CC BY
6
ТДУ 371
DOI:10.51844-2077-4990-2023-2-67-70
ТАЪЛИМИ НИЗОМИ ФОСИЛАВЙ ДАР МАКТАБХОИ ОЛИИ ТОЦИКИСТОН ХАМЧУНШАКЛИ ТАШАККУЛИ ЦОМЕАИ ИТТИЛООТЙ
ДИСТАНЦИОННОЕ ОБУЧЕНИЕ В ВУЗАХ ТАДЖИКИСТАНА КАК ФОРМА ФОРМИРОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННОГО ОБЩЕСТВА
Чураева Хайрицон Юнусцоновна, дотсенти кафедраи технология ва методикаи таълими он МДТ «ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров» (Тоцикистон, Хуцанд)
Джураева Хайриджон Юнусджоновна, доцент кафедры технологии и методики ее преподавания ГОУ "ХГУ имени акад. Б. Гафурова» (Таджикистан, Худжанд)
DISTANCE LEARNING EDUCATION IN Juraeva Khayrijon Yunusdzhonovna, associate HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS professor of the department of technologies and OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN FOR methods of its teaching, SEI "KSU named after THE FORMATION OF THE INFORMATION acad. B. Gafurov " (Tajikistan, Khujand),
SOCIETY Е-mail: [email protected] Вожацои калидй: маориф, тацсилоти фосилави, фарщнги таълими, тамоюл, рушди щтимой, технология, раванди таълим, худомузи, малака, цобилият
Мацола ба баррасии масъалаи омузиши низоми фосилави дар мактабцои олии Тоцикистон щмчун шакли ташаккули цомеаи иттилооти ихтисос ёфтааст.Цайд карда мешавад, ки дар дацсолацои охир тацсилоти фосилави цузъи цудонашавандаи фарцанги таълим ва иттилоотии бисер кишварцои цацон гаштааст ва цар сол ба шаклцои классикии таълим таъсири бештар мерасонад ва тацсилоти анъанавиро бо мундарицаи инноватсиони ва унсурцои ташкили ганоманд мегардонад. Бо назардошти хусусияти глобалии ин равандм, фацмиши фалсафии моцияти падидаи тацсилоти фосилави аз нуцтаи назари амалияи мавцудаи ицтимои торафт бештар гоявй ва методологи мегардад.Фацмиши ицтимоию фалсафии хусусиятцои рушди цомеаи муосир шарти зарурии тацсилоти фосилавии муосир мебошад. Тамоюли асосии рушди цацони муосир рушди босуръат ва суръати баланди цори намудани технологиями компютери, технологиями иттилооти ва коммуникатсиони дар тамоми соцацои цаети цомеа ва инсон бо тагйироти сифати дар коркард, интицол ва нигоцдории иттилоот мебошад.Зикр мешавад, ки цомеаи муосир бо омилми иттилооти зич щмкорй мекунад: тагирот дар заминаи технологии рушди ицтимоию ицтисодии цомеа ба тагироти кулли дар цомеа оварда мерасонад-дар заминаи илм, воситам ва технологиями баландтехнологи, воцеияти нави ицтимои ва технологи, фазои нави коммуникатсиони "навъи нави мавцудияти рамзии инсон "ташаккул меебад.
Ключевые слова: образование, дистанционное образование, образовательная культура, тенденции, социальное развитие, технологии, учебный процесс, самообучение, навыки, способности Отмечается, что за последние десятилетия дистанционное обучение стало неотъемлемой частью образовательной и информационной культуры многих стран мира, с каждым годом оно оказывает все большее влияние на классические формы обучения, обогащает традиционное образование инновационным содержанием и организационными элементами. Глобальный характер этих процессов выдвигает на передний план в качестве идеологической и методологической проблемы философское осмысление сущности феномена дистанционного образования с точки зрения существующей общественной практики. По мнению автора статьи, социально-философское осмысление особенностей развития современного общества является необходимым условием современного дистанционного образования. Основной тенденцией развития современного мира является бурное развитие и высокая скорость внедрения компьютерных, информационных и коммуникационных технологий во все сферы жизни общества и человека с качественными изменениями в обработке, передаче и хранении информации. Современное общество тесно взаимодействует с информационными факторами: изменения технологической основы социально-экономического развития общества приводят к кардинальным изменениям в обществе - на базе науки, высокотехнологичных средств и технологий, новой социальной и технологической
реальности, нового коммуникативного пространства, формируется «новый тип символического человеческого существования».
