CC BY
32
Каримов Осим Косимович -
доктори илмпои таърих, профессор, ректори ДДШБСТ
донишгоаи давлатии аукук, бизнес
ВА СИЁСАТИ ТОЛИКИСТОН МЕВАИ ИСТИКЛОЛИ МИЛЛИСТ
Донишгоаи давлатии аукук, бизнес ва сиёсати Толикистон меваи ширини дарахти боровари Истиклолияти Толикистони лонолон маасуб меёбад, ки соли равон 20-солагии он бо шукуау лалол таллил мегардад. Соле, ки сипар! гашт, аамчун соли таблиги илму фараанг, соли бузургдошти маънавиёту худшинос! барои аали маорифи кишвар, аз лумла барои аайати устодону профессорони донишгоаамон соли бобарору хотирмон буд. Бо ташаббуси Президенти Лумаурии Толикистон Ланоби Ол! муатарам Эмомал! Раамон эълон шудани соли 2010 - Соли маориф ва фараанги техник! ба тараккиёт ва пешрафти соааи маориф аамалиаата мусоидат кард, аали донишгоаро дар пешбурди фаъолияти таълимию илм!, тарбияв! басо руабаланд гардонд, дар рушди илму маърифат ва аз худ кардани техника ва технологияи муосир такони лиддие бахшид.
Соли сипаришуда донишгоа дар партави аидоятаои созандаи Сарвари давлатамон Ланоби Ол! муатарам Эмомал! Раамон, дастгирию гамхории аамешагии Вазорати маориф ба дастовардаои назаррас ноил гардид. Дар донишгоа барои хуб ба роа мондани кораои илм!-тадкикот! имкониятаои мусоид фароаам оварда шуданд. Раёсати донишгоа лиаати таъмини раванди кораои илмию тадкикот! бо технологияи муосир тадбираои мушаххас андешид.
Имрузао ломеаи меанатии донишгоа дар макоми сарфарозию шукргузор! аз гамхориаои доимию аидоятаои Сарвари давлатамон баробари баланд бардоштани сифати таълиму тарбия лиаати дар сатаи баланди тайёрию ташкил! ва гояв! истикбол намудани лашни мубораки 20-солагии Истиклолияти давлатии Лумаурии Толикистон камари гайрату аиммат бастааст.
Рушди беш аз пеши тадкикоти илм! аз лумлаи самтаои вижаи фаъолияти рузмарраи донишгоа маасуб мегардад. Вобаста ба пешрафти илму технологияи муосир имруз донишгоа аамкадами замон аст. Дар партави нишондодаои Сарвари давлат дар мавриди рушди илмаои замонав!, пайвастани илм бо ааёт, риволи илми бунёд! дар донишгоа пайваста чорааои муассир андешида мешаванд. Аз ин ру, бо дарназардошти талаботи ломеаи муосир ба мутахассисон дар риштааои техника ва технология аануз дар солаои 2007-2008 дар донишгоа бар иловаи чор факултаи мавлуда боз ду факултаи нав - факултааои Технологияи компютер! ва аисобгир!, Инноватсия ва технологияи тилорат таъсис дода шуда, теъдоди ихтисосао аз 13 ба 17 адад расонида шуд. Туфайли ин икдом имруз муаассилин дар
риштааои нави таълим!- амсоли Минтакашинос!, Методаои риёз! дар иктисодиёт, Кори бонк! ва Системааои автоматикунонидашудаи коркарди ахбор ва идора дар фаъолияти молияв!-бонк! таасил доранд.
