Научная статья на тему 'Қурилиш материалларини пишириш учун мўлжалланган ёнувчан бириктирувчилар қўшиш орқали сифатли брикетлар олиш технологияси'

Қурилиш материалларини пишириш учун мўлжалланган ёнувчан бириктирувчилар қўшиш орқали сифатли брикетлар олиш технологияси Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Калит сўзлар: брикет / кукун / боғловчи / пресслаш / аралаштириш / сиқиш / мундиштук / гранула / фракция / экология / боғловчи / органик боғловчи / ноорганик боғловчи / ғоваклик / аралашма / ҳарорат.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — А А. Хакимов, Х Ф. Собиров

Аннотация. Қурилиш материалларини пишириш, куйдириш ва қуритиш жараёнида ишлатиб келинаётган асосий ёқилғилар тан нархининг юқорилиги ишлаб чиқарилаётган қурилиш материалларини тан нархини ортишига олиб келмоқда. Ушбу ҳолатларни инобатга олиб иккиламчи махсулотлардан юқори колорифик қийматга эга бўлган сифатли брикетлар олиш кўзда тутилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — А А. Хакимов, Х Ф. Собиров

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Қурилиш материалларини пишириш учун мўлжалланган ёнувчан бириктирувчилар қўшиш орқали сифатли брикетлар олиш технологияси»

QISQA XABARLAR

ЦУРИЛИШ МАТЕРИАЛЛАРИНИ ПИШИРИШ УЧУН МУЛЖАЛЛАНГАН ЁНУВЧАН БИРИКТИРУВЧИЛАР ^УШИШ ОРЦАЛИ СИФАТЛИ БРИКЕТЛАР

ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

доц. PhD А.А.Хакимов, тал. Х.Ф.Собиров, Фаргона иолитехника институти

Аннотация. Курилиш материалларини пишириш, куйдириш ва цуритиш жараёнида ишлатиб келинаётган асосий ёцилгилар тан нархининг юцорилиги ишлаб чицарилаётган цурилиш материалларини тан нархини ортишига олиб келмоцда. Ушбу уолатларни инобатга олиб иккиламчи махсулотлардан юцори колорифик цийматга эга булган сифатли брикетлар олиш кузда тутилган.

Калит сузлар: брикет, кукун, богловчи, пресслаш, аралаштириш, сициш, мундиштук, гранула, фракция, экология, богловчи, органик богловчи, ноорганик богловчи, говаклик, аралашма, уарорат.

Цурилиш материалларини пишириш, куйдириш ва куритиш учун мулжалланган брикетлар олишда аксарият каттик ёкилгилар паст калорифик кийматига эга махсулотлар ишлатилмокда. Бу эса саноатда фойдаланиш куламининг ички эх,тиёжларга нисбатан камайишига олиб келади. Кумир компонентларининг паст консентратсияси ёки кумир навини нотугри танлаш билан боглик. Сифатли брикетлар олишда кумир кукунларини брикетлаш учун нисбатан катта суммадаги богловчи моддалардан фойдаланиш брикетлаш технологиясининг нархини сезиларли даражада оширади [1].

Маълумки, кумир брикетларини олиш учун органик бириктирувчини танлашда, атроф-мух,ит ва унинг хавфсизлигини х,исобга олиш лозим. Атроф-мух,итга зарарли тутун чикармаслик керак. Бундай х,олда, сиртлар, сувга чидамлилик ва куп кирраликларнинг кучини таъминлаш, турли моддалар ва материалларни ёпиштириш имконини бериш керак булади [3,2].

Кумир брикетини олишда асосан икки турдаги (органик ва ноорганик) богловчилардан фойдаланилади. Ноорганик богловчилар билан тайёрланган брикетларда ёнувчанлик даражаси паст ва кул микдори куп булади. Илмий тадкикот ишимизда органик богловчилардан фойдаланилди. Кумир майдаларини бириктириш учун богловчи сифатида спирт ишлаб чикариш заводи чикиндиларининг сувли эритмаларини урганиб чикдик, уларнинг таркиби ва хусусиятлари 1 -жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Буддой ва арпа донларидан олинган спирт бардасининг кимёвий таркиби

Спирт бардасининг курсаткичлари ^урук моддалар, % Протеи н, % Оксил , % Ёг, % Тола, % Биологик фаол модда, % Кул, %

Бугдой бардаси 8,14-11, 5 1,97-2, 9 0,471, 7 0,44-0, 6 0,19-0, 7 5, 7 0,57-0, 6

Арпа бардаси 6,9-10,7 2, 1-2,7 0,651, 5 0,4-0, 46 0, 6 5, 2 0,57-0, 8

1-жадвалдан куриниб турибдики, спиртли ичимликлар ишлаб чикаришда х,ом-ашё турига караб, барданинг асосий сифат курсаткичлари узгаради. Шундай килиб, масалан, бугдойдан олинган барданинг бириктирувчанлиги арпадан олинган барда бириктирувчанлигидан анча юкори х,исобланади. Буни барданинг кимёвий таркиби билан изох,лаш мумкин [4].