Key words: education, distance education, educational culture, trends, social development, technologies, educational process, self-learning, skills, abilities
The article notes that over the past decades, distance education has become an integral part of the educational and information culture of many countries in the world, every year it has an increasing impact on classical forms of education, enriches traditional education with innovative content and organizational elements. Given the global nature of these processes, philosophical understanding of the essence of the phenomenon of distance education from the point of view of existing social practice is becoming an increasingly ideological and methodological problem.According to the author of the article, socio-philosophical understanding of the features and peculiarities of the development of modern society is a necessary condition for modern distance education. The main trend in the development of the modern world is the rapid development and high speed of the introduction of computer technologies, information and communication technologies in all spheres of society and human life with qualitative changes in the processing, transmission and storage of information.Modern society closely interacts with information factors: changes in the technological basis of the socio-economic development of society lead to fundamental changes in society - on the basis of science, high-tech tools and technologies, a new social and technological reality, a new communicative space, a "new type of symbolic human existence" is being formed .
Маориф хамеша ба ин ё он дарача ба замон мувофик буда, дарача ва сохти шуури чамъиятиро инъикос мекунад ва каму беш ба мутахассиси кифоя онро такрор мекунад. Аз нуктаи назари фалсафй ин муносибат фахмо аст, зеро маориф як чузъи тамоми чамъият аст. Аммо, дар баробари ин, маориф бояд ба оянда нигаронида шавад, зеро махз барои ба вучуд овардани заминахои зехнии тараккиёти чамъият, ба вучуд омадан ва инкишоф ёфтани куввахои нави асосии инсонй даъват карда мешавад. Дар тули дахсолахои охир тахсилоти фосилавй ба чузъи чудонашавандаи фарханги таълимй ва иттилоотии бисёр кишвархои чахон табдил ёфта, хар сол ба шаклхои классикии таълим таъсири бештар мерасонад, тахсилоти анъанавиро бо мундаричаи инноватсионй ва чузъхои ташкилй ганй мегардонад, бо хамин симои маорифро тагйир медихад. Бо дар назардошти хусусияти умумии ин равандхо дарки фалсафии мохияти падидаи таълими фосилавй аз нуктаи назари амалияи мавчудаи ичтимой ба проблемаи рузафзуни идеявию методологй табдил ёфта истодааст.
Таваччухи тадкикотй ба проблемахои таълими фосилавй дар чахон ба кадри кофй васеъ аст, ки онро тахлили сарчашмахои адабй тасдик мекунад. Дар ин самти тадкикоти илмй корхои Т.Андерсон, А.Андреев, В.Быков, Ч.Ведмейер, А.Густир, Ч.Деде, В.Иванова, Д.Киган, В.Кухаренко, В. С.Лобачева, Н.Морзе, М.Мур, В.Овсянникова, Е.Полат, В.Солдаткина, П.Стефаненко, В.Тихомирова, Б.Шуневич, В.Яриков ва дигаронро бояд кайд кард. Ба хачм ва сифати асосхои илмии олимону омузгорон дар ин самт эхтиром гузошта, хануз хам хеле суст кор карда баромадани чанбаи ичтимоию фалсафии масъаларо кайд кардан лозим аст: аксар тадкикот умуман ба конеъ гардонидани ниёзхои илмии амалияи бевоситаи ташкил ва татбики тахсилоти фосилавиро ба инобат гирифта, мохияти ичтимоию фархангй ва пешакии ин падида, асосхои ичтимоию фалсафй ва мантики рушдро ба инобат намегирад, онро аз контекст, алохида аз дигар омилхои рушди ичтимой баррасй менамояд. Азбаски тачрибаи чорй ва рушди тахсилоти фосилавй ба хаёти кишвар ва умуман чомеа алокаманд аст, аз як тараф дарки чомеаи имруза вазифаи таъхирнопазир ба миён меояд, ки дар он зарурат ва имкониятхои татбик -татбик - таълими фосилавии муосир ба вучуд омадааст ва дигараш худи тахсилоти фосилавй хамчун падидаест, ки мухимтарин чанбахо ва шаклхои хаёти ичтимоии чахони муосирро инъикос мекунад.
