CC BY
20M. Tashmatova, M. Dehqonov
TEMIR YO'L TRANSPORTIDA YO'LOVCHILAR OQIMI LOGISTI-KASI
Bugungi kunda temir yo 'l transportida yo 'lovchilarga sifatli xizmat ko'rsatishda bo'lgan dolzarb muammolardan biri - bu yo'lovchilarni o'z vaqtida manziliga olib borish va vokzallarda yo 'lovchilarga qulayliklar yarat-ishdir. Ushbu nuqtai nazardan vokzallarda yuqori xizmat ko 'rsatish maqsadida chiptaxonalarni to'g'ri loyihalash va joylashtirish katta ahamiyatga ega. Ushbu maqolada shaxaratrofva uzoqqa qatnovchipoyezdlarga chipta sotuvchi uskunalarni to 'g 'ri tanlash va joylashtirish xisoblari keltirilgan.
Kalit so'zlar: temir yo'l transporti, yo'lovchi, vokzal, stantsiya, AnyLogic dasturi, chipta mashinalarini, vokzal kassalari, iqtisodiy samaradorlik.
Temir yo'l yo'lovchi stansiyasi o'ziga xos transport markazi - yo'lovchilar oqimining boshlang'ich va yakuniy nuqtasidir. Yo'lovchilar uzoq masofali poyezddan mahalliy elektr poyezdiga yoki aksincha, temir yo'l transporti tizimiga kirish yoki chiqish imkoniyatiga ega.
Ushbu nuqtai nazardan yo'lovchilarga xizmat ko'rsatadigan temir yo'l stantsiyalarining asosiy vazifalari:
- shaharlararo, mahalliy va shahar atrofi yo'nalishlardagi poyezdlarga xizmat ko'rsatish;
- faqat shahar atrofi transportiga xizmat ko'rsatish;
- shahar atrofi hududlarida (ularning jo'nashini kutayotgan poyezdlarning to'xtab turishi uchun xizmat qiladi), shu jumladan metro liniyalari bilan tutashgan yoki kesishgan nuqtalardagi almashuv stansiyalari bo'yicha zonalarga ajratishdan iborat.
St. ''S''
>-
■ XXX -
>-<
Avtobekat _ _ —
Tramvay
Rasm 1. Transport markazi
1-rasmda yo'lovchi temir yo'l stantsiyasining uchastkalari ko'rsatilgan. Ochiq jigarrang sektor (avtobus stantsiyasi) tashqi tizimlardan tizimga kirish va chiqishni ifodalaydi. Sariq sector (platformalar) shaharatrofi va shaharlararo poyezdlar hamda avtomobil transporti aloqalaridan tashkil topgan ichki tizimga kirish va chiqishni ifodalaydi. Moviy sektor, shuningdek, boshqa transport tizimi - tramvay harakati bilan aloqani ifodalaydi. Vokzal barcha kirish va chiqishlarni birlashtiradi va yo'lovchilar oqimi aralashadigan joydir.
Odatda uzoq yurtdan kelgan yo'lovchilar uchun shahrining "tashrif qog'ozi" - temir yo'l vokzallaridir. Tranzit yo'lovchilari ko'pincha stantsiyadan boshqa hech narsani ko'rishga vaqtlari bo'lmaganligi sababli, mehmonlar shahar bilan tanishishni platformaga chiqqan paytdan boshlaydilar.
Quyida yo'lovchilarga xizmat ko'rsatadigan "S" vokzalining sxemasi keltirilgan.
© M. Tashmatova, M. Dehqonov, 2022.
Bagajni saqlash joyi I Kassa I
i i i 1 ■ • ■
f A
Rasm 2. "S" vokzalining sxemasi
Temir yo'l stantsiyasining simulyatsiya modelini qurish - domen jarayonlari samaradorligini oshirishning mumkin bo'lgan usullarini aniqlaydi.
