CC BY
3ЦИФРЛАНДЫРУДЫЦ Б1Л1М БЕРУ ЖYЙЕСIНДЕГI Р0Л1: MYMKIHAIKTEP,
М1НДЕТТЕР ЖЭНЕ БОЛАШАГЫ
Аннотация. Цазгргг цифрлыц дэугр бшм беру саласында жаца MYMKiHdiKmep мен талаптарды цалыптастырып отыр. Мацалада цифрлыц технологияларды мектеп жэне университет децгешндег1 б1л1м беру процес1не енг1зудщ рвл1 мен мацыздылыгы талданады. Автор б1л1м беруд1 цифрландыру оцушылардыц бшм сапасын арттыруга, олардыц компьютерл1к сауаттылыгы мен цифрлыц мэдениетт цалыптастыруга ыцпал ететшн атап втед1. Сондай-ац, цифрлыц технологияларды цолдану мугал1мшц дэстурл1 рвлт взгертетн жэне оны багыттаушы мен тэл1мгерреттде цайта аныцтайтыны кврсетшген. Мацала б1л1м беру ЖYйeсiн цифрландырудыц эд1стемелт нег1здер1н, оныц 1ш1нде техникалыц цурал-жабдыцтардыц рвлi, цифрлыц технологияларды пайдалану арцылы кэЫби ЦYЗырeттiлiктi арттыру жэне оцыту сапасын жацсарту мэселелерт жан-жацты царастырады.
Клт свздер: бшм беру ЖYйeсiн цифрландыру, цифрлыц технологиялар, цифрлыц цузыреттшк, мYгалiмнiц 1Т-^зыреттшш, электрондыц мектеп.
^a3Ípri цифрлык элем балалардьщ дамуы мен элеуметтенуше жаца мYмкiндiктер усынады. ^a3Ípri даму сатысындагы когам цифрльщ болып саналады. Интернет, ок;ытуга арналган косымшалар жэне электрондык курылгылар олардыц окуына жэне ^нделшт eмiрде кемек керсетуше пайдалы куралдарга айналуда. Профессор С.Г. Григорьев «Бшм берудi цифрландыру «окулыгында бул технологияларды колданудыц непзп багыттарыныц бiрi оку Yдерiсi екенш атап eтедi. Оныц айтуынша, заманауи бшм берудi цифрлык жэне компьютерлш технологияларды оныц эртYрлi формаларынсыз елестету мYмкiн емес. Бул ретте, цифрландыру куралдары екi устаным тургысынан: цифрлык технологиялардыц eзiн зерттеу максатында жэне бшмнщ баска салаларын окытуда колданылады « [1,б. 145]. Цифрландыру процесше CYЙене отырып, С.А. Абдулаева бYгiнгi тацда «электронды мектептердщ» пайда болуы туралы эцгiме туындайды, оныц непзп талабы барлык сыныптарды барлык кажетп техникалык куралдармен жабдыктау болады [2, б. 12]. Цифрландыру процес жаца «заманауи цифрлык технологияларды колдануга непзделген бiлiм беру жYЙесiнiц моделш» калыптастыруды талап ететiндiгiн атап еткен жен [3, б. 132]. БYгiнгi тацда мектеп окушылары эртYрлi заманауи цифрлык жэне компьютерлш технологияларды кецiнен колданады. Сонымен катар, оларды бiлiм беруде колдану мiндеттi болып табылады. Д.А. Богданованыц «мектептерде цифрлык технологиялар пайдалану туралы» макаласында цифрлык технологияларды пайдалану децгей зерттеледi. Мундай мектептерде цифрлык технологиялар заманауи талаптарга байланысты окушыларды жумыска жэне eмiрге дайындаудагы мацызды aспектiлердiц бiрi рeлiн аткарады [4, б. 34].