Хддафи макола фахмиши ичтимоию фалсафии хусусиятхо ва вижагихои хоси рушди чомеаи имруза хамчун шарти хатмии тахсилоти фосилавии муосир мебошад. Тамоюли асосии рушди чахони муосир рушди босуръат ва суръати баланди чорй намудани технологияхои компютерй, технологияхои иттилоотию коммуникатсионй дар тамоми сохахои хаёти чомеа ва инсон бо тагйироти сифатй дар коркард, интикол ва нигохдории иттилоот мебошад. Ч,омеаи имруза бо омилхои иттилоотй хамкории зич дорад: тагирёбии заминаи технологии рушди ичтимоию иктисодии чомеа боиси тагйироти куллии чомеа мегардад - дар заминаи илмталаб, воситахо ва технологияхои баландтехнологй, нави ичтимой ва вокеияти технологй, фазои нави коммуникатсионй, «навъи нави мавчудияти рамзии инсон» ташаккул меёбад [4, с. 8].
Хусусиятхои рушди чомеаи муосир, аз чумла, инъикоси худро дар консепсияи назариявии «чомеаи иттилоотй» пайдо кардаанд, ки на^ши марказии иттилоот ва донишро барои пешрафти ичтимой таъкид мекунад. Идеяи чомеаи иттилоотй бори аввал дар солхои 60-уми асри ХХ, вацте ки хусусиятхои тагирёбии парадигмаи давру замон намоён шуданд, ташаккул ёфт. Ба муомилоти илмй ворид шудани истилохи «чомеаи иттилоотй» бо номи профессори Донишкадаи технологии Токио Ю Хдяши алоцаманд аст [1,с.15].
Хамчун мафхуми сохти нави ичтимой назарияи чомеаи иттилоотй аз чониби назарияпардозони маъруфи гарб, аз цабили З. Бжезинский, П.Дракер, М.Кастеллс, Р.Катс, М.Маклюан, Ю.Масуда, Ф. Мачлуп, М. Порат, Т. Стониер, Д. Тапскотт (Д. Тапскотт, А. Тоффлер, Т. Умесао, Ф. Вебстер ва дигарон) мавриди мухокима царор ёфтааст. Аз нуцтаи назари аксар мухаццицоне, ки мушкилоти чомеаи муосирро меомузанд, - ва мо низ хамин мавцеъ дорем - мафхуми «иттилоот» сарчашмаи худро аз муцаррароти назариявии таълимоти постиндустриализм хамчун мархилаи нави таърихии рушди эхтимолии эволютсионалй мегирад. Ба эътицоди чонибдорони ин равиш, суръати рушди фанноварихои компютерй, иттилоотй ва телекоммуникатсионй чомеаи пасоиндустриалиро ба холати нави сифатй - чомеаи иттилоотй интицол медихад. Аз ин ру, дар мубохисаи илмии муосир мафхуми иттилоотй одатан хамчун чузъи чудонашавандаи назарияи пасоиндустриалй (Д. Белл) баррасй мешавад ва сохти «чомеаи иттилоотй» то андозае хамчун мушаххасозии мафхуми васеътари «Ч,омеаи иттилоотй» чомеаи пасоиндустриалй, ки на танхо муайянкунанда, балки чузъи тавонои пешгуиро дар бар мегирад, амал мекунад [3,с.128].
Дар адабиёти илмй тафсирхои гуногуни истилохоти сохти нави чамъиятиро пайдо кардан мумкин аст, аз чумла: «чамъияти дониш» (Ф. Мачлуп, П. Дракер, Т. Стониер), «чамъияти шабакавй» (М. Кастелс), «чамъияти электронй "(М. МакЛюэн), "чомеаи ракдмй" (Д. Тапскотт), "чомеаи технотронй" (З. Бжезинский), "чомеаи барномарезишуда" (А. Турен), "чомеаи телематикй" (Ч,. Мартин) ва гайра. Равишхои баходихии мохият ва самти рушди чомеаи имруза, вале дар айни замон хамаи онхо во^еияти ягонаро тавсиф мекунанд, бо мантщи равшани дигаргунихои ичтимой-фархангй тахти таъсири технологияхои компютерй, иттилоотй ва коммуникатсионй бо хам зич алоцаманд ва муттахид шудаанд.