Тибки Фармони Вазири маорифи Лумаурии Толикистон №1569 аз 30.07.2009 бо максади танзими аамкориаои муассисааои таасилоти олии касбии Лумаурии Толикистон дар доираи Донишгоаи Созмони аамкориаои Шанхай дар радифи як катор муассисааои таасилоти олии кишвар Донишгоаи давлатии аукук, бизнес ва сиёсати Толикистон низ барои таъсиси Донишгоаи байналмилалии С&Ш дар самти Минтакашинос! номнавис гардид. Тайи ин муддат дар маъвои маърифатамон лиаати ба сатаи стандартаои умумилааон! расонидани сифати таълиму тарбия, пешбурди кораои илм! - тадкикот! тадбираои зиёду босамар руи кор омаданд. Дар робита ба ин санааои 25-29 апрели соли 2010 дар шаари Москва йафтаи сеюми маорифи кишвараои аъзои Созмони аамкориаои Шанхай таати унвони «Маорифи беаудуд» баргузор гардида, дар он масъалааои ташкил! - маъмур!, илм!-метод!, аукук! ва молиявии таъсиси Донишгоаи Созмони аамкориаои Шанхай баррас! шуданд. йамзамон донишгоа дар Конфаронси байналмилалии илм!-амалии муассисааои таасилоти олии базавии Донишгоаи Созмони аамкориаои Шанхай (ДСйШ), ки дар доираи Маллиси сеюми вазирони маорифи кишвараои аъзои Созмони аамкориаои Шанхай рузаои 23-24 сентябри соли 2010 дар шаари Новосибирски Федератсияи Русия дар доираи аамоиши байналмилалии ИНТЕРРА-ФОРУМ - 2010 баргузор гардид, гоибона ширкат варзид.
Дар маъвои маърифатамон лиаати ба сатаи меъёраои умумилааон! расонидани сифати кораои илм!-тадкикот! тадбираои зиёду босамар руи кор омаданд. Омузгорони донишгоа натилааои тадкикоти худро дар конфаронсу аамоишаои мухталифи илмии сатаи донишгоа!, минтакав! ва лааон! манзур намуданд, натилааои аз тадкик бадастомада дар раванди таълими тахассусаои амалкунанда пурсамар мавриди истифода карор дода шуданд.
Дар масъалаи рушди аамкориаои судманди донишгоа бо муассисааои таасилот!, вазорату идорааои марбутаи кишвар ва хорил аз он низ як зумра корао ба сомон расонида шуда, як силсила тадбирао баари рушди минбаъдаи аамкориаои мутакобилан судманд дар соааи таълиму тарбия ва илм ба накша гирифта шудаанд. Бо ибтикори раёсат донишгоа бо як катор вазорату идора, муассисааои таасилоти олии касбии дохилу хорил, аз лумла бо Вазорати кораои дохилии Лумаурии Толикистон, Донишгоаи миллии Толикистон, Донишкадаи соаибкор! ва хизмат, Донишгоаи славян!, Донишгоаи давлатии тилорати Толикистон, Мактаби олии байналхалкии бизнеси шаари Маскав «Мирбис», Донишгоаи байналхалкии дустии халкао ба номи Патрис Лумумба, Пажуаишгоаи иттиллоотии илм! оид ба фанаои ламъиятии Академияи илмаои Федератсияи Русия, Ассосиатсияи илмаои сиёсии Федератсияи Русия, Донишгоаи давлатии вилояти Маскав,
Пажуаишгоаи тадкикоти масоили илтимо!-сиёсии Академияи илмаои Федератсияи Русия, Донишгоааои давлатии шаараои Уфаю Казон, Донишгоаи Кентуккии ИМА шартномааои муфиди аамкор! ба тасвиб расонид ва ин тадбир ба риволи соааи таълиму илм дар донишгоа мусоидат карда истодааст. Туфайли ин тадбирао муааккикони лавон ва устодону омузгорони мо минбаъд имконият пайдо хоаанд кард, ки дар ин муассисаю марказаои илм! ба кори таакик машгул гарданд, такмили ихтисос намоянд, рисолааои номзадиву доктории худро дар Шурои дифоъи ин донишгоау пажуаишгоаао аимоя намоянд. Инчунин донишлуёни мо имконият пайдо намуданд, ки таасили худро мувофики равия ва ихтисосашон бевосита дар донишгоааои номбаршудаи хорили кишвар бемамониат идома диаанд.