Simulyatsiya modellashtirish inson faoliyatini turli sohalarda tahlil qilish uchun kuchli vositadir. Masalan, boshqa "universal" modellashtirish usullari mavjud, ammo ular simulyatsiyani yo'qotadilar, chunki ikkinchisi ma'lum qarorlarni qabul qilishning mumkin bo'lgan oqibatlarining sifat va miqdoriy baholarini olishga imkon beradi. Simulyatsiya vositalaridan biri bu AnyLogic kompaniyasining dasturiy ta'minoti - AnyLogic.
Vokzal yo'lovchilarga tez, xavfsiz va sifatli xizmat ko'rsatish uchun mo'ljallangan. Ular uchun vokzal quyidagi xizmatlarni ko'rsatadi: shaharlararo va shaharatrofidagi yo'lovchilarni chiqishi va tushirilishi; axborot-ma'lumot xizmati; kutish xonalarida va ona - bolaning xonalarida bo'lishni tashkil etish; porter xizmati; bagajni saqlash xizmatlari; qo'shimcha qo'l yukini tashishni rasmiylashtirish; yozishmalarni tashishni ro'yxatdan o'tkazish; transport vositasini tashishni ro'yxatdan o'tkazish; katta hajmli yuklarni tashish va boshqa xizmatlarni rasmiylashtirish.
Rasm 3. "Chipta va kassa xizmati" jarayoni modeli
"S" stansiyasining modeli "qisqa yollar"ni tahlil qilish va aniqlash imkonini beradi, shuningdek, stansi-yaning samaradorligini baholash imkonini berdi. Haqiqiy kirish parametrlari bo'lgan modeldagi birinchi eksperi-mentlar davomida stansiya ushbu mijozlar oqimiga xizmat ko'rsatishga muvaffaq bo'lganligi aniqlandi.
1 Qavat
Rasm 4. "S" vokzal jarayonining 2d modeli
Tadqiqot natijasida vokzalning eng yuqori soatlarida yo'lovchilarga xizmat ko'rsatishdagi muammolar aniqlanadi, bular:
1. Stansiyaga kiraverishdagi skrining maydoni;
2. Shahar atrofidagi kassalar yo'lovchilar oqimiga bardosh bera olmadi;
3. Shaharlararo chipta sotish kassalari;
4. Bagaj ombori kiruvchi yo'lovchilar oqimiga mos kelmadi Quyida ba'zi muammolarning yechimi ko'rsatiladi.
Shaharlararo harakatda kassalar sonini hisoblash
"S" vokzalidagi kassalarning kerakli sonini hisoblash formula bo'yicha har bir ish soati uchun aniqlanadi.
S =
As
Ь (1)
60 f
T3 A A soatc
Bu yerda A - aniqlangan yo'lovchilardan soatlik vaqt davomida kelib tushgan so'rovlar soni (yil davrlari, oy haftalari, hafta kunlari, kun soatlari bo'yicha yo'lovchi tashishning notekisligi hisobga olinishi kerak);
Asoat /60- shuningdek, bir daqiqa ichida;
to6 bitta so'rovga xizmat ko'rsatishning o'rtacha vaqti, daqiqalarda
f chipta kassasining yuk koeffitsiyenti.
Quyida yo'lovchilar oqimi va davrga ko'ra chipta kassalarining taxminiy sonini aniqlash jadvali
keltirilgan
1-jadval Chipta kassalarining taxminiy soni
Davrlar, soat Bir soat davomida chiptalar zaliga yo'lovchilar oqimi, Ачас Chipta kassalarining taxminiy soni, S
1 2 3
5-6 57 3
6-7 96 3
7-8 181 5
8-9 201 9
9-10 212 10
10-11 178 10
11-12 136 8
12-13 171 6
13-14 135 8
14-15 178 6
15-16 186 8
16-17 241 9
17-18 301 11
18-19 281 14
19-20 302 13
20-21 341 14
21-22 277 16
22-23 261 13
23-24 206 12
24-1 67 10
1-2 98 3
2-3 45 5
Shahar atrofidagi transportda kassalar sonini hisoblash
Shahar atrofidagi kassalar sonini aniqlashda shuni hisobga olish kerakki, shahar atrofidagi ayrim yo'lovchilar chiptalarni avtomatlardan sotib oladilar; chipta kassalari sonini hisoblash formula bo'yicha ma'lum bir zonani hisobga olgan holda eng ko'p yo'lovchi tashish (cho'qqi soatlari) uchun amalga oshirilishi kerak.
