Алибоев Т.Ч. кафедраси доценти "Технологии таълим ва тасвирий санъат фанлари" ЖДПУ
ТАЪЛИМИЙ ЁНДАШУВЛАР АСОСИДА УЦУВЧИЛАРНИНГ КРЕАТИВЛИК СИФАТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ
Резюме : "Технология" дарсларида уцувчиларнинг креативлик сифатларини самарадорли ривожлантириш куплаб объектив ва субъектив омиллар таъсирида кечади. Субъектив омиллар орасида "Технология" дарсларини ташкил этишга нисбатан ёндашув уам мууим ауамиятга эга. Глобал ахборотлашув уамда инновацион таълим мууити таълимий ёндашувлар асосида "Технология" дарсларини ташкил этиш уларнинг самарали кечиши учун имконият яратади. Мацолада таълимий ёндашувлар асосида "Технология" дарсларини ташкил этиш орцали уцувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантириш муаммоси таулил цилинган.
Таянч тушунчалар: креативлик, креативлик сифатлари, ривожлантириш, креативлик сифатларини ривожлантириш, тамойил, креативлик сифатларини ривожлантириш тамойиллари.
Alibayev T.Ch.
Associate Professor of the Department of Technological Education and Fine Arts of Jizakh State pedagogical university
DEVELOPMENT OF CREATIVITY QUALITIES OF STUDENTS ON THE BASIS OF EDUCATIONAL APPROACHES
Resume: Technologiya is engaged in the development of creative qualities that contribute to the objective and subjective development of the Kechadi bridge. The subjective factors determining "technology" in all organizations are relatively clear, but no less important. Global News in praise of innovative education The educational environment based on "technology" is organized at the faculties of Etish Ularning and Kechishi as an opportunity. The article analyzes the problems of developing creative qualities based on the doctrine of "technology".
Basic concepts: creativity, creative qualities, development, development of creative qualities, principle, principles of development of creative qualities.
Глобал ахборотлашув ва инновацион таълим мухити шахс интеллектини ривожлантириш инсон капиталидан самарали фойдаланишнинг асоси эканлигини тасдикламокда. Зеро, инсон капиталидан самарали фойдаланиш жамият ривожиини таъминлайди. Шу сабабли жахон микёсида шахс интеллектини ривожлантириш, унда танкидий, ижодий ва креатив фикрлаш кобилиятини шакллантириш эхтиёжи тобора долзарблашмокда.
"Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини самарадорли ривожлантиришга каратилган илмий-педагогик тадкикотни олиб бориш жараёнида таълим жараёнига нисбатан замонавий ёндашувларни карор топтиришда Т.А.Азарова [1], Х.Н.Глазков [3], А.В.Ельсов [4], И.А.Зимняя [5], Е.В.Земсова [5], В.М.Лопаткин [10], М.Мерло-Понти [11], И.Ю.Шабарина [15] каби хорижлик хамда Б.С.Абдуллаева [7], Н.А.Муслимов [6; 8], М.Х,.Усмонбоева [6-8], Д.М.Сайфуров [8], А.Б.Тураев [8], З.Т.Раджапова [14] каби Узбекистонлик тадкикотчиларнинг ишлари билан танишиш оркали адабиётлар билан ишлаш ва назарий тахлил методларидан фойдаланилди.
"Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришда самарадорликка эришишда ана шу максадга каратилган педагогик жараённинг кандай ёндашув асосида ташкил этилиши хам ахамиятли саналади. Шу сабабли тадкикотни олиб боришда "Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришда юкори самарадорликка эришиш максадида педагогик жараёнга нисбатан инновацион характердаги ёндашувларни карор топширишга эътибор каратилди. Муаммонинг назарий ва амалий тавсифидан келиб чиккан холда педагогик жараёнга нисбатан куйидагича ёндашиш "Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришда самарадорликни таъминлайди, деган хулосага келинди:
"Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришга булган мух,им ёндашувлар
1. Герменевтик ёндашув "Технология" укув фанига тааллукли булган тушунчаларнинг маъно, мазмунини укувчилар томонидан чукур
англанишини ифодалайди. Куп холатларда укувчилар билимларининг пухта, чукур булмаслиги уларнинг укув фанлари ёки умуман, илмий билимлар мазмунини етарлича, тугри англай олмаслиги билан боглик.
"Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини
ривожлантиришга герменевтик ёндашиш "укувчиларда тушунча ва атамаларни
тизимлаштириш, маъносини аниклаштириш хамда рефлекцив фаолиятни фаоллаштиришга булган кобилиятини ривожлантириш; ижодий тафаккурни устириш оркали укувчиларнинг билиш фаоллигини оширади; коммуникатив компетенсияларни, катта хажмдаги ахборотлар билан ишлаш ва матнлар мазмунини талкин килиш малакаларини шакллантиришга ёрдам беради" [3].
2. Ассотсиатив ёндашув. Мазкур ёндашув креатив гояларни илгари суриш жараёнида ассотсиатсиялар билан фаол ишланишини англатади. Шунга кура шахсда креатив тафаккурни ривожлантириш негизини турли, бир-бирига зид ассотсиатсиялар ва улар уртасида мантикий бирликни юзага келтириш ташкил этади. Хусусан, креатив тафаккурни ривожлантиришга хизмат киладиган методлар орасида "Тасодифий ассотсиатсиялар" методи узига хос ахамият касб этади.
"Технология" дарсларида укувчиларнинг укув-билиш фаоллигини ошириш, уларда креативлик сифатларини ривожлантириш боскичларида хам ассотсиатсияларга таяниш асосида бажариладиган укув топшириклардан кенг фойдаланилади. Укувчилар томонидан укув топширикларини бажариш чогида уларда юзага келадиган ассотсиатсиялар "укув предметига оид, мавхум, психологик хамда нореал булиши мумкин" [13]. У кандай булишидан катъи назар ассотсиатсия укувчиларни креатив фикрлашга ундайди.
3. Визуал-образли ёндашув. Креатив тафаккурнинг мухим таркибий элементларидан бири - ижодий тасаввур хисобланади. Тасаввурнинг ижодий характерга эга, аник ва ёркин булиши узига хос креатив гоянинг шаклланишини таъминлайди. Зеро, шахс томонидан хар кандай ахборот кабул килинганда онгда дастлаб вокеликнинг визуал образи пайдо булади. Визуаллик "тасаввурда ихтиёр килинаётган вокеликни яратиш" [2] булиб, у "максадга эришишнинг энг кучли куроли саналади" [2]. Уз мохиятига кура, "визуаллик хис килиш, куришга имкон беради, М.Мерло-Понтининг фаразига кура, хис куриш - узининг олдига оламни жойлаштириш эмас, бирок, узидан ташкаридаги атроф-мухит билан уйгунлашишдек туюлади: "визуаллик худди борликнинг барча жихатларига кура чоррахадаги учрашувидек туюлади" [11]. Бунда энг мухими образнинг канчалик яккол акс этишидир. Бинобарин, образнинг аниклиги шахс томонидан вокелик мохиятини тулаконли, етарлича ёритишга имкон беради. Бу эса креатив гояларни илгари суриш, уларни асослашда мухим ахамиятга эга. Шунга кура "Технология" дарсларида укувчилар укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришда укитувчилар куйидаги икки жихатга эътиборни каратиши зарур: биринчидан, укувчиларда визуал-образли тасаввурни шакллантириш; иккинчидан,
укувчиларнинг визуал-образли тасаввурларига таянган холда улар томонидан креатив гояларнинг илгари сурилиши учун зарур педагогик шарт-шароитларни яратиш.
