telefonow, schowka z przodu na drobne przedmioty, pasow bezpieczenstwa dla
Tabela 2. Wyposazenie dodatkowe amfibii GAMMA model 2013
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
kierowcy i pasazera itd. Wyposazenie dodatkowe amfibii GAMMA model 2013 zostalo przedstawione w tabeli 2.
LP. NAZWA
1 Dach brezentowy z drzwiami bocznymi i tylnymi
2 Aluminiowy dach z relingami i drabink^
3 Dach kompozytowy z relingami i drabink^, umozliwia przewoz dodatkowego bagazu lub stanowi platformç obserwacyjn^
4 Dwa dodatkowe reflektory dla stalego dachu
5 Brezentowe drzwi boczne i tylne przy opcji dachu stalego
6 Szyba przednia z wycieraczk^ i spryskiwaczem
7 Przedluzone siedzenia tylne z miçkkimi podparciami
8 Dodatkowy uchwyt dla kierowcy i przedniego pasazera
9 Linki stalowe, ochraniacze szyby
10 Tylni zderzak ze zintegrowan^ wyci^gark^ 1600 kg
11 Przedni zderzak ze zintegrowan^ wyci^gark^ 1600 kg
12 Plug
13 Gorna dostawka do plugu
14 Boczna dostawka do plugu
15 Boczny stopien ulatwiaj^cy wsiadanie
16 Pneumatyczny podnosnik 3 t
17 Hak do zaczepienia wyci^garki w grunt/lod
18 Lampa poszukiwawcza 12 V (led)
19 Pokrowiec parkingowy
20 Pompa zçzowa
21 Powiçkszony bak 30 1
22 Wzmocniona podloga 2,5 mm
23 Mocowanie do silnika zaburtowego
24 System ogrzewania kabiny z nadmuchem na przedni^ szybç
25 Stale przel^czniki wyci^garek
26 Dodatkowe ergonomiczne wykonczenie miejsca kierowcy
27 Wzmocnione rury klatki bezpieczenstwa
28 Vebasto - ogrzewanie postojowe
29 Dodatkowe uchwyty w tylnej czçsci pojazdu dla pasazerow
30 Zaczep do przyczepy
31 Uniwersalny klucz do oslony silnika i schowkow zamykaj^cy dostçp do glownego wyl^cznika pr^du
32 Swiatla hamulcowe
33 Tylny reflektor
34 Dodatkowe gniazda 12V i przel^czniki pr^dowe dla radiostacji, nawigacji itd.
35 Schowek (przod) + miejsce na nawigacjç
36 Pasy bezpieczenstwa dla kierowcy i przedniego pasazera
Zrödlo: Opracowano na podstawie materialow reklamowych firmy HTRC.
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
Table 2. Additional equipment of the amphibious vehicle GAMMA model 2013
No. NAME
1 The canvas roof with side and rear doors
2 Aluminium roof with rails and ladder
3 Roof composite with rails and ladder, allows the transport of additional luggage or an observation platform
4 Two additional headlights for permanent roof
5 Canvas side and rear door with a permanent roof options
6 Windshield wiper and Nasher
7 Extended rear seats with padded bolsters
8 Additional handle for the driver and front passenger
9 Steel ropes, glass protectors
10 Rear bumper with an integrated winch 1600 kg
11 Front bumper with integrated winch 1600 kg
12 Plow
13 The upper bed to plow
14 Lateral bed to plow
15 Side step to facilitate boarding
16 Pneumatic lift 3 t
17 Hook for winch into the ground / ice
18 Exploration 12 V lamp (LED)
19 Parking cover
20 Bilge pump
21 Oversized tank 30 l
22 Reinforced floor of 2,5 mm
23 Fixing the outboard motor
24 Cabin heating system with blow on the windshield
25 Fixed switches winches
26 Additional ergonomic finish the driver's seat
27 Reinforced pipe safety cage
28 Vebasto - parking heater
29 Additional handles at the rear of the vehicle for passenger
30 Trailer hitch
31 Universal key to the engine cowling and storage closing access to the main power switch
32 Brake lights
33 The rear reflektor
34 Additional 12 V socket and current switches for radio, navigation, etc.
35 Clipboard (front) + space for navigation
36 Safety belts for driver and front passenger
Source: Developed on the basis of advertising materials of HTRC company.
Uzytkownik moze zamowic amfibiç w indywidual-nej konfiguracji, ale kazdy dodatkowy element zwiçksza wagç pojazdu, zmniejszaj^c tym samym jego walory trakcyjne, wypornosc i ladownosc.