Мундай мектептерде цифрлык технологиялар заманауи талаптарга байланысты окушыларды жумыска жэне eмiрге дайындаудагы мацызды аспектшердщ бiрi рeлiн аткарады [4, б.34]. Бул жагдайда муFaлiм ^бшесе белсендiлiк пен дербестiктi ынталандыратын кeмекшi болып табылады. Олай болса, устаздыц бYгiнгi тацда кeбiрек бaFыттaушы немесе тэлiмгер екендiгi атап eтiледi. Бул устаным муFaлiм окушылaрFa барлык акпаратты беретiн, ал соцFысы тек пассивт тыцдайтын устаныммен ерекшеленедi [5]. Бшм беруде цифрлык технологиялар куралдарын белсендi пайдалану цифрландыру процесiмен байланысты жэне кaзiргi коFaм талаптарына сэйкес бшм беру жYЙесiн жацартудыц ец мацызды фцифрлык технологиялар оры болып табылады [6, б. 325]. Мектептеп бшм берудеп цифрландыру окушылардыц
МУСТАФА ФАРИЗА БОЛАТКАНКЫЗЫ
Педагогика жэне психология кафедрасыныц докторанты, I. ЖaнсYгiров ат. Жетюу университетi, ТaлдыкорFaн, ^азакстан
компьютерлш сауаттылыгын жэне цифрлык мэдениетiн камтамасыз етуге арналган компьютердi мiндеттi тYPде пайдалануды карастырады [7, б. 263].
Бшм беру саласындагы цифрлык технологиялар окулыгында профессор Г.М. Киселева «белгш, анык кYтiлетiн нэтижелердi алу Yшiн компьютерлш технологияларды, баFдарламалык-эдiстемелiк камтамасыз етудi, коммуникациялык бiлiм беру ортасын пайдалана отырып, бiлiм беру YДерiсi мен окушылардьщ танымдык iс-эрекетiн уйымдастыру жэне баскару» [8, б. 31]. Бул тужырымдама бурын берiлген жалпы уFымнан бiршама ерекшеленедi жэне белгiлi бiр максаттар мен мiндеттердi бiлдiретiн тэрбие процесшщ устанымымен карастырылады.
А.Ф. Манако цифрландыру процесiн сэл баскаша атайды жэне цифрлык жэне компьютерлiк технологиялардыц дамуын «цифрлык дэуiрлердiц» дамуымен байланыстырады [9, б. 488].
Сонымен, цифрлык технологияларды колданудыц негiзгi максаттарыныц бiрi казiрri бiлiм беру жYЙесiнде муFалiм мен окушылардыц езара эрекетiн уйымдастыру болып табылады. «Окушылардыц басым кепшiлiгi цифрлык технологияларды сабакта колдану жалпы атмосфераны езгертiп, оку процесiн сапалы тYрде жаксы жакка езгертетiнiн айтады» [10, 34 б.].
Цифрлык технологияларды колдану муFалiмнiц де, окушыныц да кызметшде оц рел аткарады. Сонымен, бiр жаFынан, цифрлык куралдар оку орныныц Yйлестiрiлген жумысына, окыту эдiстерiн жетiлдiруге, окытудыц кептеген тэсiлдерiмен алмасуFа жэне пайдалануFа эсер етедi, бул интернет-технологиялар мен YЙдегi цифрлык кещспктердщ аркасында мYмкiн болады. Алайда, осыFан карамастан, казiргi цифрлык технологиялар тек окытудыц эртYрлi эдiстерiн жетiлдiру мен тшмдшгш арттыруFа, курылымдык жэне жYЙеленген оку куралдарын жасауFа арналFан бiрак олар муFалiмнiц абсолюттi релiн орындамауы керек. Баскаша айтканда, цифрлык технологиялар муFалiмнiц колындаFы курал Fана, оны алмастырмауы керек [11, б. 6], ал муFалiмнiц езi «жанды карым-катынасты» уйымдастырушы.