4. Фаолиятли ёндашув. Креатив гояларнинг шаклланиши у кандай (касбий ёки кундалик (маиший), аклий ёки жисмоний, ижодий ёки амалий, укув ёки ишлаб чикариш) булишидан катъи назар бевосита шахснинг фаолияти билан богликдир. "Фаолиятли ёндашув - шахснинг онгини хамда яхлит холда унинг узини хам шакллантиришга йуналтирилган фаолияти жараёни" булиб, айнан "фаолият оркали хамда фаолият жараёнида шахс айнан кандай булса, шундай шаклланади, унинг уз-узини ривожлантириш ва уз-узини такомиллаштириши" содир булади [15]. Бундан англанадики, креативлик барча сохалар ва йуналишларда хам шахсга хос ахамиятли сифат булиб, унинг ривожланганлик даражаси фаолият самарадорлигини таъминлашга хизмат килади. "Фаолият оркали таълим олиш" консепсияси дастлаб америкалик тадкикотчи Ж.Дьюи томонидан таклиф этилган булиб, унда фаолиятли ёндашувнинг куйидаги асосий тамойиллари таклиф килинган: укувчиларнинг кизикишларини хисобга олиш; фикрлар ва харакатлар таълими асосида укиш; англаш ва билиш кийинчиликларни бартараф этишнинг натижаси; эркин ижодий иш ва узаро хамкорлик" [15].
"Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини
ривожлантиришнинг фаолиятли ёндашув асосида ташкил этилиши бу жараённинг асосий субъектлари таълим олувчилар булиб, уларнинг укув-билиш фаоллиги укув материалини узлаштириш, назорат топширикларини мустакил бажариш, кичик ёки катта гурухларда лойихаларни тайёрлаш, уларни мухокама ва такдим этиш, шунингдек, вакти-вакти билан рефлекцив тахлил асосида узаро хамда индивидуал равишда фаолият натижасини бахолаш имкониятига эгаликларини англатади. Бу вазиятда укитувчининг дарсдаги иштироки тюьторлик (йуналтириш, зарур уринларда маслахатлар бериш ва йул-йурик курсатиш, укувчилар фаолиятини назорат килиш ва бахолаш)дан иборат булади. Натижада укувчилар "укув-билиш фаолиятининг барча компонентларини: максадни куйиш, дастурлаш (лойихалаш), режалаштириш, назорат ва уз-узини назорат, бахолаш хамда уз-узини бахолаш" малакаларини узлаштиради [15].
5. Муаммоли ёндашув. Замонавий укитишда муаммоли таълим технологияларини фаол куллашга алохида эътибор каратилмокда. Ушбу технологияларининг асосини муаммоли таълим ташкил этади. Муаммоли таълим шахсда "ижодий изланиш, кичик тадкикотларни амалга ошириш, муайян фаразларни илгари суриш, натижаларни асослаш, маълум хулосаларга келиш каби куникма ва малакаларни шакллантиришга йуналтирилган таълим" [6] булиб, ушбу таълимнинг асосини эса "муаммо (юн. "тусик", "кийинчилик") ёки муаммоли вазият ташкил этиб, муаммоли таълим технологиялари уларнинг ечимини топишга хизмат килади" [6].
"Технология" дарсларида укувчиларни муаммоли топширикларни хал килишга жалб этиш уларда креатив сифатларини самарали ривожлантиради.
Укувчиларни муаммоли топширикларни хал килишга жалб этишда "Тайёр махсулотни янги деталлар билан бойитинг", "Миллий ва замонавий карашлар уйгунлиги асосида уй жихозини тайёрланг", "Иккиламчи материаллардан узига креатив махсулотни яратиш тугрисида уйлаб куринг", "Тез ва осон тайёрланадиган узига хос пархез таомини тайёрланг", "Мобил телефонларнинг ток кабул килгичларини ихчам, йигинчок холда саклаш мумкин булган содда, аммо чиройли куринишга эга булган жихозни тайёрланг", "Иккиламчи материаллардан пайпокларни тартибли, кулай жойлаштириш мумкин булган оргинал жихозни ясанг", "^ирким материаллардан ёстик жилд тайёрланг", "Киркдм материаллардан узига хос чойнакпушт тайёрланг", "Киркдм материаллардан дизайни узига хос булган елпигич тайёрланг" каби топшириклар укувчиларни изланишга ундайди.