Psoat ■ k
S.
shahar
П..
-, (2)
Bu yerda, P k. П,
soatc max _
eng yuqori soatlarda ayrim hududlarning shahar atrofidagi yo'lovchi tashish; kassirdan chipta sotib olgan shahar atrofidagi yo'lovchilarning bir qismi; chipta sotuvchisining haqiqiy mahsuldorligi.
2-jadval - Shahar atrofidagi kassalarning taxminiy soni
Davrlar, soat Bir soat ichida chiptalar zaliga yo'lovchilar oqimi Chipta kassalarining taxminiy soni
1 2 3
5 2560 12
6 2546 12
7 2144 10
8 1546 7
9 1264 6
10 864 4
11 254 1
12 185 0
13 246 1
14 378 1
15 685 3
16 1236 6
17 1795 8
18 2145 10
19 2546 12
20 2645 13
15
я
о
к
! 10 й
5
0
5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Soat
6-rasm. Shahar atrofidagi chiptalar kassalarining taxminiy soni
Iqtisodiy samaradorlik shahar atrofidagi 13 ta kassani 5 taga qisqartirish shartidan kelib chiqib aniqlanadi.
Chipta avtomatlarini joriy etishdan iqtisod - chiptachilar sonini kamaytirish hisobiga chipta kassalariga 36 ta kassa va 4 ta katta kassalar ikki smenada xizmat ko'rsatadi.
Avtomashinalarni joriy qilishda bizga kassalar uchun atigi 10 ta kassir va chiptalarga xizmat ko'rsatish uchun ikkita kassir kerak bo'ladi. Chipta xodimining o'rtacha ish haqi 22 500 somni tashkil qiladi. Keyin, asosiy holatda, ish haqining narxi 1 yilda: • 22 500 • 12 = 270 ming so'm bo'ladi.
Chipta avtomatlarini joriy etish uchun kapital qo'yilmalar
Temir yo'l vokzalini rivojlantirishga qaratilgan faoliyat sifatida, chipta mashinalarini tashkil etishda BKPda olib borilgan hisob-kitoblar natijalariga ko'ra, 18 ta kassa yo'lovchi tashishga xizmat ko'rsatishi kerak. Vokzalda 3 ta chipta mashinasi ishga tushirilgach, 5 ta kassaga ehtiyoj paydo bo'ladi.
Kqur = Nkassa x Skassa x(1 + k), ming. so^m, (3)
Bu yerda Nkassa - chiptaxonalarlar, kassalar soni;
Skassa- chiptalarni chop etish mashinalarining narxi, ming so^m
Standart to'lov terminali - 97 ming so"m;
k - chipta mashinalarini etkazib berish va o'rnatish koeffitsienti.
К = 5 x 97 x (1 + 0,12) = 543,2 ming. so'm,
Chipta mashinalarini sotib olish va o'rnatish uchun umumiy kapital qo'yilmalar 543,2 ming so'mni tashkil
qiladi.
