CC BY
25
236
Труды БГТУ, 2016, № 1, с. 236-239
УДК 338.48:502
Н. I. Здановiч
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
ТРАДЫЦЫЙНАЯ КУЛЬТУРА БЕЛАРУС1 ЯК РЭСУРС ЭКСКУРСШНА-ТУРЫСЦКАЙ ДЗЕЙНАСЦ1
Прыродны патэнцыял i нацыянальны каларыт з'яуляюцца самым прывабным турыстычным прадуктам у Беларусь Рэсурсны патэнцыял фальклору для развщця практычна ycix вщау турыз-му невычэрпны. Шматвяковыя назiраннi за надвор'ем, паводзiнамi жывёл i птушак увасобшся у шэраг прыкмет. Яны не только аздобяць экcкурciйны расказ, але i узбагацяць экскурсантау но-вьеш практычньеШ ведамi. Народная этымалогiя замацавала у легендах i паданнях самыя ютот-ныя рысы прыродных аб'ектау (прадстаушкоу раcлiннага i жывёльнага свету). Легенды, прык-меты i паверЧ заужды упляталюя у cцэнарыi каляндарных святау, абрадау i гульняу - нязменных атрыбутау традыцыйнай культуры. Эпiцэнтрамi такiх святау цi анiмацый павшны стаць мiфа-лапчныя персанажы (найперш богi порау года i духi прыродных стыхш). Яшчэ адзiн рэсурс, яш амаль не выкарыстоуваецца, - культавыя камянi.
Ключавыя словы: фальклор, традыцыйная культура, прадcтаyнiкi раcлiннага i жывёльнага свету, богi порау года i духi прыродных cтыхiй, экскурсшны расказ, экалагiчная сцяжынка.
N. I. Zdanovich
Belarusian State Technological University
TRADITIONAL CULTURE OF BELARUS AS A RESOURCE OF EXCURSION AND TOURIST ACTIVITY
Natural potential and national colour are the most attractive tourist product in Belarus. The resource potential of folklore for the development of almost all types of tourism is inexhaustible. The centuries-old observations of weather, animals and birds behavior are embodied in a number of weather sayings. They not only decorate the excursion narrative, but also enrich the excursionists with new practical knowledge. Folk etymology has fixed in legends and lore the most significant features of natural objects (representatives of flora and fauna). Legends, folk sayings and beliefs have interwoven into the scenarios of calendar holidays, rites and games, which have been permanent attributes of traditional culture. Mythological characters (especially gods of seasons and spirits of the elements) should become the epicentres of such holidays or animations. Another resource, which is hardly ever used, are cult stones.
Key words: folklore, traditional culture, representatives of flora and fauna, gods of seasons and spirits, excursion narrative, ecological path.
Уводзшы. Адной з асноуных мэт у праграме развщця турызму у Беларуа была i застаецца задача развщця уязнога i унутранага турызму праз аграэкатурызм. Прыродны патэнцыял i на-цыянальны каларыт з'яуляюцца самым прывабным турыстычным прадуктам у Беларуси як i у шшых крашах свету, яюя зберагл гэтыя рэсурсы. Каш пра захаванне прыроды дбаюць праз ства-рэнне сютэмы нацыянальных паркау, запаведш-кау i заказшкау, то у галше захавання i выкарыс-тання традыцыйнай культуры i, у прыватнасщ, фальклору такая сютэма адсуттчае. Рэсурсны патэнцыял яго для разв1цця практычна ус1х вщау турызму невычэрпны. Даcледчыкi фальклору л1чаць яго «мастацкай энцыклапедыяй народнага жыцця» [1, с. 6]. Шматвяковыя наз1рант за надвор'ем, паводзшам1 жывёл i птушак увасобшся у шэраг вартых увал прыкмет, яюя не толью аздобяць экскурсшны расказ, але i узбагацяць экскурсантау новым1 практычным1 ведам1. Яны часцей за усё паведамляюць пра характар буду-чага надвор'я, асабл1васщ будучага ураджаю, вытлумачваюць паводзшы жывёл. Некал прык-
меты «дазвалял1 рацыянальна размеркаваць чала-веку свае заняткi, своечасова пасеяць щ убраць ураджай, засцерагчы сябе i гаспадарку ад неча-канасцяу прыродных стыхш» [1, с. 7]. Гэтыя станоучыя бакi прыкмет застаюцца актуальным1 i у наш час, але гэта яшчэ i цудоуная магчымасць выкарыстаць фальклорныя матэрыялы у пуцявой шфармацьи на загарадных экскураях, зрабщь ад-паведны акцэнт на аб'екты пры правядзент пры-родазнаучых экскурсш у нацыянальных парках, запаведшках, заказшках, на экасцежках.
