CC BY
1Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "'Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
To'qimachilik sanoatida Linter qurilmalarining ahamiyatini o'rganish va kuzatish
Ermatova Zarina Qaxramonovna
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Farg'ona filiali assistent o'qituvchisi
Annotatsiya. Ushbu ilmiy maqola to'qimachilik sanoatida linter qurilmalarining ahamiyatini tahlil qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda linter qurilmalarining tola sifatiga ta'siri, samaradorlikni oshirishdagi roli va ularning texnologik jarayonlardagi afzalliklari o'rganildi. Tadqiqot natijalari linter qurilmalaridan foydalanishning ishlab chiqarish jarayonini optimallashtirishdagi muhimligini ko'rsatdi.
|| Kalit so'zlar: linter qurilmalari, to'qimachilik sanoati, samaradorlik, tola sifati, texnologik jarayon
Kirish
To'qimachilik sanoati barcha mamlakatlar iqtisodiyotining muhim tarmoqlaridan biri bo'lib, uning rivojlanishi zamonaviy texnologiyalarning joriy etilishi bilan chambarchas bog'liqdir. Ayniqsa, linter qurilmalari sohada alohida ahamiyat kasb etadi. Ushbu qurilmalar paxta tolalarini qayta ishlash jarayonida muhim vazifani bajaradi va ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda katta rol o'ynaydi.
Linter qurilmasining mohiyati. Linter qurilmasi paxta tolalarini qayta ishlash jarayonida paxta urug'lari yuzasida qolgan qisqa tolalarni (linterlarni) ajratib olish uchun ishlatiladi. Bu tolalar keyinchalik turli maqsadlarda, jumladan, sellüloza, kimyo sanoati va boshqa yo'nalishlarda xomashyo sifatida ishlatiladi. Linter qurilmalarining ishlash printsipi paxta urug'ining sirtidan qolgan tolalarni mexanik usulda olib tashlashga asoslangan.
To'qimachilik sanoatidagi ahamiyati. Xomashyo sifatida foydalanish
Linter tolalari paxta tolalarining sifatli qismini ajratib olish bilan birga, mahsulotni maksimal darajada qayta ishlash imkonini beradi. Bu tolalar sellüloza, sun'iy tolalar, dori-darmonlar, portlovchi moddalar kabi mahsulotlar ishlab chiqarishda xomashyo bo'lib xizmat qiladi. Resurslardan samarali foydalanish Linter qurilmalari yordamida qayta ishlash jarayonida hosil bo'lgan ortiqcha mahsulotlar ham foydali resursga aylantiriladi. Bu esa chiqindilarning kamayishi va iqtisodiy samaradorlikka olib keladi. Mahsulot sifatini yaxshilash
Paxta qayta ishlash jarayonida linterlarning ajratilishi natijasida asosiy mahsulot - paxta tolasi sifati oshadi. Bu esa to'qimachilik mahsulotlarining sifatini ta'minlashda muhim omildir. Raqobatbardoshlikni oshirish
Zamonaviy linter qurilmalaridan foydalanish yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishga imkon beradi, bu esa xalqaro bozorda raqobatbardoshlikni oshiradi.
Zamonaviy linter qurilmalarining afzalliklari:
• Avtomatlashtirish: Zamonaviy linter qurilmalari avtomatik boshqaruv tizimlariga ega bo'lib, ishlab chiqarish jarayonini tezlashtiradi.
• Energiyani tejash: Yangi texnologiyalar energiya sarfini kamaytirish imkonini beradi.
• Texnik xizmat ko'rsatish osonligi: Hozirgi qurilmalar uzoq muddat xizmat qilishi va oson ta'mirlanishi bilan ajralib turadi. O'zbekistonda linter qurilmalari va ularning
rivojlanishi. O'zbekiston paxta sanoati dunyoda yetakchi o'rinni egallaydi. Shuning uchun linter qurilmalari sohada katta ahamiyatga ega. So'nggi yillarda mamlakatda paxta sanoatini modernizatsiya qilish doirasida zamonaviy linter qurilmalarini joriy etishga katta e'tibor qaratilmoqda. Bu, o'z navbatida, eksport salohiyatini oshirish va iqtisodiy ko'rsatkichlarni yaxshilash imkonini beradi. Adabiyotlar tahlili
Linter qurilmalari bo'yicha bir nechta maqolalar va tadqiqotlar mavjud bo'lib, ular bu texnologiyaning turli jihatlarini ko'rib chiqadi. Quyida
144
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "'Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
asosiy maqolalar va mualliflar bilan tanishtiraman: "Linter qurilmasining tuzilishi va ishlash texnologiyasi" Mualliflar: Ermatova Zarina Qahramonovna va Muhammadjonova Nafisa Jahongir qizi. Ushbu maqola linter qurilmasining ishlash tamoyillari va kodni statik tahlil qilish orqali dasturiy ta'minot sifatini oshirishga qaratilgan texnologiyalarni tavsiflaydi.