6. Технологик ёндашув. Лугавий жихатдан "технология" тушунчаси (юнон. "течне", "логос") махорат (санъат) хамда таълимот (тушунча), демак, "махорат тугрисидаги таълимот" [7, 8] маъносини англатади. Когнитив жихатдан эса ушбу тушунча "муайян (ишлаб чикариш, ижтимоий, иктисодий ва бошка) жараёнларнинг юксак махорат, санъат даражасида ташкил этилиши" [7, 8] деган мазмунни ёритишга хизмат килади. Укитишга нисбатан технологик ёндашув эса "укув жараёнини бошкаришнинг хамда куйилган укув максадларига эришишни кафолатловчи аник, реал воситаси" [1] сифатида "турли сохаларни хамда таълимий, педагогик, ижтимоий борликнинг хусусиятларини консептуал ва лойихавий узлаштиришда янги имкониятларни яратади ва куйидагиларни таъминлайди: катта аниклик билан натижаларни олдиндан айтиш хамда педагогик жараёнларни бошкариш; илмий асосда тахлил килиш ва тизимлаштириш оркали амалий тажрибага эга булиш ва ундан фойдаланиш; таълимий ва ижтимоий-тарбиявий масалаларни мажмуавий хал килиш; шахсга салбий омилларнинг таъсирини камайтириш; ихтиёрида захираларга эга булган холда улардан самарали фойдаланиш; юзага келган ижтимоий-педагогик муаммоларни хал килиш учун янада самарали янги технология ва моделларни танлаш ва ишлаб чикиш" [1].
"Технология" дарсларида муаммоли, интерфаол, инновацион, лойиха, компьютер, хамкорлик таълими технологияларини максадли куллаш оркали укувчиларни биргаликда, узаро хамкорликда ишлашга жалб этиш улар томонидан креатив лойихаларнинг яратилиши, муаммоли вазиятларнинг хал килиниши учун кулай шароитни юзага келтиради. Интерфаол методлар укувчилар томонидан укув топширикларини бир неча мукобил вариантлар буйича ечимга эга булишини таъминлаш асосида бажарилишига ёрдам беради.
7. Интерфаол ёндашув. Замонавий педагогиканинг таркбий асосларидан яна бири - интерфаол таълим саналади. "Интерфаол таълим (ингл. "интераст", рус. "интерактив"; "интер" - узаро, "аст" - харакат килмок) - талабаларнинг билим, куникма, малака ва муайян ахлокий сифатларни узлаштириш йулидаги узаро харакатини ташкил этишга асосланувчи таълим" [8] булиб, у бир катор афзалликларга эга. Хусусан, интерфаол таълим мохиятига кура "укитиш
жараёнининг асосий иштирокчилари - укитувчи, талаба ва талабалар гурухи уртасида юзага келадиган хамкорлик, кдзгин бахс-мунозалар, узаро фикр алмашиш имкониятига эгалик асосида ташкил этилади, уларда эркин фикрлаш, шахсий карашларини иккиланмай баён этиш, муаммоли вазиятларда ечимларни биргаликда излаш, укув материалларини узлаштиришда талабаларнинг узаро якинликларини юзага келтириш, "укитувчи - талаба - талабалар гурухи"нинг узаро бир-бирларини хурмат килишлари, тушунишлари ва куллаб-кувватлашлари, самимий муносабатда булишлари, рухий бирликка эришишлари кабилар билан тавсифланади" [8] .
Электрон манбалардан бирида "интерфаол ёндашув" тушунчаси олий таълим, булажак инглиз тили мутахассислари мисолида куйидагича тавсифланади: "мутахассиснинг фаолиятнинг интерфаол шаклларидан фойдаланиш оркали инглиз тилини укитишдаги касбий вазифаларни хал килиш кобилиятини белгилаб берувчи касбий компетентлигини шакллантиришга кумаклашиш" [9]. Шундан келиб чиккан холда айтиш мумкинки, "Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришга нисбатан интерфаол ёндашув укитиш жараёнига интерфаол методлар ("Аклий хужум", "Олтита рангли калпокча", "Синергетика", "Морфологик кути", "Синовлар ва хатолар" (ёки "Вариантларни танлаш"), "Идрок харитаси"), "Тасодифий ассотсиатсиялар" методлари), Э.П.Торренснинг "Тугалланмаган расмлар" тести)нинг самарали татбик этилиши, укувчиларнинг укув материалини биргаликда, узаро харакат асосида узлаштириши, укув топширикларини уларнинг мураккаблигига кура жуфтликда, кичик ёки катта гурухларда бажаришда акс этади.