Асноуная частка. Народная этымалопя зама-цоувае у легендах i паданнях самыя ютотныя рысы прыродных аб'ектау. Найбольшая колькасць па-данняу датычыцца раслшнага свету. Падчас экскурсш праз 1х змест лягчэй замацоуваюцца знеш-шя прыкметы щ ютотныя рысы раслш i дрэвау.
Напрыклад, асша беспамылкова вызначаецца па трапятаннi лютоты. Паданне тлумачыць пры-чыну тым, што асша - праклятае Богам дрэва, якое дрыжыць ад страху i сораму за тое, што прыняло 1уду, якi на ёй павеауся. Другая легенда распавядае, што у ас1ну ператварыла мащ ляш-
H. I. Зданов1ч
237
вую дачку, пpакляyшы яе за гультайства. ,flpbi-жыць дpэва кожным лiсточкам, бо дачцэ соpамна за сябе i сфашна ад мацяpынскага пpаклёнy. Аднак калi мацi апамяталася i убачыла што яна наpабiла, ад ropa pyra яе павiслi як плещ, i стала яна бяpозaю (бяpозaю пaвiслaю) [1, с. 154].
ктотная xapaктapыстыкa алешыны - кpывaвы колеp дpayнiны. Легенда тлумачыць, што гэта -следства няудалай iнтpыгi Чоpтa. Выpaзaны iм з дpэвa воук замест таго, каб yкyсiць Бога, кшууся на свайго твоpцy. Ратуючыся на алешыне, той pa-задоау скypy ды aкpывaвiy ёю ^ау^ну [1, с. 150]. Таму алешыну ужываюць толью на дpовы.
У мiфaлaгiчныx уяуленнях нaзipaеццa з'ява кантамшацьи (злучэння) дaxpысцiянскix i xpысцi-янсюх уя'уленняу. Наглядны пpыклaд - уяуленне пpa самае свяшчэннае наша дpэвa - дуб. У да-xpысцiянскiя часы ён лiчыyся дpэвaм вяpxоyнaгa бога - Пяpyнa. Таму, пpыклaдaм, агонь для купальскага вогшшча належала здабываць тpэннем толькi дубовых чypбaчкоy. Магутныя i высоюя, дубы пpыцягвaюць маланю, таму стаяць пад дубам у навальтцу небяспечна. Аднак нapоднaя этымaлогiя тлумачыць гэта зyсiм шшым: лiчылaся, што пад кapaнямi яго хаваюцца ад пеpyновыx сфэлау (щ сфэлау Св. Iллi) д'яблы (шмвал зла ужо y xpысцiянстве), i менавгга на ix скipaвaны маланкь Тaкiм чанам, мы бачым, што paцыянaльнaе i пpымxлiвaе могуць стаяць зушм поpyч i датычыцца адных i тых жа фактау.
Здapaеццa, што вусныя выкaзвaннi aбaпipa-юцца не на paцыянaльны чалавечы вопыт, а на адвольныя меpкaвaннi, часам памылковыя. Пpыклaдaм гэтага можа быць уяуленне пpa елку. Яна лiчыццa y нapодзе блаславёным дpэвaм, бо яно хавала Мащ Божую i Хpыстa падчас уцёкау у Егшет. «За тое Бог блaгaслaвiy i асвящу гэтае дзеpaвa i вялеу ялiнy заужды на Каляды да на Вялвдзень стaвiць у хаце щ затыкаць за aбpaзы. Як на Вaдоxpышчa свецяць на Яpдaнi ваду, то кpyгом ставяць маладыя ялiнкi, каб зaкpыць святую воду ад усялякае нечысщ» [1, с. 155]. Аднак уяуленне ^а тое, што быццам бы маланка за тое y ялiнy нiколi не б'е, - памылковае.