4. Mozliwosci taktyczno-operacyjne amfibii GAMMA
G^sienicowy amfibijny pojazd terenowy GAMMA posiada cechy przydatne w warunkach powodzi oraz na obszarach wodno-blotnych i zimowych (np. na ryc. 3).
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ
Ryc. 3. Amfibia GAMMA na sniegu Fig. 3. Amphibious vehicle GAMMA on the snow Zrodlo: Zbiory firmy HTRC. Source: HTRC resources.
Sytuacja w trakcie powodzi zmienia siç niezwykle dynamicznie. Trudno precyzyjnie przewidziec, jak bçdzie wygl^dac teren po przerwaniu walu, ktore odcinki drog bçd^ jeszcze przejezdne, a ktore bçd^ stanowic pulapkç dla samochodow ratowniczych. Amfibie, ktore operuj^ na suchym l^dzie z prçd-kosciami do 60 km/h, z latwosci^ mog^ dokonywac szybkich dyslokacji i obslugiwac znacznie oddalo-ne miejsca. W przypadku terenu zalanego pelnego plycizn, w miejscach dla lodzi za plytkich, a dla samochodow za glçbokich, aby dotrzec do wska-zanego miejsca, trzeba wielokrotnie na przemian jechac i plyn^c. G^sienicowy pojazd amfibijny latwo zmienia srodowisko wodne na l^dowe. Duze k^ty wejscia i zejscia umozliwiaj^ wychodzenie z wody na wzniesienia, czy na stoki walow powodziowych zostaly przedstawione na rycinie 4.
Ryc. 4. Amfibia GAMMA na powierzchni pochylej Photo Fig. 4. Amphibious vehicle GAMMA on the downhill surface
Zrodlo: Zbiory firmy HTRC. Source: HTRC resources.
D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
Na zalanych terenach miejskich i wiejskich w wo-dzie pozostaje wyposazenie: pojazdy samochodowe, kombajny, autobusy, ktore w nurcie przemieszczaj^ si^. Amfibia GAMMA dzi^ki swej zwrotnosci latwo omija stoj^ce w wodzie przeszkody.
Dla potrzeb dzialan ratowniczych w zwartej zabu-dowie pojazd jest konfigurowany w sposob zapewnia-j^cy dost^p do przednich siedzen kierowcy i pasazera. Nie instaluje si^ stalej szyby, lecz przypinan^ oslon^ z przezroczystej folii, dzi^ki temu zaloga ma latwy dost^p od frontu pojazdu do budynkow i innych budowli, przy ktorych cumuje amfibia. Jest to szcze-golnie przydatne w sytuacji, gdy nalezy przycumowac (przybic) do obiektu znajduj^cego si^ w nurcie prze-plywaj^cej wody. Pojazd pozbawiony zostaje podparc pod plecy dla tylnych pasazerow i drabinki na dach pojazdu, co ulatwia dost^p z bokow i tylu pojazdu, by ulatwic wchodzenie, podawanie zaopatrzenia czy noszy.
Ryc. 5. Amfibia GAMMA na rzece Fig. 5. Amphibious vehicle GAMMA on a river Zrodlo: Zbiory firmy HTRC. Source: HTRC resources.
Ponadto pojazd GAMMA wyposazony zostal w staly dach, ktory stanowi platformf obserwa-cyjn^, a takze umozliwia podawanie zaopatrzenia na wyzsze kondygnacje budynkow lub ewakuacjf z nich osob.
Nurt okreslony jest jako: „strumien wody w srod-ku rzeki plyn^cy z wifksz^ szybkosci^ niz pozostala masa wody; bieg rzeki" [2, t. K-Q, s. 1037]. Nurt wody powodziowej niesie ze sob^ duze ilosci drob-nych przedmiotow, ubran, materialow budowlanych itd. Amfibie GAMMA s^ wyposazone w silniki za-burtowe, ktore, z jednej strony, umozliwiaj^ pracf w nurcie, z drugiej strony, po podniesieniu ich z wody uzyskuje sif latwy dostfp do sruby napfdowej, dzifki temu latwo j^ odblokowac i oczyscic. Na rycinie 5. zostala przedstawiona amfibia GAMMA plyn^ca w nurcie rzeki.