8. Полилогик ёндашув. Инновацион таълим мухитида укитишни таълим олувчиларнинг биргаликда, узаро харакати асосида ташкил этиш педагогик жараённинг сифатини яхшилаш, самарадорлигини оширишнинг мухим шартларидан бирига айланди. Укувчилар укув-билиш фаолиятини ташкил этишга технологик ёндашиш укувчи - укувчи, укувчи - укувчилар гурухи, укувчи - ахборот-коммуникатсион технологиялар уртасида узаро таълимий хамкорликни карор топтиришга хизмат килаётган булса, полилогик ёндашув укув топширикларининг ечими юзасидан илгари сурилаётган гояларни жуфтлик, кичик ва катта гурухда мухокама килиш, асослаш, бошка гурухларга такдим этиш, индивидуал ва жамоавий тарзда натижаларни рефлекцив тахлил килиш ва бахолашга ёрдам беради. Полилог "нуткнинг табиий огзаки шакли", "бир неча шахслар уртасидаги сухбат" [12] булиб, уз мохиятига кура "бир неча нафар сузловчи кандайдир мавзу (сиёсий вокелик, спектакль, бадиий асар, спорт ва шу кабилар)ни мухокама килади" [12]. Одатда полилог "диалогга карши куйилмайди. ^ар иккиси учун хам хос булган умумий ва асосий жихат - сузловчилар ва тингловчиларнинг навбат алмашиши саналади. Сузловчилар сони (икки нафардан ортик булиши) ушбу жихатга таъсир курсатмайди" [12].
"Технология" дарсларида полилогик ёндашув укувчилар томонидан укув топширикларини бажариш, муаммоли вазиятларни тахлил килиш,
креатив лойихаларни тайёрлаш, уларни такдим этиш ва бахолаш жараёнида яккол кузга ташланади. Зеро, ечим, карорларнинг канчалик тугри, окилона, лойихаларнинг узига хос, амалий кийматга эга эканлиги мухокама жараёнида ойдинлашади.
9. Х,иссий-психологик ёндашув. Мазкур ёндашув куйидаги холатларни ифодалайди: биринчидан, укувчиларга бериладиган укув топширикларининг уларнинг ёш ва психологик имкониятларига мос келиши; иккинчидан, укувчиларнинг укув топширикларини бажариш, лойихаларни тайёрлаш, уларни мазмун, дизайн, амалий киймати нуктаи назардан мухокама килиш ва такдим этиш жараёнида укувчиларнинг бир-бирларини куллаб-кувватлай олиши, бошкаларнинг фикрига нисбатан хурмат курсатиши, тенгдошларини рухлантира олиши, самарали натижани кулга киритишга булган ишонч хиссига эгаликни намоён кила билиши; учинчидан, укувчилар томонидан илгари сурилган креатив гоялар, тайёрланган креатив махсулотларнинг ижтимоий субъектларнинг сезги хамда хиссиётларига таъсирининг инобатга олиниши; туртинчидан, илгари сурилган креатив гоялар, тайёрланган креатив махсулотларнинг укувчиларни хиссий, ахлокий жихатдан тарбиялашга хизмат килиши.
10. Ижодий ёндашув. Ушбу ёндашув, биринчидан, укувчилар томонидан "бадиий мазмунга эга ахборотларни идрок килиш ва ижод махсулотларининг жамият ижтимоий онгига" [14] ижобий таъсирини таъминлаш; иккинчидан, креатив лойихаларни тайёрлашга хиссий ёндашиш; учинчидан, укувчилар томонидан илгари сурилаётган креатив гоялар, тайёрланаётган махсулотларнинг бадиий-хиссий мазмунга эга булиш заруриятини ифодалайди.
"Технология" дарсларини ташкил этишга ижодий ёндашиш укувчиларнинг ижодий кобилиятини хам ривожлантиришга ёрдам беради. Индивидуал-психологик хусусият сифатида "шахснинг хиссий кечинмаларни тулаконли ифодалашни такозо этувчи ижодий характердаги у ёки бу фаолиятни бажариш куникма, малакаларини хеч бир кийинчиликсиз узлаштириши, улар ёрдамида фаолиятни тез, осон, сифатли ва самарали бажаришини англатувчи" [14] ижодий кобилият креативликнинг мухим таркибий асосларидан бири саналади.