Вытлумачэнне надзвычайнай ypaджaйнaсцi ляшчыны не менш своеaсaблiвaе i звязана так-сама з xpысцiянствaм. Легенда paспaвядaе, што аднойчы Хpыстос iшоy па лесе i згаладнеу. А нaтaлiy голад apэxaмi, таму i блaслaвiy гэтую pararny. «От затым як ссякуць адну apэшынy, то замест яе выфасце дзесяць» [1, с. 151].
Лазовыя зapaснiкi лiчылiся небяспечным месцам пасля Вaдоxpышчa, бо чэpцi уцякаюць з асвечанай вады, дзе зiмaвaлi, менавга y лазняк.
Паходжанне paбiны, што дaволi часта вы-саджваецца уздоуж дapог, звязана са стapaзaпa-ветным пеpсaнaжaм: яна нapaдзiлaся са слёз выгнанай з paю Евы. I дpэвa помсцiць yсiм, хто пасягае на яго: бяда чакае не толью таго, хто
ссячэ дpэвa, але нават ад з'едзеных не y пapy (да мapaзоУ) ягад быццам будуць балець зубы.
кнават пaвеp'i пpa «добpыя» дpэвы. Лiчы-лася, што каля хаты, звычайна на мяжы сядз> бы, тpэбa сaдзiць бяpозy цi клён, бо яны ^ымо-сяць людзям шчасце. А спаць тpэбa на дубовых дошках, тады чалавеку пеpaдaсцa моц i дауга-вечнасць гэтага дpэвa.
Дpэвa было асноуным будаушчым мaIэpыялaм у Белapyсi. Але ссякаць на свае пафэбы pозныя дpэвы тpэбa было y pозныя фазы месяца, каб не пайшл фэшчынамг бяpозy - на мaлaдзiк; aсiнy -на сходы; лютоушцу - пад поуню [1, с. 149].
Чалавек жыу у сyлaддзi з пpыpодaй, yвaжлiвa сачыу за зменaмi стану paanrn у pозныя поpы года i тpaпнa выбipay з мноства вapыянтay падыходзя-чую для яго пафэб paслiнy. Таму paслiны стат мapкеpaмi, своеaсaблiвымi Удзельнiкaмi самых га-лоун^1х святау. I застаецца толью здзiyляццa дaклaднaсцi выбapy. Нaпpыклaд, вяpбa стала сiмвaлaм Дaбpaвешчaння па дзвюх пpычынax: бiялaгiчнaй i сiмвaлiчнaй. Бiялaгiчнaя - таму што гэта пеpшaя paслiнa, якая абуджаецца ад зiмовaгa сну, кaлi усе дpэвы яшчэ не маюць покpывa. Сiмвaлiчнaя - таму што фоpмa лiстоy яе аддалена нагадвае фоpмy пальмавых лютоу, гaлiнкaмi якой вiтaлi Хpыстa пpы уваходзе y Iеpyсaлiм.
Тaкix «святочных» paaM яшчэ некальк1: бя-pозa, клён i aap, paдзей лша i дуб - aтpыбyты светлага веснавога свята - Тpойцы, щ Сёмух1, як яго называюць белapyсы. Iм yпpыгожвaюць не толькi xpaмы, але i нaдвоpкi i хаты. «Май» нельга палщь у печы, а тольк1 на кyпaльскiм вогшшчы.
Дpэвы для чалавека былi своеaсaблiвымi «бiялaгiчнымi гaдзiннiкaмi» - па ix вызначауся час пачатку paзнaстaйныx с^ау цi paбiлiся пpaгнозы на Уpaджaй цi нaдвоp'е.
Так, гaспaдынi стapaлiся сеяць бypaкi i моp-кву, пакуль чapомxa не зaцвiце, шакш «яны у ствол пойдуць» [1, с. 314].