Муайян кардани тамоюл ва равандхои хоси щтисодй, ичтимоию фархангй, иттилоотию технологй, ки бо ташаккули чомеаи иттилоотй хамрох мешаванд, ба мо имкон медихад, ки сохтори муайяни тахлилии тахминй, на^шаи ичтимоии во^еияти нав (ва эхтимолан во^еият) бунёд карда шавад, ки дар пеши назари мо ба миён меоянд: — суръатбахшии раванди навсозии дониш, техника ва технологияи истехсол, коркард, нигох доштан, интицол ва истифодаи ахбор; - афзоиши хачми иттилоот; - табдил додани иттилоот ба ашёи истеъмоли оммавй; - баланд бардоштани суръати равандхои ало^а, ки тавассути воситахо ва технологияхои илмталаб, баландтехнологй таъмин карда мешаванд; - рушди инфрасохтори умумичахонии иттилоотй; -ташаккули фазои иттилоотии умумии вацт: инфохронотоп; — табдил додани донишхои иттилоотию назариявй ба мухимтарин захира ва кувваи пешбарандаи тараккиёти ичтимоию иктисодй, технологй ва фархангии чомеа; - гузариш аз истехсоли махсулоти моддй ба махсулоти иттилоотй бо вектор ба самти пахншавии бахши иттилоотии ицтисодиёт; - гузаштан ба ицтисодиёти хизматрасонй; - ташаккули бозори иттилоот ва дониш хамчун омили истехсолот дар баробари бозорхои захирахои табий, мехнат ва сармоя; — бозгардонии ицтисодиёт ба хусусияти инноватсионй, илмталаби рушд; - баланд бардоштани нацши сармояи инсонй; — ба омили муайянкунандаи пешрафти чамъиятй табдил додани маориф; — тагйир додани куллй дар сохтор шугли ахолй, хусусияти фаъолияти касбй, хаёти чамъиятй ва истирохати одамон, фароянда таълим, азхуд кардани малакаю дониш, тарзи муносибатхои байни одамон; - ташаккули фарханги нави иттилоотии чомеа.
Технологияхои иттилоотй хамчун манбаи тавонои тагирот ва навоварй амал карда, имкониятхои нав, зиддиятхо, мушкилот, чолишхо, тахдидхоро ба вучуд меоранд. Бо вучуди ин, чахон боз хам бештар вобаста ва аз чихати технологй мураккабтар мешавад. Дар ин шароит шахсияти инсон назар ба замони индустриализм дар заминаи куллан дигар, ки модели сифатан нави омодагии онро ба хаёт ва фаъолияти он дар шароити чахонишавй, фазои
иттилоотй, ташаккули фазои комилан нав, ки барои ин шароит зарyранд ва сифатхои шахсии ба онхо мувофиц, ташаккул меёбад.
Равшан аст, ки чамъият хар цадар дар тарацциёти худ пеш равад, одам барои ба таври максималй ба хаёти чамъиятй машгул шyдан, ба он муто6ик шyдан, сyбъективии он, яъне одами интегралй, худхаракаткунанда тайёрии бештари ичтимоиро талаб мекунад. Маориф чузъи чудонашавандаи тамоми чомеа аст, бинобар ин онро аз равандхои чахонии ицтисодй, ичтимой, фархангй ва гайра чудо кардан мумкин нест. Дигаргунихои куллй ба маорифи муосир таъсир мерасонанд: онхо ба мохияти он ва асосхои фаъолияти амалии он таъсир мерасонанд, маориф объекти талаботи нави бемайлон афзояндаи шахс, чамъият ва давлат мегардад. Замон аз вай бештар чусту чолокй, ошкорбаёнй, эчодкорй, цобилияти зуд ба дигаргунихои тамоми сохахои хаёти хар кас ва хамаро талаб мекунад.
Маълум аст, ки дар асри XXI тарбия бояд як раванди динамикй ва муттасил бошад, ки дар тули хаёти инсон идома дошта, васеъ, умумибашарй, дурусттараш: хусусияти умумй, яъне аз чихати диалектикй бенуцсон дошта, амалй ва татбици ниёзхои тарбиявии хам шахсони алохида ва хам гуруххои муайяни ичтимой ва умуман чамъиятро муайян созад.