Шу сабабли "Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришда уларнинг ижодий кобилиятга эгаликларини хам инобатга олиш, креатив махсулотларнинг бадиий-хиссий хусусият касб этишини таъминлашга эътибор каратиш максадга мувофик саналади. "Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларга эгалиги улар томонидан новербал креатив махсулотларда композитсия уйгунлиги, рангларнинг узаро мутаносиблиги, образли, фазовий тафаккур имкониятларидан фойдаланганлик, эскиз, расм, буртма шаклларнинг уринли кулланилганлиги каби холатларда яккол акс этади.
11. Интергратив ёндашув. Мазкур ёндашув асосида интегратсия ётади. "Интегратсия" тушунчаси лугавий жихатдан икки хил маънони
англатади: 1) айрим кисмларнинг, элементларнинг богликдик холатини, уларни кушиб бирлаштиришни ифодаловчи тушунча; 2) фанларнинг якинлашиши ва узаро богланиш жараёни" [16]. Тадкикотчилар "интегратив ёндашув" тушунчасини шархлашга турлича ёндашади. Масалан, И.А.Зимняя хамда Е.В.Земсова "енг камида битта умумий жихат билан узаро богланган объектлар, ходисалар, жараёнлар мажмуини яхлит такдим этилиши булиб, бунинг натижасида уларга хос янги сифат яратилади" [5] дея эътироф этган булсалар, В.М.Лопаткин интегратив ёндашувни "дунё манзарасининг яхлит акс эттирувчи, шахснинг назарий ва амалий вазифаларни хал килишга ёрдам берадиган кобилиятини ривожлантиришни таъминловчи восита" [10].
"Технология" дарсларида укувчиларнинг креатив сифатларини ривожлантиришга нисбатан интегратив ёндашиш укув фанлари, укув фанининг мавзулари, педагогика, психология, методика ва "Технология" фанлари, укувчилар хамда укувчининг шахсий, психологик кобилиятлари уртасидаги узаро алокадорлик ва богликликни ифодалайди. Зеро, "педагогик ва методик билимларнинг укув фани асослари билан интегратсиялашуви" [4] кутилган натижаларни киска муддатларда кулга киритишга ёрдам беради.
12. Рефлекцив ёндашув. Мазкур ёндашув "уз иш фаолияти натижаларини мустакил, тахлилий бахолаш малакаларига эга булишларига эришиш максадга мувофиклигини англатади. Укувчилар уз фаолияти натижаларини, ижодий махсулотларни мустакил равишда рефлекцив бахолар экан, эришилган ютуклар омилини англаш, йул куйилган хато, камчиликларнинг сабабларидан хабар булиш, келгуси фаолиятда уларнинг такрорланишига йул куймаслик тугрисидаги хулосага келиш ва амалий чораларни куриш имкониятига эга булади" [14]. Шу боис "Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантиришга рефлекцив ёндашув амалий натижаларнинг кулга киритилишини таъминлайди.
Герменевтик, визуал-образли, фаолиятли, муаммоли, интерфаол, полилогик, технологик, хиссий-психологик, ижодий ёндашув, танкидий, интергратив, рефлекцив ёндашув "Технология" дарсларини кизикарли, самарали ташкил этилишини таъминлаш билан бирга сифат курсаткичларини хам оширади. Илмий-педагогик тажрибани ташкил этиш, укувчилар фаолиятини кузатиш, таълим олувчиларнинг билим, куникма, малакалари хамда креатив сифатларга эгалик даражасини белгиловчи курсаткичларни тахлил килиш асосида юкоридаги хулосага келинди.