Лiчылaся, што кат бяpозa paспyсцiццa pa-ней за альху - будзе сухое лета, а paзaм - дык ма^эйшае, але Уpaджaйнaе.
Шмат жалудоу на дубах - да цёплай зiмы, але не будзе Уpaджaю збожжа.
Кaлi улетку шмат гpыбоУ, дык зiмa будзе пpaцяглaй.
«Кaлi алешына y час цвету дае шмат "за-вyшнiц", то налета будзе добpы Уpaджaй гapо-ху» [1, с. 314].
Нават пачатак некaтоpыx rapay звяpaлi па дpэвax: лiчылaся, што купацца можна смела толь-ю пасля таго, як paспyсцiццa лясны дуб. Кaлi гpом yпеpшыню гpымеy на «голы» дуб, гэта ^адвяшчала галодны год.
Увогуле маланю, «пеpyноУ» вельмi бaялiся i стapaлiся зaсцеpaгчы сябе i сядзiбy ад яе. Палешую веpылi, што кветю нaготкi не дапускаюць пеpyноУ -таму ix стapaлiся сaдзiць у кожным садзе [1, с. 157].
238
Tpaлыцыйнaя ^ë^ypa Àeëapyci як pэcypc экcкypciйнa-тypыcтcкaй AçeéHacôi
He мeнш yвaжлiвa, чым зa pacлiнaмi, нaзipa-лi людзi зa жывëльным cвeтaм. Heкaтopыя нaзi-paннi мaюць бeзyмoyнa нaвyкoвa-пaзнaвaльнae зшчэнж, тpaпнa aдзнaчaюць caмыя icтoтныя ^bi^e™ y знeшнiм выглядзe пpaдcтayнiкoУ rn-шaй фayны. A вocь тлyмaчэннe, чacaм кaзaчнa-фaнтacтычнae, - цyдoyнaя глeбa для зaпaмiнaння гэтыx icтoтныx пpыкмeт, xapaктapыcтык пaдчac пpaвядзeння экcкypciй пa вaльepax, y пaляyнiчыx гacпaдapкax цi нa пpыpoдaзнaУчыx экcкypciяx.
Haйчacцeй людзi шyкaлi aдкaзy нa пытaннe -«чему». Чaмy y зaйцa кapoткi xвocт? «Бoг яму выляту нaдтa дoУгiя вушы, a m cэpцa нe xaпiлa глiны, дык aдapвay xвocт, кiдaючы тoлькi aд-pocтaчaк, ... дa й зpaбiy мaлeнькae cэpцa. Оcь чaмy ëн ycix бaiццa, a ягo mxTO» [1, c. 103].
Чaмy y caвы кaцiныя вoчы? Бo caвa зaxaцe-лa бaчыць yнoчы, як тот, дык Бoг пaмяняy iм гaлoвы, 6o кaцiныя вoчы ж yлaзiлi y caвiныя вaчнiцы. Aднaк людзeй здзiyлялa i cтpaкaтae rap'e caвы. Лeгeндa pacпaвядae, штo aднoйчы вepaбeй зa нeштa пpaштpaфiycя пepaд птyшкaмi i cxaвaycя aд ix y дyплe з мaлeнькaй aдтyлiн-кaю. Птyшкi выpaшылi пaдпiльнaвaць яго, кaлi бyдзe вылaзiць aдтyль. Aлe нa нoч нaмoвiлi ca-ву, кaб янa пaпiльнaвaлa зaмecт ix. Aднaк caвa, якaя былa яшчэ гoлaя, бeз пepкay, зaпaтpaбaвa-лa плaтy зa пpaцy - з тожгай птyшкi пa пepкy. Bepa6^ нe ycцepaглa, aлe зacтaлacя з poзнaкa-ляpoвым фyтpaм. A вocь вepaб'я птyшкi ycë ж пaкapaлi: «cтpынoжылi». З тoй пapы ëн мoжa тoлькi cкaкaць aбeдзвюмa лaпкaмi.