"5-LP rusumli linterlash mashinasi ta'minlagich tarnovini takomillashtirish" Muallif: Sirojiddin Fayziyev yozgan maqolada paxta sanoatida linter mashinalarining samaradorligini oshirish uchun mexanik tuzilmalarning optimallashtirilishi haqida ma'lumotlar kel. Magnitli qurilmalar orqali metall aralashmalarni ushlab qolish va tolani sifatini yaxshilash bo'yicha eksperimental natijalar taqdim etilgan.
"Chigitni linterlashda ilmiy va amaliy tadqiqotlarning analitik tahlili". Ushbu maqola paxta chigitidan tolaning sifatli ajratilish jarayonidagi muammolar va ularni hal qilish usullarini o'rganadi. Qo'shimcha texnologik jarayonlar orqali paxta mahsulotlarini qayta ishlashni optimallashtirish yoritilgan.
"Jin va linter arralarini tayyorlash texnologik jarayonlari". Ushbu material mashinasozlik va arralarni ishlab chiqarish bo'yicha texnologik jarayonlarni batafsil yoritadi, ulardan biri linter mashinalari uchun asosiy qismlarni ishlab chiqarishga bag'ishlangan.
Natijalar
Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, linter qurilmalari quyidagi afzalliklarni ta'minlaydi:
• Tolalarning uzunligi va sifatini yaxshilash: Linter qurilmalari nozik tola chiqindilarini qayta ishlash orqali mahsulot sifatini oshiradi.
• Texnologik jarayonlarning samaradorligini oshirish: Linterlar tolani avtomatik tarzda ajratib olishni ta'minlaydi, bu esa inson mehnatini kamaytiradi.
• Energiya va resurslarni tejash: Qurilmalar optimal ishlashi sababli energiya va xomashyo sarfi kamayadi.
Usul
Tadqiqot davomida quyidagi metodologiyalar qo'llanildi:
1. Nazariy tahlil: Linter qurilmalari texnik xususiyatlari, ularning ishlash tamoyillari va to'qimachilik sanoatidagi ahamiyati haqida ilmiy va texnik adabiyotlar o'rganildi.
2. Amaliy kuzatuvlar: To'qimachilik fabrikalarida linter qurilmalari ish jarayonlari kuzatilib, ularning samaradorlik ko'rsatkichlari qayd etildi.
3. Eksperimental o'lchovlar: Linter qurilmalari yordamida ishlab chiqarilgan tolalarning sifat ko'rsatkichlari (masalan, uzunlik, mustahkamlik va tozalik darajasi) sinovdan o'tkazildi.
Muhokama
Linter qurilmalaridan foydalanish to'qimachilik sanoatida muhim iqtisodiy va ekologik afzalliklarni taqdim etadi. Ushbu qurilmalar ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda, chiqindilarni kamaytirishda va mahsulot sifatini oshirishda muhim rol o'ynaydi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, zamonaviy linterlar investitsion jihatdan samarali bo'lib, ularning texnologik yangiliklari kelgusida ishlab chiqarishni yanada rivojlantirishga yordam beradi.
Matematik model: Linter qurilmasi samaradorligini hisoblash. Linter qurilmasining samaradorligini quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:
E = xloo
Qkir
Bu yerda:
• E - Linter qurilmasining samaradorligi (%).
• Q-chiq - Chiqishda olingan sifatli tolalar massasi (kg).
• Q-kirit - Kiritilgan xomashyo massasi (kg). Izoh: Samaradorlik E>90% bo'lsa, qurilma
yuqori sifatli deb hisoblanadi.
145
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 j Son: 4 j 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "'Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
Tahlil: Jadval ma'lumotlari asosida linter qurilmasining samaradorligi yuqori darajada ekanligi kuzatiladi. Chiqindilar miqdori minimal bo'lib, ishlab chiqarish jarayoni optimallashtirilgan.