Дар ин замина моаи ноябри соли 2010 дар донишгоа дар мавзуи «Пули муаолиратии байни Осиёи Марказ! ва Русия дар шароити буарони иктисод!» аамоиши байналхалк! дар сатаи баланди тайёр!, ташкил! ва гояв! доир гардид. йамоиши мазкур давоми мантикии аамоиши пешина (2009) ва натилаи аамкории судманди олимони донишгоаи мо бо Маркази демографияи илтимо! ва сотсиологияи иктисодии Пажуаишгоаи тадкикоти илтимо!-сиёсии Академияи илмаои Федератсияи Русия маасуб мегардад. Дар кори аамоиши бонуфузи илм! олимон аз 12 мамлакати лааон: Русия, Япония, Испания, Ветнам, Чин, Киргизистон, Казокистон, Узбекистон, Белоруссия, Украина, аз лумла олимони варзидаи вилояту лумаур! иштирок доштанд.
йамзамон вобаста ба иду чашнаои мухталиф, санааои муаими таърих!, ба монанди лашни Рузи Истиклолияти давлат!, Рузи Парчами милл!, солгарди кабулшавии Сарконун, бузургдошти фарзандони фарзонаи миллат ва амсоли инао дар донишгоа баргузории чорабиниаои мухталифи илмиву фараанг! бо лалби доираи васеи мутахассисон, олимон, донишлуён ва устодони донишгоа вусъати бештар пайдо менамоянд.
йамасола дар донишгоа баргузории озмуни донишлуён анъанаи нек гардида, дар соли 2010 шаш нафар донишлуёни донишгоа дар озмуни лумаурияв! ширкат варзида ба натилааои дилписанд ноил гардиданд. Аз лумла донишлуи соли 3 йомидов Азизхула аз фанни Информатика сазовори лои аввал, донишлуи соли дуввум Халифахолаи йайдари Файзуллозода аз фанни Назарияи иктисод!, донишлуи соли аввал Болтуева Фируза аз фанни забони рус! соаиби лои дуюм ва донишлуи соли дуввум Некбахти Орзу аз фанни Таърихи халки толик ба гирифтани лои сеюм мушарраф шуданд, ки расидан ба чунин нишондиаандаао дар таърихи донишгоаамон аввалин маротиба даст додааст. йамчунин моаи апрел дар донишгоа озмуни кораои илм!-тадкикотии донишлуён таати унвони «Донишлу ва пешрафти илмию техник! - 2010» ламъбаст карда шуда, голибони озмун -кори илмии аафт нафар донишлуёни донишгоа ба Вазорати маорифи Лумаурии Толикистон лиаати иштирок дар озмуни лумаурияв! ирсол гардиданд. Дар донишгоа бо максади илрои талаботи Накшаи тадбираои таллили Соли маориф ва фараанги техник! озмуни
омузгорону донишлyёни элодкор ва навоварону ихтироъкорон баргyзорy ламъбаст гардида, руйхати 8 нафар омузгорони лавони элодкор ва 2 нафар донишлуи навовар барои иштирок дар озмуни лумшуриявЇ пешнишод гардиданд.
Бояд зикр намуд, ки дар раванди ташаккули коршои илмЇ-тадкикотЇ дар радифи дигар сохторшои донишгош, кафедра ва факулташо инчунин сашми марказшои илмию методии донишгош «Толикистон: таърих, сиёсат ва замони муосир», «Маркази тадкикоти таълимоти Aбyшанифа ва
шаркшиносЇ», «Маркази тадкикоти демографЇ ва мушолиратЇ» назаррас мебошад. Раёсати донишгош минбаъд башри боз шам тавсиа бахшидани равобити илмию таълимии донишгош бо муассисашои илмии ватаниву хорилЇ ва дар ин замина вусъати бештар бахшидани коршои тадкикотии бунёд'х дар донишгош дар соли нав ба таъсиси боз як маркази нави илмЇ ташти унвони «Маркази пажушиши тамаддуни Шарк» икдом варзид.
Боиси ифтихор аст, ки дар соли сипаришуда дар донишгош Шурои махсусгардонидашудаи дифоъи рисолашои номзадЇ аз руи ихтисоси Назарияи иктисодЇ таъсис дода шуд. Падидаи мазкур ба афзудани дифоъи рисолашои номзадЇ дар донишгош такони тоза бахшид. Нахустин дифои рисолаи номзадЇ дар Шурои мазкур аз лониби мушаккики лавони донишгош Блиничкина Н.Ю. дар арафаи соли нави 2G11 баргузор гардид. Умуман дар соли гузашта 18 нафар олимони лавон ва аспирантони донишгош рисолашои номзадии худро дифоъ намуданд, ки ин назар ба солиёни пешин зиёд аст. Дар малмуъ тайи чор соли охир дар донишгош ба дифоъ расидани 37 рисолашои номзадЇ ва ду рисолаи докторЇ аз густариш ёфтани самтшои тадкикоти илмЇ башорат медишад.