У acнoвe пaxoджaння ycягo жывoгa ляжыць пepaвaжнa iдэя cтвapэння щ пepaтвapэння. У aпoшнiм выпaдкy гэтa пaкapaннe чaлaвeкy, якoгa пepaтвapaюць, зa нeштa. Мядзвeдзь, як вядoмa, - гэтa гyльтaй i злoдзeй, як «выдзipay» мëд з чужык 6op^y, a бyceл - цiкayны чaлaвeк, якi нe пacлyxaycя Бoгa i зaзipнyУ у тopбy зa пля-чымa, у якoй нeштa шыпeлa, пiшчэлa i вapoчa-лacя [2, c. 59].
Aлe кaлi ютот з дoбpымi якacцямi cтвapыy m лeгeндзe Бoг, дык ycë, што шкoдзiць цi нe пaдaбaeццa чaлaвeкy - cтвapэннe чopтa. Aпoшнi звычaйнa пaдглядay зa Бoгaм i myrapay ycë зa iм, aлe зaycëды нeштa блытay цi pa6iy ca злымi нaмepaмi. Тaк, Гacпoдзь, кшуушы пa вeтpы жмeню пяcкy, cтвapыy птyшaк, a y д'яблa aтpы-мaлicя мoшкi, кaмapы, aвaды ды ycялякi гнюc. Paтyючыcя aд y^cay, чopт кiнyУcя y бaгнy. A ycялякaя жaмяpa тaмy зayжды ^уцщвд нaд бaлoтaм, штo чaкae, такуль ëн aдтyль вылeзe. Ды i caмo бaлoтa i гopкi yтвapыy чopт ca cxaвaнaй aд Бoгa y poцe зямлi [2, c. 72].
A вocь пчoлы - «нaйлeпшыя кaзюлькi», пa aднoй з лeгeнд, нapaдзiлicя з дзявoчыx cлëз, a пчaлaмaткa - гэтa cлëзы Спaca.
З жывëлaмi i птyшкaмi звязaнa шмaт пpыкмeт i пaвep'яy пa пpaдкaзaннi 4acy нaдыxoдy вяоты.
Жaвapaнкi з'яyляюццa нa вocьмы-дзявяты ra^em пacля Кaляд. Тaмy лiчaццa вecтyнaмi вяcны. Пpылятaюць яны тaк parn, штo людзi cyмнявaлicя, штo яны aдлятaюць у выpaй, i мepкaвaлi, штo зiмyюць яны нeдзe гад кaмeнeм, у дyплe цi яшчэ нeдзe.
Aмaль тoe ж дyмaлi i пpa лacтaвaк, тoлькi мecцaм ix зiмoУкi лiчылi днo para.
A вocь caпpaУднaя вяcнa mcrae, кaлi тачы-нae кyкaвaць зязюля.
I ca^rn пepшым, як зayвaжылi людзi, вывo-дзiць птyшaнят ^умгач. Aднaк тлyмaчэннe гэтaмy iзнoy кaзaчнa-фaнтacтычнae: ëн пaвiнeн пacпeць дa чacy, пaкyль нe пpaчнyццa мypaшкi, 6o кpyмкaч пpaйгpay iм cпpэчкy i муаць a^a^ aa гэтa дзящй.
З птyшкaмi i жывëлaмi, яшчэ бoльш чым з pacлiнным cвeтaм, звязaны шмaтлiкiя пpaгнoзы нa Уpaджaй.
Haпpыклaд, кaлi пчaлa з вулля вылятaлa ш-пяpэдaднi Дaбpaвeшчaння - гэтa aзнaчaлa, штo дoбpы, пчэльны бyдзe гoд, кaлi пaзнeй - ж. Ka-лi нa дyбe шмaт жaлyдoy - шмaт мëдy бyдзe.
Kaлi бyceл выкiнe з гняздa яйкa - чaкaй жу-paджaю. Kaлi выкiнe птyшaня - чaкaй гoлaдy.