Pozostaj^ce na rozlewisku osoby potrzebuj^ w wielu przypadkach natychmiastowej pomocy. Dotarcie do nich szczegolnie trudne jest noc^, gdy znikaj^ punk-ty odniesienia. Amfibie dobrze sobie radz^ podczas dzialan nocnych dzi^ki dodatkowo zamontowanemu oswietleniu (4 lampy halogenowe od frontu pojazdu i r^czna lampa poszukiwawcza), a przy zastosowaniu nawigacji satelitarnej mozna latwo rozpoznawac drogf do celu. Pojazdy kolowe nie s^ w stanie pracowac na
obszarze mokradla i bagna. Amfibia GAMMA, dzi^-ki zastosowaniu g^sienic, ma jednostkowy nacisk na grunt nieduzy, znacznie mniejszy niz stopy czlowie-ka. Tym samym pojazdy latwo przechodz^ bagnisty bufor pomifdzy suchym lodern a wod^. Na wodzie amfibia posiada wypornosc pozwalaj^c^ na plyni^cie. Na rycinie 6. zostala przedstawiona amfibia w terenie blotno-wodnym.
ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ D01:10.12845/bitp.37.1.2015.10
Ryc. 6. Amfibia GAMMA na obszarze wodno-blotnym Fig. 6. Amphibious vehicle GAMMA on muddy water area Zrodlo: Zbiory firmy HTRC. Source: HTRC resources.
Podczas prowadzonych akcji terenowych nie mozna remontowac zaawansowanego technicznie sprzçtu, ale w amfibiach GAMMA dziçki prostocie konstrukcji mozna dokonywac prostych napraw w warunkach polowych, bez skomplikowanego serwisu.
Amfibie GAMMA mog^ realizowac specjalistyczne dzialania operacyjne takie jak:
- rozpoznanie terenu prowadzone zarowno w warunkach wody plytkiej jak i glçbokiej;
- poszukiwanie osob pozostaj^cych na zalanym terenie;
- ewakuacjç ratownicz^ ludnosci i wyniesio-nych posterunkow;
- dowoz zaopatrzenia do osob pozostaj^cych na rozlewisku oraz dowoz zasobow podczas pracy na zagrozonych odcinkach walow powodziowych;
- zabezpieczanie logistyczne sluzb w trakcie realizowanych przez nie dzialan.
W latach 2008-2013, w trakcie testow prowadzonych z lekkimi amfibiami ratowniczymi, dopracowano siç kilku dobrych praktyk:
1. przed nocnymi dzialaniami nalezy dokonac dziennego rozpoznania terenu oraz zapoznac siç z jego uksztaltowaniem i ewentualnymi przeszkodami;
2. pojazdy musz^ pracowac w parze, zapewnia to pomoc zalodze pojazdu, ktory z roznych powodow nie moglby samodzielnie prowadzic dzialan;
3. w sytuacji, gdy na wodzie pracuj^ zespoly, w odwodzie ma pozostawac jeden zespol in-terwencyjny, ktory moze zwiçkszyc mozliwosci operacyjne;
4. pojazdy powinny posiadac wyposazenie dodatkowe, tj.: nawigacjç satelitarn^, telefon GSM, l^cznosc radiow^;
5. ratownik powinien byc wyposazony w wodery (wy-stçpuje potrzeba opuszczenia pojazdu), zaloga musi posiadac kamizelki ratunkowe.
Badania mozliwosci trakcyjnych i testowanie sprzçtu zostaly przeprowadzone w posiadlosci Ma-kedonskich w miejscowosci Zawiesiuchy w wojewodz-twie mazowieckim. Koncowe opinie zostaly zebrane w 2013 r. po testach prowadzonych w pazdzierniku przez funkcjonariuszy Strazy Granicznej i PSP oraz w listopadzie przez strazakow-nauczycieli i pracowni-kow naukowo-dydaktycznych Szkoly Glownej Sluzby Pozarniczej, a takze instruktorow w zakresie ratowni-ctwa wodnego i ratownikow wodnych.
5. Podsumowanie
Pojazdy amfibijne GAMMA w 2013 r. byly testo-wane przez Straz Graniczn^ na granicznej rzece Bug. Dziçki pozytywnym wstçpnym testom SG skierowala pojazdy do testow dlugoterminowych prowadzonych w warunkach codziennej sluzby. Pojazdy przeszly wstçpne testy prowadzone przez ekspertow PSP. W trakcie testow uzyskaly kwalifikacjç do testow dlugoterminowych, ktore zostan^ przeprowadzone w wybranej jednostce PSP. Rowniez testy przepro-wadzili pracownicy SGSP, instruktorzy w zakresie ra-townictwa wodnego i ratownicy wodni, przez ktorych amfibia GAMMA zostala wstçpnie uznana za pojazd do prowadzenia dzialan ratowniczych w warunkach powodzi i na obszarze trudnym dla lokomocji [20].