Дар донишгош сол то сол таълифоти илмЇ ва илмию методии олимон ва устодони донишгош густариши бештар ёфта, дар соли шисоботии 2G1G аз лониби олимон ва устодони донишгош 29 адад китобу монографияшо, 45 адад дастуршои таълим!, зиёда аз 21G адад маколашои илмЇ интишор дода шудаанд. Дар самти нашри маколашои илмии олимони донишгош сашми малаллаи илмию назариявии «Aхбори ДДйБСТ» низ назаррас мебошад. Тайи солшои охир дар донишгош малмуаи маколашои конфронсу шамоишшои мухталифи илмЇ, аз лумла маводи конфронси байналхалкии «Толикистон ва муносибатшои байналхалкии муосир: лашонишавЇ ва манфиатшои минтакавЇ» (19-2G май 2GG7), ( Хуланд, 2GG7.- 42G с.), маводи конфронси илмЇ-назариявии устодону донишлуён дар мавзуи «Накши забон дар ташаввули маънавии лавонон» ва бахшида ба Соли забони толикЇ ва 1150-солагии Aбyабдyллоши РудакЇ (Хуланд, ДДйБСТ, 2GG8. - 18Gс.), “Муаммошои замонавии илми шукукшиносЇ” - малмуаи маколашои илмии устодон ва аспиранту унвонлуёни факултаи йукукшиносЇ (ба истикболи 15-солагии донишгош) дар нашри дуюм (Хуланд, 2GG8. - 2G9 с.), маводи Симпозиуми байналмилалии «Пули мушолиратЇ байни кишваршои Осиёи МарказЇ ва Русия: таршсозЇ ва идораи самарабахши лараёни мушолиратЇ» (Москва-Хуланд, 22-26 сентябри соли 2GG9. -34G с.), малмуаи маводи
Симпозиуми байналмилалЇ дар мавзуи “Пули мушолиратии байни Осиёи МарказЇ ва Русия дар шароити бушрони иктисодЇ”(Москва-Хуланд, (1-4 ноябр) 2G1G.-586 с.) ва г. интишор гардиданд.
Сол то сол дар донишгош маблаггузорЇ ба сошаи илм афзоиш ёфта, коршои бозомузии касбии кормандон, сафаршои илмЇ ба марказшои тадкикотЇ, муассисашои ташсилоти олЇ, иштироки олимону омузгорон дар конфронсу симпозиумшои байналхалкЇ, шамоишшои илмии вилояту лумшурЇ, ташия ва нашри маколаву монографияшо, дастуршои таълим!', китобшои дарсЇ ва тахассусЇ майлон ва неруи тоза касб мекунанд. Дар соли шисоботии 2G1G донишгош накшаи дурнамои коршои илмию тадкикотиро барои солшои 2GG6-2G1G аз руи 1G самти афзалиятнок ламъбаст намуд. Баробари ин накшаи дурнамои рушди илм барои солшои 2G11-2G15 мавриди баррасЇ ва тасдик карор гирифт. Тибки ин накшаи дурнамо минбаъд дар давоми панл соли оянда пажушиши асосшои нишодии ислошот, дигаргунсозЇ ва такмили малрои рушди иктисоди минтака (вилоят) ва кишвар дар бахши иктисодЇ - шукукЇ самти минбаъдаи афзалиятноки тадкикоти илмиро дар донишгош ташкил медишад. Дар самти илмшои ломеашиносЇ масъалаи инсон дар фалсафа ва такомулу рушди маданияти сиёсх ва гояи миллЇ дар кишвар масъалаи асосЇ мебошад. Элоди низоми инноватсионии кишвар ва такомули фаршанги техникЇ, зинашои фатши он дурнамои пажушишотро дар бахши илмшои дакик ва шабакаи иттилоотии донишгош муайян мекунад. Забоншиносии ктесЇ-мукоисавЇ, ганЇ гардонидани хазинаи лугавии фаншои тахассусЇ дар донишгош аз самтшои афзалиятноки тадкикот дар бахши забоншо ба шумор меравад.