ОкушыларFа катысты цифрлык технологиялар олардыц окуFа деген ынтасын, KызыFушылыFын арттыра алады; бiлiм децгейiн дамытуFа колайлы жаFдай жасайды. Мысалы, цифрландыру дыц негiзгi куралы болып табылатын компьютердi тiлдiк бiлiмдi, даFдыны мецгерту, жаттыктыру жэне бекiту, сонымен катар оларды бакылау Yшiн тиiмдi пайдалануFа болады [12, б. 77].
МуFалiм мен окушылардыц езара эрекетш уйымдастырумен катар, мектепте жэне бшм беруде цифрлык жэне компьютерлш технологияларды колданудыц таFы бiр максатын атап етуге болады. Ол бшм сапасын, акпаратты кабылдау жэне игеру децгейiн арттырудан турады. Осылайша, цифрлык технологияларды келесi жаFдайларда колдану орынды деп саналады: жаца материалды керсету (Power Point презентациялары); усынылFан материалды бекiту (окыту - эртYрлi оку баFдарламалары); бакылау жYЙесiн уйымдастыру (баFалаумен тестiлеу); окушылардыц езшдш жумысы (окыту жэне дамыту баFдарламалары) [13, б. 237].
Жалпы алFанда, казiргi мектепте цифрлык жэне компьютерлш технологияларды колдануды карастыра отырып, оларды окуFа косу окушыларFа Fана емес, сонымен катар муFалiмге оныц пэн туралы бiлiмiне, сондай-ак оку ю-эрекетшде цифрлык технологиялар колдану даFдыларына катысты талаптар коятынын атап етуге болады. О.В. Мироненко ез макаласында атап еткендей, «цифрлык технологиялар тиiмдi пайдалану муFалiмнiц цифрлык мэдениет мен компьютерлш сауаттылыFына тiкелей байланысты « [14, 92-бет]. Кептеген Fалымдардыц, соныц шшде профессор О.И. Пащенконыц пiкiрiнше, казiргi заманFы бшм берудi цифрландыру дыц непзп талаптарыныц 6!р! муFалiмдерде цифрлык технологиялар кузыреттшгш, яFни цифрлык технологиялар туралы бшмд1 жэне оларды прцифрлык технологиялар икада дурыс колдану бшгш калыптастыру болып табылады [15, 39-бет]. Сонымен, жаца буынныц барлык муFалiмдерi олардыц профил! мен мамандануына карамастан, бшм беру процесшщ максаттарына жету процесшде окушылардыц
сураныстарына жауап беруге мYмкiндiк беретш цифрлык технологиялар кузыреттшгшщ белгш 6ip децгешне ие болуы керек [16,173 б.].
Сонымен, бYгiнгi тацда муFалiмдердщ цифрлык технологиялар кузыреттшгш оку-тэрбие процесiн уйымдастырудыц ец кажеттi талаптарыныц бiрi деп санауFа болады. Оны кезец-кезещмен дамыту казiргi цифрлык технологиялармен усынылFан толык элеуетп тиiмдi пайдаланудыц ец мацызды кадамы болып табылады [17, б. 102].
Мемлекетпк жалпыFа мiндеттi бiлiм беру стандартына (МЖМБС) енгiзiлген таFы бiр талап - жеткiлiктi техникалык жабдьщталуы . Ол кец жолакты интернет арнасыныц, мектепте орнатылFан цифрлык орта куралдарыныц жэне мобильдi компьютерге туракты KOлжетiмдiлiктiц болуын камтиды. Дегенмен, кептеген мектептерде бул талапка катысты мэселелер элi де бар. Сонымен, макалада Л.С. Маковецкая интерцифрлык технологиялар ивп тактаны пайдалану мэселесiн атап етп, ол бYгiнде окытудыц мацызды элементтершщ бiрi болып табылады. Кептеген заманауи мектептерде такталар тек жеке муFалiмдердiц кабинеттерiнде орнатылады, бул оларды баскалар Yшiн игеру мYмкiндiгiн шектейдi. Бул жаFдайда жаксы шешiм барлык муFалiмдер Yшiн пайдалануFа мYмкiндiк беретiн жеке «мультимедиялык» кабинеттi уйымдастыру болып табылады [18, 58-бет].