DOI:10.12845/bitp.37.1.2015.10
Literatura
[1] Wolanin J., Zarys teorii bezpieczenstwa obywa-teli: ochrona ludnoscipodczas pokoju, Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2005.
[2] Dubisz S. (red.), Uniwersalny stownik jgzyka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
[3] Stañczyk J., Wspótczesnepojmowanie bezpieczenstwa, ISP PAN, Warszawa 1996.
[4] Jakubczak R. (red.), Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczenstwa IIIRP: podrgcznik dla studentek i studentów, Bellona, Warszawa 2003, zal. nr 32.
[5] Konieczny J., Zarzqdzanie w sytuacjach kryzy-sowych, wypadkach i katastrofach, Garmond, Poznañ-Warszawa 2001.
[6] Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie kl^ski zywiolowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558, ze zm.).
[7] Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, ze zm.), (Ob-wieszczenie Marszalka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 stycznia 2012 r. w sprawie ogloszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo wodne; data ogloszenia: 9 lutego 2012 r., poz. 145), art. 9 ust. 1 pkt 10.
[8] Jarz^biñska T., Zagrozenie powodziowe, Vademecum Ochrony Przeciwpowodziowej, Gdañsk 2006.
[9] Telak J., Wybrane aspektyprzygotowania ratow-ników wodnych do akcji przeciwpowodziowych, w: Bezpieczenstwo na Iqdzie, morzu i w powie-trzu w XXI wieku, J. Zboina (red.), Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej im. Józefa Tuliszkowskiego - Pañstwowy Instytut Badawczy, Józefów 2014, s. 143-154.
[10] Konwencja o obszarach wodno-blotnych maj^-cych znaczenie mi^dzynarodowe, zwlaszcza jako
srodowisko zyciowe ptactwa wodnego sporz^-dzona w Ramsarze dnia 2 lutego 1971 r. (Dz. U. Nr 7, z dnia 29 marca 197S r. poz. 24 ze zm.).
[11] Ustawa z dnia 4 wrzesnia 1997 roku o dzialach administracji rz^dowej (t. jedn. Dz. U. z 2GG7 r. Nr 6s, poz. 437, ze zm.).
[12] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej (Dz. U. z 2GG2 r. Nr 147, poz. 1229).
[13] Ustawa z dnia 21 listopada 1967 roku o po-wszechnym obowi^zku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2G12 r., poz. 461).
[14] Ustawa z dnia 1S kwietnia 2GG2 r. o stanie klçski zywiolowej (Dz. U. z 2GG2 r. Nr б2, poz. SSS, ze zm.).
[15] Ustawa z dnia 21 czerwca 2GG2 r. o stanie wyj^t-kowym (Dz. U. z 2GG2 r. Nr 113, poz. 9SS ze zm.).
[16] Ustawa z dnia S czerwca 199S r. o administracji rz^dowej w województwie (Dz. U. z 2GG1 r. Nr 142, poz. 1S92).
[17] Ustawa z dnia 1S sierpnia 2G11 roku o bezpie-czeñstwie osób przebywaj^cych na obszarach wodnych (Dz. U. z 2G11 r. Nr 2GS, poz. 124G).
[1S] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pañstwowej Strazy Pozarnej, art. 1 ust. 1 (Dz. U. z 1991 r. Nr SS, poz. 4GG, ze zm.).
[19] Amfibia GAMMA model 2G13, materialy reklamowe firmy HTRC; e-RAPORT BME 2/2G14 - Amfibie dla sluzb, http://www.altair.com. pl/bme-report/view?article_id=555 [dostçp: 12.G9.2G14].
[2G] Opinie funkcjonariuszy SG i PSP oraz ratowni-ków wodnych i instruktorów w zakresie ratow-nictwa wodnego.
* * *
dr Jerzy Telak, adiunkt na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Cywilnego Szkoly Glownej Sluzby Pozarniczej w Warsza-wie, doktor w dziedzinie nauk spolecznych, w dyscyplinie nauki o bezpieczenstwie, specjalnosc bezpieczenstwo (Wyz-sza Szkola Policji w Szczytnie). Delegat na Walne Zgromadzenie International Life Saving Federation, wiceprezydent ILS Federation of Europe, autor kilkudziesiçciu opracowan naukowych i popularno-naukowych z zakresu bezpieczenstwa, ratownictwa wodnego i pierwszej pomocy.