Лалб намудани устодон, олимони лавон ва аспирантон ба тадкикоти илмЇ, лустулуи рошшои наву пурсамари тадкик ва таълиму тарбия аз омилшои мушиме машсуб мегарданд, ки ба такомули машорат, васеъ гардидани лашонбинЇ, доираи тадкикоту пажушиши устодону олимон мусоидат мекунад. Хеле хуш аст, ки дар донишгош ба ин самти фаъолият эътибори зарурЇ равона мегардад. Яке аз рошшои хеле муфиди амалЇ намудани ин тадбир мунтазам ташкилу баргузор намудани шамоишшо, конфронсу машфилшои илмЇ, сушбатшои атрофи мизи мудаввар ва гайрашо машсуб мешаванд. Дар конфронси илмЇ-амалии анъанавии устодону донишлуён дар мавзуи «Ру ба такомули шуури техникЇ ва иктисодЇ», ки моши ноябри соли 2G1G дар донишгош доир гардид, дар 9 бахши устодон ва 1G бахши донишлуён мувофики барномаи конфронс 177 маърузаи устодон ва 197 маърузаи донишлуён баррасЇ гардиданд. Муаллифони маърузашо дар ташияи макола ва маърузашои хеш ба масъалашои асосии рушди илми имруза эътибори лиддЇ дода, ланбаи илмии гузоришоти хешро таквият бахшидаанд, ки ин табодули афкор шамзамон дар сайкали машорат ба баланд бардоштани машорати касбЇ, рушди лашонбинию лашоншиносии устодон ва мушассилин мусоидат хошад намуд. Рошбарони бахшшо - устодони варзида, профессорон дар ламъбаст хулосашои дакик ва ташлилшои мушаххаси илмии худро дар суратлаласашои кори бахшшо инъикос намуданд.
Бояд гуфт, ки баргузор намудани ин гуна чорабинии илм! дар донишгош ба шукми анъанаи нек даромадааст ва он шамасола бо иштироки васеи олимону мушаккикони лавони сошашои иктисод, шукукшинос!, сиёсатшинос!, илмшои дакик ва дигар ришташо доир мешавад. Дар ин конфронс низ доираи васеи олимону мушаккикон фаро гирифта шуда, аз лониби оншо маърузашои лолиб дар мавзуъшои мухталиф ба таваллуши иштирокдорон пешкаш гардиданд. Инчунин дар донишгош моши январи соли лор! Конфронси XII илмии олимон ва мушаккикони лавони вилояти Сугд баргузор гардида, кори худро дар панл бахш идома дод. Дар бахшшо маърузашои олимон ва мушаккикони лавон дар ришташои «:!Ъукукшинос!», «Таърих ва илмшои ламъият!», «Иктисодиёт», «Физика ва риёзиёт» ва «Суханшинос!» шунида шуданд. Доираи мавзуъшои маърузашо хеле фарох ва гуногун буда, олимон ва мушаккикони лавон ба оншо муфассалан рушан! бахшиданд. Бояд тазаккур дод, ки маколашои илмии зиёда аз 30 нафар олимони лавон ва мушаккикони донишгош дар малмуаи маколоти ин конфронс, ки ташти унвони «Дар пайрошаи илми муосир» ба нашр расид, интишор ёфтанд.
Соле, ки мо дар ибтидояш карор дорем, барои ашли кишвари азиз, алалхусус барои ломеаи мешнатии донишгошамон соли фаромушношудан!, соли махсус аст. Дар маллиси васеи йукумати Лумшурии Толикистон, ки саодати иштирок дар он насибам гардид, Президенти Лумшурии Толикистон Ланоби Ол! муштарам Эмомал! Рашмон самти фаъолияти шар яки моро дар соли равон хеле возешу равшан муайян сохтанд: аз огози соли 2011-ум
бояд кору фаъолияти шарруза ва саъю талоши шар як фарди бонангу номус, худогошу худшинос ва ватандусту ватанпарвар ба номи 20-умин солгарди Истиклолияти давлатамон, ободиву шукуфоии сарзамини бишиштосоямон ва бунёдкориву созандагии Ватани азизамон ан.ъом пазирад ”.