Бул проблемалар ауылдык мектептерде аса еткiр болып отыр. Тиiстi децгейге кетерiлуге тырысканына карамастан, ауыл мектептерi тиiстi баFдарламалык камтамасыз етудщ болуы, компьютерлiк сыныптарды баскару саласында бiлiктi кадрлардыц болмауы, педагог кадрлардыц жетiспеушiлiгi, жаhандык компьютерлiк желшерге шыFу киындыктары, мектепте компьютерлiк техниканы тиiмсiз пайдалану сиякты проблемаларFа тап болады [18, 17-бет].
Бул проблемалардыц болуы бiлiмге заманауи цифрлык жэне компьютерлш технологияларды енгiзу элi де даму сатысында екенiн керсетедi. Цифрлык технологиялар ю жYзiнде жYзеге асыруFа байланысты езектi мэселелер шешудi талап етедь
Бiлiм берудi жацFырту процес мацызды рел аткарады, Fылымныц, техниканыц жэне ендiрiстiц эртYрлi салаларыныц жедел дамуына «YЗдiксiз икемдi жYЙенi калыптастыруFа» айтарлыктай эсер етедi:ецбек нарыFыныц кажеттшктерше сэйкес келетiн, азаматтардыц кэсiби, мансаптык жэне жеке есуiне ыкпал ететш кэсiптiк бiлiм беру» [19, 51-бет]. ^алыптастыру мэселесiн шешудiц мацыздылыFы цифрлык кузыреттшк бiлiм туралы нормативтiк кужаттарда керсетiлген. Бiлiм беру баFдарламаларыныц мазмуны мыналарды кездейдi:
- «КYPделi (салас) кэсiптердi мецгерудi жэне орындаудыц прцифрлык технологиялар икалык даFдыларын камтамасыз ететш юршпршген курстарды оку; жоFары технологиялармен байланысты экономиканыц барлык секторларындаFы жумыс орындары мен кэсiби кызмет» [20, б. 8].
«Цифрлык ^азакстан» (2017) мемлекетпк баFдарламасында: «Елiмiзде 3D-принтинг, онлайн сауда, мобильдi банкинг, цифрлык кызмет керсету сиякты келешеп зор салаларды дамыту кажет. Бул салалар казiрдiц езiнде дамыFан елдердiц экономикасыныц курылымын езгертiп, дэстYрлi салаларFа жаца сапа бердЬ». ОсыFан байланысты «Цифрлык ^азакстан» баFдарламасын дайындау тапсырылды. «Сондай-ак коммуникацияларды дамытуды, талшыкты-оптикалык инфракурылымFа барлык жерде кол жеткiзудi камтамасыз ету мацызды. Цифрлык индустрияныц дамуы барлык баска салаларFа серпiн бередi. Сондыктан Yкiмет IT саласын дамыту мэселесiн ерекше бакылауда устауы керек» [21, б. 3 ].
«Цифрлык технологиялардыц каркынды енгiзiлуi мен дамуы, олардыц техникалык базасы мен баFдарламалык камтамасыз етудi жедел жацарту казiргi цифрлык технологиялар непзшде пэндердi окуFа арналFан оку баFдарламалары мен эдiстемелiк материалдарды Yнемi жацартып отыру мiндетiн кояды» [20, б. 23].
«ЖоFары кэсiптiк бшм берудщ негiзгi максаты ецбек нары^ында бэсекеге кабшетл,кузыретп, жауапты, ез кэабш еркiн мецгерген жэне сабактас салаларда баFдарланFан, элеуметтiк жэне кэсiптiк уткырлыктыц туракты кэсiби есуiне кабiлеттi тшсп
3 О
децгейдеп жэне бешндеп бшкп кызметкердi даярлау; бшм алудагы жеке ту^аныц кажеттшктерш канагаттандыру болып табылады» [21, б. 70].
