CC BY
12
Таърих ва илмп>ои л>омеашиноы
История и общественные науки
Таджикистане с древнейших времён и по настоящее время. Также называются наиболее крупные месторождения золота в республике и предприятия по его добыче. Автор перечисляет также крупные самородки, обнаруженные в разное время в Таджикистане, указывает их вес и места обнаружения.
Soxibnazarov M.D.
The history of golden of Tajikistan
There had been executed about 100 thousand tonof gold for the whole history of human existance. The gold had been used nearly 6thousand years BC. Gold has uniquephysicaland chemical features as a valuable metal.
In this article the author reveals physical-chemical features of gold, its usagein different industry spheres, goldmining history in Tajikistan from the ancient times till now. The is also given information about the largest gold mining places and gold mining factories in our republic. The author numerates the largest originalgenuis gold, discovered in different places and times in Tajikistan, shows their places and weight.
Лабборов Ибротим Ратматович,-
унвонлуи ДД^БСТ
са&ми академик с.а. ралабов ба инкишофи
илми &укуки толик
Академик Солеш Ашурхулаевич Ралабов чешраи шинохта ва фаромушнашавандаи илми шукуки толик мебошад. У 34-соли умри пурсамари худро ба инкишофи илму фаршанги Толикистон, алалхусус илми шукукшиной бахшидааст.
Фаъолияти кории академик С. А. Ралабов дар Толикистон аз соли 1956 огоз гардид. Бо ташаббуси котиби аввали КМ ПК Толикистон Боболон Гафуров, Солеш Ралабов аз Лумшурии Узбекистон ба Толикистон даъват шуда буд. С. А. Ралабов ба ваъдашо ба вазифашои баланд нигош накарда ба зодгоши худ - Толикистон баргашт, ки ин орзуи деринаи у буд.1 Баландии гурури милл'1 ва мушаббат ба ватан водор сохт, ки у ба тарбияи кадршои милл'1 пардозад.
Солеш Ашурхулаевич Ралабов 15-сол (1956-1970) яке аз донишгошшои калонтарини лумшур'1 - Донишгоши давлатии Толикистон ба номи В.И. Ленин (шозира Донишгоши миллии Толикистон)-ро сарвар'1 намуд. Дар тули ин солшо ин маскани илму маърифат дар тамоми собик Иттифоки Шурав'1 ва давлатшои шамсоя машшур гардид. Аз рузшои аввали рошбариаш дар донишгош у ба риволи илми толик, алалхусус шукукшинос'1 ашамияти лидд'1 зошир менамуд.
Соли 1956 Факултаи шукукшиносии ин донишгош аз лишати таъмин будан ба кадршои баландихтисос танкис'1 мекашид. Таншо ду номзади илм ва ду кафедра он солшо амал менамуданд, ки ин нишондишанда барои як муассисаи бонуфузи илмии кишвар нишоят нишондишандаи паст ба шисоб
1 К. Абдулов. Тудакаши миллат. -Хуланд, 2003.- саш 10.
мерафт. №ар сол дар он танао 25 нафар донишлуён кабул карда мешуданд ва таасил танао бо забони рус! ба роа монда шуда буд. Дар чунин вазъият факулта хавфи пушидашав! дошт.
Дар тули фаъолияти кории С.А. Ралабов факулта аамалониба рушд ёфта, сафи номзадаои илм ба 25 ва докторони илм ба 8 нафар расид. Шумораи кафедрааои тахассус! низ зиёд шуда, ба шаш адад расиданд. Ба онао кафедрааои Назария ва таърихи давлат ва аукук, аукуки граждан!, линоят!, аукуки суд! ва назорати прокурор! ва аукуки давлат! ва соаибкор! шомил мебошанд.1 Дар давраи сарвар! ба донишгоа С.А. Ралабов инчунин вазифаи пурмасъулияти дигар - мудирии яке аз кафедрааои калонтарини Факултаи аукукшинос! -кафедраи Назария ва таърихи давлат ва аукукро низ сарбаландона илро намуд.2
Барои хизматаои шоён дар рушди илми аукук ва саами арзандааш дар тайёр намудани мутахассисони соаибунвон С.А. Ралабов соли 1957 Узви вобастаи АИ Лумаурии Толикистон интихоб мегардад. Ин санадао далели онанд, ки академик С.А.Ралабов илми аукукшиносиро дар Толикистон аз нав эаё намуда, мактаби худро таъсис дод.
Номбурда аануз соли 1956 дар огози фаъолияти меанатиаш дар ин вазифаи масъул аангоми шиносо! ва вохур! бо ломеаи меанатии донишгоа, махсусан устодону омузгорони Факултаи аукукшинос! ба шароиту имкониятаои ин муассиса, вазъи пойгоаи модд! - техникии он таваллуа зоаир намуда, пурсон шуда буд, ки оё дар факулта талаизоти лозима ва шароити мувофик барои кору таълим аз кабили лабораторияи суратгир! ва кабинети криминалистика мавлуд аст?