Дар лавоби ин даъвати шуълавари Ланоби Ол! шар як узви ломеаи мешнатии мо имруз дар назди худ максад гузоштааст, ки комёбишоро боз шам афзунтар намуда, лашни бузурги милл! - 20-солагии Истиклолияти давлатии Лумшурии Толикистонро бо сари баланд ва як лашон ифтихор истикбол гирад.
Калидвожашо: дастовардшои Донишгоши давлатии шукук, бизнес ва сиёсат, самараи истиклолият, фаъолияти таълим!' ва илмьтадкикот!', рисолашои номзад! ва доктор!', чорабинишо дар сатши байналмилал!.
Ключевые слова: достижения Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики, плод независимости, образовательная и научно-исследовательская деятельность, кандидатские и докторские диссертации, мероприятия международного уровня.
Key words: achievements of the Tajik State University of Law, Business and Policy, fruit of independence, educational and research activity, candidate and doctors’ dissertation, international level actions.
Пайнавишт:
1. Эмомал! Рашмон. Рушди маориф асоси ташкими аркони давлат.-Душанбе, 2009.
2. Суханронии Президенти Лумшурии Толикистон Эмомал! Рашмон дар назди устодон ва шогирдон ба муносибати 15-солагии Донишгоши давлатии шукук, бизнес ва сиёсати Толикистон, Хуланд, G9.G9.2GG8.
3. Толикистон ва муносибатшои байналхалкии муосир: лашонишавЇ ва манфиатшои минтакавЇ. Маводи конфронси байналхалкии ДДйБСТ (192G май 2GG7). - Хуланд, 2GG7.
4. Маводи конфронси илмЇ-назариявии устодону донишлуён «Накши забон дар ташаввули маънавии лавонон» (бахшида ба Соли забони толикЇ ва 1150-солагии Aбyабдyллоши РудакЇ). -Хуланд, ДДйБСТ, 2GG8.
5. Маводи Симпозиуми байналмилалии «Пули мушолиратЇ байни кишваршои Осиёи МарказЇ ва Русия: таршсозЇ ва идораи самарабахши лараёни мушолиратЇ», «Пули мушолиратии байни Осиёи МарказЇ ва Русия дар шароити бушрони иктисодЇ».- Москва-Хуланд, 2GG9, 2G1G
Каримов Осим Косимович -
доктор исторических наук, профессор, ректор ТГУПБП Таджикский государственный университет права, бизнеса и политики -плод национальной независимости
В статье отмечаются основные достижения Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики, который является одним из весомых плодов независимости Республики Таджикистан. Со времени своего создания университет ведёт активную образовательную и научно-исследовательскую деятельность, которая углубляется и расширяется с каждым годом. Так, в 2QW году, который в республике был объявлен Годом образования и технической культуры, около 2Q преподавателей университета защитили кандидатские и докторские диссертации, несколько студентов стали победителями и призёрами республиканской олимпиады и других научно - соревновательных мероприятий международного уровня. Университет входит в состав Университета ШОС по направлению “Регионоведение ”, постоянно расширяются его связи с зарубежными образовательными и научными учреждениями, укрепляется материальнотехническая база вуза.
Karimov O.K.
The Tajik State University of Law, Business and Policy - a fruit of national
independence
The basic achievements of Tajik State University of Law, Business and Policy which is one of powerful fruits of independence of Tajikistan are marked in article. Since time of its foundation the university conducts active educational and research activity which goes deep and extends from year to year. So, 2QW has been declared as a Year of Education and Culture, about 2Q teachers of university have defended their candidate and doctors’ degree, some students became winners and prize-winners of the republican Olympiads and other scientific - competitions of the international level. The university has become a member of Shanghai ^mmonwealth Organization University in a Regional Studies major, its relations is constantly extending with foreign educational and scientific institutions, the material base of high school is strengthening.