БYгiнгi тацда кез келген университет окытушысы оку процесiнде эртYрлi цифрлык технологиялар куралдарын пайдаланудыц барлык мYмкiндiктерiне ие. «Бул деректер банктер^ интернеттен алынган акпарат, кептеген электронды окулыктар, сeздiктер мен аныктамалыктар, дидцифрлык технологиялар икалык материалдар, презентациялар, бiлiмдi бакылауды автоматтандыратын багдарламалар (тесттер, багдарламалау тiлдерi, MS Excel, MS PowerPoint жэне т.б. пайдалана отырып дайындалган сауалнамалар) , байланыс форумдары жэне т.б. Осыныц аркасында окыту мазмуны жацартылып, сырттан келген серiктестермен интенсивт акпарат алмасу мYмкiн болады» [22, б. 37].
«^гшп тацда элем цифрлык технологияларга кeбiрек тэуелдi болып келе жатканы анык жэне болашак муFалiмдерден сан алуан бiлiмнiц мол корын, соныц iшiнде цифрлык технологияларды бiлудi талап ететiнi анык. Нарык кец бiлiм мен дайын шешiмдерге негiзделген жылдам дамуды талап етедЬ» [23, б. тоFыз]. Сонымен бiрге муFалiм окушыларFа бiлiм берiп, тэрбиелеп, дамытып кана коймайды, жаца цифрлык технологиялар енпзу аркылы eзiн-eзi тэрбиелеуге, кэаби есуге, шыFармашылык дамуына ынталандыру алады. Жаца,
цифрлык коFамда iске асатын болашак мамандарды даярлауда цифрлык технологияларды мецгере отырып, оларды оку-тэрбие YPДiсiне енгiзе отырып, болашак муFалiм eзiнiц кэсiби шеберлiгiн еселей отырып, бшм сапасын, цифрлык технологиялар бойынша дайындык децгейiн арттырады. Педагогикалык сeздiкте Г.М. ^оджаспирова «Педагогикалык шеберлш» уFымына «болашак муFалiмдердiц педагогикалык ю-эрекетш жоFары децгейде мецгеру жэне максатты тYPде педагогикалык ыкпал ету мен eзара эрекеттесу» деп аныктама береди Эрине, муFалiм Yшiн кэсiби шеберлш - педагогикалык шеберлiк. ^азiрri бшм беру кещстшндеп цифрлык технологиялар кэаби шеберлiктi арттыру куралы ретiнде эрекет етедь Окушылардыц болашак кэсiби ю-эрекетшде цифрлык технологиялар колдану саласындаFы ю-эрекетiн тиiмдi баскару Yшiн муFалiмге казiргi заманFы муFалiмнiц кэсiби шеберлшнщ курамдас бeлiгi болып табылатын цифрлык технологияларFа - кузыреттiлiк кажет. «Заманауи муFалiмнiц кэсiби шеберлiгiнiц курамдас бeлiгi болып табылатын цифрлык технологиялар кузыреттшп. «МуFалiмнiц IT-кузiреттiлiгi» деп «оныц кец аукымды бiлiм беру мiндеттерiн шешу Yшiн окытуда заманауи цифрлык технологияларды e3 бетiнше колдануFа жэне осы саладаFы бiлiктiлiктi арттыру жолдарын жобалауFа дайындыFы мен кабiлетi» деп тYсiнiледi [24, б. 51]. Бiлiм берудi цифрландыру дыц теориясы мен эдютемеа Г.А. Кручинина [20], И.В. Роберт, О.А. Козлов [21], Л.В. Галыгина [22], Е.С. Полат [23], В.Е. Мамбетакунова [24] жэне т.б. ецбектершде карастырады.Сондай-ак педагогикадаFы Fылыми зерттеулердiц басым баFыттарыныц бiрi цифрлык технологиялар саласындаFы педагог кадрларды даярлау процестерiн зерттеу, олардыц iшiнде Е.Ю, О.В. Урсова бул баFытты барынша жан-жакты ашады [19].