Chipta mashinalariga texnik xizmat ko'rsatish uchun foydalanish xarajatlarini aniqlash
Chipta mashinalariga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash xarajatlari 3am, ming. surtish. formula bo'yi-cha hisoblanadi:
Эycт = KycT x (2% + 6% + 2,2%), ming. so^m (4)
Chipta mashinalariga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash xarajatlari:
10,2
Эуcт = KycT x (2% + 6% + 2,2%) = 543,2 x = 55,4 ming. so'm
Elektr xarajatlarini belgilash iste'mol qilinadigan energiya miqdorini aniqlash va bu miqdorni bir kilovatt quvvat elektr energiyasining narxiga ko'paytirishga qisqartiriladi. Elektr-energiya xarajatlari quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:
S ^ = S N 'Vo 'Vi 'C , ming so'm (5)
Bu erda ZNK - o'rnatishning nominal umumiy quvvati, kVt;
no - mashinaning elektr taqsimlash tarmog'ida va batareyalarda elektr yo'qotilishini hisobga oladigan koef-fitsient; no = 1,05+1,15;
ni - o'rtacha yukda quvvat va vaqt bo'yicha dvigateldan foydalanishni hisobga olgan holda koeffitsiyent;
no = 0,6+0,8;
C - elektr energiyasining narxi, rub./kVt*soat, shu jumladan. QQS
S 3C = 3 ' 1,05 ' 0,6 ' 5,42 ' 365 ' 24 = 89,8 ming so'm
Chipta mashinalariga texnik xizmat ko'rsatish uchun umumiy operatsion xarajatlar bo'ladi 55,4+89,8 =145,2 min gso'm
Iqtisodiy samaradorlikni baholash
Chipta mashinalarini o'rnatishning integral ta'siri (sof daromad - SD) formula bilan aniqlanishi mumkin:
270 - 145,2 Эгnt =-^-- 543,2 = 288,8 ming so'm
Daromadlilik indeksi Эк berilgan natija summasining kapital qo'yilmalar (xarajatlar) hajmiga nisbati sifat-ida aniqlanadi:
K 0,15x543,2
Doimiy natija va bir martalik xarajatlar bilan chiptalarni bosib chiqarish mashinalarini o'rnatishda ularning rentabelligining (rentabelligining) ichki darajasi quyidagilarga teng:
270-145,2
£„, =-= 0,23
vn 543,2
543,2
Xuddi shu shartlar ostida to'lov muddati T„ =-1— = 2,8 viZ
" 270-145,2 J
Chipta mashinalarini o'rnatish samaradorligini barcha ko'rsatkichlar to'plamidan foydalangan holda baholash maqsadga muvofiqdir. Biroq, integral ta'sirga va to'lov muddatiga ustunlik berish kerak.
Rentabellik indeksi Эк >1 (3s=1,53), chipta chop etish mashinalarini o'rnatishda tejamkor loyiha hisobla-
nadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.A.SH. Shorustamov, R.YA. Abdullayev. Temir yo'l bekatlari va tugunlari., Temir yo'l kollejlari uchun darslik. CHo'lpon.T.-2007.182 bet.
2.А.С. Наумов, Стрелочные переводы и глухие пересечения, Альбом, М., 2005.
3.Корнаков A.M. Развязка железнодорожных линий в узлах. М., Транспорт, 1992.
4.Uzelli uchastka bekatni loyihalash. Uslubiy ko'rsatma. ToshTYMI. 2013.
5.Ташматова М.С., Исматуллаев А.Ф. Тез бузилувчан юкларни етказиб бериш занжирида совутиш омборларини ривожлантириш ахамияти. Научный журнал транспортных средств и дорог - The scientific journal vehicles and roads, 2022, № 2 (5), pp. 32 - 39.
6.Ташматова М.С., Исматуллаев А.Ф. Ортиш-тушириш ишларини оптималлаштиришнинг омбор параметрларни таъсирини тахдили. Научный журнал транспортных средств и дорог - The scientific journal vehicles and roads, 2022, № 3 (1), рр. 6 - 14.
7.Yodgarova, U., Raimova, M., & Boboyev, K. (2019). Etiopathogenetic factors and clinical picture of restless legs syndrome in persons of Uzbek nationality. Journal of the Neurological Sciences, 405, 236.
8.Raimova, M. M., & Yodgarova, U. G. PATHOPHYSIOLOGY AND CLINICAL FEATURES OF RESTLESS LEGS SYNDROME.
9.Хуррамова, З. (2018). Мумтоз анъаналар давомчиси. Иностранная филология: язык, литература, образование, 3(2 (67)), 66-70.
10.Эркинов, С. Э. (2019). ФОРМИРОВАНИЕ КУЛЬТУРНОГО ОБЩЕНИЯ НА ИНОСТРАННОМ ЯЗЫКЕ. Актуальные научные исследования в современном мире, (1-4), 140-143.
TASHMATOVA MUQADDAS - katta o'qituvchisi, Toshkent Davlat Transport Universiteti. DEHQONOV MIRALI - o'qituvchisi, Toshkent Davlat Transport Universiteti.