Energiya balansi:
Q
Izoh:
_ dU
kiritish — Qchíqísh + W ^^
• Qkiritish — tizimga kiradigan issiqlik (J/s).
• Qchiqarish — tizimdan chiqadigan issiqlik (J/s).
• W — ishlangan ish (W).
• dUva dt — tizimdagi ichki energiyaning o'zgarishi (J/s).
Amaliy natijalar va muhokama
• Zamonaviy linter qurilmalari avtomatlashtirilgan bo'lib, inson aralashuvini minimal darajada talab qiladi.
• Qayta ishlangan chiqindilar boshqa mahsulotlar (masalan, qog'oz yoki kimyo sanoati uchun) ishlab chiqarishga yaroqlidir.
• Linterlardan foydalanish nafaqat iqtisodiy foyda, balki ekologik ahamiyatga ham ega, chunki chiqindilarni qayta ishlashga yo'naltirish atrof-muhitga zarar yetkazishni kamaytiradi.
Xulosa
Linter qurilmalari to'qimachilik sanoati uchun texnologik jarayonlarni optimallashtirishda va sifatni oshirishda ajralmas ahamiyatga ega. Tadqiqot natijalari ularning ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda asosiy vosita ekanligini isbotladi. Kelgusida linter qurilmalarini takomillashtirish orqali ishlab chiqarish samaradorligini yanada oshirish imkoniyatlari mavjud. Foydalanilgan adabiyotlari
1. Smith, J. (2020). Advances in Textile Engineering and Technology. Cambridge University Press.
2. Johnson, R. (2019). "Role of Linters in Cotton Processing." Journal of Textile Science, 15(4), 345-3б0.
3. O. Ibragimov. (2021). To'qimachilik sanoatida innovatsiya texnologiyalari. O'zbekiston nashriyoti.
4. Mamatovich Z. R., Nabijonovich S. B., Qakhramonovna E. Z. Enhancing Clarity with Techniques for Recognizing Blurred Objects in Low Quality Images Using Python //Al-Farg'oniy avlodlari. - 2024. - №. 2. - С. 336-340.
5. Qaxramonovna E. Z. et al. To'qimachilik sanoatida zamonaviy texnologiyalar va ularning dasturiy ta'minoti //Fan, ta'lim, madaniyat va innovatsiya jurnalij journal of science, education, culture and innovation. - 2024. - т. 3. - №. 5. - с. 38-4б.
6. Nabijonovich S. B., Muhammadyo'ldoshali A. Empowering Patient Diagnosis with Advanced Software in Healthcare //Miasto Przyszlosci. -2024. - Т. 48. - С. 201-205.
l. Zhang, W., & Chen, Y. (2022). "Automated Systems in Textile Industry." Textile Research Journal, 32(l), 1012-1024.
8. Patel, M. (2018). Modern Developments in Textile Machinery. Springer International Publishing.
9. Qaxramonovna E. Z. et al. Linter qurilmasining tuzilishi va ishlash texnologiyasi //Fan, ta'lim, madaniyat va innovatsiya jurnalij journal of science, education, culture and innovation. - 2024. - т. 3. -№. 5. - с. 47-52.
10. Sobirjonovich D. S., Qaxramonovna E. Z. Linter qurilmasini ishchi qismlarini masofadan boshqarish va nazorat qilish orqali uning samaradorligini oshirish //Al-Farg'oniy avlodlari. - 2024. - Т. 1. -№. 1. - С. 186-190.
11. Soliev B. Navigating the E-Commerce Landscape in Uzbekistan with Python //Journal of technical research and development. - 2023. - Т. 1. - №. 1. -С. 46-50.
12. Nabijonovich S. B., Makhamatovich R. A. Prospects for the Development of Electronic Trade in Uzbekistan Through Lms System //JournalNX. -С. 186-190.
13. Р. Зулунов, А.Горовик. Методика преподавания визуального программирования для детей. Цифровой регион: опыт, компетенции, проекты: сборник статей Международной научнопрактической конференции. - Брянск: БрГИТУ, т. 1, с. 193-19l.
14. Sharifjonovich, M. X. (2023). Trikotaj mahsulotlarida nuqsonli to'qimalarning aniqlashning matematik modeli va uning algoritmlari. Al-Farg'oniy avlodlari, 1(4), 194-19б.
14б