Педагогтыц цифрлык мэдениетiне ^теген отандык авторлар З.А. ИсаеваFа [25], Т.В. ПаншинаFа [26], Э. Муханбетжанова, С.Бахишева, А. Кемешова [27] педагогтердщ цифрлык мэдениетш калыптастырудаFы компьютерлiк графика мен анимацияныц мYмкiндiктерiн сипаттайды «Осы саладаFы цифрлык технологиялар саласындаFы болашак маманныц кузыреттшгш калыптастырудыц кажеттi шарты - муFалiм. Цифрлык технологияларды оку-тэрбие YPДiсiне дурыс енгiзу жэне пайдалану осындай мYмкiндiктi камтамасыз ететш мацызды фцифрлык технологиялар орлардыц бiрi болып табылады. Тиiмдi кeзкарас пен eзектi кэсiби мэселелердi шешу Yшiн бiлiм беру саласыныц барлык кызметкерлерi цифрлык технологияларды жетiк бiлуi кажет» [28, б. 2 .].
Сонымен, цифрлык технологияларды табысты колдану Yшiн муFалiмдердiц IT-кузыреттшгш дамыту ерекше маць^а ие. Олар окушылардыц танымдык эрекетш дурыс уйымдастырып, цифрлык куралдарды тиiмдi пайдалана алуы тиiс. Цифрландыру муFалiмнiц рeлiн окыту YДерiсiнiц жетекшiсi ретiнде ныFайтып, олардыц кэсiби жэне шы^армашылык элеуетш кецейтедi. ^орытындылай келе, бшм берудi цифрландырудыц басты максаты —
заманауи коFам талаптарына сай, бшмд^ цифрлык кузыретп мамандарды даярлау. Бул
баFытта мемлекет, мектептер мен муFалiмдер арасындаFы Yйлесiмдi эрiптестiк мацызды рел
аткарады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Григорьев С.Г. Бшм берудi акпараттандыру негiздер. - М.: 2005.- 231 б.
2. Абдуллаева С.А. Бшм берудеп инновацияларды колдану уакыт талабы // Еылыми зерттеулердiц азимуты: педагогика жэне психология.- 2016. - №3 (16) - 11-14 б.
3. Глухова Т.В., Бажанова С.В. ^аз1рп бшм берудеп АКТ кузыреттшп // Бшм интеграциясы.- 2013.- №2 (71).- Б.130-135.
4. Богданова Д.А. Мектепте АКТ колдану туралы // Бшм берудеп жаца акпараттык технологиялар. Конференция материалдары. - 2015.- Б.31-36.
5. Милькова Е., Пекаркова С. Бшм берудеп акпараттык-коммуникациялык технологиялар -казiргi тенденциялар [Электронный ресурс] - Интернет http:// matecconferences.org|articles/matecconf/abs/2016/39/matecconf_cscc2016_04022.html. 2016. -(епшш берiлген ^ш: 30.01.2022).
6. Назарова Е.Б. Жалпы бшм беретш мектепте акпараттык жэне компьютерлш технологияларды пайдалану // Азия-Тынык мухиты аймаFы: тарих жэне шындык. - Х-2016. - Б.324-326.
7. Загайнов И.А. Бiлiм берудегi казiргi жаFдайлар: окыту YДерiсiн акпараттандыру // Бшм берудi психологиялык камтамасыз ету: теория жэне практика. - 2014. - Б.263-268.
8. Киселев Г.М. Муишмдерд1 окытудаFы акпараттык технологиялар. - М.: Дашкова и К, 2014.- 304 б.
9. Манако А.Ф., Воронкин А.С. Бшм берудеп АКТ: эволюция, конвергенция жэне инновация // Бшм беру технологиялары жэне коFам. - 2014.- №1.- Б.487-521.
10. Богданова Д.А. Мектепте АКТ колдану туралы // Бшм берудеп жаца акпараттык технологиялар. Конференция материалдары. - 2015.- Б.31-36.