Аммо имруз барои аксарияти назарияпардозон ва амалдорони маориф аллакай маълум аст, ки равишхо ва нуцтаи назари муцарраршуда оид ба таълим дар шароити воцеияти нав ба кор намебароянд ва имкон намедиханд, ки вазифахои дар наздаш гузошташуда пурра ичро шаванд. Гузашта аз ин, яке аз оцибатхои возехи ичтимоии тагйироти босуръати технологй, ки дар боло зикр гардид, ки махсусан дар дахсолахои охир равшантар шудааст, бухрони умумии низомхои мавчудаи маориф мебошад, ки имруз цариб тамоми кишвархои чомеаи чахониро фаро гирифтааст. Мохияти ин бухрони маориф, тавре коршиносони ЮНЕСКО цайд мекунанд, дар нотавонй ва бесамар будани тахсилоти муосир дар баробари мушкилоти чахонии башарият, яъне дар баробари чомеаи иттилоотй аст. Дар баробари ин, дигаргунихои куллй, ки дар чахони муосир тахти таъсири инцилоби иттилоотй ба амал меоянд, на танхо чолишхои глобалй, балки имкониятхои нави вокуниши муносиб ба онхо низ фарохам меорад. Бинобар ин маориф бояд ба шароити тагйирёфтаи мавчудияти инсон, ба вокеияти тараккиёти илмию техникй ва чамъиятй мувофик инкишоф ёбад. Пешрафти техникй пайваста истифодаи имкониятхои компютерхо, дастгоххо ва воситахои нави алоцаро дар таълим ташвиц мекунад, аз ин ру, бешубха, рушди маорифро воцеияти нави ичтимоию фархангй харчи бештар муайян мекунад.
Дар байни тамоюлхои асосие, ки симои таълим ва симои онро тагйир медиханд, метавон чунин номхоро номбар кард: -табдил додани маориф хамчун шакли мутамаркази чамъиятикунонии инсон ба сармояи ичтимой ва шахсй дар шароити афзоиши ахамияти донишхои азхудшуда ва методологияи маърифат хамчун манбаи рушди ичтимой; — ба вучуд омадани имкониятхои принципан нави муошират, кутох кардани масофахои ичтимой, «фишурдани» хронотопи ичтимой: фазо ва замон; - иттилоотонии таълим - ба раванди таълим чорй намудани технологияхои муосири компютерй ва воситахои муоширати фаврй ва истифодаи онхо хамчун воситаи нави педагогй; — аз нав дида баромадани доимии мазмун ва шаклхои таълим (зеро мазмуни гайришакл, инчунин шакли бемаънй вучуд надорад) дар хамаи зинахои он, бинобар суръати тези иттилоотикунонии чамъият; - иваз намудани императиви «Маълумот барои хаёт» ба ибораи нав — «Таълим барои хаёт»; - рушди таълими кушод -шакли нави амалигардонии равандхои тарбия ва худомузй дар асоси дастрасии озод ба захирахои таълими; - глобализатсияи маориф - ташаккули системаи чахонии маориф, хронотопи ягонаи чахонии таълим.
Дар натича таълим бояд чунин як муассисаи ичтимой гардад, ки хонандаро на танхо бо дониш мучаххаз созад, балки ба шарофати пайваста ва босуръати дониш дар замони мо зарурати мустацилона азхудкунии доимии онхо, кобилият ва махорати худомузй, инчунин муносибати мустакилона ва эчодкорона ба азхуд кардан ва истифода бурдани дониш дар давоми тамоми хаёти фаъоли одамро ташаккул дихад.
Ба ацидаи бисёре аз олимон, омузгорон, сиёсатмадорон, дар посух ба дархостхои куллан наве, ки аз тагйирёбии воцеияти ичтимой дар сохаи маориф бармеоянд, имконпазир аст ва зарур аст. Раванди объективии иттилоотонии зинахои гуногуни маориф ва умуман чомеаи имруза аз чихати техникй шарти мухими ин пешрафт аст. Тахсилоти фосилавй хам дар кишвархои мутараццй ва хам дар кишвархои ру ба тараццй (хусусан дар охирин) ба як чузъи васеъ ва хатто хатмии низомхои таълимии анъанавй табдил меёбад. Ин тамоюл бо таваччухи
афзояндаи омузгорон ба истифодаи технологияхои нав, ба интернет ва чандрасонай нигаронидашуда, инчунин дарки афзоянда, ки барои амалй намудани х,ук;ук;и чудонашавандаи х,ар як шахс ба гирифтани тахсил, усулу воситахои анъанавии таълим мусоидат мекунад, имруз ба дастгирии инноватсионй сахт эхтиёч доранд [2, с. 3].
Дар баробари ин, рушди тахсилоти фосилавй бо афзоиши ниёзхои ичтимой ва шахсй ба ташкили равандхои такмили пайвастаи сатхи дониш ва такмили омодагии касбй, инчунин рушди минбаъдаи технологияхои иттилоотй, ки ба онхо дар сохаи тахсилоти олй дохил мешаванд, муайян карда мешавад.