Бо ташаббуси бевосита ва дастгирии С.А.Ралабов соли 1957 дар Факултаи аукукшиносии донишгоа лабораторияи криминалист! ва кабинети криминалистика бо тамоми шароит ва лавозимоти зарур! таъсис дода шуданд. Барои бо мутахассисони пурталриба таъмин намудани факулта ва лабораторияи навтаъсиси он аз Донишгоаи давлатии Белорусия дотсент Яковлев Яков Михайлович ба кор даъват карда шуд, ки дар давоми фаъолияти меанатиаш бо дастуру супоришаои академик С.А.Ралабов дар тайёр намудани мутахассисони варзидаи соааи макомоти аифзи аукук кораои муайянро ба анлом расонид.3 Ин аст, ки имруз аазорон нафар донишлуён дар ин лабораторияи илм!-тадкикотии криминалистии экспертизааои судии донишгоа дониши худро такмил медиаанд ва кормандони макомоти аифзи аукук баари мубориза бо линояткор! аз он истифода мебаранд.
1 Усмонов О. У. Олими намоён ва инсони налиб.-Душанбе, КММ «Империал групп», 2002.-саа.63.
2 Саидмуродов Х. М. С.А. Раджабов - учёный, педагог, общественный деятель.- Душанбе: Дониш, 1982.-стр. 29.
3 Салимов №. С. Олими намоён ва инсони налиб.-Душанбе, КММ «Империал групп», 2002.-саа.73-74.
Таърих ва илмп>ои л>омеашиносг
История и общественные науки
Боиси тазаккур аст, ки Солеа Ралабов дар тули ин солаои фаъолияташ дар донишгоа аамзамон Шурои махсусгардонидашудаи дифоъои рисолааои номзад! ва докториро асос гузошт. Дар ин Шурои диссертатсион! аз овони таъсисаш нафакат шаарвандони Толикистон, балки аспиранту унвонлуён ва олимони лавон аз дигар лумауриаои собик Иттиаоди Шурав! рисолааои номзад! ва доктории худро ба дифоъ расонида, соаиби унвони илм! гардиданд. Таати роабарии академик С.А.Ралабов беш аз 30 нафар унвонлуён, аспирантон ва докторантон рисолааои илмии худро аимоя кардаанд, ки дар байни онао аз дигар лумауриао низ буданд. Беауда нест, ки уро падари илми аукукшиносии тамоми Осиёи Марказ!1 ва саромади илми аукукшиносии толик низ номидаанд. 2
Шурои диссертатсионии номбаршуда имрузао низ фаъолияти худро идома дода истодааст, ки кори онро шогирдон ва пайравони С.А.Ралабов олимони варзидаи кишвар, профессорон Тоаиров Ф.Т., Сотиволдиев Р.Ш., Менглиев Ш.М., Рааимов М.З., Тагойназаров Ш.Т., дотсент Шонасруддинов Н.Ш., ва дигарон бомуваффакият пеш бурда истодаанд.3
Академик С.А.Ралабов дар баробари кораои роабарию маъмур!, ташкилотчиг! ва тарбияи шогирдон кувваи зиёди худро ба кораои илмию тадкикот! бахшида буд. Мааз самараи кушишу талошаои пайваста ва пажуаишоти амику доманадори илмии у мебошанд, ки имрузао зиёда аз 500 асару маколааои илм! аз у ба мо ба мерос мондааст ва имруз аамчун сарчашмаи муаими илм! мутахассисон аз онао истифода мебаранд.
С.А. Ралабовро имрузао дар лодаи илм аамчун ломеашиноси бузург, мутахассиси варзидаи илми аукукшинос!, махсусан бахши назария ва таърихи давлат ва аукук, корманди шоистаи илм ва умуман ситораи фаромушнашавандаи илми толик ёд мекунанд. Асараои илмии у аз лониби мутахассисони ватаниву хорил! - аукукшиносон, муаррихон ва файласуфони собик Иттифоки Шурав! бааои баланд гирифта, то аол кимати худро гум накардаанд.
Ба аайси намунаи тадкикот ва таълифоти пурарзиши академик С.А.Ралабов нашри осори «Роли халки кабири рус дар такдири таърихии Осиёи Миёна» - Тошканд, 1955, «ЛШС Толикистон - давлати соаибихтиёри шурав!» - Сталинобод, 1957, «Ба Русия пайвастшавии Осиёи Миёна ва ааамияти прогрессивии он» - Сталинобод, 1959, «Лугати рус!-толикии терминаои аукук!» - Душанбе, 1965 ва «Таърихи афкори сиёс!» - Москва, 1965-ро номбар кардан мумкин аст. У ааммуаллифи китоби «Таърихи халки толик» (с.1964, 1965, 1971) мебошад.