11. Гуттерман В., Рахман С. Даму Yшiн бшм берудеп акпараттык-коммуникациялык технологиялар (АКТ).- Н.Ю.: Бiрiккен ¥лттар ¥йымы, 2019.- 39 б.
12. БаFалаудыц жаца турлерь Бастауыш мектеп / М.А. Пинская, И.М. Улановская - М .: Бшм, 2013.- 79 б.
13. Павлова М.В. Шетел тш сабактарында акпараттык-коммуникациялык технологияларды колдану // Орыс бшмш модернизациялаудыц езектi мэселелер^ Конференция материалдарындаFы макала. - 2014. - Б.236-240.
14. Мироненко О.В. АFылшын тiлiн окытудаFы заманауи АКТ // Гуманитарлык жэне жаратылыстану Fылымдарыныц езектi мэселелерi. - 2015. - № 11-4. - С.89-94.
15. Пащенко О.И. Бшм берудеп акпараттык технологиялар. - Нижневартовск: Нижневарт мемлекетпк университетшщ баспасы, 2013. - 227 б.
16. Васильева Л.И. Жалпы бшм беретш мектеп муFалiмдерiнiц АКТ кузыреттшп // кэаби стандарт. ЖоFары бiлiктi ецбек ресурстарын калыптастыру.- 2013.- Б.171-174.
17. Ена Л.Н., Турковская Н.В. Бастауыш сынып муFалiмiнiц АКТ-кузыреп // ^азiргi жаFдайдаFы бiлiм жэне Fылым. - 2016.- №2-1 (7).- Б.102-104.
18. Везиров К.Т. Ауыл мектептерiнiц оку-тэрбие процесiне АКТ-ны енпзудщ негiзгi мэселелерi // ^азiргi бшм берудщ езектi мэселелерi. - 2017. - Б.16-20.
19. Урусова О.В. Пэн муFалiмдерiнiц бiлiктiлiгiн арттыру жYЙесiндегi акпараттык-компьютерлiк технологиялардыц даму элеуеп - дисс..F.к.: 13.00.08. - Новгород, 2006. - 195 б.
20. Кручинина Г.А. Дайындыкты калыптастырудыц дидактикалык негiздерi болашак
муFалiмдi окытуда жаца акпараттык технологияларды пайдалану. Аннотация дисс.....
педагогика Fылымдарыныц докторы: 13.00.01- Мэскеу, 1996. - 40 б.
21. Роберт И.В., Козлова О.А. Бшм берудi акпараттандыруды кешенд^ кeпдецгейлi жэне кeпсалалы окыту тужырымдамасы - М.: РАБ БАИ, 2005. -50 б.
22. Галыгина Л.В. Акпарат пен коммуникацияны зерттеу информатиканыц бейiндiк курстарындаFы технологиялар. Diss. ... ашык. пед. Fылымдар: 13.00.02 - Мэскеу, 2001. -
23. Полат Е.С. Окыту куралдарыныц оцтайлы жYЙесiн курудыц теориялык непздерь- М .: Наука, 1991. -121 б.
24. Кулик Е.Ю. Муашмдердщ дайындыFын калыптастыру жYЙесi пэндiк бшм берудщ акпараттык бiлiм беру ортасын жобалау. Пед. Еылым. Диссертация 13.00.01 - М.: РЕЖ, 2005 ж. - 169 б.
25. Исаева З.А. ЖоFары оку орнында окытудыц белсендi эдiстерi мен формалары: тэрбие эдiсi. оку куралы / З.А. Иасева, АД., Мыцбаева, З.М. Сэдуакасова. - А.: ^азак университетi, -2005. - 122 б.
26. Паншина Т.В. Бшм сапасын бакылау: оку куралы. - Алматы, 2007. - Б.154-189.
27. Муханбетжанова Э. Педагогиканы окыту эдiстемесi - А.:Дэуiр, 2011. - 356 б.
148 б.