Шмaтлiкiя пpыкaзкi i пpымayкi, a тaкcaмa пpыкмeты, у якix yзгaдвaюццa жы^лы, чacцeй зa ycë мeлi зacцepaгaльнae знaчэннe i выкoнвa-лi axoУнyю poлю (чacaм нe тoлькi для жывëлы, aлe i для чaлaвeкa), няглeдзячы m тoe, штo y ix чacтa бaчныя нeвepaгoдныя здaгaдкi i мepкaвaн-нi, дaлëкiя aд нaвyкoвacцi.
«3a6pa^ гapэxi y вaвëpкi - як xлeб y чaлa-вeкa. Хто гэтa poбiць, тoй яшчэ дa cтapacцi cтpaцiць yce зубы».
«Хто зaб'e 6a6pa - тaмy ж бyдзe дaбpa». Acaблiвa cтapaннa aбepaгaлa тpaдыцыя бycлoy.
He пaдлягaлi a6apoœ тoлькi пayзyны: нaaд-вapoт - нapoднaя тpaдыцыя пpaдпicвaлa зaбi-вaць змeй. «3a aднy зaбiтyю змяю Бoг дapye чa-лaвeкy двaнaццaць гpaxoy, a зa двaнaццaць зaбi-тыx y aдзiн дзeнь змeй caмaмy cтpaшнaмy ^эш-нiкy дapюццa yce гpaxi» [1, c. 36]. «Хто ташта-дye cтpэчaнyю змяю i нayмыcнa нe зaб'e яe, нa тaгo тpы днi ж бyдзe cвяцiць coнцa» [1, c. 137].
Хутчэй зa ycë, гэтыя пpaдпicaннi - cвeдчaн-нe CTpaxy чaлaвeкa пepaд гэтымi icтoтaмi -CTpaxy пaмepцi пpaз ix уку^
Лeгeнды, пpыкмeты i пaвep'i зayжды упля-тaлicя y cцэнapыi кaляндapныx cвятay, aбpaдay i гульняу, што з'яулялюя нязмeннымi aтpыбyтaмi rpaдыцыйнaй кyльтypы. Aднaк яны мoгyць быць толью элeмeнтaмi, aздoбaю пyцявoй iнфapмaцыi, дaпayнeннeм cцэнapыяy нa aнiмaцыйныx экcкyp-ciяx. Эпiцэнтpaмi ж тaкix cвятay щ amмaцый пaвiнны cтaць мiфaлaгiчныя пepcaнaжы.
Iмi нaпayнялicя кaзкi i лeгeнды, кaлi paзмo-вa iшлa ^a тaямнiчы Сycвeт, пaxoджaннe ^ы-poдныx з'яу, жыццë чaлaвeкa y aдвeдзeнaй яму пpacтopы. «Бaгaмi i дэмaнiчнымi icтoтaмi y
H. I. 3AaHOBi4
239
беларусау некат была напоунена уся наваколь-ная прырода - ад зямных нетрау да недасягаль-нага Космасу» [3, с. 15].
Самым1 перспектыуным1 персанажам1 на-шай м1фалогИ, здатным1 аздобщь экскурсшны расказ i наладзщь тэатральнае дзейства, з'яуля-юцца 6ori порау года.
Не усе мiфалагiчныя персанажы былi адноль-кава папулярнымi у народзе, не усе засталiся у яго памяцi. Прыклад выкарыстання вобраза Зюзi (знакамiты «Зюзя Паазерсю» быу дастаткова папулярным, што дазваляла шэраг гадоу прываб-лiваць экскурсантау на паездю у бок Паставау) павiнен натхняць на крэатыу у гэтым юрунку.
Ляля i Цёця - недаравальна забытыя багiнi вясны i лета - найбольш «турыстычных» порау года [3, с. 532, 589]. Каму як не iM быць гаспа-дынямi аграсядзiбау i частаваць гасцей дарамi адпаведнай пары года i тым самым папулярыза-ваць традыцыйную беларускую кухню, трады-цыйны касцюм i прапаноуваць розныя мера-прыемствы з арсенала традыцыйнай культуры у адпаведнасцi з кантынгентам экскурсантау.
Магчымасцi выкарыстання персанажау бела-рускай дэманалогii прадэманстравау Балотшк у Бярэзiнскiм запаведнiку. На экалапчнай сцяжын-цы у батанiчным садзе Негарэлага, у музеi лесу у Заслауi таксама паспяхова выкарыстоуваюцца вобразы духау розных стыхш (лесу, вады, дома).