1 Болтуев А., Каримов М., Шарифова М. Устоде, ки дусташ медоранд. // №акикати Ленинобод аз 21-феврали 1998.-Саа.4.
2 №асанов С., Болтуев С. Олими намоён ва инсони налиб.-Душанбе, КММ «Империал групп», 2002.-Саа 106.
3 Азизкулов Г.С. О работе диссертационного совета. // №укукшинос, 20 октябри 2008.-№26(37).-саа.4.
Дар тадкикоти хеш С.А.Ралабов ба муаммошои назарияи давлат ва шукук ашамияти хоса зошир намуда, дар шаммуаллиф! бо Явич Л.С. асари «Назарияи давлат ва шукук» - Душанбе, 1969 ва дар шаммуаллиф! бо Денисов А.И. асари «Назарияи давлати Совет!» - Душанбе, 1978-ро аз чоп баровард.1 Дар ин асаршо муаллиф оиди мафшумшои давлат, шукук, демократия, сошибихтиёрии давлат, талзияи шокимият, давлати милл! ва дигар масоили марбут ба ин соша акида ва назарияшои мушками илм! баён намудааст.
Солеш Ашурхулаевич Ралабов инчунин дар такмили конунгузории Лумшурии Толикистон сашми арзанда гузоштааст. У ду маротиба аз солшои 1959-1962 ва 1969-1970 депутати Шурои Олии Толикистон интихоб гардида, шамчун мутахассиси касб! дар ташияи лоишаи Кодексшои граждан!, Мурофиаи граждан!, оила, никош ва дигар санадшои меъёр!-шукук! иштирок кардааст.2
Роши тайнамудаи академик С.А.Ралабов барои насли лавон намунаи ибрат аст. Барои хизматшои шоёнаш дар рушду нумуи илм ва маорифи кишвар, тайёр намудани мутахассисони варзида у бо панл ордени «Нишони фахр!», Лоизаи давлатии ба номи Абуал! ибни Сино, ва ифтихорномашои дигар сарфароз гардидонида шуда, сошиби унвони баланди Ходими хизматнишондодаи илми Толикистон ва академики АИ Лумшурии Толикистон гардидааст.
Вожашои калидТ: илми шукук, фаршанг, Ралабов, донишгош, назария ва таърихи давлат ва шукук, факулта, мутахассис, сошибунвон, аспирант.
Ключевые слова: юриспруденция, фарханг, Раджабов, университет, теория и история государства и права, факультет, специалист, аспирант, ученый степень. Key words: jurisdiction, culture, university, theory and history of state and law, faculty, specialist, post graduate, scientific degree.
Джабборов Иброхим Рахматович,-
соискатель ТГУПБП
Вклад академика С.А.Раджабова в развитие таджикской юриспруденции
Статья посвящена академику С.А.Раджабову, одному из знаменитых учёных, личности, которая стоит у истоков становления юриспруденции в Республике Таджикистан (1956-1990). В статье автор отмечает основные вехи деятельности академика С.А.Раджабова и уделяет особое внимание деятельности учёного на посту ректора Таджикского государственного университета имени В.И.Ленина (1956-1971). Отмечается весомый вклад учёного в дело развития науки и образования, подготовки высококвалифицированных кадров для народного хозяйства Таджикистана, укрепление материально-технической базы университета, расширение сферы подготовки кадров, открытие диссертационного совета по специальности «юриспруденция» и т.д.
1 Саидмуродов Х.М., Муллаев М.М. Академик Соли Ашурходжаевич Раджабов.- Душанбе, 1987.-саш.18.
2 Х. Холджураев. Наши юбиляры.-Худжанд, 2006.-с.85.
Ta^pnx ea nnMmon ^OMeamnnoci
Hcmopnn n oQtyecmeennue nayKn
Jabborov I.R.
Academician S. A. Rajabov's contribution in development of Tajik jurisdiction
This article is dedicated to life and activity of academician Rajabov S. A, one of the prominent scientists who is the pioneer of jurisdiction structure in Tajikistan in (19561990). The author of the article also stresses the main instants in the life and activity of academician Rajabov S.A and pays particular attention to his activity as the rector of Tajik State University after V. I. Lenin (1956-1971).
There is also mentioned about his contribution in the development of science and education, preparation of high qualified staff, strengthening of material-technical base of university, widening of preparation staff branches, opening of dissertation council on specialty "jurisdiction".