Тахсилоти фосилавй дорои имкониятхои ;ариб адонашавандаи низомхои компютерй ва шабакахои телекоммуникатсионй дар хамчоягй бо усулхо, воситахо ва шаклхои анъанавии таълим, фарохам овардани шароит барои дастрасии ичтимоии тахсилоти босифат, ки ба халли мушкилоти тахсилот ва/ё пешрафта мусоидат мекунад. Таълим барои шахсоне, ки бо сабабхои гуногун наметавонанд аз хидматхои таълими анъанавй (рузона) истифода баранд. Дар баробари ин, ба таври васеъ чорй намудани фановарихои фосилавй аз лихози эчодй равишхои нави омузиши, ташкили нав, сарчашмахо, шаклхо, усулхо ва фановарихои нави таълим, ки ба талаботи чомеаи муосир чавобгу мебошанд, имкониятхои азим дорад. Ин имкониятхои муассисахои таълимиро дар самти пешниходи як ;атор хизматрасонии таълимй васеъ менамояд.
Мазмуни тахсилоти фосилавй ба пешгуии рушди чомеа, мансаби касбй, малака ва сифатхои шахсй ва дигар сохахои амалияи ичтимой нигаронида шудааст. Мазмуни таълим гайр аз дониш, кобилият, малака, худи раванд - техника, технология, методика, усул, тартиб ва гайра, -азхуд кардан ва татбики амалии онхоро дарбар мегирад. Ахамияти худомузй ва тачрибаи шахсй хамчун чузъи мухими мазмуни таълим хеле меафзояд, ки ин барои хар як шахсе, ки сохиби маълумот ва гирифтани маълумот аст, имкониятхои васеъ мекушояд. Имруз, тахсилоти фосилавй бешубха зудтарин ва универсалтарин рохи пахн кардани донишхои во;еии мавчуда мебошад. Ин инъикоси сатхи рушди технологияхои иттилоотй мебошад, ки масофаи байни муассисаи таълимй ва донишчуро фаро мегирад.
Хулоса, ;айд кардан мумкин аст, ки имруз алтернатива ба ташаккули чомеаи иттилоотй вучуд надорад - ин самти асосии рушди тамаддун дар асри ХХ1 мебошад, ки кишвархои пешрафтаи чахон аллакай ба он пайравй мекунанд ва бисёре аз кишвархои ру ба тара;;й ба он майл менамоянд, барои худ интихоб кардаанд. Таълими муосири фосилавй натичаи объективй ва яке аз механизмхои татби;и дигаргунихои ами;ест, ки дар хаёти чомеаи имруза ба амал меоянд. Он дар худ тамоюлхои хоси рушди иттилоотии инсониятро инъикос намуда, бо такя ба технологияхои муосири компютерй, иттилоотй ва телекоммуникатсионй тасаввуроти нави во;еан чолиби мо, дурнамои пахн кардани дониш, харакати касбй ва ичтимоии шахсиятро мекушояд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Иванова, В В. Инкишофи таълими гоибона. Тахлили ичтимой-фалсафй: рисолаи ... канд. Филос. Илм: 09.00.11/В.В.Иванова.- Москва, 2005 .-163 с.
2. Омузиши кушод ва фосилавй: тамоюлхо, сиёсатхо ва стратегияхо.- М .: Эд. ИНТ, 2004 .- 139 с.
3. Триняк, M. V. Чдмъиятхои байнифархангй: Хдфтаи му;аддас: монография / M. V. Триняк. -Харьков: ХНАДУ, 2010 .-- 248 с.
4. Штанко, В.И. Мушкилоти антропологии тамаддуни иттилоотй / В.И. Штанко // Висн. Харк. нат. un-tu im. В.Н. Каразина. - 2011. - No 980. - С. 6-15.
REFERENCES:
1. IvanovaV.V. Development of distance education. Social and philosophical analisys: diss. cand. of philos., Science: 09.00.11 / Ivanova V.V. - Мoskow, 2005 .-163 p.
2. Open and distance learning: tendencies, politics and stratigies. M: Ad., INT, 2004 .- 139 p.
3. Trinyak M.V. Crosscultural societies: Saint week: monography / M.V Trinyak. - Kharkov: KhNDAU, 2010 .-- 248 p.
4. Shtanko V.I. Difficulties of anthropological informational civi8zation. / V.I. Shtanko // Visn. Khark. nat. un-tu im. V.N. Karazina. - 2011. - No 980. - P.6-15.