Яшчэ адным рэсурсам для развiцця экскурсш-на-турысцкай дзейнасцi з'яуляецца выкарыстанне
«мауктвых сведкау мiнуyшчыны» - культавых камянёу, расюданых па тэрыторьи Беларусi. Авеяныя легендамi, яны да нашага часу з'яу-ляюцца аб'ектамi пакланення мясцовага насель-шцтва. Толью нязначная частка iх уключана у якасцi асобных аб'ектау у экскурсшныя маршруты. А унжальны комплекс ля вёсю Бiкульнiчы, яю, на думку навукоуцау, з'яуляуся не толью дахрысщянсюм цэнтрам святкавання Купалля, але i астранамiчнай абсерваторыяй, беларускiм Стоунхенджам, не толькi не выкарыстоуваецца як турыстычны аб'ект, але i паступова разбураецца.
Заключэнне. Традыцыйная духоуная культура Беларус мае разнастайныя рэсурсы для выкарыстання у экскурсшна-турысцкай дзейнасцi. Легенды i паданнi у большасцi замацоуваюць веды пра ютотныя рысы знешняга выгляду фла-рыстычных аб'ектау цi паводзiн жывёл. 1х выкарыстанне дазволiць у нязмушанай форме замаца-ваць гэтыя рысы у памяцi патэнцыйных экскур-сантау, тым самым выконваць адукацыйную функцыю экскурсii. У мiфалаriчных уяуленнях назiраецца з'ява кантамiнацыi (злучэння) дахры-сщянсюх i хрысцiянскiх уяуленняу. Аднак у iх выразней прасочваецца верхн1 пласт - хрысщян-скi. Мiфалагiчныя уяулент аб'ектыуна выкон-ваюць засцерагальную функцыю - прадух1ляюць бяздумнае вынiшчэнне лесу, асобных вщау дрэ-вау i тым самым садзейн1чаюць экалагiчнаму вы-хаванню экскурсантау цi засцерагаюць ад кан-тактау з небяспечнымi для чалавека жывёламг
Лiтаратура
1. Зямля стащь пасярод свету. Беларускiя народныя прыкметы i павер'i. Кн. 1 / уклад. У. Васiлевiч. Мшск: Маст. лiт., 1996. 591 с.
2. Легенды i паданнi. Беларуская народная творчасць / уклад. М. Я. Грынблат, А. I. Гурсю, Мшск: Навука i тэхнiка, 1983. 544 с.
3. Зямная дарога у вырай. Беларускiя народныя прыкметы i павер'i. Кн. 3 / уклад. У. Васiлевiч. Мiнск: Маст. лгг., 1999. 654 с.
References
1. Ziamlia staic' pasiarod svietu. Bielaruskija narodnyja prykmiety i pavierji. Kn. 1 [The Earth stands in the middle of the world. Belarusian folk signs and beliefs. Vol. 1]. Compiled by U. Vasilievich. Minsk, Mast. lit. Publ., 1996. 591 p.
2. Liehiendy i padanni. Bielaruskaja narodnaja tvorchasc [Legends and lore. Belarusian folk art]. Compiled by M. Ya. Grynblat, A. I. Gurski. Minsk, Navuka i technika Publ., 1983. 544 p.
3. Ziamnaja daroha u vyraj. Bielaruskija narodnyja prykmiety i pavierji. Kn. 3. [Earthly journey to heaven. Belarusian folk signs and beliefs. Vol. 3]. Compiled by U. Vasilevich. Minsk, Mast. lit. Publ., 1999. 654 p.
1нформацыя пра аутара
Здановiч Нша 1ванауна - старшы выкладчык кафедры турызму i прыродакарыстання. Беларусю дзяржауны тэхналапчны ушверсгот (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: ninazdan@tut.by
Information about the author
Zdanovich Nina Ivanauna - Senior Lecturer, the Department of Tourism and Nature Management. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: ninazdan@tut.by
Поступила 23.02.2016