Шундай килиб, шахс креативлиги у томонидан ташкил этиладиган фаолиятнинг самарадорлигини оширибгина колмай, унинг узок йиллар давомида уз долзарблигини йукотмаслик, амалий кийматини пасаймаслигини таъминлайди. Фаолият мазмунининг янги гоялар билан бойитилиши, инновацион таркибий кисмлар билан тулдирилиши уни ташкил этаётган шахс учун хам, атрофдагилар учун хам бирдек кизикарли, завкли булишига ёрдам беради. Уз фаолиятини ана шу тарзда йулга куйишга эриша олган шахс бозор муносабатлари шароитидаги мураккаб, кучли ракобатга бардошли була
олади. Шу сабабли умумий урта таълим мактабларида укувчиларда креатив сифатларини шакллантириш, уни изчил ривожлантириб бориш мехнат бозорида уз урнига эга булишига ёрдам бериш билан бирга соханинг ривожланишига хам замин яратади. Герменевтик, визуал-образли, фаолиятли, муаммоли, интерфаол, полилогик, технологик, хиссий-психологик, ижодий ёндашув, танкидий, интергратив, рефлекцив ёндашув "Технология" дарсларида укувчиларнинг креативлик сифатларини ривожлантириш самарадорлигини кафолатлайди.
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Азарова Т.А. Технологический подход в образовании //хттпс:/Моркс. доклад.ру/виеw/сГФ41 Оф8ХКМ.хтмл
2. Визуализатсия: правила и ошибки // хттп://www.единство-гомел.бй/ индех.пхп/2013-03-26-09-02-06/395-2013-08-03-08-42-50.хтмл.
3. Глазков Х.Н. Герменевтический подход в обучении пониманию прочитанного обучающихся общеобразовательных школ // Педагогика сегодня: проблемы и решения. Мат. ИИИ Маждунар.науч.конф. - Казань: Молодой ученый, 2018. - С. 13.
4. Ельсов А.В. Интегративный подход как теоретическая основа осуществления школьного физического эксперимента / Монография. -Рязань: Рязанский ГУ им. С.А.Есенина.2007. - С. 17.
5. Зимняя И.А., Земсова Е.В. Интегративный подход к отсенке единой сотсиально-профессиональной компетентности выпускников вузов // Ж. Высшее образование сегодня. - М.: 2008. № 5. - С. 17.
6. "Инновацион таълим технологиялари ва педагогик компетентлик" модули буйича укув-услубий мажмуа. - Т.: ТДПУ хузуридаги ПК^ТМО Тармок маркази, 2016. - 51-76-б.
7. Инновацион таълим технологиялари ва педагогик компетентлик / Укув кулл. Б.Абдуллаева ва бошк. - Т.: "Навруз" нашриёти, 2015. - 256 б.
8. Инновацион таълим технологиялари / Н.А.Муслимов, М.Х,.Усмонбоева, Д.М.Сайфуров, А.Б.Тураев. - Т.: "Сано-стандарт", 2015. - 150 б.
9. Интерактивный подход в обучении иностранному языку // хттпс:// www.^^/струстуре/фи/ соурсес/бачелор-иностраннйй-язйк/интерактивнйй-подход -в-обучении-иностранному-язйку
10. Лопаткин В.М. Интегративные тенденсии в развитии образовательных систем: международный и российский опыт // Вестник Томского ГПУа. - Томск: 2004. -№ 6. - С. 159.
11. Мерло-Понти М. Око и дух // Французская философия и эстетика ХХ века. - М.: Искусство, 1995. - С. 54.
12. Монолог, диалог, полилог как формы речи // хттпс://рустуторс.ру/ стилистика/1610-монолог-диалог-полилог.хтмл
13. Образно-ассотсиативный подход к проектированию костюма // хттпс:// студбоокс.нет/1277840/педагогика/образно_ассотсиативнйй_проектированию_ костюма.
14. Раджапова З.Т. Дизайн тугаракларида укувчилар ижодий кобилиятини ривожлантиришнинг методик асосларини такомиллаштириш: пед. фан.буйича. фалс.докт. ... дис.автореф. - Т.: 2020. - 175 б.
15. Шабарина И.Ю. Деятельностный подход в образовании // хттп:// www.информио. ру/публисатионс/ид3 555/Дежателностнйи-подход-в-образовании
16. Узбек тилининг изохли лугати. Е - М / Иккинчи жилд. 5 жилдли. А.Мадвалиевнинг тахрири остида. Тахрир хайъати: Э.Бегматов ва бошк. - Т.: "Узбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2006. - 216-б.