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI 1-jild, 5-son, 2024

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

QISQA XABARLAR

Юкорида дон махсулотларидан олинган спиртнинг асосий физик-кимёвий хоссаларини урганиб чикдик. 2-жадвалдан куриниб турибдики, бу ерда устунлик бугдой бардасига тегишли булиб, арпа бардасига Караганда унинг котиш даражаси юкорилиги куриниб турибди.

2-жадвал

БуFдой ва арпадан олинган спирт бардасининг асосий хусусиятлари

Курсаткичлар Бугдой бардаси Арпа бардаси

Намлик, % 7, 9 7, 4

Хажмий масса, кг/м3 368 372

Майда заррачалар, % 2, 2 2, 0

Табиий киялик бурчаги, град 41 40

Х,ажми, % 5 мм 3 мм 2 мм 1 мм 0, 5 мм 0, 25 мм пастки Заррачалар уртача улчами, мм 2, 9 2, 6

6, 2 6, 1

9, 1 9, 0

28, 0 27, 3

22, 7 20, 7

22, 2 22, 2

10, 5 10, 1

2, 0 1, 9

Металломагнит примитларнинг таркиби, % 595 581

Гидроскопик нукта, % 151 148

Гидроскопиклик даражаси, % 58 55

Бинобарин, брикет ишлаб чикаришда бугдой бардасини кумир майдаларини бириктириш максадида богловчи сифатида куллаш, арпа бардасидан кура самаралирокдир.

Органик богловчиларни ноорганик богловчилардан афзаллиги шундаки, улар тули; ёнади ва золлар х,осил килмайди. Бундан ташкари органик богловчилар ноорганик богловчиларга караганда ёниш жараёнида иссиклик беришни орттиради ва экологик муаммоларни юзага келтирмайди [5].

Ушбу омилларни х,исобга олиб, брикетлар ёнганда богловчи моддалар микдорини иссиклик х,осил булишидаги узгаришига богликлигини ургандик.

Тадк;ик;от натижалари 1-расмда келтирилган.

1- расм. Кумир кукуни боFловчилари (ксв) микдорининг ёниш иссиклиги узгаришига боFликлиги: 1 эгри чизик-арпа бардаси; 2 эгри чизик - буFдой бардаси.

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

1-jild, 5-son, 2024

QISQA XABARLAR

1-расмдан куринадики, органик богловчи барданинг 2,5 дан 12,5% гача кушилиши брикетнинг ёниш иссиклигини оширади. Брикет умумий массасининг 10% дан купрок микдорида богловчининг кушилиши амалда унинг ёниш иссиклигини узгартирмайди. Бу конуният бугдой бардасини арпа бардасига алмаштириш билан тасдикланган.

Брикет ёнгандан сунг х,осил буладиган куллар унинг экологик самарадорлигини белгилайди. Шунинг учун ушбу курсатгич брикетга турли богловчиларни турли микдорларда кушиш билан тадкик этилди.

Хулосалар: ^унгир кумир етказиб бериш жойидан катъи назар, 60% гача майда х,олатга эга эканлиги аникланди ва уларни оптимал геометрик улчамларда махдллий богловчилар кушиш билан брикетланиши лозим. Шу билан бирга курилиш материалларини пишириш учун мулжалланган брикетлар олишда, уларнинг кимёвий таркиби ва физик-механик хусусиятларини олдиндан урганиш мух,имлигини унутмаслик керак. Брикетни ёндирилганда ундан ажралиб чикган энг куп кул микдори 20% натрий силикат эритмасидан олинган ноорганик богловчидан фойдаланганда кузатилиши аникланди. Бу яна бир бор кумир майдаларини брикетлашда спирт бардаси (бугдой ёки арпа)дан богловчи сифатида ишлатиш самарадорлигини яна бир бор тасдиклади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

[1]. Saidakbarovna S. D., Akhmedovich K. A., Ziyovutdin o'g'li A. S. The Flotation Methods of Industrial Wastewater Treatment //Eurasian Research Bulletin. - 2022. - Т. 7. - С. 80-85.

[2]. Saidakbarovna S. D., Akhmedovich K. A., Abdusattor o'g'li D. A. THE CURRENT STATE OF TECHNOLOGIES FOR THE PRODUCTION AND ACTIVATED CLAY ADSORBENTS //International Journal of Advance Scientific Research. - 2022. - Т. 2. - №. 04.

- С. 25-28.

[3]. Rukhiddinovna N. Y., Akhmedovich K. A. Simulated Additional Computer System-As an Information and New Educational Environment in the Vacuation of Future Specialists //International Journal of Innovative Analyses and Emerging Technology. - 2021. - Т. 1. - №. 7.

- С. 30-33.

[4]. Xakimov A., Vohidova N. RELEVANCE OF THE CHOICE OF BINDERS FOR COAL BRIQUETTES //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 8. - С. 181-188.

[5]. Nasiba V. HIGH-PRESSURE COAL DUST PRESSING MACHINE //Universum: технические науки. - 2022. - №. 7-4 (100). - С. 17-19.

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

1-jild, 5-son, 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.